–

w imieniu rządu niemieckiego przez T. Henzego, M. Hellmanna oraz J. Mentgen, działających w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Wilderspina oraz M. Heller, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 4 ust. 2 protokołu haskiego z dnia 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych, zatwierdzonego, w imieniu Wspólnoty Europejskiej, decyzją Rady 2009/941/WE z dnia 30 listopada 2009 r. (Dz.U. 2009, L 331, s. 17, zwanego dalej „protokołem haskim”).

2

Wniosek ów został złożony w ramach dotyczącego wierzytelności alimentacyjnych sporu pomiędzy małoletnim dzieckiem, KP, a jego ojcem, LO.

3

Artykuł 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.U. 2009, L 7, s. 1) ustanawia przepisy ogólne regulujące w państwach członkowskich jurysdykcję do rozpoznania spraw dotyczących zobowiązań alimentacyjnych.

4

Artykuł 15 rzeczonego rozporządzenia przewiduje, że prawo właściwe w sprawach zobowiązań alimentacyjnych jest – w państwach członkowskich, dla których protokół ten jest wiążący – określane zgodnie z protokołem haskim.

5

Artykuł 3 protokołu haskiego, zatytułowany „Ogólna właściwość prawa”, ma następujące brzmienie:

„1.   Zobowiązania alimentacyjne podlegają prawu państwa, w którym wierzyciel ma miejsce zwykłego pobytu, chyba że niniejszy protokół stanowi inaczej.

2.   W przypadku zmiany miejsca zwykłego pobytu wierzyciela stosuje się prawo państwa, w którym wierzyciel ma nowe miejsce zwykłego pobytu, od momentu, w którym nastąpiła ta zmiana”.

6

Artykuł 4 rzeczonego protokołu, zatytułowany „Szczególna właściwość prawa uprzywilejowująca niektórych wierzycieli”, przewiduje:

„1.   Poniższe postanowienia mają zastosowanie w przypadku zobowiązań alimentacyjnych:

[…]

2.   Jeśli wierzyciel nie może na mocy prawa, o którym mowa w artykule 3, uzyskać świadczeń alimentacyjnych od dłużnika, stosuje się prawo miejsca [państwa siedziby] organu orzekającego w sprawie.

3.   Niezależnie od artykułu 3, jeśli wierzyciel wytoczył powództwo przed właściwym organem państwa, w którym dłużnik ma miejsce zwykłego pobytu, stosuje się prawo miejsca organu orzekającego w sprawie. Jeżeli jednak wierzyciel nie jest w stanie uzyskać na mocy tego prawa świadczeń alimentacyjnych od dłużnika, stosuje się prawo państwa, w którym wierzyciel ma miejsce zwykłego pobytu.

4.   Jeśli wierzyciel nie jest w stanie uzyskać na mocy prawa, o którym mowa w artykule 3 i w ustępach 2 i 3 niniejszego artykułu, świadczeń alimentacyjnych od dłużnika, stosuje się prawo państwa ich obywatelstwa, jeśli mają wspólne”.

7

Paragraf 1613 Bürgerliches Gesetzbuch (niemieckiego kodeksu cywilnego, zwanego dalej „BGB”), zatytułowany „Alimenty za okres wsteczny”, stanowi:

„1.   Wierzyciel może za okres wsteczny dochodzić wykonania lub odszkodowania za niewykonanie tylko od momentu, w którym dłużnik został wezwany do udzielenia informacji o swoich dochodach i swoim majątku w celu dochodzenia roszczeń alimentacyjnych [lub od momentu, w którym] dłużnik pozostaje w zwłoce lub spór dotyczący roszczenia alimentacyjnego zawisł […].

2.   Wierzyciel może domagać się wykonania świadczenia za okres wsteczny bez ograniczeń wynikających z ust. 1

dłużnik alimentacyjny nie mógł dochodzić roszczeń alimentacyjnych”.

8

Sąd odsyłający wskazuje, że w Austrii dochodzenie roszczeń alimentacyjnych jest możliwe za okres trzech lat wstecz.

9

Sąd ów doprecyzowuje, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądów austriackich zwłoka dłużnika alimentacyjnego jest wprawdzie przesłanką dochodzenia roszczenia alimentacyjnego za okres wsteczny, lecz w przypadku świadczeń alimentacyjnych na rzecz dziecka nie jest jednak wymagane wezwanie do świadczenia (z którego doręczeniem dłużnik popada w zwłokę) z powodu pozostawania z dzieckiem w szczególnie bliskich stosunkach w rozumieniu prawa rodzinnego.

10

Urodzony w dniu 6 marca 2013 r. KP zamieszkiwał wraz ze swoimi rodzicami w Niemczech do dnia 27 maja 2015 r. W dniu 28 maja 2015 r. małoletni KP wraz z matką przeprowadził się do Austrii. Od tej chwili Austria stała się dla nich nowym miejscem zwykłego pobytu.

11

Wnioskiem z dnia 18 maja 2015 r. KP wystąpił do Bezirksgericht Fünfhaus (sądu okręgowego w Fünfhaus, Austria) z żądaniem zapłaty świadczeń alimentacyjnych przeciwko LO. Następnie wnioskiem z dnia 18 maja 2016 r. KP rozszerzył to żądanie o okres od 1 czerwca 2013 r. do 31 maja 2015 r.

12

Bezirksgericht Fünfhaus (sąd okręgowy w Fünfhaus) oddalił żądanie KP dotyczące zapłaty świadczeń alimentacyjnych za okres wsteczny od 1 czerwca 2013 r. do 31 maja 2015 r., uznając, że zgodnie z art. 3 protokołu haskiego jako prawo właściwe należało zastosować prawo niemieckie, a wynikające z niego przesłanki przyznania świadczenia za okres wsteczny nie były spełnione. Artykuł 4 ust. 2 protokołu haskiego, przewidujący stosowanie prawa państwa siedziby organu orzekającego w sprawie (lex fori), dotyczy zaś wyłącznie praw powstałych od momentu zmiany miejsca zwykłego pobytu przez wierzyciela.

13

Landesgericht für Zivilrechtssachen Wien (sąd krajowy do spraw cywilnych w Wiedniu, Austria) utrzymał w mocy to rozstrzygnięcie Bezirksgericht Fünfhaus (sądu okręgowego w Fünfhaus).

14

KP wniósł następnie skargę rewizyjną od orzeczenia Landesgericht für Zivilrechtssachen Wien (sądu krajowego do spraw cywilnych w Wiedniu) do sądu odsyłającego, mianowicie Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego, Austria).

15

Przed sądem odsyłającym KP podnosi, że zgodnie z art. 3 ust. 1 protokołu haskiego przepisy prawa niemieckiego regulujące zobowiązania alimentacyjne mają zastosowanie do podnoszonych przez niego roszczeń alimentacyjnych, ale nie umożliwiają mu dochodzenia świadczeń alimentacyjnych za okres wsteczny, jako że przesłanki określone w § 1613 BGB nie są spełnione. W konsekwencji zdaniem KP należy – zgodnie z art. 4 ust. 2 protokołu haskiego – zastosować prawo austriackie, które dopuszcza dochodzenie świadczeń alimentacyjnych za okres wsteczny.

16

LO natomiast utrzymuje, że art. 4 ust. 2 protokołu haskiego nie znajduje zastosowania do sytuacji, w których niektóre roszczenia alimentacyjne przedawniły się lub wygasły. Ponadto zastosowanie art. 4 ust. 2 protokołu haskiego mogłoby być jego zdaniem brane pod uwagę wyłącznie w przypadku, gdyby postępowanie zostało wszczęte przez dłużnika z tytułu zobowiązania alimentacyjnego lub gdyby zostało ono wytoczone przed sądem państwa, w którym żadna ze stron owego postępowania nie ma miejsca pobytu. Tymczasem w niniejszej sprawie KP wytoczył powództwo przed sądem państwa, w którym ma on obecnie miejsce zwykłego pobytu. Na koniec LO wyraża pogląd, iż przywołany przepis nie może zostać zastosowany dla celów uzyskania wypłaty świadczeń alimentacyjnych za okres wsteczny, gdy roszczenie takie jest podnoszone po tym, jak wierzyciel z tytułu zobowiązania alimentacyjnego przeprowadził się.

17

Sąd odsyłający zauważa, że zgodnie z art. 3 ust. 2 protokołu haskiego w przypadku zmiany miejsca zwykłego pobytu wierzyciela prawo państwa, w którym wierzyciel ma nowe miejsce zwykłego pobytu, stosuje się od momentu, w którym nastąpiła ta zmiana, a więc wyłącznie na przyszłość.

18

W konsekwencji zdaniem rzeczonego sądu w rozpatrywanej sprawie w odniesieniu do okresu poprzedzającego ową zmianę należałoby stosować prawo niemieckie, chyba że należałoby odstąpić od stosowania prawa niemieckiego na podstawie art. 4 ust. 2 protokołu haskiego. Zastosowanie przywołanego przepisu protokołu haskiego w sprawie takiej jak rozpatrywana zdaniem sądu odsyłającego nie jest jednak oczywiste. Sąd odsyłający przywołuje w tym kontekście pkt 63 Sprawozdania wyjaśniającego A. Bonomiego do protokołu haskiego (tekst przyjęty w ramach 21 sesji Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego), zgodnie z którym subsydiarne odesłanie do lex fori jest użyteczne wyłącznie wówczas, gdy wszczyna się postępowanie w sprawie dotyczącej zobowiązań alimentacyjnych w państwie innym niż państwo miejsca zwykłego pobytu wierzyciela, ponieważ w przeciwnym razie prawo miejsca zwykłego pobytu wierzyciela pokrywa się z lex fori. Sąd odsyłający dodaje, że zgodnie z przywołanym sprawozdaniem subsydiarne zastosowanie lex fori w oparciu o ów art. 4 ust. 2 tego protokołu może mieć miejsce tylko wtedy, gdy postępowanie dotyczące zobowiązania alimentacyjnego jest wszczynane przez dłużnika z tytuł zobowiązania alimentacyjnego na przykład przed właściwym organem państwa, w którym ma on swoje miejsce zwykłego pobytu, lub przed organem, w którym żadna ze stron owego postępowania nie ma miejsca zwykłego pobytu.

19

Sąd odsyłający zastanawia się ponadto, mając na uwadze fakt, że w rozpatrywanej sprawie KO nie wezwał LO do świadczenia (z którego doręczeniem dłużnik popada w zwłokę), czy art. 4 ust. 2 protokołu haskiego znajduje zastosowanie do przypadków, w których zgodnie z prawem właściwym na podstawie art. 3 owego protokołu wierzytelność alimentacyjna istnieje, ale odmowa zasądzenia alimentów za okres wsteczny wynika z tego, że wierzyciel nie spełnia pewnych prawnie określonych przesłanek.

20

W tych okolicznościach Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

W razie udzielenia na to pytanie odpowiedzi przeczącej:

21

Na wstępie należy zbadać właściwość Trybunału do dokonywania wykładni protokołu haskiego.

22

W tym zakresie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 267 TFUE Trybunał jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym w przedmiocie wykładni traktatów oraz aktów wydanych przez instytucje Unii.

23

Po pierwsze, należy przypomnieć, że decyzją 2009/941, przyjętą na podstawie art. 300 WE (obecnie art. 218 TFUE), Rada Unii Europejskiej zatwierdziła protokół haski, którego tekst stanowi załącznik do owej decyzji.

24

Po drugie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem porozumienie zawarte przez Radę zgodnie z art. 218 TFUE stanowi, w odniesieniu do Unii, akt przyjęty przez jedną z jej instytucji w rozumieniu art. 267 akapit pierwszy lit. b) TFUE. (zob. podobnie wyrok z dnia 22 października 2009 r., Bogiatzi, C‑301/08, EU:C:2009:649, pkt 23).

25

Z powyższego wynika, że Trybunał jest właściwy do dokonania wykładni protokołu haskiego.

26

Poprzez swoje pytanie pierwsze sąd odsyłający pragnie w istocie ustalić, czy art. 4 ust. 2 protokołu haskiego należy interpretować w ten sposób, że może on zostać zastosowany w sytuacji, w której wierzyciel z tytułu zobowiązania alimentacyjnego, po tym, jak zmienił miejsce zwykłego pobytu, dochodzi przed sądem nowego miejsca zwykłego pobytu zapłaty świadczenia alimentacyjnego za okres wsteczny, podczas którego przebywał w innym państwie członkowskim, a państwo siedziby sądu jest tożsame z państwem miejsca zwykłego pobytu wierzyciela.

27

Zgodnie z brzmieniem art. 4 ust. 2 protokołu haskiego, jeśli wierzyciel nie może na mocy prawa, o którym mowa w art. 3, uzyskać świadczeń alimentacyjnych od dłużnika, stosuje się prawo miejsca [państwa siedziby] organu orzekającego w sprawie (lex fori).

28

Wspomniany art. 3 ustanawia kolizyjno-prawną zasadę ogólną, w myśl której zobowiązania alimentacyjne podlegają prawu państwa, w którym wierzyciel ma miejsce zwykłego pobytu.

29

Jak wynika jednak z art. 4 ust. 2 protokołu haskiego, przepis ten, który umożliwia zastosowanie lex fori w miejsce prawa państwa, w którym wierzyciel ma miejsce zwykłego pobytu, jest skuteczny (effet utile) tylko wtedy, gdy rzeczone dwa reżimy prawne są odmienne.

30

Należy jednakże zweryfikować, czy – aby odnośne prawa właściwe były odmienne i aby rzeczony przepis był skuteczny (effet utile) – za każdym razem konieczne jest, by państwo siedziby sądu nie było tożsame z państwem miejsca zwykłego pobytu wierzyciela.

31

W ramach rozpatrywanej sprawy z postanowienia odsyłającego wynika, że KP przeprowadził się do Austrii i że Austria jest jego miejscem zwykłego pobytu. Prawo austriackie jest zatem prawem właściwym zgodnie z art. 3 ust. 1 protokołu haskiego. Jednakże zgodnie z art. 3 ust. 2 protokołu haskiego prawo austriackie znajduje zastosowanie dopiero od momentu zmiany przez KP miejsca zwykłego pobytu na Austrię, a zatem od dnia 28 maja 2015 r. Jeżeli chodzi o okres wcześniejszy, od 1 czerwca 2013 r. do 28 maja 2015 r., prawem państwa miejsca zwykłego pobytu KP jest prawo niemieckie.

32

W przypadku prawa państwa siedziby sądu chodzi o prawo państwa członkowskiego, w którym wierzyciel dochodzi przed sądem świadczenia, a zatem – o prawo austriackie.

33

Wynika z tego, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której prawo państwa siedziby sądu, a więc prawo austriackie, nie pokrywa się z prawem państwa miejsca zwykłego pobytu wierzyciela w okresie, w odniesieniu do którego dochodzone są roszczenia alimentacyjne, a więc z prawem niemieckim, art. 4 ust. 2 protokołu haskiego może być skuteczny (effet utile). Okoliczność, że wierzyciel wytoczył powództwo przed sądem państwa swojego miejsca zwykłego pobytu, w związku z czym państwo siedziby sądu jest tożsame z państwem, w którym ma on swoje miejsce zwykłego pobytu, nie stanowi przeszkody dla stosowania rzeczonego przepisu, pod warunkiem że porządek prawny, do którego odsyła subsydiarna norma kolizyjna owego przepisu, nie jest tożsamy z porządkiem prawnym, do którego odsyła główna norma kolizyjna przewidziana w art. 3 owego protokołu.

34

Poza tym konieczne jest jednak, by prawo państwa siedziby sądu, do którego odsyła ów przepis kolizyjny, mogło zostać zastosowane do roszczenia o zapłatę świadczeń alimentacyjnych podnoszonego w odniesieniu do okresu wstecznego.

35

Jeśli bowiem, co wynika w szczególności w świetle sprawozdania wyjaśniającego, art. 4 ust. 2 protokołu haskiego stosuje się do roszczeń z tytułu zobowiązań alimentacyjnych podnoszonych w odniesieniu do okresów rozpoczynających się po wszczęciu odnośnych postępowań, zachodzi wątpliwość, czy przepis ten znajduje zastosowanie również w odniesieniu do okresów wcześniejszych, poprzedzających wszczęcie takiego postępowania, a w przypadku udzielenia na to pytanie odpowiedzi twierdzącej – pod jakimi warunkami.

36

Zdaniem Komisji Europejskiej wskazane w tym przepisie prawo państwa siedziby organu orzekającego w sprawie znajduje zastosowanie zawsze wtedy, gdy wierzyciel z tytułu zobowiązania alimentacyjnego nie może uzyskać świadczeń alimentacyjnych zgodnie z prawem państwa swojego miejsca zwykłego pobytu lub, w odniesieniu do okresu wstecznego, zgodnie z prawem państwa miejsca zwykłego pobytu będącym prawem właściwym w owym okresie. Rząd niemiecki uważa z kolei, że w odniesieniu do żądań zapłaty świadczenia alimentacyjnego za okresy wsteczne prawo państwa siedziby sądu nie znajduje zastosowania automatycznie i że między sytuacją faktyczną, z której wierzyciel wywodzi swoje roszczenie alimentacyjne, a prawem właściwym do jego oceny musi występować związek.

37

W kwestii tej należy zauważyć, że samo brzmienie art. 4 ust. 2 protokołu haskiego nie pozwala ustalić z całkowitą pewnością zakresu tego przepisu.

38

Wykładni tego przepisu należy dokonać przy uwzględnieniu systemu przepisów kolizyjnych ustanowionych przez protokół haski oraz celu owego protokołu.

39

Jeżeli chodzi o system przepisów kolizyjnych ustanowiony przez protokół haski, należy zauważyć, że art. 4 ust. 2 owego protokołu zawiera uprzywilejowujący niektórych wierzycieli przepis szczególny, który uzupełnia zasadę ogólną sformułowaną w art. 3 rzeczonego protokołu.

40

To pierwsze stwierdzenie może powodować powstanie wątpliwości co do zasadności twierdzenia Komisji. Stosowanie ustanowionej w art. 3 ust. 1 protokołu haskiego zasady właściwości prawa państwa miejsca zwykłego pobytu jest bowiem ograniczone przez ust. 2 owego przepisu do okresu, w którym wierzyciel przebywał w tym państwie. Jeśli art. 4 ust. 2 rzeczonego protokołu miałby być interpretowany jako zezwalający na to, by prawo państwa siedziby sądu – to znaczy, w przypadku takim jak zaistniały w postępowaniu głównym, prawo państwa nowego miejsca zwykłego pobytu wierzyciela – znajdowało zastosowanie zawsze do okresu poprzedzającego uzyskanie miejsca zwykłego pobytu w tym państwie, jeżeli spełniony jest warunek przewidziany przez ów przepis, interpretacja taka prowadziłaby do pozbawienia skuteczności ustanowionej w owym art. 3 ust. 2 zasady ogólnej w odniesieniu do czasowego zakresu stosowania prawa państwa miejsca zwykłego pobytu wierzyciela.

41

Ponadto, jak wynika w szczególności ze sprawozdania Bonomiego i celów, do których osiągnięcia dąży Komisja, będąca aktywnym uczestnikiem negocjacji poprzedzających przyjęcie protokołu haskiego {zob. wniosek Komisji z dnia 15 grudnia 2005 r. dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie właściwości, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych [COM(2005) 649 wersja ostateczna]}, system ten ma na celu zagwarantowanie przewidywalności prawa właściwego poprzez zapewnienie, by wskazane prawo nie było pozbawione dostatecznego związku ze stanowiącą tło sporu sytuacją życiową.

42

W kwestii tej art. 3 ust. 1 protokołu haskiego przewiduje jako zasadę ogólną stosowanie prawa państwa miejsca zwykłego pobytu wierzyciela, które wykazuje najściślejszy związek z sytuacją wierzyciela, jako najstosowniejsze dla uregulowania konkretnych problemów, jakie wierzyciel z tytułu zobowiązania alimentacyjnego może napotkać.

43

Aby utrzymać ten związek, art. 3 ust. 2 protokołu haskiego przewiduje, że w przypadku zmiany miejsca zwykłego pobytu wierzyciela prawo państwa, w którym wierzyciel ma nowe miejsce zwykłego pobytu, stosuje się od momentu, w którym nastąpiła ta zmiana.

44

Jeżeli chodzi o przepisy szczególne zawarte w art. 4 ust. 2–4 protokołu haskiego, przewidujące szereg ułożonych w systemie kaskadowym łączników głównych i subsydiarnych, mających za zadanie zminimalizowanie ryzyka nieuzyskania świadczeń alimentacyjnych od dłużnika na podstawie kolejnych systemów prawnych, art. 4 ust. 3 protokołu haskiego odsyła w pierwszej kolejności do prawa miejsca (państwa siedziby) organu orzekającego w sprawie, jeśli wierzyciel wytoczył powództwo przed właściwym organem państwa, w którym dłużnik ma miejsce zwykłego pobytu. Jak wynika z pkt 59 opinii rzecznika generalnego, państwo to jest związane z sytuacją życiową stron zobowiązania alimentacyjnego przynajmniej w takim zakresie, w jakim dotyczy to możliwości zaspokojenia potrzeb wierzyciela przez dłużnika. Przewidywalność (stosowania) tego prawa wynika również z faktu, że zależy ono od jurysdykcji wybranego sądu, która w tym przypadku jest zgodna z klasyczną ogólną zasadą jurysdykcyjną, w myśl której powództwo wytacza się przed sądem właściwym ze względu na zwykłe miejsce pobytu strony pozwanej.

45

Związek ze wspomnianą sytuacją życiową widoczny jest również w art. 4 ust. 4 protokołu haskiego, który jako prawo właściwe wskazuje prawo państwa, którego obywatelstwo mają obydwie strony sporu. Jak zauważył bowiem również rzecznik generalny w pkt 59 opinii, przepis ten zawiera pewien element stałości nawiązujący do sytuacji życiowej stron sporu mającego za przedmiot zobowiązanie alimentacyjne.

46

Biorąc pod uwagę system norm kolizyjnych przewidzianych przez protokół haski oraz realizowany przez niego cel przewidywalności, opisany w pkt 41 niniejszego wyroku, należy uznać, że gdyby stosowanie lex fori przewidziane subsydiarnie w art. 4 ust. 2 protokołu haskiego miało wynikać wyłącznie z dokonanego przez wierzyciela wyboru [prawa państwa] nowego miejsca zwykłego pobytu, a nie istniałby związek pomiędzy owym prawem a sytuacją życiową wierzyciela i dłużnika z tytułu świadczenia alimentacyjnego w okresie, którego dotyczy sporne zobowiązanie, nie byłoby to zgodne ani z rzeczonym systemem, ani z przywołanym celem.

47

Okoliczność, że stosowanie lex fori uprzywilejowałoby wierzyciela, nie wystarczyłaby sama w sobie do uzasadnienia zastosowania lex fori, ponieważ wobec braku wspomnianego związku zastosowanie lex fori byłoby dla dłużnika nieprzewidywalne.

48

W świetle powyższego stwierdzenia oraz wniosków sformułowanych w pkt 78 i 79 opinii rzecznika generalnego związek ów mógłby wynikać z [faktu posiadania przez sąd danego państwa] jurysdykcji, która przysługiwałaby sądowi, przed którym wytoczone zostało powództwo do rozstrzygnięcia sporu dotyczącego zobowiązań alimentacyjnych za dany okres zgodnie z podlegającymi zastosowaniu przepisami rozporządzenia nr 4/2009.

49

Analiza ta znajduje uzasadnienie w ścisłym związku zachodzącym pomiędzy protokołem haskim a rozporządzeniem nr 4/2009. Artykuł 15 rozporządzenia nr 4/2009 odsyła bowiem wyraźnie do protokołu haskiego, a określenie sądu właściwego zgodnie z przepisami rzeczonego rozporządzenia umożliwia pośrednio odesłanie do lex fori. Ponadto, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 56 opinii, rozporządzenie nr 4/2009 opiera się na założeniu, że pomiędzy świadczeniami alimentacyjnymi, których dotyczy dana sprawa, a państwem, którego sąd jest właściwy do jej rozstrzygnięcia, istnieje związek.

50

W konsekwencji należy uznać, że wymagany związek pomiędzy lex fori a sytuacją wierzyciela oraz dłużnika z tytułu zobowiązania alimentacyjnego w okresie, którego dotyczy powództwo, występuje, jeśli lex fori jest tożsame z prawem państwa, którego sądy są właściwe do rozpoznawania sporów dotyczących zobowiązań alimentacyjnych za dany okres.

51

W związku z powyższymi rozważaniami na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż art. 4 ust. 2 protokołu haskiego należy interpretować w następujący sposób:

52

Drugie pytanie prejudycjalne dotyczy w istocie ustalenia, czy zawarte w art. 4 ust. 2 protokołu haskiego sformułowanie „nie może uzyskać […] świadczeń alimentacyjnych” odnosi się także do sytuacji, w której wierzyciel nie może uzyskać świadczeń alimentacyjnych na podstawie prawa państwa swojego uprzedniego miejsca zwykłego pobytu z powodu niespełnienia określonych przez prawo przesłanek.

53

Na wstępie należy zauważyć, że pytanie to powstaje, na wypadek gdyby w świetle odpowiedzi udzielonej na pytanie pierwsze sąd odsyłający stwierdził, że sądy austriackie miały zgodnie z rozporządzeniem nr 4/2009 jurysdykcję do orzekania w przedmiocie powództwa KP mającego za przedmiot zobowiązanie alimentacyjne w odniesieniu do okresu od 1 czerwca 2013 r. do 28 maja 2015 r. W takiej hipotezie lex fori – w badanej sprawie prawo austriackie – mogłoby bowiem znaleźć zastosowanie, o ile wierzyciel z tytułu zobowiązania alimentacyjnego „nie może uzyskać […] świadczeń alimentacyjnych” za okres wsteczny, taki jak sporny w postępowaniu głównym, na mocy prawa państwa swojego miejsca zwykłego pobytu, a mianowicie w badanej sprawie na podstawie przepisów prawa niemieckiego. Należy zatem zbadać, czy wierzyciel z tytułu zobowiązania alimentacyjnego, taki jak KP, znajduje się w wyżej opisanej sytuacji.

54

Aby udzielić na to pytanie odpowiedzi, użyteczne jest odwołanie się do sprawozdania Bonomiego, które zajmuje się tą właśnie problematyką.

55

Sprawozdanie to wskazuje, że wierzyciel z tytułu zobowiązania alimentacyjnego będzie mógł skorzystać ze stosowania lex fori nie tylko wtedy, gdy prawo państwa jego miejsca zwykłego pobytu w ogóle nie przewiduje żadnych zobowiązań alimentacyjnych wynikających z określonego stosunku rodzinnego, na przykład z tego powodu, że dane prawo nie przewiduje spoczywającego na dzieciach obowiązku alimentacyjnego na rzecz rodziców, lecz również wtedy, gdy uznając w zasadzie takie zobowiązanie, prawo to ustanawia warunek, który w danym przypadku nie jest spełniony. Sprawozdanie to przywołuje, tytułem przykładu, sytuację, w której prawo państwa miejsca zwykłego pobytu wierzyciela stanowi, że zobowiązanie rodziców wobec dzieci ustaje z chwilą, gdy ukończą one 18 lat, a wierzyciel w danym przypadku osiągnął już ten wiek.

56

Zgodnie z tą wykładnią art. 4 ust. 2 protokołu haskiego znajduje zastosowanie również wtedy, gdy określona przez prawo przesłanka nie jest spełniona.

57

Należy uznać, że ta szeroka wykładnia art. 4 ust. 2 protokołu haskiego odzwierciedla przypomniany w pkt 44 niniejszego wyroku cel tego przepisu, a mianowicie zminimalizowanie ryzyka nieuzyskania przez wierzyciela świadczeń alimentacyjnych na podstawie przepisów prawa wskazanego jako właściwe w pierwszej kolejności.

58

Taka wykładnia miałaby obejmować przypadki, takie jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, w których brak możliwości uzyskania przez wierzyciela świadczeń alimentacyjnych wynika z faktu, iż nie wezwał on dłużnika do świadczenia (co spowodowałoby popadnięcie przez dłużnika w zwłokę) i w związku z tym nie spełnił ustawowej przesłanki, w tym wypadku przesłanki przewidzianej w § 1613 BGB. Nic nie wskazuje bowiem, jak wynika z pkt 93 opinii rzecznika generalnego, na to, by pasywne zachowanie wierzyciela wyłączało stosowanie art. 4 ust. 2 protokołu haskiego.

59

W konsekwencji na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że zawarte w art. 4 ust. 2 protokołu haskiego sformułowanie „nie może uzyskać […] świadczeń alimentacyjnych” należy interpretować w ten sposób, że odnosi się ono także do sytuacji, w której wierzyciel nie może uzyskać świadczeń alimentacyjnych na podstawie prawa państwa swojego uprzedniego miejsca zwykłego pobytu z powodu niespełnienia określonych przewidzianych przez to prawo przesłanek.

60

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje: