1.

W swoich odwołaniach Unia Europejska ( 2 ) i Guardian Europe Sàrl ( 3 ) wnoszą o częściowe uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 7 czerwca 2017 r., Guardian Europe/Unia Europejska ( 4 ), w którym Sąd ten zobowiązał Unię do zapłaty na rzecz Guardian Europe odszkodowania w kwocie 654523,43 EUR z tytułu szkody majątkowej poniesionej przez tę spółkę w wyniku naruszenia rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia w sprawie zakończonej wyrokiem z dnia 27 września 2012 r., Guardian Industries i Guardian Europe/Komisja ( 5 ), oraz oddalił skargę w pozostałym zakresie.

2.

W następstwie częściowego cofnięcia, w dniu 7 stycznia 2019 r., odwołania w sprawie Unia Europejska/Guardian Europe (C‑447/17 P), Unia, reprezentowana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, obecnie podtrzymuje wyłącznie drugi zarzut swojego odwołania, zarzucając zaskarżonemu wyrokowi błędną wykładnię pojęcia „związku przyczynowego” zawartą w pkt 160 oraz uznanie w pkt 161 tego wyroku, że istnieje wystarczająco bezpośredni związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia w sprawie, w której zapadł wyrok Sądu z dnia 27 września 2012 r., a szkodą poniesioną przez Guardian Europe w wyniku zapłaty kosztów gwarancji bankowej w okresie, który odpowiada przekroczeniu tego rozsądnego terminu.

3.

Ów drugi zarzut, analogiczny do zarzutu podniesionego przez Unię w sprawach Unia Europejska/Gascogne Sack Deutschland i Gascogne ( 6 ), Unia Europejska/Kendrion ( 7 ) oraz Unia Europejska/ASPLA i Armando Álvarez ( 8 ), został uwzględniony przez Trybunał w wyrokach z dnia 13 grudnia 2018 r.

4.

W tych okolicznościach moja analiza odwołań w zakresie, w jakim dotyczą one nowych zagadnień prawnych, będzie ograniczona do odwołania wniesionego przez Guardian Europe w sprawie Guardian Europe/Unia Europejska (C‑479/17 P) oraz będzie koncentrować się na podniesionych przez tę spółkę zarzutach pierwszym i czwartym, które to zarzuty odnoszą się do pojęcia „jednego przedsiębiorstwa” ( 9 ), jak również na zarzucie szóstym dotyczącym odpowiedzialności Unii za orzeczenie wydane przez Sąd. Wyjaśnię jednakże pokrótce, z jakich przyczyn należy według mnie oddalić podniesione w odpowiedzi na zarzut czwarty argumenty obronne, ponieważ warunkują one również analizę zarzutu szóstego.

5.

Wyjaśnię zatem, z jakich przyczyn uważam, że zasadne są wyłącznie zarzuty pierwszy i czwarty, z wyjątkiem zawartej w nich krytyki uzasadnienia zaskarżonego wyroku odnoszącego się do reprezentacji Guardian Industries Corp. przez Guardian Europe, co w konsekwencji skutkuje częściowym uchyleniem zaskarżonego wyroku.

6.

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 12 lutego 2008 r., Guardian Industries i Guardian Europe wniosły skargę na decyzję Komisji C(2007) 5791 wersja ostateczna z dnia 28 listopada 2007 r. dotyczącą postępowania na podstawie art. [101 TFUE] i art. 53 porozumienia EOG (sprawa COMP/39165 – Szkło płaskie) ( 10 ). W skardze żądały one zasadniczo stwierdzenia nieważności tej decyzji w części, w jakiej ich dotyczy, i obniżenia kwoty grzywny, która została na nie nałożona rzeczoną decyzją.

7.

Ponieważ wyrokiem Sądu z dnia 27 września 2012 r. skarga ta została oddalona, Guardian Industries i Guardian Europe, pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 10 grudnia 2012 r., wniosły odwołanie od tego orzeczenia.

8.

Wyrokiem z dnia 12 listopada 2014 r., Guardian Industries i Guardian Europe/Komisja ( 11 ), Trybunał zasadniczo, po pierwsze, uchylił wyrok Sądu z dnia 27 września 2012 r. w części, w jakiej w wyroku tym Sąd oddalił zarzut naruszenia zasady niedyskryminacji przy obliczaniu kwoty grzywny nałożonej solidarnie na Guardian Industries i Guardian Europe oraz obciążył te podmioty kosztami postępowania. Po drugie, Trybunał stwierdził nieważność art. 2 decyzji C(2007) 5791 w zakresie, w jakim ustalała ona wysokość grzywny nałożonej solidarnie na Guardian Industries i Guardian Europe na kwotę 148000000 EUR. Po trzecie, z powodu naruszenia stwierdzonego w art. 1 decyzji C(2007) 5791, Trybunał ustalił wysokość grzywny nałożonej solidarnie na Guardian Industries i Guardian Europe na kwotę 103600000 EUR. Po czwarte, w pozostałym zakresie Trybunał oddalił odwołanie.

9.

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 19 listopada 2015 r. Guardian Europe wniosła, na podstawie art. 268 i art. 340 akapit drugi TFUE, skargę przeciwko Unii reprezentowanej przez Komisję i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, żądając naprawienia szkody, jaką miała ponieść ta spółka, z uwagi, po pierwsze, na przewlekłość postępowania przed Sądem w sprawie zakończonej wyrokiem Sądu z dnia 27 września 2012 r., a po drugie, na naruszenie zasady równego traktowania, której dopuściła się Komisja w decyzji C(2007) 5791 oraz Sąd we wspomnianym wyroku.

10.

W zaskarżonym wyroku Sąd orzekł, co następuje:

11.

W odwołaniu w sprawie Guardian Europe/Unia Europejska (C‑479/17 P), Guardian Europe wnosi do Trybunału o:

12.

Unia, reprezentowana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wnosi do Trybunału o:

13.

Unia, reprezentowana przez Komisję, wnosi do Trybunału o:

14.

Unia, reprezentowana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniosła odwołanie wzajemne i wnosi do Trybunału o:

15.

Guardian Europe wnosi do Trybunału o:

16.

Po pierwsze, należy podkreślić, że zarzuty pierwszy i czwarty, ze względu na ich przedmiot, jakim jest pojęcie „jednego przedsiębiorstwa”, należy od razu analizować łącznie, ponieważ dotyczą one legitymacji czynnej Guardian Europe do występowania zarówno w imieniu Guardian Industries, jak i w związku ze szkodą, na którą powołuje się Guardian Europe ( 12 ).

17.

Po drugie, należy wyjaśnić, że analiza zagadnienia zawartego w szóstym zarzucie odwołania głównego, który dotyczy przesłanek powstania odpowiedzialności Unii ( 13 ) z tytułu treści orzeczenia wydanego przez Sąd, jest uzależniona od oddalenia zastrzeżeń do uzasadnienia zaskarżonego wyroku dotyczących innych przeszkód procesowych.

18.

Komisja wysunęła bowiem argument dotyczący obowiązku zbadania przez Trybunał z urzędu kwestii przedawnienia roszczenia odszkodowawczego Guardian Europe odnoszącego się do naruszenia zasady równego traktowania w decyzji C(2007) 5791 ( 14 ). Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w uznanym za dopuszczalne odwołaniu wzajemnym ( 15 ), podniósł, że Sąd, w pkt 64 zaskarżonego wyroku, popełnił błąd co do kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych poddanych jego ocenie, a w konsekwencji, w pkt 65 tego wyroku, niesłusznie oddalił zarzut niedopuszczalności oparty na twierdzeniu, że odszkodowanie za utracone korzyści unicestwiłoby skutki prawne prawomocnej decyzji ( 16 ).

19.

Ze względu na to, że przedmiot tych zarzutów nie uzasadnia przedstawienia szczegółowych uwag w niniejszej opinii, wyjaśnię pokrótce, z jakich powodów zaskarżony wyrok w zakresie, w jakim oddalił te zarzuty niedopuszczalności, nie powinien zostać uchylony przez Trybunał.

20.

Co się tyczy argumentu Komisji dotyczącego przedawnienia roszczenia Guardian Europe należy zauważyć, że Komisja nie wniosła odwołania wzajemnego od zaskarżonego wyroku, w którym oddalony został podniesiony przez nią ww. zarzut niedopuszczalności. Według mnie okoliczność ta wystarcza, w świetle przepisów art. 174, 176 i 178 regulaminu postępowania przed Trybunałem, aby nie odnosić się do tego argumentu. Co więcej, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunał nie bada z urzędu kwestii przedawnienia, ponieważ nie stanowi ono bezwzględnej przeszkody procesowej ( 17 ).

21.

Jeśli chodzi o zarzut oparty na twierdzeniu, że odszkodowanie za utracone korzyści unicestwiłoby skutki prawne prawomocnej decyzji, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podnosi, że roszczenie Guardian Europe miałoby taki sam skutek i taki sam przedmiot jak skarga o stwierdzenie nieważności, z której spółka ta powinna była skorzystać, aby zakwestionować kwotę zwrotu części nienależnie zapłaconej przez nią grzywny wraz z odsetkami w wykonaniu wyroku z dnia 12 listopada 2014 r., Guardian Industries i Guardian Europe/Komisja ( 18 ). Trybunał stoi bowiem na stanowisku, że roszczenie to zmierza w istocie do uzyskania odszkodowania za utratę możliwości korzystania z tej kwoty, ustalonego z zastosowaniem wyższego oprocentowania niż to, które zastosowała Komisja.

22.

Jest bezsporne, że roszczenie Guardian Europe ma na celu uzyskanie odszkodowania za utracone korzyści związane z różnicą pomiędzy zwróconymi przez Komisję odsetkami od części kwoty grzywny, która została zwrócona tej spółce, a przychodami, jakie spółka ta mogłaby uzyskać, gdyby zamiast płacić na rzecz Komisji kwotę, która ostatecznie została uznana przez Trybunał za nienależną, spółka ta zainwestowała ją w ramach swojej działalności ( 19 ).

23.

Według mnie roszczenie to, z uwagi na jego przedmiot, różni się, jak słusznie zauważył Sąd, od roszczenia, którego celem jest uzyskanie naprawienia szkody poniesionej w wyniku braku możliwości dysponowania przez pewien okres zwróconą kwotą ( 20 ), która to szkoda jest już naprawiona poprzez zapłatę odsetek za zwłokę.

24.

Istotnie, należy dokonać takiego rozróżnienia, ponieważ po pierwsze, Trybunał orzekł już, że zapłata odsetek za zwłokę stanowi środek zapewniający wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność w rozumieniu art. 266 akapit pierwszy TFUE, jeśli chodzi o ryczałtowe odszkodowanie za pozbawienie możliwości korzystania z wierzytelności oraz zachęcenie dłużnika do niezwłocznego wykonania wyroku stwierdzającego nieważność ( 21 ).

25.

Po drugie, art. 266 akapit drugi TFUE stanowi, że zobowiązanie spoczywające na instytucji, od której pochodzi unieważniony akt, do podjęcia środków wymaganych dla wykonania samego wyroku, w tym do zapłaty odsetek za zwłokę, nie narusza zobowiązania, jakie może wyniknąć z zastosowania art. 340 TFUE.

26.

Artykuł 266 akapit drugi TFUE wyraża więc zasadę, zgodnie z którą rolą odsetek za zwłokę nie jest naprawienie wszelkich szkód, jakie mogły zostać wyrządzone wskutek pozbawienia możliwości korzystania z nienależnie zapłaconej kwoty.

27.

W tych okolicznościach uważam, że skarga o odszkodowanie wniesiona przez Guardian Europe w oparciu o art. 340 TFUE jest dopuszczalna, a w konsekwencji odwołanie wzajemne należy oddalić.

28.

W ramach zarzutu pierwszego Guardian Europe podnosi, że Sąd naruszył prawo, dokonując wykładni pojęcia „jednego przedsiębiorstwa” w rozumieniu prawa Unii, uznając w pkt 153 i 154 zaskarżonego wyroku, że skarżąca nie poniosła jakiejkolwiek szkody w postaci utraconych korzyści w związku z naruszeniem przez Sąd rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia.

29.

Ściślej rzecz ujmując, Guardian Europe kwestionuje wniosek Sądu zawarty w pkt 103 i 153 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym spółka ta nie poniosła osobiście ciężaru związanego z zapłatą grzywny, a zatem nie poniosła, w okresie pomiędzy dniem 12 lutego 2010 r. a dniem 27 września 2012 r., rzeczywistej i pewnej szkody, która wynikałaby z różnicy pomiędzy, z jednej strony, odsetkami zwróconymi jej przez Komisję od części kwoty grzywny ostatecznie uznanej za nienależną wyrokiem Trybunału z dnia 12 listopada 2014 r., Guardian Industries i Guardian Europe/Komisja ( 22 ), a z drugiej strony dochodami, jakie mogłaby osiągnąć, gdyby zamiast wypłacać Komisji wspomnianą kwotę, zainwestowała ją w swoją działalność.

30.

Guardian Europe w pierwszej kolejności podnosi, że w toku postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem decyzji C(2007) 5791, grupa Guardian była traktowana jako „jedno przedsiębiorstwo” w rozumieniu prawa Unii. Nałożona na Guardian grzywna została więc obliczona na podstawie wartości sprzedaży Guardian jako całego „przedsiębiorstwa”, nie na podstawie wartości sprzedaży osiągniętej przez Guardian Industries lub Guardian Europe, przy czym sprzedaż tej ostatniej spółki nie miała znaczenia dla rozpatrywanego okresu.

31.

Guardian Europe wywodzi z tego, że Sąd, rozpoznając sprawę dotyczącą skutków naruszenia art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w ramach poprzedniej skargi o stwierdzenie nieważności, powinien był również uznać Guardian za „jedno przedsiębiorstwo” w rozumieniu prawa Unii w ramach skargi dotyczącej odpowiedzialności pozaumownej.

32.

Guardian Europe wyjaśnia następnie, że po pierwsze, pojęcie „jednego przedsiębiorstwa” jest powszechnie przyjęte w obowiązującym prawie Unii, w szczególności w dziedzinach ochrony danych, zamówień publicznych i podatków.

33.

Po drugie, podkreśliwszy, że posiada ona całość udziałów w rozpatrywanych operacyjnych spółkach zależnych, Guardian Europe wyjaśnia, że szkoda poniesiona przez spółkę należącą pod względem gospodarczym do grupy, siłą rzeczy ma wpływ na dochód całej tej grupy oraz na decyzje o charakterze inwestycyjnym, jakie mogą być podejmowane w ramach rzeczonej grupy. W przypadku grupy Guardian, spółka Guardian Europe była głównym adresatem decyzji C(2007) 5791, przeciwko której wniosła skargę wraz ze swoją spółką dominującą, Guardian Industries. Ponieważ Guardian Europe, w wyniku nałożenia grzywny przez Komisję, poniosła konsekwencje zmniejszenia środków przeznaczonych na inwestycje w Europie, wystąpiła ona z roszczeniem odszkodowawczym w imieniu własnym oraz w imieniu grupy.

34.

Guardian Europe wnosi wreszcie, aby w przypadku uchylenia zaskarżonego wyroku Trybunał sam orzekł w przedmiocie kwoty żądanego odszkodowania.

35.

W odpowiedzi na odwołanie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej twierdzi, że Sąd słusznie orzekł w pkt 153 i 154 zaskarżonego wyroku, że spółka Guardian Europe nie poniosła żadnej rzeczywistej i pewnej szkody wynikającej z utraconych korzyści.

36.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podnosi w pierwszej kolejności, że pojęcie „jednego przedsiębiorstwa” stosowane w prawie konkurencji na potrzeby określania kwoty grzywny, nie ma zastosowania w przypadku roszczeń odszkodowawczych opartych na art. 340 akapit drugi TFUE.

37.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyjaśnia następnie, że prawo do wniesienia skargi o odszkodowanie przeciwko Unii przysługuje osobie fizycznej lub prawnej wyłącznie w przypadku, gdy osoba ta powołuje się przed sądem na własny interes prawny, bądź na uprawnienie do odszkodowania nabyte od osoby trzeciej w drodze cesji. W przypadku gdy skarżąca nie wykaże jakiegokolwiek interesu prawnego, skarga o odszkodowanie podlega oddaleniu ( 23 ).

38.

Wreszcie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przypomina, że spółka Guardian Europe jest osobą prawną odrębną od każdej z jej spółek zależnych, jak również od spółki dominującej, Guardian Industries. Trybunał wywodzi z tego, że wobec braku nabycia uprawnień do odszkodowania od spółki dominującej lub siedmiu spółek zależnych, spółka Guardian Europe może wnosić skargę o odszkodowanie wyłącznie do wysokości rzeczywiście poniesionej przez nią szkody.

39.

W replice Guardian Europe podnosi, że orzecznictwo przytoczone przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej na poparcie jego argumentacji nie umożliwia potwierdzenia, że przynależność do tej samej grupy gospodarczej nie jest wystarczająca dla uzasadnienia interesu prawnego w ramach skargi o odszkodowanie na podstawie art. 340 akapit drugi TFUE.

40.

Wnosząca odwołanie podkreśla w tym względzie, że z wyroku z dnia 4 października 1979 r., Ireks-Arkady/EWG ( 24 ), który dotyczył cesji roszczeń odszkodowawczych w związku z reorganizacją grupy, nie wynika wymóg wykazania takiej cesji, która mogła być dokonana w sposób niesformalizowany lub dorozumiany. Nadto w wyroku tym Trybunał nie stwierdził, że taka cesja jest niezbędna w ramach grupy gospodarczej.

41.

Guardian Europe kwestionuje również argument podniesiony przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zgodnie z którym jedyną osobą, która poniosła szkodę, jest osoba prawna, która zapłaciła grzywnę nałożoną decyzją C(2007) 5791. Wnosząca odwołanie podnosi w tym względzie, że poniosła szkodę, po pierwsze dlatego, że była głównym adresatem tej decyzji, a po drugie dlatego, że grupa Guardian była zmuszona zmienić przeznaczenie istotnej części swoich europejskich zasobów, aby zapłacić grzywnę, zmieniając swoje możliwości inwestycyjne w zakresie wsparcia i rozwoju swojej działalności w Europie ( 25 ).

42.

W duplice Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nadal podnosi, że przytoczone przezeń orzecznictwo potwierdza, iż legitymację do wniesienia skargi o odszkodowanie posiada wyłącznie osoba fizyczna lub prawna, która ma w tym własny interes prawny. O ile możliwe jest przeniesienie prawa, którego dotyczy powództwo, tak że cesjonariusz może wówczas wnieść skargę we własnym imieniu, o tyle nie istnieją inne okoliczności, w odniesieniu do których Trybunał przyznał, że dany podmiot ma prawo wniesienia skargi dotyczącej szkody poniesionej przez inny podmiot. Skoro Guardian Industries, Guardian Europe i jej spółki zależne są odrębnymi spółkami, to w przypadku braku takiego przeniesienia prawa żadna z tych spółek nie ma prawa do wniesienia skargi o odszkodowanie w imieniu którejkolwiek z pozostałych spółek z tytułu poniesionej przez nią szkody.

43.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dodaje, że zgodnie z tym orzecznictwem okoliczność, iż spółka należy do grupy gospodarczej, nie powoduje automatycznie, że osoba prawna uzyskuje własny interes prawny w ramach skargi, która dotyczy interesu prawnego innej osoby prawnej należącej do tej samej grupy gospodarczej.

44.

Co się tyczy podniesionego przez Guardian Europe argumentu, zgodnie z którym Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał w pkt 10 odpowiedzi na odwołanie, że osobą, która poniosła szkodę, jest osoba prawna, która zapłaciła grzywnę nałożoną decyzją C(2007) 5791, strona pozwana przypomina, że Sąd orzekł w pkt 103 i 153 zaskarżonego wyroku, iż skoro spółka Guardian Europe nie poniosła osobiście ciężaru związanego z zapłatą grzywny, nie może ona twierdzić, że poniosła rzeczywistą i pewną szkodę w postaci utraconych korzyści. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uważa, że Guardian Europe nie wykazała nieścisłości prawnej tego stwierdzenia dokonanego przez Sąd.

45.

W ramach zarzutu czwartego Guardian Europe podnosi, że Sąd, w pkt 99–107 zaskarżonego wyroku, niewłaściwie zastosował pojęcie „jednego przedsiębiorstwa” w rozumieniu prawa Unii, orzekając, że naruszenie zasady równego traktowania w decyzji C(2007) 5791 oraz w wyroku Sądu z dnia 27 września 2012 r. nie skutkowało powstaniem po stronie spółki Guardian Europe szkody w postaci utraconych korzyści.

46.

Guardian Europe wyjaśniła, że argumenty podnoszone na poparcie tego zarzutu są identyczne z przedstawionymi na poparcie zarzutu pierwszego.

47.

Wnosząca odwołanie przypomniała, że jej skarga o odszkodowanie była następstwem wyroku Trybunału, w którym został stwierdzony błąd Komisji przy obliczaniu grzywien w decyzji C(2007) 5791, utrwalony na skutek wyroku Sądu z dnia 27 września 2012 r.

48.

Guardian Europe podnosi, że w pkt 103 zaskarżonego wyroku Sąd błędnie uznał, iż spółka ta „nie poniosła osobiście ciężaru związanego z zapłatą grzywny nałożonej decyzją C(2007) 5791” i „nie może zatem twierdzić, że poniosła rzeczywistą i pewną szkodę”. Twierdząc, że naruszenie zasady równego traktowania w decyzji C(2007) 5791 oraz w wyroku Sądu z dnia 27 września 2012 r., skutkowało zapłatą grzywny w kwocie wyższej niż spółka ta powinna była zapłacić, co uniemożliwiło jej wcześniejsze korzystanie z nienależnie zapłaconych kwot, Guardian Europe ocenia swoją szkodę na 7712000 EUR i wnosi, aby Trybunał sam orzekł w przedmiocie należnego tej spółce odszkodowania, biorąc pod uwagę kwotę odszkodowania żądaną w ramach zarzutu pierwszego.

49.

W odpowiedzi na odwołanie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podnosi, że zarzut ten należy oddalić z tych samych powodów, które uzasadniają oddalenie zarzutu pierwszego.

50.

W odpowiedzi na odwołanie Komisja podnosi tytułem głównym, że żądanie spółki Guardian Europe jest niedopuszczalne z dwóch powodów: powodu głównego i powodu podniesionego tytułem ewentualnym ( 26 ).

51.

Na wypadek dopuszczalności wniosków spółki Guardian Europe, Komisja wnosi tytułem ewentualnym w pierwszej kolejności, o utrzymanie w mocy orzeczenia Trybunału oddalającego skargę ze względu na nieponiesienie przez wnoszącą odwołanie szkody w wyniku tymczasowej zapłaty grzywny. Komisja twierdzi, że wnosząca odwołanie, Guardian Europe, nie była potraktowana w decyzji C(2007) 5791 jako jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa Unii na potrzeby określenia wysokości grzywny, ponieważ osobistą odpowiedzialność za naruszenia mogą ponosić wyłącznie podmioty wyposażone w osobowość prawną ( 27 ).

52.

Następnie, gdyby jednak miało być uznane, że spółka Guardian Europe może twierdzić, że poniosła szkodę, Komisja wnosi do Trybunału o utrzymanie w mocy rozstrzygnięcia Sądu zawartego w pkt 107 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym podnoszona przez Guardian Europe utracona korzyść z powodu wystarczająco istotnego naruszenia zasady równego traktowania, którego miała się dopuścić Komisja w decyzji C(2007) 5791, nie została wykazana. Komisja twierdzi, że skoro Guardian Europe nie prowadziła sprzedaży wewnętrznej, zastosowanie metody obliczania grzywny uwzględniającej taką sprzedaż w żaden sposób nie zmieniłoby kwoty grzywny nałożonej na tę spółkę. Taka metoda obliczania spowodowałaby w rzeczywistości jedynie podwyższenie grzywien nałożonych na innych adresatów. Zatem popełniony przez Komisję błąd umożliwił wnoszącej odwołanie uzyskanie obniżki nałożonej na nią grzywny, z której w innym przypadku nie mogłaby skorzystać.

53.

Wreszcie, w przypadku gdyby zarzut Guardian Europe miał zostać uwzględniony, Komisja podnosi, że nie są spełnione przesłanki umożliwiające Trybunałowi ustalenie kwoty odszkodowania, jakie byłoby należne wnoszącej odwołanie.

54.

Guardian Europe podkreśla w replice, odpowiadając na argument Komisji, zgodnie z którym Guardian Europe, w decyzji C(2007) 5791, nie została potraktowana na potrzeby określenia grzywny jako jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa Unii, że identyfikacja osoby prawnej ponoszącej odpowiedzialność za naruszenie ma miejsce przed określeniem grzywny. Zatem Komisja, określając grzywnę, bierze pod uwagę obrót wszystkich spółek należących do grupy gospodarczej. W tym przypadku uwzględniła wartość sprzedaży zrealizowanej przez grupę Guardian.

55.

W odpowiedzi na argument Komisji odnoszący się do rzeczywistego charakteru poniesionej przez tę spółkę szkody, Guardian Europe podnosi, że Komisja w sposób nieścisły opisuje skutek wyroku z dnia 12 listopada 2014 r., Guardian Industries i Guardian Europe/Komisja ( 28 ), oraz jego uzasadnienie. Nie może ona podnosić ponownie argumentów, które były badane w ramach skargi o stwierdzenie nieważności. Spółka ta zwraca w szczególności uwagę, że argument odnoszący się do metody obliczania grzywny został oddalony przez Trybunał w pkt 70 i 71 tego wyroku.

56.

W odpowiedzi na argument Komisji odnoszący się do konieczności oceny przedstawionego przez nią materiału dowodowego, Guardian Europe zwraca uwagę, że Komisja nie może zgłaszać po raz pierwszy przed Trybunałem podniesionego przez siebie zarzutu nieudowodnienia roszczenia.

57.

Guardian Europe zarzuca, że Sąd w pkt 99–107 zaskarżonego wyroku niewłaściwie zastosował pojęcie „jednego przedsiębiorstwa” w rozumieniu prawa Unii, orzekając, że naruszenie zasady równego traktowania w decyzji C(2007) 5791 oraz w wyroku Sądu z dnia 27 września 2012 r. nie skutkowało powstaniem po stronie spółki Guardian Europe szkody w postaci utraconych korzyści.

58.

Jednakże roszczenie odszkodowawcze dotyczące szkód (w tym utraconych korzyści) poniesionych jakoby przez spółkę Guardian Europe w wyniku naruszenia rzeczonej zasady, zostało oddalone w pkt 122–125 zaskarżonego wyroku z innych względów, kwestionowanych w ramach zarzutu szóstego.

59.

W konsekwencji zarzut ten jest dopuszczalny wyłącznie w zakresie, w jakim dotyczy on decyzji C(2007) 5791.

60.

W ramach zarzutu pierwszego oraz w części dopuszczalnego zarzutu czwartego spółka Guardian Europe zasadniczo wnosi do Trybunału o rozstrzygnięcie kwestii jej legitymacji i jej interesu prawnego, które to kwestie są ze sobą powiązane w ramach wniesionej przez tę spółkę skargi o odszkodowanie na podstawie art. 340 TFUE ( 29 ).

61.

Bezsporne jest, że w następstwie grzywny nałożonej solidarnie na Guardian Industries i na Guardian Europe, pewne kwoty zostały wpłacone bezpośrednio na rzecz Komisji. W marcu 2008 r. Guardian Industries i Guardian Europe wpłaciły odpowiednio kwoty 20000000 EUR i 91000000 EUR. W lipcu 2013 r. każda z siedmiu operacyjnych spółek zależnych względem Guardian Europe zapłaciła część z kwoty 48263003 EUR odpowiadającej reszcie kwoty należnej Komisji (zabezpieczonej gwarancją bankową ustanowioną przez Guardian Europe), powiększonej o odsetki za zwłokę.

62.

Należy zatem rozróżnić kwestię dopuszczalności, w zależności od tego, czy dotyczy ona roszczenia, z którym występuje Guardian Europe, z tytułu części odszkodowania zapłaconego bezpośrednio Komisji przez tę spółkę oraz przez jej spółki zależne, czy też z tytułu części odszkodowania zapłaconego przez Guardian Industries. Nawet jeśli kwestie te wynikają z przeprowadzonej przez Sąd analizy roszczenia co do istoty i, w obszarze skarg dotyczących odpowiedzialności pozaumownej, pozostają w ścisłej zależności od tej analizy, to skoro mają one związek z legitymacją czynną Guardian Europe, uważam za stosowne omówić je na wstępie, w celu określenia granic sporu.

63.

Guardian Europe powołuje się na okoliczność, że wniesiona przez tę spółkę skarga o odszkodowanie stanowi przedłużenie postępowania w sprawie naruszenia prawa konkurencji, w ramach którego stosowane jest pojęcie „jednego przedsiębiorstwa”.

64.

Trudność wynika z tego, że pojęcie to służy do określenia sprawcy naruszenia ( 30 ), niezależnie od jego statusu prawnego i sposobu jego finansowania ( 31 ).

65.

Powstaje zatem pytanie, która osoba prawna posiada interes prawny i legitymację do działania w imieniu podmiotu prawa, na który została nałożona sankcja i który uiścił grzywnę, w sprawie dotyczącej żądania naprawienia szkody wynikłej z naruszenia rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia.

66.

Po pierwsze, należy przypomnieć, że Trybunał podkreślił specyficzny charakter pojęcia „jednego przedsiębiorstwa” w kontekście prawa konkurencji ( 32 ), odróżniając je jednoznacznie od pojęć „spółki” lub „osoby prawnej” stosowanych w prawie cywilnym.

67.

I tak Trybunał przyjął, że „[p]ojęcie przedsiębiorstwa zostało wyjaśnione przez sąd Unii i należy je rozumieć jako oznaczające jednostkę gospodarczą, nawet jeśli z prawnego punktu widzenia jednostka ta składa się z kilku osób fizycznych lub prawnych” ( 33 ).

68.

Po drugie, w ramach skarg o odszkodowanie na podstawie art. 340 akapit drugi TFUE, jak dotąd bez wyjątku stosowano zasadę, zgodnie z którą skarżący powinien wykazać interes prawny, a mianowicie fakt poniesienia szkody ( 34 ).

69.

Prawdą jest, że orzeczenia Trybunału i Sądu zapadały na tle innych okoliczności faktycznych niż okoliczności niniejszej skargi. Jeżeli chodzi o wyroki przytaczane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, aby wykazać brak interesu prawnego po stronie spółki Guardian Europe, należy podkreślić, że zapadały one w sytuacjach, gdy skarżący żądał naprawienia szkody, której bezpośrednio nie poniósł ( 35 ) lub gdy nie miał upoważnienia do działania przed sądem ( 36 ) lub gdy działał w imieniu stowarzyszenia zawodowego ( 37 ) czy wreszcie w następstwie przelewu wierzytelności ( 38 ).

70.

Niemniej jednak wynika z tego, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, po pierwsze, dana osoba ma prawo do wniesienia powództwa na podstawie art. 340 TFUE, wyłącznie jeżeli jest w stanie wykazać przed sądem bądź własny interes prawny wynikający z przysługującego jej osobiście prawa, bądź nabycie prawa do odszkodowania od osób trzecich.

71.

Po drugie, należy więc wykazać, że szkoda, której naprawienia żąda skarżący, została wyrządzona mu osobiście ( 39 ).

72.

Po trzecie, jeżeli skarżący może powoływać się na prawo do odszkodowania nabyte od osób trzecich, powinien przedstawić konkretny dokument przelewu wierzytelności dokonanego pomiędzy osobą, która poniosła zarzucaną szkodę, a skarżącym (co oznacza, że osoba ta przeniosła swoje prawo na skarżącego) lub specjalne upoważnienie do wniesienia powództwa, którego zakres został w sposób jednoznaczny poszerzony przez osobę, która poniosła szkodę ( 40 ).

73.

Zasady te wynikają bezpośrednio z przesłanek wnoszenia skargi o odszkodowanie, będącej powództwem opartym na prawie powszechnym ( 41 ), regulowanym przez ogólne przepisy procesowe, podporządkowane, w tym przypadku, zasadom wywodzącym się z prawa spółek, które są niezależne od logiki, jaką rządzą się przepisy dotyczące odpowiedzialności w prawie antymonopolowym.

74.

W niniejszej sprawie skarga o odszkodowanie wniesiona przez Guardian Europe dotyczy częściowo grzywny nałożonej na Guardian Industries. Skoro Sąd ( 42 ) stwierdził brak przelewu wierzytelności przysługujących tej ostatniej spółce lub wyraźnego upoważnienia do działania przed sądem okazanego przez Guardian Europe, jej skarga jest w części niedopuszczalna.

75.

Jeżeli chodzi o roszczenia Guardian Europe z tytułu kwot wpłaconych na rzecz Komisji przez tę spółkę i jej spółki zależne, należy przypomnieć, że kwoty te zostały zapłacone tytułem grzywny nałożonej na Guardian Industries i na Guardian Europe, którą kwestionować mogły wyłącznie te spółki. Z tego względu wyłącznie te spółki mogły domagać się naprawienia szkody poniesionej w wyniku naruszenia rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia lub naruszenia zasady równego traktowania.

76.

W tych okolicznościach nie ulega wątpliwości, że zapłata przez Guardian Europe kwot należnych Komisji sprawiła, iż spółka ta posiada własny interes prawny w uzyskaniu żądanego odszkodowania, w rozumieniu orzecznictwa Trybunału, które przypomniałem powyżej.

77.

Nie wydaje się, aby analiza ta mogła zostać podważona przez ustalenie dotyczące udziału spółek zależnych od Guardian Europe w zapłacie grzywny przez tę spółkę dokonanej bezpośrednio lub pośrednio na rzecz Komisji.

78.

Sąd stwierdził bowiem w pkt 101 zaskarżonego wyroku, na podstawie dowodów, o które się zwrócił ( 43 ), że ów udział spółek zależnych w marcu 2008 r. wynikał z umów o finansowanie zawartych z Guardian Europe, tj. spółką dominującą. W pkt 102 tego wyroku Sąd zauważył, że pewne kwoty zostały wpłacone przez siedem spółek zależnych od Guardian Europe dokonaną bezpośrednio na rzecz Komisji.

79.

Jednakże, po pierwsze, nie należy mylić przystąpienia do długu z zapłatą tego długu. Po drugie, mimo że Sąd zauważył, iż spółka Guardian Europe podniosła, że „całość kwoty została uiszczona przez jednostki należące do przedsiębiorstwa Guardian” ( 44 ) w rozumieniu decyzji C(2007) 5791, nie wyciągnął on konsekwencji prawnych ze swoich ustaleń dotyczących umów zawartych pomiędzy Guardian Europe a jej spółkami zależnymi. Nadto, o ile spółka ta powołała się na pojęcie „jednego przedsiębiorstwa”, podniosła ona również, że kontroluje swoje spółki zależne w 100%. Okoliczność ta potwierdza bezprzedmiotowość prowadzenia jakichkolwiek analiz dotyczących przystąpienia do długu, ponieważ uszczerbek poniesiony przez spółki zależne stanowi ryzyko finansowe ponoszone przez spółkę, od której są one całkowicie zależne ( 45 ).

80.

Innymi słowy, uznanie, że spółki zależne, które zapłaciły część grzywny bezpośrednio na rzecz Komisji, mają własny interes prawny w wytoczeniu powództwa, zakładałoby, iż sankcja ta została na nie nałożona solidarnie oraz, a fortiori, że nie dokonały one zapłaty tej grzywny na polecenie spółki dominującej.

81.

Niemniej jednak, w ramach zawisłego postępowania, okoliczność udziału spółek zależnych w zapłacie części grzywny nie jest zupełnie pozbawiona znaczenia. Moim zdaniem, okoliczność ta powinna zostać wzięta pod uwagę na etapie merytorycznego badania roszczenia o naprawienie szkody podnoszonego przez Guardian Europe, ponieważ spółka ta musi wykazać rzeczywisty charakter szkody i zakres konsekwencji wynikłych z zarzucanej utraty korzyści w związku z działalnością jej spółek zależnych. Uważam w tym względzie, że wyliczenie średniego kosztu ważonego kapitału, które Guardian Europe poddała ocenie Sądu ( 46 ), nie jest satysfakcjonujące w świetle wymogów dowodowych. Mając bowiem na względzie charakter szkody zarzucanej przez Guardian Europe, o ile wyliczenie średniego kosztu ważonego kapitału stanowi wartość referencyjną dla inwestorów, to według mnie nie może ono służyć na potrzeby uzasadnienia utraconych korzyści związanych z perspektywami gospodarczymi i finansowymi przedsiębiorstwa.

82.

Mając na względzie całość powyższych rozważań, stwierdzam po pierwsze, że orzekając, iż wnosząca odwołanie nie poniosła osobiście ciężaru związanego z zapłatą grzywny, Sąd naruszył prawo, zatem zaskarżony wyrok powinien zostać w tym zakresie uchylony.

83.

Po drugie, z uwagi na to, że Trybunał nie dysponuje wystarczającym materiałem dowodowym, powinien przekazać tę część sprawy Sądowi, aby ten ocenił zarówno rzeczywisty charakter szkody, jak i związek przyczynowy pomiędzy szkodą a zarzucanymi naruszeniami ( 47 ).

84.

W ramach zarzutu szóstego Guardian Europe podnosi, że Sąd, w pkt 122–125 zaskarżonego wyroku, rozpoznając żądanie naprawienia szkody poniesionej w wyniku wystarczająco istotnego naruszenia zasady równego traktowania, jakiej miał się dopuścić Sąd w wyroku z dnia 27 września 2012 r., naruszył prawo w świetle utrwalonego orzecznictwa dotyczącego obowiązku uwzględnienia sprzedaży wewnętrznej. Sąd błędnie uznał, że wyłącznie wyrok wydany przez sąd orzekający w ostatniej instancji może skutkować odpowiedzialnością pozaumowną Unii wynikającą z naruszenia jej prawa.

85.

Guardian Europe podnosi, po pierwsze, że orzecznictwo Trybunału nie wyklucza jednoznacznie możliwości, by orzeczenie sądu niższej instancji mogło być przyczyną skargi o odszkodowanie z tytułu naruszenia prawa Unii. Spółka ta powołuje się w tym względzie na wyrok z dnia 30 września 2003 r., Köbler ( 48 ) i twierdzi, że wyrok z dnia 6 października 2015 r., Târşia ( 49 ), przywołany przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( 50 ), nie może uzasadniać odmiennego stanowiska wyrażonego przez Trybunał.

86.

Po drugie, Guardian Europe podnosi posiłkowo, że w przypadku gdyby wyłącznie wyrok wydany przez sąd orzekający w ostatniej instancji mógł skutkować odpowiedzialnością Unii wynikającą z naruszenia prawa Unii, specjalizacja Sądu w tej materii powinna uzasadniać szczególny reżim odpowiedzialności.

87.

Po trzecie, Guardian Europe zwraca uwagę, że ponieważ Trybunał z definicji nie może dopuścić się w wyroku naruszenia prawa Unii, pkt 122 zaskarżonego wyroku skutkowałby tym, iż sądy Unii nigdy nie zostałyby uznane za odpowiedzialne za naruszenie prawa Unii.

88.

Nadto Guardian Europe zarzuca Sądowi, że w pkt 124 zaskarżonego wyroku uznał, iż spółka ta nie powołała się na poważne nieprawidłowości w systemie sądowym, w szczególności o charakterze proceduralnym lub administracyjnym.

89.

Wnosząca odwołanie kwestionuje to ustalenie, podnosząc, że w swoich pismach przed Sądem zwracała uwagę nie tylko na popełnione przezeń błędy, lecz również, co się tyczy nieprawidłowości, na okoliczność, że Sąd nie przeprowadził analizy istniejącego utrwalonego orzecznictwa, z którego wynika wymóg uwzględnienia sprzedaży wewnętrznej przy obliczaniu grzywien nałożonych na pozostałych uczestników kartelu, ponieważ w przeciwnym razie przyznana zostanie nienależna korzyść producentom powiązanym wertykalnie.

90.

W przypadku uchylenia zaskarżonego wyroku w tym zakresie Guardian Europe wnosi do Trybunału o stwierdzenie, że odpowiedzialność Unii powstała w związku z wydaniem wyroku Sądu z dnia 27 września 2012 r.

91.

W odpowiedzi na odwołanie, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podnosi, że Sąd słusznie uznał w pkt 122 zaskarżonego wyroku, iż odpowiedzialność Unii nie może powstać z powodu treści orzeczenia sądowego, które nie zostało wydane przez sąd Unii orzekający w ostatniej instancji i które w związku z tym mogło być przedmiotem odwołania.

92.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreśla, że z wyroków z dnia 30 września 2003 r., Köbler ( 51 ) z dnia 6 października 2015 r., Târşia ( 52 ), jak również z wyroku z dnia 15 marca 2017 r., Aquino ( 53 ) wynika, że odpowiedzialność pozaumowna państwa członkowskiego może powstać wyłącznie w związku z wydaniem orzeczenia przez sąd orzekający w ostatniej instancji. Tym samym, nie ma możliwości kierowania jakichkolwiek roszczeń odszkodowawczych przeciwko instytucji, jaką jest Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w związku z wyrokiem, który nie został wydany w ostatniej instancji, ponieważ wyrok taki mógł zostać skorygowany w wyniku skorzystania ze środków odwoławczych.

93.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej kwestionuje również twierdzenie wnoszącej odwołanie, zgodnie z którym powołała się ona w skardze na istnienie poważnych nieprawidłowości w systemie sądowym. Naruszenie zarzucane przez skarżącą dotyczyło bowiem treści wyroku, która została skorygowana na etapie postępowania odwoławczego przed Trybunałem.

94.

Na wstępie należy wyjaśnić, po pierwsze, że wniesiona przez Guardian Europe skarga o odszkodowanie dotyczy uzasadnienia wyroku Sądu z dnia 27 września 2012 r., zawartego w pkt 104–106, które odnoszą się do braku naruszenia przez Komisję zasady niedyskryminacji. Istotnie, uzasadnienie to zostało zakwestionowane przez Guardian Industries i przez Guardian Europe w ich odwołaniu z dnia 10 grudnia 2012 r. w drodze zarzutu, który został uwzględniony przez Trybunał w wyroku z dnia 12 listopada 2014 r., Guardian Industries i Guardian Europe/Komisja ( 54 ).

95.

Po drugie, z uzasadnienia tego wyroku wynika, że Trybunał uchylił wyrok Sądu w tym zakresie, gdyż wyrok ten nie uwzględniał zasad wynikających z utrwalonego orzecznictwa ( 55 ). W konsekwencji Trybunał uznał, że nie ma konieczności orzekania co do podniesionego przez Guardian Europe zarzutu dotyczącego uchybienia przez Sąd obowiązkowi uzasadnienia wyroku ( 56 ).

96.

W tym kontekście, w ramach szóstego zarzutu odwołania, Guardian Europe zarzuca Sądowi, że w pkt 122 i 123 zaskarżonego wyroku orzekł, iż odpowiedzialność Unii nie może powstać w wyniku błędu popełnionego przez Sąd, skoro błąd ten został skorygowany przez Trybunał w postępowaniu odwoławczym.

97.

Trybunał ma więc za zadanie wypowiedzieć się zasadniczo co do przesłanek stosowania zasady, zgodnie z którą Unia jest obowiązana do naprawienia szkód wyrządzonych przez jej instytucje, ustanowionej w art. 340 TFUE, w kontekście sprawowania funkcji orzeczniczych. Roszczenie spółki Guardian Europe ma bezprecedensowy charakter, ponieważ nie dotyczy warunków, w jakich funkcje te były sprawowane przez sąd Unii, lecz ich wyniku, a mianowicie treści orzeczenia wydanego przez ów sąd ( 57 ).

98.

Jeżeli bowiem chodzi o warunki, w jakich sprawowane są funkcje orzecznicze, w szczególności w przypadku przekroczenia rozsądnego terminu na wydanie orzeczenia, Trybunał orzekł, że skarga o odszkodowanie stanowi „skuteczny i powszechnie stosowany środek w celu podniesienia i ukarania takiego naruszenia” ( 58 ). Jako zasadę odpowiedzialności przyjęto odpowiedzialność obiektywną wynikającą ze stwierdzenia przewlekłości w wydaniu rozstrzygnięcia przez Sąd, mając na uwadze charakter sprawy ( 59 ).

99.

Jeśli chodzi o rolę wymiaru sprawiedliwości, mimo że Trybunał badał sprawy, w których odpowiedzialność powstała w związku z naruszeniem prawa Unii, jakiego dopuścił się sąd, sprawy te dotyczyły wyłącznie sądów krajowych ( 60 ). Zatem w związku z niniejszym odwołaniem Trybunał będzie miał za zadanie zdefiniować przesłanki, jakie mogą prowadzić do powstania odpowiedzialności Unii, w przypadku gdy takie naruszenie wynika z wyroku Sądu.

100.

W pkt 123 zaskarżonego wyroku Sąd zwrócił uwagę, że skorzystanie przez skarżącą z przysługujących jej środków odwoławczych, a mianowicie z odwołania, umożliwiło usunięcie błędu popełnionego w wyroku Sądu z dnia 27 września 2012 r. Jak wynika z pkt 122 i 124 zaskarżonego wyroku, Sąd przyjął zasadę odpowiedzialności opartą nie na aspektach związanych z genezą wadliwości orzeczenia, lecz na aspektach związanych z należytym funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości, którego struktura ma właśnie na celu korygowanie błędów wynikających z wyroków wydanych w pierwszej instancji.

101.

Uważam, że ta koncepcja powstania odpowiedzialności Unii z tytułu działalności orzeczniczej, wymagająca zbadania, czy zostały wykorzystane środki odwoławcze i czy umożliwiły one zapewnienie skutecznej ochrony sądowej uprawnień, które jednostki wywodzą z prawa Unii, może być jednoznacznie wywiedziona z wyroku z dnia 28 lipca 2016 r., Tomášová ( 61 ).

102.

Właśnie w tym wyroku Trybunał odpowiada bowiem na pytanie, w jakich okolicznościach można dochodzić odpowiedzialności danego państwa członkowskiego za naruszenie prawa Unii, wynikające z orzeczenia wydanego przez sąd, który nie jest sądem najwyższego szczebla ( 62 ).

103.

Trybunał w pierwszej kolejności przypomniał, że zasada odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone jednostkom w wyniku naruszenia prawa Unii, które można przypisać temu państwu, dotycząca każdego przypadku naruszenia, niezależnie od tego, który organ publiczny się go dopuścił, pod pewnymi warunkami ma również zastosowanie w sytuacji, gdy rozpatrywane naruszenie wynika z orzeczenia sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji ( 63 ).

104.

Następnie Trybunał zalecił sądowi odsyłającemu zweryfikowanie, czy sporne orzeczenia wydane przez Okresný súd Prešov (sąd rejonowy w Preszowie, Słowacja), były orzeczeniami wydanymi w ostatniej instancji ( 64 ).

105.

Wreszcie Trybunał orzekł, że „[o]dpowiedzialność państwa członkowskiego za szkody wyrządzone jednostkom w wyniku naruszenia prawa Unii przez orzeczenie sądu krajowego może powstać jedynie wtedy, gdy orzeczenie to wydaje sąd tego państwa członkowskiego orzekający w ostatniej instancji […]” ( 65 ).

106.

Zatem, według mnie, wyrok z dnia 28 lipca 2016 r., Tomášová ( 66 ), usuwa wątpliwości co do zakresu przytaczanych przez strony wyroków, które dotyczyły wyłącznie orzeczeń wydanych przez sądy orzekające w ostatniej instancji, w szczególności wyroku z dnia 30 września 2003 r., Köbler ( 67 ), w którym Trybunał orzekł, że „zasada, zgodnie z którą państwa członkowskie są zobowiązane do naprawienia szkody wyrządzonej jednostkom wskutek przypisywanego im naruszenia prawa wspólnotowego, znajduje również zastosowanie, gdy rozpatrywane naruszenie wynika z orzeczenia sądu orzekającego w ostatniej instancji, jeżeli naruszona norma prawa wspólnotowego jest dla jednostek źródłem uprawnień, naruszenie jest wystarczająco istotne i istnieje bezpośredni związek przyczynowy między naruszeniem a poniesioną przez poszkodowanego szkodą. W celu ustalenia, czy naruszenie jest wystarczająco istotne, gdy rozpatrywane naruszenie wynika z takiego orzeczenia, właściwy sąd krajowy powinien, mając na uwadze specyfikę funkcji orzeczniczej zbadać, czy to naruszenie posiada oczywisty charakter” ( 68 ).

107.

Mimo że zakres wyroku z dnia 30 września 2003 r., Köbler ( 69 ), został doprecyzowany w wyroku z dnia 13 czerwca 2006 r., Traghetti del Mediterraneo ( 70 ), brzmienie pkt 36 tego ostatniego wyroku mogło jeszcze budzić wątpliwość ( 71 ), w szczególności ze względu na przeformułowanie przez Trybunał pytania prejudycjalnego, które dotyczyło odpowiedzialności sądów w związku z ich działalnością orzeczniczą, niezależnie od tego, czy orzekają w ostatniej instancji ( 72 ).

108.

Zasada wcześniejszego wyczerpania środków odwoławczych, która została doprecyzowana w wyroku z dnia 28 lipca 2016 r., Tomášová ( 73 ), w taki sposób, że odpowiedzialność państwa członkowskiego powstaje w przypadkach, gdy sąd orzekający w ostatniej instancji jest obowiązany czuwać nad stosowaniem prawa Unii i, gdy zajdzie potrzeba, w przypadku wątpliwości, zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na podstawie art. 267 TFUE, została wywiedziona ze stwierdzenia „zasadnicz[ej] rol[i], jaką pełni władza sądownicza w ochronie praw, które jednostki wywodzą z przepisów prawa Unii, oraz [okoliczności], że sąd orzekający w ostatniej instancji stanowi z definicji ostatnią instancję, przed którą jednostki mogą podnosić prawa, jakie przyznają im te przepisy” ( 74 ).

109.

Zasada ta, mająca za podstawę istnienie środków odwoławczych, jest również dostosowana do szczególnego charakteru działalności orzeczniczej oraz zasadnych wymogów pewności prawa, które prowadzą do określania ograniczeń w odniesieniu do powstania odpowiedzialności z tytułu treści orzeczenia sądowego ( 75 ).

110.

W konsekwencji, ponieważ organizacja środków odwoławczych ma na celu ochronę uprawnień, które jednostki wywodzą z przepisów prawa, w szczególności prawa Unii, skorzystanie z sądowej drogi odwoławczej stanowi właściwy sposób skorygowania błędu popełnionego przez sąd pierwszej instancji ( 76 ). Innymi słowy, należy odróżnić usunięcie błędu, którego może się domagać każda ze stron wytaczających proces, od usunięcia naruszenia uprawnień wywiedzionych z prawa Unii, którego to naruszenia nie można byłoby już skorygować ani „naprawić” ( 77 ), z uwagi na brak możliwości skorzystania ze środków odwoławczych, przy czym wyłącznie takie naruszenie może być podstawą skargi o odszkodowanie ( 78 ).

111.

Czy zasada ta powinna być zastrzeżona wyłącznie do przypadków powstania odpowiedzialności państw członkowskich za naruszenie prawa Unii? Innymi słowy, czy specjalizacja Sądu oraz konstrukcja porządku prawnego Unii, zdefiniowana w art. 19 ust. 1 TUE, zgodnie z którym Sąd wraz z Trybunałem Sprawiedliwości zapewnia poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu traktatów, uzasadniają odstępstwo od tej zasady?

112.

Nie sądzę, aby tak było. O ile bowiem w systemie sądowniczym ustanowionym w traktatach, mającym na celu zapewnienie spójności i jednolitego charakteru wykładni prawa Unii ( 79 ), Sąd przyczynia się do pełnego stosowania prawa Unii, jak również ochrony sądowej praw, jakie podmioty prawa wywodzą z tego prawa ( 80 ), samo istnienie możliwości wniesienia odwołania do Trybunału Sprawiedliwości w celu uchylenia orzeczeń Sądu naruszających prawo Unii wystarcza, aby zrównać ten sąd z jakimkolwiek innym sądem państwa członkowskiego, który nie orzeka w ostatniej instancji ( 81 ).

113.

Podobnie jak sądy krajowe, Sąd orzeka bowiem „na pierwszej linii” ( 82 ), w przypadkach gdy ma za zadanie rozstrzygnąć nowe zagadnienie dotyczące prawa Unii, które rozpoznaje jako pierwszy, lub dostosować rozstrzygnięcia przyjęte przez Trybunał do innych sytuacji.

114.

Jednakże główna różnica wynikająca z porównania z systemami krajowymi polega na tym, że Sąd nie ma do dyspozycji mechanizmu stanowiącego odpowiednik odesłania prejudycjalnego w przypadku kwestii niemających precedensu lub wątpliwości co do znaczenia orzecznictwa Trybunału. Tymczasem okoliczność ta była rozstrzygająca dla koncepcji dotyczącej zasad odpowiedzialności sądów orzekających w ostatniej instancji, na których spoczywa obowiązek odesłania prejudycjalnego ( 83 ). Trybunał określił nawet procedurę odesłania prejudycjalnego jako „kluczowy element systemu sądowniczego” Unii ( 84 ). Ta szczególna procedura częściowo uzasadnia, dlaczego system odpowiedzialności państw członkowskich i system odpowiedzialności Unii nie są w pełni zbieżne ( 85 ).

115.

Okoliczność ta każe również podkreślić, jak trudno jest ocenić, czy miało miejsce naruszenie prawa Unii przez Sąd, do którego miałoby dojść mimo istnienia utrwalonego orzecznictwa w danej dziedzinie. Pominięcie utrwalonego orzecznictwa może bowiem wynikać z ustalenia odmiennych okoliczności faktycznych albo z rozbieżności w ocenie lub też z potrzeby zainicjowania ewolucji tego utrwalonego orzecznictwa, nawet jeśli nie wynika to jednoznacznie ze zmienionego orzeczenia.

116.

Tej swobodzie oceny, która stanowi o istocie wymiaru sprawiedliwości ( 86 ) i dynamice orzecznictwa, towarzyszy obowiązek uzasadnienia, zwiększony, jeżeli rozważana jest zmiana kierunku, niezależnie od tego, w której instancji sąd orzeka. Stanowi ona zasadniczy powód, aby nie zmieniać przesłanek powstania odpowiedzialności z tytułu sprawowania funkcji orzeczniczych przez sąd, który nie orzeka w ostatniej instancji, nawet jeżeli, a posteriori, sąd wyższego rzędu miałby uchylić orzeczenie z uwagi na naruszenie prawa ( 87 ).

117.

Podważanie tego stanowiska prowadziłoby do nadania prawa nabytego do trwałości orzecznictwa, co stałoby w sprzeczności z zasadą wyrażoną, w szczególności, przez Europejski Trybunał Praw Człowieka ( 88 ).

118.

W konsekwencji, podobnie jak ma to miejsce w wielu krajowych systemach odpowiedzialności z tytułu działalności orzeczniczej ( 89 ), nie ma podstaw, aby odchodzić od logiki opartej na istnieniu środków odwoławczych, która jest ściśle związana z nakazem przestrzegania rozsądnych terminów na wydanie orzeczenia. Uważam w tym względzie, że to nie popełnione naruszenie prawa, lecz właśnie termin, w którym został wydany zmieniony wyrok i w którym naruszenie prawa Unii zostało w tym wypadku naprawione, stanowi okoliczność powodującą powstanie odpowiedzialności.

119.

W tych okolicznościach, mając na względzie przedmiot odwołania, uważam, że nieskuteczny jest argument podniesiony przez Guardian Europe, prowadzący do powiązania zasad odpowiedzialności Unii z tytułu orzeczeń wydanych przez Sąd z przesłankami, zgodnie z którymi możliwość zastosowania tych zasad względem Trybunału, obowiązanego do sprawowania kontroli sądowej, byłaby uzależniona od tego, że strona, która skorzystała ze środków odwoławczych, nie uzyskała na tej drodze korzystnego dla siebie wyniku ( 90 ).

120.

Co się tyczy ostatniej uwagi krytycznej sformułowanej przez Guardian Europe, odnoszącej się do pkt 124 zaskarżonego wyroku, uważam, że Sąd słusznie orzekł, iż należy wyodrębnić przypadki, w których dokonano ustalenia, że ochrona uprawnień, które jednostki wywodzą z zasad prawa Unii, została ostatecznie uzyskana, jednakże w okolicznościach, które doprowadziły do powstania szkody. Jak już zauważyłem, mogłoby do tego dojść w przypadku przewlekłości postępowania ( 91 ) lub jakichkolwiek innych nieprawidłowości organizacji wymiaru sprawiedliwości, które, przykładowo, utrudniałyby korzystanie ze środków odwoławczych. Chodzi bezwzględnie o obiektywne nieprawidłowości, ponieważ w przypadku orzeczeń, od których przysługuje środek odwoławczy, poważne uchybienia w zakresie sprawowania wymiaru sprawiedliwości, skutkujące dowolnością, której jednostka nie może się racjonalnie spodziewać, stanowią podstawę do uchylenia orzeczenia dotkniętego wadliwością ( 92 ).

121.

W niniejszej sprawie spółka Guardian Europe powołała, na poparcie swoich roszczeń odszkodowawczych, wyłącznie oczywiste pominięcie orzecznictwa Trybunału, co ze względów przedstawionych powyżej, nie jest wystarczające dla stwierdzenia nieprawidłowości. W konsekwencji przedstawiona przez Guardian Europe krytyka rozstrzygnięcia Sądu zawartego w pkt 124 zaskarżonego wyroku nie zasługuje na uwzględnienie.

122.

Z powyższego wynika, że zarzut szósty należy oddalić.

123.

Z uwagi na to, że sprawę należy skierować do ponownego rozpoznania przez Sąd, rozstrzygnięcie o kosztach niniejszego postępowania odwoławczego nastąpi w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

124.

W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał orzekł w następujący sposób: