–

w imieniu Junek Europ-Vertrieb GmbH przez J. Sachsa i Ch. Sachs, Rechtsanwälte,

–

w imieniu Lohmann & Rauscher International GmbH & Co. KG przez Ch. Rohnkego i M. Stütza, Rechtsanwälte,

–

w imieniu rządu niemieckiego przez T. Henzego i M. Hellmanna, działających w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez M. Russo, avvocato dello Stato,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez G. Brauna, É. Gippiniego Fourniera i T. Scharfa, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 13 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie znaku towarowego [Unii Europejskiej] (Dz.U. 2009, L 78, s. 1).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między Junek Europ‑Vertrieb GmbH, importerem równoległym wyrobów sanitarnych o przeznaczeniu medycznym oraz materiałów opatrunkowych, a Lohmann & Rauscher International GmbH & Co. KG, wytwórcą takich towarów, w przedmiocie materiałów opatrunkowych wyprodukowanych przez tę ostatnią spółkę, które zostały importowane równolegle do Niemiec i tam są sprzedawane przez Junek Europ‑Vertrieb po ich przeetykietowaniu.

3

Artykuł 13 rozporządzenia nr 207/2009, zatytułowany „Wyczerpanie praw wynikających z [unijnego] znaku towarowego”, stanowi:

„1.   [Unijny] znak towarowy nie uprawnia właściciela do zakazania jego używania w odniesieniu do towarów, które zostały wprowadzone do obrotu na terytorium [Unii] pod tym znakiem towarowym przez właściciela lub za jego zgodą.

2.   Ustęp 1 nie ma zastosowania w przypadku, jeżeli właściciel ma prawnie uzasadnione powody, aby sprzeciwiać się dalszemu obrotowi towarami, w szczególności jeżeli stan towarów ulega zmianie lub pogorszeniu po ich wprowadzeniu do obrotu”.

4

Lohmann & Rauscher International jest właścicielem unijnego znaku towarowego Debrisoft nr 8852279, zarejestrowanego w dniu 22 czerwca 2010 r. dla „wyrobów sanitarnych do celów medycznych”, „plastrów” i „materiałów opatrunkowych”. Wytwarza ona i wprowadza do obrotu między innymi produkt „Debrisoft do higieny rany, STERYLNY, 10 × 10 cm, 5 sztuk”, czyli środki opatrunkowe stosowane przy powierzchownych zranieniach skóry.

5

Junek Europ-Vertrieb, spółka z siedzibą w Austrii, rozprowadza w Niemczech sprowadzone w drodze importu równoległego wyroby sanitarne o przeznaczeniu medycznym oraz materiały opatrunkowe wyprodukowane przez Lohmann & Rauscher International i wyeksportowane do Austrii.

6

W dniu 25 maja 2012 r. Lohmann & Rauscher International nabyła w aptece w Düsseldorfie (Niemcy) opakowanie „Debrisoft do higieny rany, STERYLNY, 10 × 10 cm, 5 sztuk”, sprowadzonego wcześniej przez Junek Europ‑Vertrieb z Austrii. Zanim produkt został sprzedany do apteki, Junek Europ‑Vertrieb umieściła na opakowaniu produktu etykietę (zwaną dalej „sporną etykietą”), która zawierała następujące dane: przedsiębiorstwo odpowiedzialne za import, jego adres i numer telefonu, kod kreskowy oraz centralny numer farmaceutyczny. Etykieta została umieszczona na niezadrukowanej części opakowania i nie zakrywała znaku towarowego Lohmann & Rauscher International.

7

Opakowanie produktu zostało zmienione w sposób ukazany poniżej, przy czym sporna etykieta została umieszczona w dolnej lewej części opakowania:

8

W powiększeniu sporna etykieta wygląda następująco:

9

Junek Europ-Vertrieb nie poinformowała wcześniej Lohmann & Rauscher International o reimporcie omawianego produktu i nie udostępniła też opakowania produktu zmienionego poprzez naklejenie spornej etykiety. Lohmann & Rauscher International uznała, że zachowanie Junek Europ‑Vertrieb stanowiło naruszenie praw do należącego do niej znaku towarowego Debrisoft.

10

W konsekwencji wniosła ona do Landgericht Düsseldorf (sądu krajowego w Düsseldorfie, Niemcy) powództwo, występując w szczególności o zakazanie Junek Europ‑Vertrieb, pod rygorem zastosowania kary pieniężnej, używania w obrocie handlowym bez jej zgody wspomnianego znaku towarowego w celu oznaczania środków opatrunkowych do higieny rany oraz o nakazanie tej spółce wycofania z obrotu i zniszczenia wskazanych towarów.

11

Landgericht Düsseldorf (sąd krajowy w Düsseldorfie) uwzględnił to powództwo.

12

Oberlandesgericht Düsseldorf (wyższy sąd krajowy w Düsseldorfie, Niemcy) oddalił apelację wniesioną przez Junek Europ‑Vertrieb od wyroku Landgericht Düsseldorf (sądu krajowego w Düsseldorfie), z zastrzeżeniem, że zakaz używania rozpatrywanego znaku towarowego dotyczy wyłącznie Niemiec. Junek Europ‑Vertrieb wniosła na ten wyrok skargę rewizyjną (Revision) do Bundesgerichtshof (federalnego trybunału sprawiedliwości, Niemcy).

13

Zdaniem sądu odsyłającego rozstrzygnięcie wniesionego do niego sporu zależy od odpowiedzi na pytanie, czy wypracowane przez Trybunał zasady dotyczące importu równoległego produktów leczniczych, zgodnie z którymi wcześniejsza informacja i udostępnienie próbki opakowania na żądanie właściciela znaku towarowego stanowią przesłankę wyczerpania praw do znaku towarowego, odnoszą się również do importu równoległego wyrobów medycznych.

14

Po pierwsze, sąd odsyłający wskazuje z jednej strony, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału samo przepakowanie produktu opatrzonego znakiem towarowym narusza specyficzny przedmiot znaku, jakim jest zagwarantowanie pochodzenia oznaczonego nim towaru. Powołuje się on w szczególności na wyroki z dnia 23 kwietnia 2002 r., Boehringer Ingelheim i in. (C‑143/00, EU:C:2002:246), a także z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim i in. (C‑348/04, EU:C:2007:249), w których Trybunał orzekł, że przepakowanie produktów leczniczych przez podmiot trzeci bez zgodny właściciela może stanowić realne zagrożenie dla owej gwarancji pochodzenia oraz że w zakresie pojęciowym przepakowania mieści się również przeetykietowanie.

15

Z drugiej strony z orzecznictwa Trybunału wynika, że sprzeciw właściciela znaku towarowego wobec dystrybucji przepakowywanych produktów leczniczych na mocy art. 13 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009, który stanowi wyjątek od zasady swobodnego przepływu towarów, nie jest jednak dopuszczalny, jeżeli wykonywanie tego prawa przez właściciela znaku stanowi ukryte ograniczenie w handlu między państwami członkowskimi w rozumieniu art. 36 TFUE (wyroki: z dnia 11 lipca 1996 r., Bristol‑Myers Squibb i in., C‑427/93, C‑429/93 i C‑436/93, EU:C:1996:282; a także z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim i in., C‑348/04, EU:C:2007:249). Wynikałoby z tego, że właściciel znaku towarowego może zakazać zmieniania opakowania, które oznacza jakiekolwiek przepakowanie produktu leczniczego opatrzonego jego znakiem i które z natury rzeczy stwarza ryzyko naruszenia oryginalnego stanu produktu leczniczego, chyba że zachodzi pięć wymienionych poniżej przesłanek:

16

Po drugie, sąd odsyłający wskazuje, że stosowanie tych zasad nie ogranicza się do przypadków importu równoległego produktów leczniczych. I tak, w wyroku z dnia 11 listopada 1997 r., Loendersloot (C‑349/95, EU:C:1997:530), Trybunał orzekł, że kryteria dotyczące przepakowania produktów leczniczych co do zasady znajdują zastosowanie również do handlu równoległego napojami alkoholowymi. Podkreśla on ponadto, że określenie podlegających spełnieniu przesłanek wyczerpania praw przyznanych przez znak towarowy zależy od legitymowanych prawem interesów właściciela znaku towarowego mających znaczenie w okolicznościach danej sprawy z uwagi na cechy szczególne danego wyrobu.

17

Po trzecie, sąd odsyłający stwierdza, że w niniejszej sprawie doszło do przeetykietowania. Podobnie jak sąd apelacyjny, uznaje on, że umieszczona przez Junek Europ‑Vertrieb sporna etykieta zawiera ważne informacje w języku państwa przywozu oraz że etykieta ta może wzbudzić u konsumenta podejrzenie, iż w oferowanym mu produkcie podmiot trzeci bez zgody właściciela znaku towarowego dokonał na wcześniejszym etapie wprowadzenia do obrotu ingerencji, która mogła zmienić oryginalny stan produktu.

18

Po czwarte, co się tyczy kwestii, czy wypracowane przez Trybunał zasady dotyczące importu równoległego produktów leczniczych powinny znajdować nieograniczone zastosowanie do importu równoległego wyrobów medycznych, sąd odsyłający podkreśla, że chociaż wyroby medyczne nie są – w odróżnieniu od produktów leczniczych – objęte procedurami wydawania pozwoleń, to jednak procedura oceny zgodności, niezbędna do uznania ich za zdatne do obrotu, czyni je zarówno z perspektywy wytwórcy, jak i z perspektywy konsumenta produktami szczególnie wrażliwymi, w przypadku których gwarancja pochodzenia zapewniana przez znak towarowy ma – z powodu dużej odpowiedzialności wytwórcy – szczególne znaczenie.

19

Sąd odsyłający dodaje, że wyroby medyczne, podobnie jak produkty lecznicze, są wyrobami, które mają bezpośredni związek ze zdrowiem. Ponieważ konsument traktuje kwestię własnego zdrowia ze szczególną uwagą, trudno podważyć wniosek sądu apelacyjnego, że wyroby medyczne należą, podobnie jak produkty lecznicze, do produktów szczególnie wrażliwych, w przypadku których gwarancja pochodzenia zapewniana przez znak towarowy znajdujący się na produkcie ma – z powodu dużej odpowiedzialności wytwórcy – szczególne znaczenie.

20

W tych okolicznościach Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 13 ust. 2 rozporządzenia […] nr 207/2009 należy interpretować w ten sposób, że właściciel znaku towarowego może sprzeciwić się dalszemu obrotowi wyrobem medycznym, sprowadzonym z innego państwa członkowskiego, w jego własnym, oryginalnym opakowaniu wewnętrznym i zewnętrznym, na którym importer umieścił dodatkową zewnętrzną etykietę, chyba że:

21

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 13 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009 należy interpretować w ten sposób, że właściciel znaku towarowego może sprzeciwić się dokonywaniu przez importera równoległego dalszego obrotu wyrobem medycznym w jego oryginalnym opakowaniu wewnętrznym i zewnętrznym, jeżeli importer opatrzy produkt dodatkową etykietą taką jak etykieta będąca przedmiotem postępowania głównego. Bardziej szczegółowo dąży on do uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy zasady wypracowane przez Trybunał w wyrokach z dnia 11 lipca 1996 r., Bristol‑Myers Squibb i in. (C‑427/93, C‑429/93 i C‑436/93, EU:C:1996:282), a także z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim (C‑348/04, EU:C:2007:249), znajdują nieograniczone zastosowanie do importu równoległego wyrobów medycznych.

22

Na wstępie należy przypomnieć orzecznictwo Trybunału oraz wypracowane przez Trybunał zasady dotyczące importu równoległego produktów leczniczych.

23

W tym względzie z utrwalonego orzecznictwa wynika, że specyficznym przedmiotem znaku towarowego jest zapewnienie gwarancji pochodzenia towaru opatrzonego tym znakiem, a przepakowanie towaru przez podmiot trzeci bez zgody właściciela znaku może stanowić realne zagrożenie dla owej gwarancji pochodzenia (zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2016 r., Ferring Lægemidler, C‑297/15, EU:C:2016:857, pkt 14 i przytoczone tam orzecznictwo).

24

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału przepakowywanie produktów opatrzonych znakiem towarowym samo w sobie narusza specyficzny przedmiot tego znaku i w tym kontekście nie jest konieczne badanie konkretnych skutków przepakowania dokonanego przez importera równoległego (zob. podobnie wyrok z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim i in., C‑348/04, EU:C:2007:249, pkt 15).

25

Ponadto należy zaznaczyć, iż w odniesieniu do art. 7 ust. 2 pierwszej dyrektywy Rady 89/104/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych (Dz.U. 1989, L 40, s. 1), sformułowanego w sposób analogiczny do art. 13 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009, Trybunał stwierdził, że na podstawie tego przepisu sprzeciw właściciela znaku towarowego wobec przepakowania – w zakresie, w jakim stanowi wyjątek od zasady swobodnego przepływu towarów – nie jest dopuszczalny, jeżeli wykonywanie tego prawa przez właściciela znaku stanowi ukryte ograniczenie w handlu między państwami członkowskimi w rozumieniu art. 36 zdanie drugie TFUE (wyroki: z dnia 23 kwietnia 2002 r., Boehringer Ingelheim i in., C‑143/00, EU:C:2002:246, pkt 18; z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim i in., C‑348/04, EU:C:2007:249, pkt 16 i przytoczone tam orzecznictwo).

26

Wykonywanie przez właściciela znaku towarowego prawa do sprzeciwienia się przepakowywaniu stanowi tego rodzaju ukryte ograniczenie w rozumieniu powołanego przepisu, jeżeli przyczynia się do sztucznego podziału rynków pomiędzy państwami członkowskimi i jeżeli ponadto przepakowywanie dokonywane jest w sposób zapewniający poszanowanie legitymowanych prawem interesów właściciela znaku, czyli w szczególności bez naruszenia oryginalnego stanu produktu leczniczego i bez możliwości zaszkodzenia reputacji znaku towarowego (wyrok z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim i in., C‑348/04, EU:C:2007:249, pkt 17 i przytoczone tam orzecznictwo).

27

Trybunał wypracował zatem zasady dotyczące ograniczenia wyczerpania praw przyznanych przez znak towarowy w kontekście importu równoległego produktów leczniczych (wyroki: z dnia 11 lipca 1996 r., Bristol‑Myers Squibb i in., C‑427/93, C‑429/93 i C‑436/93, EU:C:1996:282, pkt 79; a także z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim i in., C‑348/04, EU:C:2007:249, pkt 32).

28

Zgodnie z tym orzecznictwem na podstawie art. 7 ust. 2 pierwszej dyrektywy 89/104 właściciel znaku towarowego może w sposób legitymowany prawem sprzeciwić się dalszemu obrotowi w państwie członkowskim produktem farmaceutycznym sprowadzonym z innego państwa członkowskiego, jeżeli importer przepakował ten produkt i ponownie opatrzył go znakiem towarowym, chyba że:

29

Pięć wymienionych w poprzednim punkcie przesłanek, które w przypadku ich spełnienia uniemożliwiają właścicielowi znaku towarowego sprzeciwienie się w sposób legitymowany prawem dalszemu obrotowi danym produktem, znajduje zastosowanie wyłącznie wówczas, gdy importer dokonał przepakowania tego produktu.

30

Co się tyczy pojęcia przepakowania, Trybunał wyjaśnił, że obejmuje ono przeetykietowanie produktów leczniczych opatrzonych znakiem towarowym (wyrok z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim i in., C‑348/04, EU:C:2007:249, pkt 28).

31

Niemniej jednak należy podkreślić, że stan faktyczny spraw zakończonych wyrokami z dnia 23 kwietnia 2002 r., Boehringer Ingelheim i in. (C‑143/00, EU:C:2002:246), a także z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim i in. (C‑348/04, EU:C:2007:249), które dotyczyły umieszczenia dodatkowej etykiety na opakowaniu rozpatrywanych tam produktów leczniczych, różnił się od okoliczności faktycznych będących przedmiotem sprawy w postępowaniu głównym.

32

Z pkt 7 wyroku z dnia 23 kwietnia 2002 r., Boehringer Ingelheim i in. (C‑143/00, EU:C:2002:246), oraz z pkt 24 wyroku z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim i in. (C‑348/04, EU:C:2007:249), wynika bowiem, że w sprawach zakończonych tymi wyrokami w niektórych przypadkach została umieszczona etykieta zawierająca określone istotne informacje, takie jak nazwa importera równoległego i numer pozwolenia na import równoległy, w innych przypadkach dany produkt został przepakowany do opakowań zaprojektowanych przez importera równoległego, na których został odtworzony znak towarowy, a w jeszcze innych przypadkach ów produkt został przepakowany do opakowań zaprojektowanych przez importera równoległego, na których nie został umieszczony znak towarowy, a które zostały opatrzone nazwą substancji czynnej danego produktu. Trybunał dodał, że we wszystkich tych przypadkach przepakowania opakowania zawierały ulotkę dla pacjentów w języku państwa przywozu, czyli w języku angielskim, na której widniał znak towarowy będący przedmiotem tamtych spraw.

33

Wynika stąd, że sprawy zakończone rzeczonymi wyrokami dotyczyły ingerencji importera równoległego, która wiązała się nie tylko z umieszczeniem dodatkowej etykiety zewnętrznej na opakowaniu rozpatrywanych tam produktów leczniczych lub z zamianą tego opakowania, ale również, w każdym z tych przypadków, z otwarciem oryginalnego opakowania w celu dołączenia do niego ulotki w języku innym niż język państwa pochodzenia produktu noszącego dany znak towarowy.

34

Natomiast w odniesieniu do sprawy w postępowaniu głównym należy stwierdzić, po pierwsze, że importer równoległy poprzestał na umieszczeniu dodatkowej etykiety na niezadrukowanej części oryginalnego opakowania omawianego wyrobu medycznego, które w pozostałym zakresie nie zostało otwarte. Po drugie, etykieta ta ma niewielki rozmiar i zawiera jedynie informacje dotyczące nazwy importera równoległego, jego adres i numer telefonu, a także kod paskowy i centralny numer farmaceutyczny, który ma na celu organizację obrotu produktami z aptekami.

35

W zakresie, w jakim opakowanie omawianego wyrobu medycznego nie zostało poddane zmianom i oryginalny wygląd opakowania nie został zmieniony w inny sposób poza umieszczeniem niewielkiego rozmiaru etykiety, która nie zakrywa znaku towarowego i wskazuje importera równoległego jako podmiot odpowiedzialny za wprowadzenie tego produktu na rynek poprzez wskazanie jego danych, kodu kreskowego i centralnego numeru farmaceutycznego, nie można stwierdzić, że umieszczenie takiej etykiety stanowi przepakowanie w rozumieniu wyroków z dnia 23 kwietnia 2002 r., Boehringer Ingelheim i in. (C‑143/00, EU:C:2002:246), a także z dnia 26 kwietnia 2007 r., Boehringer Ingelheim i in. (C‑348/04, EU:C:2007:249).

36

W rezultacie w żadnym wypadku nie można stwierdzić, że umieszczenie takiej etykiety wpływa na specyficzny przedmiot znaku, jakim jest zagwarantowanie pochodzenia oznaczonego nim towaru.

37

W tych okolicznościach umieszczenie dodatkowej etykiety takiej jak ta będąca przedmiotem sprawy w postępowaniu głównym przez importera równoległego, czyli przez Junek Europ‑Vertrieb, na oryginalnym opakowaniu wyrobu medycznego, które nie zostało otwarte, nie stanowi legitymowanego prawem powodu uzasadniającego sprzeciwienie się przez właściciela znaku towarowego, w tym wypadku Lohmann & Rauscher International, dalszemu obrotowi omawianym wyrobem medycznym.

38

W konsekwencji sytuacja leżąca u źródła sprawy w postępowaniu głównym stanowi przypadek wyczerpania praw przyznanych przez znak towarowy na podstawie art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 207/2009.

39

W świetle powyższych rozważań odpowiedź na zadane pytanie winna brzmieć: art. 13 ust. 2 rozporządzenia nr 207/2009 należy interpretować w ten sposób, że właściciel znaku towarowego nie może sprzeciwić się dokonywaniu przez importera równoległego dalszego obrotu wyrobem medycznym w jego oryginalnym opakowaniu wewnętrznym i zewnętrznym, jeżeli importer opatrzy produkt dodatkową etykietą taką jak etykieta będąca przedmiotem postępowania głównego, która ze względu na treść, funkcję, rozmiar, sposób przedstawienia i miejsce umieszczenia nie stanowi ryzyka dla gwarancji pochodzenia wyrobu medycznego oznaczonego danym znakiem towarowym.

40

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 13 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie znaku towarowego [Unii Europejskiej] należy interpretować w ten sposób, że właściciel znaku towarowego nie może sprzeciwić się dokonywaniu przez importera równoległego dalszego obrotu wyrobem medycznym w jego oryginalnym opakowaniu wewnętrznym i zewnętrznym, jeżeli importer opatrzy produkt dodatkową etykietą taką jak etykieta będąca przedmiotem postępowania głównego, która ze względu na treść, funkcję, rozmiar, sposób przedstawienia i miejsce umieszczenia nie stanowi ryzyka dla gwarancji pochodzenia wyrobu medycznego oznaczonego danym znakiem towarowym.