1. 

Czy w sytuacji, w której przy sprzedaży konsumenckiej towary są nabywane na podstawie umowy zawieranej na odległość, a następnie okazuje się, że nie są one zgodne z tą umową, prawo Unii przewiduje jednoznaczną normę określającą, w jakim miejscu konsument powinien udostępnić te towary sprzedawcy w celu doprowadzenia ich do stanu zgodności z umową?

2. 

W dobie handlu elektronicznego zagadnienie to staje się coraz istotniejsze, zwłaszcza w przypadku ciężkich lub wielkogabarytowych towarów konsumpcyjnych. W niniejszej sprawie, w której o udzielenie odpowiedzi na pytania prejudycjalne zwraca się Amtsgericht Norderstedt (sąd rejonowy w Norderstedt, Niemcy), zarzuca się dostawę wadliwego namiotu imprezowego o wymiarach 5 na 6 metrów.

3. 

Aby udzielić odpowiedzi na to pytanie, Trybunał będzie musiał rozstrzygnąć szereg kwestii uregulowanych w dyrektywie 1999/44/WE w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (zwanej dalej „dyrektywą”) ( 2 ).

4.

W dyrektywie ujednolicono w pewnym stopniu obowiązki sprzedawcy w odniesieniu do doprowadzenia towarów konsumpcyjnych do stanu zgodności z umową.

5.

Preambuła dyrektywy stanowi, co następuje:

[…]

[…]

6.

Artykuł 2 ust. 2 dyrektywy brzmi:

„Domniemywa się, że towary konsumpcyjne są zgodne z umową, jeżeli:

7.

Artykuł 3 dyrektywy dotyczy praw konsumentów w odniesieniu do umów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji. Jego brzmienie jest następujące:

„1.   Sprzedawca odpowiada przed konsumentem za każdy brak zgodności, który istnieje w momencie dostawy towarów.

2.   W przypadku braku zgodności, konsument jest upoważniony do wolnego od opłat przywrócenia zgodności poprzez naprawę lub zastąpienie [wymianę], zgodnie z ust. 3, lub do uzyskania stosownej obniżki ceny lub do unieważnienia [odstąpienia od] umowy w odniesieniu do tych towarów, zgodnie z ust. 5 i 6.

3.   Po pierwsze, konsument może żądać, aby sprzedawca naprawił towary albo może żądać od sprzedawcy ich zastąpienia [wymiany], w obu przypadkach jest to wolne od opłat, chyba że byłoby to niemożliwe lub nieproporcjonalne.

Sposób naprawienia szkody uznaje się za nieproporcjonalny, jeśli nakłada on na sprzedawcę koszty, które w porównaniu z alternatywnym sposobem naprawienia szkody są nadmiernie wysokie, biorąc pod uwagę:

Każda naprawa lub zastąpienie [wymiana] powinna być dokonana w rozsądnym czasie i bez istotnej niedogodności dla konsumenta, z uwzględnieniem charakteru towarów i celów, dla których konsument ich potrzebuje.

4.   Sformułowanie »wolny od opłat« w ust. 2 i 3 odnosi się do niezbędnych kosztów związanych z przywróceniem towarom zgodności, w szczególności do kosztów wysyłki, robocizny i materiałów.

5.   Konsument może domagać się stosownej obniżki ceny lub unieważnienia [odstąpić od] umowy:

6.   Konsument nie ma prawa do unieważnienia [odstąpienia od] umowy, jeżeli brak zgodności ma nikłe znaczenie”.

8.

Ponadto art. 8 ust. 2 stanowi, że „[p]aństwa członkowskie mogą, dla zapewnienia wyższego poziomu ochrony konsumentów, przyjąć bądź utrzymać w mocy surowsze przepisy, zgodne z Traktatem w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą”.

9.

Dyrektywa została transponowana do prawa niemieckiego w drodze nowelizacji Bürgerliche Gesetzbuch (niemieckiego kodeksu cywilnego, zwanego dalej „BGB”).

10.

Paragraf 439 BGB, który dotyczy świadczenia następczego, stanowi, co następuje:

„(1)   W ramach świadczenia następczego kupujący może żądać, wedle swojego wyboru, usunięcia wady albo dostarczenia rzeczy wolnej od wad.

(2)   Sprzedawca musi ponieść wydatki niezbędne do świadczenia następczego, w szczególności koszty transportu, wysyłki, robocizny i materiałów.

(3)   […] sprzedawca może odmówić zgody na sposób świadczenia następczego wybrany przez kupującego jedynie, jeśli pociąga on za sobą nadmierne koszty. W tym względzie należy w szczególności wziąć pod uwagę wartość, jaką miałaby rzecz wolna od wad, znaczenie wady oraz kwestię, czy można zastosować inny sposób spełnienia świadczenia następczego bez większych niedogodności dla kupującego. W takim przypadku prawo kupującego ogranicza się do innego sposobu świadczenia następczego bez uszczerbku dla prawa sprzedawcy do odmowy zastosowania również tego sposobu na warunkach określonych w zdaniu pierwszym.

(4)   Jeśli w celu spełnienia świadczenia następczego sprzedawca dostarcza rzecz wolną od wad, może on żądać od kupującego zwrotu wadliwej rzeczy zgodnie z §§ 346–348”.

11.

Paragraf 269 BGB, który dotyczy miejsca spełnienia świadczenia, stanowi, co następuje:

„(1)   Jeżeli miejsce świadczenia nie zostało określone ani też nie wynika z okoliczności, a w szczególności z charakteru zobowiązania, świadczenie powinno zostać spełnione w miejscu, w którym dłużnik miał swoje miejsce zamieszkania w chwili powstania zobowiązania.

(2)   Jeżeli zobowiązanie powstało w ramach wykonywania działalności handlowej lub przemysłowej dłużnika i gdy siedziba jego przedsiębiorstwa handlowego lub przemysłowego znajduje się poza miejscem jego zamieszkania, siedziba tego przedsiębiorstwa zastępuje miejsce zamieszkania.

(3)   Okoliczność, iż dłużnik ponosi koszty wysyłki, nie pozwala na przyjęcie, iż miejsce, do którego ma zostać dokonana wysyłka, jest miejscem spełnienia świadczenia”.

12.

W 2015 r. strona powodowa w postępowaniu głównym kupiła od strony pozwanej przez telefon namiot (opisany jako „Partytent”) o wymiarach 5 na 6 metrów. Namiot ten został dostarczony do miejsca zamieszkania strony powodowej. Następnie strona powodowa podniosła, że namiot ma określone wady. Strona pozwana oddaliła wszelkie zarzuty dotyczące wad jako bezpodstawne.

13.

Strona powodowa zażądała spełnienia świadczenia następczego, tj. usunięcia wad lub dostarczenia namiotu na wymianę. Strona powodowa nie przesłała jednak towaru do strony pozwanej ani nawet tego nie zaoferowała.

14.

Na tym etapie strony nie rozmawiały o miejscu spełnienia świadczenia następczego. Z umowy zawartej przez strony również nie wynika nic w tym względzie.

15.

W toku postępowania głównego strona pozwana po raz pierwszy podniosła jednak, że miejsce spełnienia świadczenia następczego znajduje się w jej siedzibie.

16.

Zdaniem sądu odsyłającego określenie miejsca spełnienia świadczenia następczego ma zasadnicze znaczenie dla ustalenia, czy strona powodowa dała stronie pozwanej okazję do usunięcia wad lub rozsądny termin na nie w rozumieniu art. 3 ust. 5 tiret drugie dyrektywy, tak by mogła odstąpić od umowy.

17.

W związku z wątpliwościami dotyczącymi prawidłowej wykładni stosownych przepisów prawa Unii Amtsgericht Norderstedt (sąd rejonowy w Norderstedt) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

18.

Uwagi na piśmie w niniejszym postępowaniu zostały przedstawione przez rządy niemiecki i francuski oraz przez Komisję Europejską. Zgodnie z art. 76 § 2 regulaminu postępowania Trybunał podjął decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez przeprowadzania rozprawy.

19.

We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający zwraca się w istocie o wskazanie, w jaki sposób należy określić miejsce spełnienia świadczenia polegającego na usunięciu wad towarów konsumpcyjnych w drodze naprawy lub wymiany, a także jakie skutki wywołuje dokonanie takiego ustalenia dla przysługującego konsumentowi prawa do odstąpienia od umowy.

20.

Przed zbadaniem co do istoty pytań prejudycjalnych należy jednak ustosunkować się do podniesionego przez rząd niemiecki argumentu, zgodnie z którym wniosek złożony przez sąd odsyłający jest niedopuszczalny.

21.

Rząd niemiecki twierdzi, że dopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest „co najmniej wątpliwa”. Utrzymuje on, że w sposób pobieżny przedstawiono zarówno okoliczności faktyczne sprawy, jak i stosowne przepisy prawa krajowego. Udzielając odpowiedzi na pytania w brzmieniu nadanym we wniosku, Trybunał musiałby się opierać na licznych hipotezach i przyjmować szereg założeń.

22.

Rząd niemiecki przyznaje wprawdzie, że z orzecznictwa Trybunału wynika domniemanie na rzecz dopuszczalności wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, jednak sugeruje przynajmniej przeredagowanie zadanych pytań.

23.

Należy pamiętać, że w ramach postępowania określonego w art. 267 TFUE, opartego na wyraźnym rozdziale zadań sądów krajowych i Trybunału, wyłącznie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za wydanie przyszłego wyroku, należy, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, zarówno ocena, czy do wydania wyroku jest mu niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena znaczenia pytań, które zadaje Trybunałowi. W konsekwencji, jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, co do zasady Trybunał jest zobowiązany wydać orzeczenie ( 3 ).

24.

Odmowa wydania orzeczenia w odniesieniu do pytania prejudycjalnego, które postawił sąd krajowy, jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą się zwrócono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu przed sądem krajowym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje elementami stanu faktycznego albo prawnego, które są konieczne, aby udzielić użytecznej odpowiedzi na przedstawione mu pytania ( 4 ).

25.

Uważam, że przesłanki te nie są spełnione w niniejszej sprawie.

26.

Sąd odsyłający opisał okoliczności faktyczne postępowania głównego i stosowne przepisy prawa krajowego w sposób zwięzły, lecz wystarczająco jasny, tak że Trybunał zna wszystkie odpowiednie okoliczności dotyczące stanu faktycznego i prawnego, które są mu potrzebne do wydania wyroku.

27.

Z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jasno wynika, że sąd odsyłający zmierza do uzyskania wykładni dyrektywy w celu określenia miejsca spełnienia świadczenia polegającego na usunięciu wad przedmiotowych towarów i, co za tym idzie, ustalenia, czy strona powodowa w postępowaniu głównym może odstąpić od umowy.

28.

W świetle powyższych uwag pytania prejudycjalne należy uznać za dopuszczalne i przeanalizować je co do istoty.

29.

Rząd niemiecki proponuje, tytułem żądania ewentualnego, na wypadek nieuznania żądania o stwierdzenie niedopuszczalności wniosku sądu odsyłającego, aby przeredagować pytania zadane przez Amtsgericht Norderstedt (sąd rejonowy w Norderstedt). W tym zakresie postuluje on, aby pytania prejudycjalne traktować jako mające na celu ustalenie, czy prawidłowa wykładnia dyrektywy stoi na przeszkodzie obowiązywaniu właściwych przepisów prawa niemieckiego.

30.

Moim zdaniem nie ma potrzeby przeredagowywania pytań prejudycjalnych. Sąd odsyłający zdaje się najbardziej kompetentny, aby sformułować treść pytań, na które potrzebuje odpowiedzi, aby móc rozstrzygnąć zawisły przed nim spór.

31.

Uważam natomiast, że niektóre pytania zadane przez Amtsgericht Norderstedt (sąd rejonowy w Norderstedt) najlepiej będzie przeanalizować łącznie.

32.

Z przedstawionych pytań wynikają trzy odrębne kwestie dotyczące wykładni art. 3 dyrektywy. Poprzez pytania pierwsze, drugie i trzecie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do określenia miejsca, w którym należy udostępnić towary konsumpcyjne w celu przywrócenia im zgodności (miejsca spełnienia świadczenia następczego). Pytanie czwarte dotyczy tego, czy z obowiązku „wolnej od opłat naprawy” wynika, że sprzedawca jest zobowiązany do zapłaty zaliczki na poczet kosztów transportu, które konsument może ponieść w związku z udostępnieniem towaru sprzedawcy. Wreszcie pytania piąte i szóste odnoszą się do okoliczności, w których konsumentowi może przysługiwać prawo do odstąpienia od umowy w razie braku zgodności towarów z umową.

33.

Po przedstawieniu pewnych uwag wstępnych dotyczących kontekstu i celu dyrektywy i jej art. 3 omówione zostaną kolejno te trzy kwestie.

34.

Dyrektywa stanowi część wysiłków podejmowanych przez prawodawcę Unii w celu zagwarantowania konsumentom w całej Unii Europejskiej jednolitego minimalnego poziomu ochrony w przypadku nienależytego wykonania umowy sprzedaży towarów. Ochrona ta ma służyć zachęcaniu konsumentów do zakupów transgranicznych i ułatwianiu ich dokonywania ( 5 ).

35.

Dyrektywa zmierza jednak nie tylko do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Jej celem jest także utrzymanie określonej równowagi pomiędzy obowiązkami poszczególnych stron. Z jednej strony dyrektywa określa obowiązki sprzedawców w przypadku, gdy towary konsumpcyjne są niezgodne z umową. Z drugiej strony określa ona natomiast obowiązki, które muszą być wykonane przez konsumentów, jeśli nie chcą oni utracić przysługujących im praw ( 6 ).

36.

W tym sensie nadrzędnym celem dyrektywy nie jest uzupełnianie uzgodnionych między stronami zobowiązań umownych, lecz raczej ułatwienie ich egzekwowania. Jedynie w przypadku nienależytego wykonania umowy przez sprzedawcę nakładane są dodatkowe obowiązki, które niekiedy mogą wykraczać poza obowiązki przewidziane w umowie ( 7 ).

37.

Ważne jest jednak to, że dyrektywa nie stawia konsumentów w sytuacji korzystniejszej niż sytuacja, do której mogliby oni rościć sobie prawo na podstawie umowy sprzedaży, a ma tylko na celu ustanowienie sytuacji, która istniałaby, gdyby sprzedawca od razu dostarczył towar zgodny z umową. W tym względzie należy wskazać, że dyrektywa zapewnia minimalny poziom ochrony. Państwa członkowskie mogą przyjmować surowsze przepisy, ale te nie mogą naruszać gwarancji przewidzianych przez prawodawcę Unii ( 8 ).

38.

Wreszcie należy również podkreślić, że dyrektywa reguluje jedynie kwestie, które są ściśle związane z ochroną konsumentów przy zakupie przez nich towarów niezgodnych z umową. Ten akt prawny nie dotyczy kwestii odnoszących się do sporządzenia umowy przez strony, wad umowy, skutków umowy lub innych form niepełnego wykonania umowy; zagadnienia te są bowiem regulowane wyłącznie przez prawo krajowe ( 9 ).

39.

Artykuł 3 dyrektywy określa konkretnie prawa przysługujące konsumentowi, któremu sprzedano towary konsumpcyjne niezgodne z umową w momencie ich dostawy. Przepis ten odzwierciedla te same zasady, na których oparta jest cała dyrektywa.

40.

I tak art. 3 ust. 1 stanowi, że sprzedawca odpowiada przed konsumentem za każdy brak zgodności, który istnieje w momencie dostawy towarów. Jeśli dostarczone towary są niezgodne z umową, sprzedawca nie wykonuje swoich zobowiązań wynikających z umowy sprzedaży, a zatem powinien ponieść konsekwencje takiego nienależytego ich wykonania ( 10 ).

41.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 w takich okolicznościach konsument jest uprawniony do wolnej od opłat naprawy lub wymiany, uzyskania stosownej obniżki ceny lub do odstąpienia od umowy w odniesieniu do tych towarów. Z art. 3 ust. 5 jasno wynika, że dyrektywa daje pierwszeństwo utrzymaniu obowiązków wynikających z umowy sprzedaży. Konsument powinien dać sprzedawcy okazję do naprawienia lub wymiany towarów konsumpcyjnych. Dopiero wówczas gdy sprzedawca tego nie uczyni, konsument może się domagać obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy ( 11 ).

42.

Artykuł 3 ust. 3 ustanawia pewne warunki dotyczące doprowadzenia towarów do stanu zgodności w drodze naprawy lub wymiany. Towary mają zostać doprowadzone do stanu zgodności w sposób wolny od opłat, w rozsądnym czasie i bez istotnej niedogodności dla konsumenta. Trybunał zauważył już, że ten potrójny wymóg jest wyrazem wyraźnej woli prawodawcy Unii, by zapewnić konsumentowi skuteczną ochronę ( 12 ).

43.

Jednocześnie w dyrektywie uwzględniono także interesy sprzedawcy. Po pierwsze zakreślono w niej dwuletni termin zgłaszania roszczeń ( 13 ). Po drugie sprzedawca może odmówić naprawy lub wymiany towarów, jeśli doprowadzenie ich do stanu zgodności jest niemożliwe lub nieproporcjonalne ( 14 ).

44.

Trybunał wskazał w wyroku w sprawie Gebr. Weber i Putz, że art. 3 ma więc na celu ustanowienie właściwej równowagi między interesami konsumenta i interesami sprzedawcy, gwarantując temu pierwszemu jako słabszej stronie umowy pełną i skuteczną ochronę przeciwko nienależytemu wykonaniu przez sprzedawcę jego obowiązków umownych, jednocześnie pozwalając na wzięcie pod uwagę przywoływanych przez sprzedawcę względów natury ekonomicznej ( 15 ).

45.

Dyrektywa, podobnie jak inne akty unijnego prawa konsumenckiego, ma na celu przywrócenie równowagi w stosunkach między konsumentem a sprzedawcą, a tym samym stanowi wyraz zasady swobody umów, z której korzystają strony. Nie stawia ona jednak konsumenta w szczególnie korzystnej sytuacji ( 16 ).

46.

Kwestie podniesione w niniejszym wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym należy przeanalizować w świetle tej właśnie przesłanki leżącej u podstaw dyrektywy.

47.

Poprzez pytania pierwsze, drugie i trzecie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do określenia miejsca doprowadzenia towarów konsumpcyjnych do stanu zgodności (miejsca spełnienia świadczenia następczego). W zależności od udzielonej odpowiedzi będzie można stwierdzić, czy wystarczy, aby konsument udostępnił towary w miejscu, w którym się one znajdują (zazwyczaj będzie to miejsce zamieszkania konsumenta), czy też konieczne jest, aby konsument udostępnił te towary w siedzibie sprzedawcy.

48.

Strony, które przedstawiły uwagi, mają rozbieżne zapatrywania w tej kwestii, która stanowi centralny element niniejszego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

49.

O ile zarówno rząd francuski, jak i Komisja zwracają uwagę na wysoki poziom ochrony konsumentów, którego osiągnięcie jest celem dyrektywy, o tyle rząd francuski podnosi, że do spełnienia wymogów dotyczących przywrócenia zgodności, o których w mowa w art. 3 dyrektywy, wystarczy jedynie, aby konsument udostępnił towary w miejscu, w którym się one znajdują. Z kolei Komisja opowiada się za bardziej wyważonym stanowiskiem, zgodnie z którym konsument może być zobowiązany do udostępnienia towarów w siedzibie sprzedawcy, chyba że stanowiłoby to dla konsumenta istotną niedogodność.

50.

Rząd niemiecki twierdzi, że obowiązek doprowadzenia towarów do stanu zgodności bez obciążania konsumenta opłatami nie stanowi wystarczającego uzasadnienia dla przyjęcia założenia, że towary powinny być zawsze udostępnione w miejscu, w którym się znajdują. Ponadto wskazuje on, że z wymogu, zgodnie z którym przywrócenie towarom zgodności ma się odbyć „bez istotnej niedogodności dla konsumenta”, wynika, że konsument może ponieść nieistotne niedogodności. Z uwagi na fakt, że czas potrzebny na udostępnienie towarów w siedzibie sprzedawcy, a także związany z tym wysiłek nie zawsze musi być taki sam, miejsce, w którym towary powinny być udostępnione w celu ich doprowadzenia do stanu zgodności z umową, należy ustalać na podstawie okoliczności właściwych dla każdego konkretnego przypadku.

51.

Artykuł 3 nie określa w sposób wyraźny, w jakim miejscu należy udostępnić niezgodne z umową towary w celu ich naprawy lub wymiany; o ile mi wiadomo, kwestią tą nie zajmował się także Trybunał.

52.

Wprawdzie art. 3 nie przewiduje wyraźnie, gdzie powinno się udostępnić wadliwe towary konsumpcyjne w celu przywrócenia im zgodności, jednak ustanawia on w tym zakresie pewne wymogi. Jak stwierdzono powyżej, naprawa lub wymiana niezgodnych z umową towarów konsumpcyjnych mają być wolne od opłat, dokonane w rozsądnym czasie i bez istotnej niedogodności dla konsumenta.

53.

Obowiązek przywrócenia towarów do stanu zgodności z umową w sposób wolny od opłat jest doprecyzowany w art. 3 ust. 4, który stanowi, że sformułowanie to odnosi się do „niezbędnych kosztów związanych z przywróceniem towarom zgodności, w szczególności do kosztów wysyłki, robocizny i materiałów”.

54.

W wyroku w sprawie Gebr. Weber i Putz Trybunał zauważył, że prawodawca Unii zamierzał uczynić z nieodpłatności doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową przez sprzedawcę istotny element ochrony zagwarantowanej konsumentowi w tej dyrektywie. Wymóg ten ma na celu ochronę konsumenta przed ryzykiem obciążeń finansowych, które to ryzyko w braku tego rodzaju ochrony mogłoby zniechęcić go do korzystania z przysługujących mu praw ( 17 ).

55.

Artykuł 3 ust. 3 stanowi jednak również, że sprzedawca może odmówić naprawy lub wymiany towarów w sposób wolny od opłat, jeśli jest to niemożliwe lub nieproporcjonalne. Sposób naprawienia uznaje się za nieproporcjonalny, jeśli nakłada na sprzedawcę nadmiernie wysokie koszty ( 18 ).

56.

W tym sensie w dyrektywie pod uwagę bierze się nie tylko ochronę konsumenta, ale także względy natury ekonomicznej dotyczące sprzedawcy. Jeśli sprzedawca musiałby ponosić nieproporcjonalne koszty naprawy lub wymiany towarów niezgodnych z umową, doprowadziłoby to ostatecznie do podniesienia przez niego cen. Ponadto ponoszone w ten sposób koszty byłyby przerzucane na ogół konsumentów.

57.

Nie jest jednak oczywiste, czy wymóg nieodpłatności oznacza, że konsumentowi przysługuje prawo jedynie do otrzymania zwrotu wszelkich kosztów powstałych w związku z przywróceniem towarom zgodności, czy też prawo do skorzystania z tego sposobu naprawienia szkody bez jakiegokolwiek wkładu (finansowego lub innego) z jego strony.

58.

Uważam, że odpowiedzi na to pytanie można udzielić, odwołując się do dwóch pozostałych wymogów przewidzianych w art. 3 dyrektywy.

59.

Artykuł 3 ust. 3 stanowi także, w akapicie trzecim, że każda naprawa lub wymiana mają być dokonane w rozsądnym czasie. Obowiązek ten jest powiązany z zamiarem prawodawcy Unii, aby zapewnić, by wszystkie spory między konsumentem a sprzedawcą były rozstrzygane w sposób szybki i polubowny ( 19 ).

60.

Udostępnienie towarów w siedzibie sprzedawcy może w pewnych okolicznościach umożliwić szybką naprawę lub wymianę. W takich okolicznościach mogłoby z kolei upłynąć dużo czasu, zanim sprzedawca przeprowadziłby kontrolę w miejscu, w którym towary się znajdują, lub zorganizował ich wysyłkę do swojej siedziby, zwłaszcza jeśli jego siedziba znajdowałaby się w innym kraju.

61.

Z drugiej strony jeśli sprzedawca dysponuje już siecią logistyczną umożliwiającą dostawę towarów do miejsca, w którym towary te się znajdują, być może szybsze i bardziej opłacalne będzie dla sprzedawcy skontrolowanie towarów w miejscu, w którym się one znajdują, lub zorganizowanie ich wysyłki.

62.

W związku z tym z czysto praktycznego punktu widzenia wydaje się, że miejsce, w którym towary należy udostępnić w celu ich doprowadzenia do stanu zgodności, zależy od okoliczności każdej sprawy.

63.

Trzeci wymóg, o którym mowa w art. 3 ust. 3, odnosi się do przywrócenia towarów do stanu zgodności bez istotnej niedogodności dla konsumenta. Przy ustalaniu, czy występuje istotna niegodność, pod uwagę bierze się charakter towarów i cele, dla których konsument ich potrzebuje ( 20 ).

64.

W związku z tym miejsce, w którym towary powinny zostać udostępnione w celu doprowadzenia ich do stanu zgodności (miejsce spełnienia świadczenia następczego), nie może zostać wybrane w taki sposób, by wybór ten stworzył istotną niedogodność dla konsumenta. A contrario można stwierdzić, że konsument musi jednak zaakceptować nieistotne lub drobne niedogodności związane z naprawą lub wymianą towarów. Zgodnie z brzmieniem art. 3 ust. 3 akapit trzeci przy ocenianiu, czy dane działanie stwarza istotną niedogodność dla konsumenta, pod uwagę należy wziąć charakter towarów i cele, do których konsument ich potrzebuje.

65.

W wyroku w sprawie Gebr. Weber i Putz Trybunał stwierdził, że ze względu na wysoki poziom ochrony konsumenta, którego zapewnienie jest celem dyrektywy, wyrażeniu „bez istotnej niedogodności dla konsumenta” nie można nadać zawężającej wykładni ( 21 ).

66.

Stwierdzenie to na pierwszy rzut oka może się wydawać w pewnym stopniu wewnętrznie sprzeczne. Wydaje się, że poprzez zakwalifikowanie niedogodności jako istotnej prawodawca Unii zamierzał wprowadzić dość wysoki próg niedogodności, które będzie musiał znosić konsument. Szeroka wykładnia tego sformułowania prowadzi jednak do obniżenia tego progu.

67.

Moim zdaniem przy dokonywaniu wykładni tego sformułowania należy znaleźć równowagę pomiędzy interesem ochrony konsumenta i interesem pozwalającym zapewnić, że kwalifikacja wprowadzona przez prawodawcę Unii nie zostanie pozbawiona skuteczności. W związku z tym uważam, że nawet w świetle sentencji wyroku Trybunału w sprawie Gebr. Weber i Putz sformułowanie to w żaden sposób nie może prowadzić do przyjęcia wykładni sprzyjającej w sposób szczególny interesom konsumenta. Jest to uzasadnione zwłaszcza celem dyrektywy, jakim jest zapewnienie sprawiedliwej równowagi między – z jednej strony – interesami konsumenta i – z drugiej strony – względami natury ekonomicznej dotyczącymi sprzedawcy.

68.

W związku z tym moim zdaniem istotna niedogodność dla konsumenta występuje wówczas, gdy obciążenie jest takie, że zniechęca konsumenta do korzystania z przysługujących mu praw ( 22 ). Podobnie jednak jak ma to miejsce w przypadku innych aktów unijnego prawa konsumenckiego, oceny tej nie można dokonywać pod kątem tego, co mogłoby zniechęcić konkretnego konsumenta do korzystania z przysługujących mu praw. Punktem odniesienia dla tej oceny powinien natomiast być obiektywny standard rodzaju obciążenia, które zniechęciłoby przeciętnego konsumenta ( 23 ).

69.

Aby zapewnić sobie szybką naprawę lub wymianę, przeciętny konsument mógłby być skłonny zorganizować wysyłkę towarów do siedziby sprzedawcy lub udostępnić je w pobliskim warsztacie. Zasadniczo będzie to jednak zależeć od charakteru towarów. Jeżeli towary mają względnie niewielkie rozmiary i mogą być łatwo przesłane zwykłą pocztą, można założyć, że udostępnienie ich w siedzibie sprzedawcy nie spowoduje żadnej istotnej niedogodności dla konsumenta. Z kolei w przypadku towarów wielkogabarytowych lub wymagających specjalnego traktowania konsument może być mniej skłonny do samodzielnego zorganizowania wysyłki.

70.

W związku z tym wydaje się, że wybór miejsca, w którym towary powinny zostać udostępnione, tak by możliwe było wykonanie obowiązków określonych w art. 3 ust. 3, zależy od okoliczności właściwych dla każdego konkretnego przypadku.

71.

Rozważania te w każdym razie odnoszą się do towarów zakupionych w ramach sprzedaży na odległość. Jeśli konsument zakupuje towary w siedzibie sprzedawcy i, co więcej, towary te nie wymagają szczególnego montażu, moim zdaniem można przyjąć, że udostępnienie tych towarów w siedzibie sprzedawcy nie stwarza żadnej istotnej niedogodności dla konsumenta.

72.

Można by argumentować, że uzależnianie wyboru miejsca, w którym towary powinny być udostępnione w celu naprawy lub wymiany, od oceny okoliczności faktycznych, nie zapewnia wysokiego poziomu pewności prawa. Mogą zdarzyć się sytuacje, w których nie będzie od początku jasne, gdzie należy udostępnić towary w celu przywrócenia im zgodności.

73.

Środki przyjmowane przez sprzedawców lub państwa członkowskie mogą jednak zwiększyć tę pewność.

74.

Po pierwsze sprzedawcy mogą, z myślą o zadowoleniu konsumentów oraz zapewnieniu szybkiego i polubownego rozstrzygania sporów dotyczących zgodności towarów z umową, dobrowolnie świadczyć pewne usługi posprzedażne (np. przeprowadzać kontrole wadliwych urządzeń gospodarstwa domowego w miejscu zamieszkania konsumenta albo dostarczać etykiety zwrotne). Tak zresztą już jest w niektórych państwach.

75.

Po drugie z uwagi na fakt, że dyrektywa stanowi środek minimalnej harmonizacji i pozostawia państwom członkowskim pewien zakres swobody, państwa członkowskie mogą, uwzględniając obowiązki przewidziane w art. 3 ust. 3, określić w przepisach krajowych miejsce, w którym towary powinny zostać udostępnione w celu doprowadzenia ich do stanu zgodności. Ponadto zgodnie z art. 8 ust. 2 dyrektywy państwa członkowskie mogą zawsze dla zapewnienia wyższego poziomu ochrony konsumentów przyjąć bądź utrzymać w mocy surowsze przepisy. W związku z tym państwa członkowskie mogą, w interesie pewności prawa, przyjmować pewne szczegółowe zasady dotyczące określonych kategorii towarów.

76.

Podsumowując rozważania w przedmiocie pytań prejudycjalnych pierwszego, drugiego i trzeciego, proponuję, aby Trybunał w swojej odpowiedzi stwierdził, że art. 3 ust. 3 akapit trzeci dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że miejsce, w którym konsument powinien udostępnić przedsiębiorcy towary zakupione na odległość w celu umożliwienia ich naprawy lub wymiany, powinno być ustalane przez sąd krajowy w świetle wszystkich istotnych okoliczności zawisłej przed nim sprawy. W tym względzie miejsce, w którym towary powinny zostać udostępnione, należy określić w taki sposób, aby umożliwić naprawę lub wymianę w sposób wolny od opłat, w rozsądnym czasie i bez istotnej niedogodności dla konsumenta, z uwzględnieniem charakteru towarów i celów, do których konsument ich potrzebuje.

77.

Na wypadek gdyby sąd odsyłający doszedł do wniosku, że w tym konkretnym przypadku konsument powinien udostępnić przedmiotowe towary w siedzibie sprzedawcy, poniżej przeanalizuję, czy konsument jest uprawniony do otrzymania zaliczki na poczet ewentualnych kosztów transportu.

78.

W czwartym pytaniu sąd krajowy zwraca się do Trybunału o rozstrzygnięcie, czy z wymogu „wolnej od opłat naprawy” wynika, że sprzedawca jest zobowiązany do zapłaty zaliczki na poczet kosztów transportu, które konsument może ponieść w związku z udostępnianiem towarów sprzedawcy.

79.

Sformułowanie „wolny od opłat” jest zdefiniowane w art. 3 ust. 4 dyrektywy i odnosi się do „niezbędnych kosztów związanych z przywróceniem towarom zgodności, w szczególności do kosztów wysyłki, robocizny i materiałów”. Trybunał wskazał już w wyroku w sprawie Quelle, że z użycia przez prawodawcę Unii wyrażenia „w szczególności” wynika, że wykaz ten ma charakter orientacyjny i nie jest wyczerpujący ( 24 ).

80.

Z art. 3 ust. 4 jasno wynika, że konsument w żadnym wypadku nie odpowiada za koszty poniesione w związku z odesłaniem sprzedawcy towarów niezgodnych z umową. Jak jednak zostało to wspomniane w pkt. 57 powyżej, przepis ten nie jest już tak oczywisty, gdy chodzi o ustalenie, czy w zakres mogu „wolnej od opłat naprawy” wchodzi przysługujące konsumentowi prawo jedynie do otrzymania zwrotu wszelkich kosztów powstałych w związku z przywróceniem towarom zgodności, czy też wymóg ten oznacza, że od konsumenta nie można się domagać w toku tego procesu wniesienia, nawet czasowo, jakiegokolwiek wkładu finansowego.

81.

Z wyroku w sprawie Gebr. Weber and Putz zdaje się wynikać, że Trybunał w sposób dorozumiany przychylił się do tej drugiej interpretacji ( 25 ). Ponadto w wyroku tym Trybunał stwierdził, że zarówno z brzmienia dyrektywy, jak i z odpowiednich prac przygotowawczych wynika, że prawodawca Unii zamierzał uczynić z nieodpłatności doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową przez sprzedawcę istotny element ochrony zagwarantowanej konsumentowi w tej dyrektywie. Wymóg „nieodpłatnego” charakteru towarzyszący obowiązkowi doprowadzenia przez sprzedawcę towaru do stanu zgodnego z umową ma na celu ochronę konsumenta przed ryzykiem obciążeń finansowych, które to ryzyko w braku tego rodzaju ochrony mogłoby zniechęcić go do korzystania z przysługujących mu praw ( 26 ).

82.

Można by z tego wywnioskować, że konsumentowi należy zawsze zapłacić zaliczkę na poczet kosztów transportu.

83.

Dyrektywa nie ma jednak jedynie na celu ochrony interesów konsumentów. Zmierza ona bowiem także do zrównoważenia tych interesów z względami natury ekonomicznej dotyczącymi sprzedawcy. Ponadto dyrektywa sprzyja szybkiemu rozstrzyganiu wszelkich sporów dotyczących zgodności towarów z umową.

84.

Zapłata przez sprzedawcę zaliczki na poczet kosztów transportu zawsze wywoła skutek w postaci wydłużenia czasu potrzebnego do doprowadzenia towarów do stanu zgodności. Co więcej, zaliczki na poczet kosztów transportu mogą się wiązać z nałożeniem na sprzedawcę niewspółmiernych obciążeń administracyjnych. Taka sytuacja miałaby miejsce zwłaszcza wówczas, gdyby po dokonaniu kontroli okazało się, że towary wcale nie są wadliwe.

85.

W związku z tym uważam, że zgodne z przesłanką leżącą u podstaw dyrektywy jest to, żeby konsumenci musieli wyłożyć z góry na koszty transportu w celu skontrolowania towarów lub przywrócenia ich do stanu zgodności w siedzibie sprzedawcy. Zgodnie jednak z orzecznictwem Trybunału koszty transportu nie mogą być tak wysokie, aby stanowić obciążenie finansowe zniechęcające konsumentów do korzystania z przysługujących im praw.

86.

Moim zdaniem przy ustalaniu, czy próg ten został osiągnięty, należy brać pod uwagę okoliczności każdego konkretnego przypadku i uwzględniać czynniki takie jak wysokość kosztów transportu, wartość towarów lub możliwość skorzystania ze środków dochodzenia roszczeń w przypadku, gdyby sprzedawca nie zwrócił wyłożonych kosztów.

87.

W związku z tym proponuję Trybunałowi, aby na pytanie czwarte odpowiedział w ten sposób, że art. 3 ust. 3 akapit pierwszy w związku z art. 3 ust. 4 dyrektywy nie stoi na przeszkodzie temu, by konsument musiał wyłożyć środki na koszty transportu do lub z siedziby przedsiębiorcy, o ile nie stanowi to obciążenia finansowego zniechęcającego konsumenta do korzystania z przysługujących mu praw.

88.

Piąte i szóste pytania prejudycjalne dotyczą okoliczności, w których konsument może być uprawniony odstąpić od umowy, jeśli towary nie są z nią zgodne. W szczególności sporne jest, czy konsument, który jedynie zgłosił sprzedawcy, że towary są niezgodne z umową, ale nie udostępnił ich w siedzibie sprzedawcy ani nie zaoferował, że udostępni je w siedzibie sprzedawcy, może się powoływać na art. 3 ust. 5 dyrektywy, aby odstąpić od umowy.

89.

Zgodnie z art. 3 ust. 5 dyrektywy konsument ma prawo żądać obniżki ceny lub odstąpić od umowy, jeśli, po pierwsze, naprawa lub wymiana są niemożliwe albo jeśli naprawa lub wymiana stanowiłyby dla sprzedawcy nieproporcjonalne obciążenie; lub jeśli, po drugie, sprzedawca nie dokonał naprawy lub wymiany w rozsądnym czasie; lub jeśli, po trzecie, sprzedawca nie dokonał naprawienia szkody bez istotnych niedogodności dla konsumenta. Ponadto prawo do odstąpienia od umowy nie przysługuje w przypadkach, w których brak zgodności ma nikłe znaczenie ( 27 ).

90.

Artykuł 3 ustanawia więc jasną hierarchię środków zaradczych, z których konsument może skorzystać w przypadku niezgodności towarów z umową. W ramach tej hierarchii odstąpienie od umowy stanowi środek ostateczny. Dyrektywa wyraźnie daje pierwszeństwo wykonaniu umowy w interesie obu jej stron ( 28 ).

91.

Dlatego właśnie moim zdaniem możliwość rozwiązania umowy wymaga ścisłej interpretacji.

92.

Z uwagi na fakt, że dyrektywa zmierza do utrzymania określonej równowagi pomiędzy obowiązkami poszczególnych stron umowy ( 29 ), art. 3 dyrektywy nakłada zarówno na konsumenta, jak i na sprzedawcę określone obowiązki w przypadku niezgodności towarów z umową.

93.

Konsument ma ze swojej strony dać sprzedawcy wystarczającą możliwość przywrócenia towarom zgodności. W tym celu wymaga się od konsumenta podjęcia określonych działań. Po pierwsze konsument powinien poinformować sprzedawcę o braku zgodności przedmiotowych towarów z umową oraz o tym, z jakiego środka zaradczego przewidzianego w art. 3 ust. 3 dyrektywy zamierza skorzystać (naprawa lub wymiana). Ponadto konsument powinien udostępnić sprzedawcy niezgodne z umową towary.

94.

Z kolei sprzedawca powinien dokonać naprawy lub wymiany w rozsądnym czasie i bez istotnej niedogodności dla konsumenta. Sprzedawca może odmówić podjęcia takiego działania jedynie wówczas, gdy jest to niemożliwe lub nieproporcjonalne ( 30 ).

95.

Konsument może się domagać obniżki ceny lub odstąpić od umowy jedynie wówczas, gdy sprzedawca nie wykonuje obowiązków ciążących na nim na mocy art. 3. Jak wspomniano powyżej, jeśli brak zgodności przedmiotowych towarów ma jedynie nikłe znaczenie, odstąpienie od umowy w ogóle nie jest możliwe.

96.

W niniejszej sprawie sąd odsyłający musi rozstrzygnąć, czy konsument wykonał obowiązki ciążące na nim na mocy art. 3, co uprawniałoby go do odstąpienia od umowy, przy czym nie jest jasne, w jakim miejscu należy udostępnić towary w celu doprowadzenia ich do stanu zgodności.

97.

Z postanowienia wydanego przez Amtsgericht Norderstedt (sąd rejonowy w Norderstedt) nie wynikają jasno wszystkie szczegóły dotyczące kontaktów między konsumentem a sprzedawcą. Wydaje się jednak, że strony nie rozmawiały o miejscu, w którym towary powinny zostać udostępnione w celu doprowadzenia ich do stanu zgodności. Z akt sprawy wynika, że konsument jedynie zażądał, aby towary zostały doprowadzone do stanu zgodności w miejscu jego zamieszkania. Z kolei sprzedawca po raz pierwszy wskazał, że towary powinny zostać udostępnione w jego siedzibie, dopiero w trakcie postępowania przed sądem odsyłającym.

98.

Wydaje mi się, że w związku z tym konsument wykonał obowiązki ciążące na nim na mocy art. 3. Jak stwierdził Trybunał w wyroku w sprawie Faber, obowiązek nałożony na konsumenta nie może wykraczać poza konieczność zawiadomienia sprzedawcy o braku zgodności z umową. Uwzględniając to, że konsument znajduje się w gorszym położeniu w stosunku do sprzedawcy, jeśli chodzi o informacje dotyczące jakości towaru i jego stanu w dniu sprzedaży, konsument nie może być też zobowiązany do wskazania szczegółowej przyczyny tego braku zgodności ( 31 ).

99.

Natomiast z informacji przekazanych przez sąd odsyłający zdaje się wynikać, że sprzedawca nie wykonał w tych okolicznościach obowiązków ciążących na nim na mocy art. 3. Moim zdaniem z obowiązku naprawienia szkody w rozsądnym czasie wynika, że wszelkie działania niezbędne do naprawienia szkody także muszą być dokonane w rozsądnym czasie, o ile konsument w wyraźny sposób zawiadomił o braku zgodności z umową i podał przy tym określone informacje dotyczące charakteru odnośnego towaru, uzgodnionych postanowień umownych i konkretnych przejawów podnoszonego braku zgodności z umową ( 32 ).

100.

W tych okolicznościach jeśli sprzedawca jedynie utrzymuje wobec konsumenta, że przedmiotowe towary są zgodne z umową i nie podejmuje żadnych kroków, aby przynajmniej je skontrolować, to według mnie tego rodzaju zachowanie należy uznać za bezczynność i stwierdzić, że nie stanowi ono wykonania obowiązków wynikających z art. 3 dyrektywy. Sprzedawca jest zobowiązany przynajmniej poinformować konsumenta, w rozsądnym czasie, o miejscu, w którym towary powinny zostać udostępnione w celu doprowadzenia ich do stanu zgodności. Z racji tego, że sprzedawca działa w ramach wykonywanej działalności zawodowej, ma najpewniej większą wiedzę co do miejsca, w którym towary powinny zostać udostępnione w celu doprowadzenia ich do stanu zgodności.

101.

W związku z tym należy uznać, że w kontekście sprawy zawisłej przed sądem odsyłającym rozpoczął się już bieg okresu, w którym towary powinny zostać doprowadzone do stanu zgodności.

102.

Niezbędnym warunkiem skorzystania z jakiegokolwiek prawa przewidzianego w art. 3 dyrektywy jest jednak to, żeby towary nie były zgodne z umową w momencie ich dostawy. Z racji tego, że dyrektywa wprowadza domniemanie zgodności towarów z umową ( 33 ), zanim konsument będzie mógł odstąpić od umowy, należy jeszcze wykazać, że towary te rzeczywiście nie są zgodne z umową ( 34 ).

103.

W związku z tym na pytania piąte i szóste należy odpowiedzieć, że konsument jest uprawniony do odstąpienia od umowy sprzedaży towarów konsumpcyjnych, jeśli sprzedawca nie podjął żadnych kroków, w tym nie przekazał informacji o miejscu, w którym towary powinny zostać udostępnione w celu doprowadzenia ich do stanu zgodności, w drodze skorzystania z jednego ze środków zaradczych przewidzianych w art. 3 ust. 3 dyrektywy, chyba że brak zgodności ma nikłe znaczenie lub nie został wykazany.

104.

W świetle powyższych rozważań proponuję Trybunałowi, by na pytania przedstawione przez Amtsgericht Norderstedt (sąd rejonowy w Norderstedt, Niemcy) odpowiedział w następujący sposób:

Artykuł 3 ust. 3 akapit trzeci dyrektywy 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji należy interpretować w ten sposób, że miejsce, w którym konsument powinien udostępnić przedsiębiorcy towary zakupione na odległość w celu umożliwienia ich naprawy lub wymiany, powinno być ustalane przez sąd krajowy w świetle wszystkich istotnych okoliczności zawisłej przed nim sprawy. W tym względzie miejsce, w którym towary powinny zostać udostępnione, należy określić w taki sposób, aby umożliwić naprawę lub wymianę w sposób wolny od opłat, w rozsądnym czasie i bez istotnej niedogodności dla konsumenta, z uwzględnieniem charakteru towarów i celów, dla których konsument ich potrzebuje.

Artykuł 3 ust. 3 akapit pierwszy w związku z art. 3 ust. 4 dyrektywy 1999/44 nie stoi na przeszkodzie temu, by konsument wyłożył środki na koszty transportu do lub z siedziby przedsiębiorcy, o ile nie stanowi to obciążenia finansowego zniechęcającego konsumenta do korzystania z przysługujących mu praw.

Artykuł 3 ust. 3 akapit trzeci w związku z art. 3 ust. 5 tiret drugie dyrektywy 1999/44 należy interpretować w ten sposób, że konsument, który powiadomił sprzedawcę o wadzie, jest uprawniony do odstąpienia od umowy, jeśli sprzedawca nie podjął żadnych kroków, w tym nie przekazał informacji o miejscu, w którym towary powinny zostać udostępnione w celu doprowadzenia ich do stanu zgodności, w drodze skorzystania z jednego ze środków zaradczych przewidzianych w art. 3 ust. 3 dyrektywy 1999/44, chyba że brak zgodności ma nikłe znaczenie lub nie został wykazany.