–

w imieniu rządu niderlandzkiego przez M.K. Bulterman oraz M.H.S. Gijzen, działające w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez C. Cattabrigę oraz G. Wilsa, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 15 ust. 1 i 4 dyrektywy Rady 2003/86/WE z dnia 22 września 2003 r. w sprawie prawa do łączenia rodzin (Dz.U. 2003, L 251, s. 12 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 19, t. 6, s. 224).

2

Wniosek ten złożono w ramach sporu między K, obywatelką państwa trzeciego, a Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie (sekretarzem stanu ds. bezpieczeństwa i sprawiedliwości, Niderlandy, zwanym dalej „sekretarzem stanu”) dotyczącego oddalenia przez tego ostatniego wniosku K o zmianę ograniczenia, jakim było obwarowane jej zezwolenie na pobyt na czas określony, oraz cofnięcia tego zezwolenia.

3

Artykuł 15 dyrektywy 2003/86 stanowi:

„1.   Nie później niż po pięciu latach pobytu oraz pod warunkiem, że członkowi rodziny nie udzielono dokumentu pobytowego ze względów innych niż łączenie rodziny, małżonek lub niepoślubiony partner i dziecko, które osiągnęło pełnoletność, mają prawo, po złożeniu wniosku, jeśli jest wymagany, do samoistnego dokumentu pobytowego, niezależnego od dokumentu pobytowego członka rodziny rozdzielonej.

Państwa członkowskie mogą ograniczyć przyznanie dokumentu pobytowego określonego w pierwszym akapicie do małżonka lub niepoślubionego partnera w przypadku rozpadu więzi rodzinnych.

[…]

4.   Warunki odnoszące się do udzielenia i okresu ważności samoistnego dokumentu pobytowego ustanawiane są przez prawo krajowe”.

4

Artykuł 3.51 Vreemdelingenbesluit 2000 (dekretu wykonawczego do ustawy o cudzoziemcach z 2000 r.) przewiduje:

„1.   Zezwolenie na pobyt na czas określony […] z ograniczeniem związanym z trwałymi humanitarnymi przyczynami może zostać wydane cudzoziemcowi, który:

5.   Artykuł 3.80a stosuje się do cudzoziemców, o których mowa w ust. 1 lit. a) pkt 1 […]”.

5

Artykuł 3.80a tego dekretu jest zredagowany następująco:

„1.   Wniosek o zmianę zezwolenia na pobyt […] na zezwolenie na pobyt z ograniczeniem dotyczącym trwałych powodów humanitarnych zostaje oddalony, jeżeli wniosek został złożony przez cudzoziemca w rozumieniu art. 3.51 ust. 1 zdanie wprowadzające i lit. a) pkt l, który nie zdał egzaminu, o którym mowa w art. 7 ust. 2 lit. a) ustawy o integracji społecznej, albo nie uzyskał dyplomu, certyfikatu lub innego dokumentu w rozumieniu art. 5 ust. 1 lit. c) tej ustawy.

2.   Ustępu 1 nie stosuje się w stosunku do cudzoziemca, który:

[…]

[…]

4.   Minister może ponadto nie stosować ust. 1, jeżeli uważa, że zastosowanie tego przepisu prowadzi do rażąco poważnej niesprawiedliwości”.

6

Artykuł 6 ust. 1 Wet inburgering (ustawy o integracji społecznej) stanowi:

„Minister zwalnia osobę z obowiązku integracji społecznej, jeżeli:

7

Artykuł 7 ust. 1 i 2 tej ustawy ma następujące brzmienie:

„1.   Osoba, na której ciąży obowiązek integracji społecznej, w ciągu trzech lat nabywa umiejętności ustne i pisemne w języku niderlandzkim przynajmniej na poziomie A2 europejskiego systemu opisu kształcenia językowego z zakresu języków obcych nowożytnych, a także wiedzę o niderlandzkim społeczeństwie.

2.   Spełnienie obowiązku integracji społecznej przez osobę podlegającą obowiązkowi integracji społecznej następuje z chwilą:

8

Od dnia 17 marca 1995 r. do dnia 25 lipca 2015 r. K posiadała zezwolenie na pobyt w celu pobytu u małżonka, będącego obywatelem państwa trzeciego. W dniu 21 lipca 2015 r. K złożyła wniosek o zmianę tego zezwolenia na zezwolenie na pobyt kontynuowany.

9

W dniu 1 lipca 2016 r. sekretarz stanu oddalił ten wniosek, ponieważ K nie wykazała, że zdała egzamin z integracji społecznej bądź że była zwolniona z egzaminu lub z obowiązku integracji społecznej. Równocześnie cofnął on, ze skutkiem wstecznym od dnia 19 sierpnia 2011 r., przysługujące K zezwolenie na pobyt w celu pobytu u małżonka, ponieważ od tego dnia nie zamieszkiwała już ona pod tym samym adresem co małżonek.

10

W następstwie wniesionego przez K zażalenia sekretarz stanu decyzją z dnia 21 grudnia 2016 r. utrzymał w mocy swoją pierwotną decyzję.

11

Na decyzję tę K wniosła skargę do rechtbank den Haag zittingsplaats Middelburg (sądu w Hadze z siedzibą w Middelburgu, Niderlandy). Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2017 r. sąd ten oddalił skargę.

12

K wniosła odwołanie od tego orzeczenia do sądu odsyłającego.

13

Załącznik do odwołania zawierał opinię Dienst Uitvoering Onderwijs (wykonawczej służby oświatowej, Niderlandy), w której stwierdzono, że K przynajmniej czterokrotnie usiłowała zdać egzamin z integracji społecznej oraz że odbyła ponad 600 godzin kursu z integracji społecznej. Sekretarz stanu zdecydował wobec tego o wydaniu K samoistnego dokumentu pobytowego od dnia 20 kwietnia 2017 r. Sekretarz stanu utrzymał jednak w mocy, ze skutkiem retroaktywnym od dnia 19 sierpnia 2011 r., cofnięcie zezwolenia na pobyt, które przysługiwało K w celu pobytu u małżonka.

14

Sąd odsyłający zastanawia się nad zgodnością warunku integracji społecznej przewidzianego w ustawodawstwie niderlandzkim z art. 15 dyrektywy 2003/86.

15

W tych okolicznościach Raad van State (rada stanu, Niderlandy) postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 15 ust. 1 i 4 dyrektywy [2003/86] należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie regulacji krajowej takiej jak będąca przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, która przewiduje, że wniosek o wydanie samoistnego dokumentu pobytowego złożony przez cudzoziemca, który w ramach łączenia rodzin przebywa na terytorium danego państwa członkowskiego legalnie dłużej niż pięć lat, może zostać oddalony z powodu niespełnienia obowiązujących w prawie krajowym warunków dotyczących integracji?”.

16

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 15 ust. 1 i 4 dyrektywy 2003/86 stoi na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak to w sprawie w postępowaniu głównym, które umożliwia oddalenie wniosku o wydanie samoistnego dokumentu pobytowego, złożonego przez obywatela państwa trzeciego przebywającego dłużej niż pięć lat na terytorium danego państwa członkowskiego w ramach łączenia rodzin, z tego powodu, że obywatel ten nie wykazał zdania egzaminu z integracji społecznej w zakresie języka i społeczeństwa tego państwa członkowskiego.

17

Artykuł 15 ust. 1 dyrektywy 2003/86 przewiduje, że nie później niż po pięciu latach pobytu oraz pod warunkiem, że członkowi rodziny nie udzielono dokumentu pobytowego ze względów innych niż łączenie rodziny, małżonek lub niepoślubiony partner i dziecko, które osiągnęło pełnoletność, mają prawo, po złożeniu wniosku, jeśli ten jest wymagany, do samoistnego dokumentu pobytowego, niezależnego od dokumentu pobytowego członka rodziny rozdzielonej.

18

W art. 15 ust. 4 tej dyrektywy uściślono natomiast, że warunki udzielania i okresu ważności tego dokumentu pobytowego określa prawo krajowe.

19

Ze związku tych dwóch przepisów wynika, że o ile wydanie samoistnego dokumentu pobytowego stanowi co do zasady prawo przysługujące po pięcioletnim pobycie na terytorium państwa członkowskiego w ramach łączenia rodzin, o tyle ustawodawca Unii upoważnił jednak państwa członkowskie Unii do obwarowania wydania takiego dokumentu pewnymi określonymi przez nie warunkami.

20

Z pkt 49–59 dzisiejszego wyroku C i A (C‑257/17) wynika, że nie można wykluczyć możliwości uzależnienia przez dane państwo członkowskie wydania samoistnego dokumentu pobytowego od zdania egzaminu z integracji społecznej w zakresie języka i społeczeństwa tego państwa członkowskiego.

21

Z pkt 60–63 tego wyroku wynika jednak, że obowiązek zdania takiego egzaminu nałożony uregulowaniem krajowym takim jak to w sprawie w postępowaniu głównym nie może w sposób ważny wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celu w postaci ułatwienia integracji zainteresowanych obywateli państw trzecich, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego.

22

W tym celu sąd ten powinien w szczególności upewnić się, że wiedza wymagana do zdania egzaminu z integracji społecznej odpowiada poziomowi podstawowemu, że warunek nałożony uregulowaniem krajowym nie uniemożliwia uzyskania samoistnego dokumentu pobytowego obywatelom państw trzecich, którzy dowiedli woli zdania tego egzaminu oraz starań dołożonych w tym celu, że indywidualne okoliczności szczególne są należycie brane pod uwagę oraz że koszty związane z tym egzaminem nie są nadmierne (zob. podobnie wyrok z dnia 9 lipca 2015 r., K i A, C‑153/14, EU:C:2015:453, pkt 54–70).

23

W tym kontekście należy w szczególności podkreślić, że okoliczności takie jak wiek, poziom wykształcenia, sytuacja finansowa lub stan zdrowia zainteresowanych osób należących do rodziny członka rodziny rozdzielonej powinny móc spowodować, że właściwe organy nie będą uzależniać wydania samoistnego dokumentu pobytowego od zdania egzaminu z integracji społecznej, jeżeli okaże się, że z powodu tych okoliczności osoby te nie są w stanie przystąpić do tego egzaminu lub go zdać (zob. podobnie wyrok z dnia 9 lipca 2015 r., K i A, C‑153/14, EU:C:2015:453, pkt 58).

24

W świetle powyższych rozważań na przedłożone pytanie należy udzielić następującej odpowiedzi: art. 15 ust. 1 i 4 dyrektywy 2003/86 nie stoi na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak to w sprawie w postępowaniu głównym, które umożliwia oddalenie wniosku o wydanie samoistnego dokumentu pobytowego, złożonego przez obywatela państwa trzeciego przebywającego dłużej niż pięć lat na terytorium danego państwa członkowskiego w ramach łączenia rodzin, z tego powodu, że obywatel ten nie wykazał zdania egzaminu z integracji społecznej w zakresie języka i społeczeństwa tego państwa członkowskiego, jeżeli konkretne szczegółowe zasady dotyczące obowiązku zdania tego egzaminu nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celu polegającego na ułatwieniu integracji obywateli państw trzecich, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego.

25

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 15 ust. 1 i 4 dyrektywy Rady 2003/86/WE z dnia 22 września 2003 r. w sprawie prawa do łączenia rodzin nie stoi na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak to w sprawie w postępowaniu głównym, które umożliwia oddalenie wniosku o wydanie samoistnego dokumentu pobytowego, złożonego przez obywatela państwa trzeciego przebywającego dłużej niż pięć lat na terytorium danego państwa członkowskiego w ramach łączenia rodzin, z tego powodu, że obywatel ten nie wykazał zdania egzaminu z integracji społecznej w zakresie języka i społeczeństwa tego państwa członkowskiego, jeżeli konkretne szczegółowe zasady dotyczące obowiązku zdania tego egzaminu nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celu polegającego na ułatwieniu integracji obywateli państw trzecich, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego.