—

w imieniu U przez J. Waldron, avocate,

—

w imieniu rządu greckiego przez S. Papaïoannou oraz K. Nasopoulou, działające w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez D. Martina oraz M. Kellerbauera, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 18, 20, 45, 49 i 56 TFUE.

2

Wniosek ów został złożony w ramach postępowania karnego wszczętego przeciwko U, będącemu obywatelem włoskim, urzędnikiem Komisji Europejskiej, z powodu poruszania się w Belgii pojazdem samochodowym zarejestrowanym we Włoszech.

3

Artykuł 2 ust. 1 arrêté royal du 20 juillet 2001 relatif à l’immatriculation des véhicules (dekretu królewskiego z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie rejestracji pojazdów; Moniteur belge z dnia 8 sierpnia 2001 r., zwanego dalej „dekretem królewskim z dnia 20 lipca 2001 r.”) stanowi:

„Pojazd może zostać wprowadzony do ruchu tylko wtedy, gdy jest zarejestrowany i zaopatrzony w tablice rejestracyjne wydane podczas rejestracji”.

4

Na mocy art. 2 ust. 2 tego dekretu rejestracja nie jest jednak obowiązkowa w stosunku do serii pojazdów z uwagi na ich cechy charakterystyczne.

5

Artykuł 3 ust. 1 owego dekretu przewiduje:

„Osoby mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w Belgii rejestrują pojazdy, które zamierzają wprowadzić do ruchu w Belgii, w rejestrze pojazdów, o którym mowa w art. 6, także wówczas, gdy pojazdy te zostały już zarejestrowane za granicą.

Za osoby mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w Belgii uważa się osoby, które spełniają jedną z poniższych przesłanek:

[…]

[…]”.

6

Artykuł 3 ust. 2 rzeczonego dekretu wymienia sytuacje, w których rejestracja w Belgii pojazdów zarejestrowanych za granicą i wprowadzonych do ruchu przez osobę mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w tym państwie członkowskim nie jest obowiązkowa.

7

Z postanowienia odsyłającego wynika, że w dniu 22 listopada 2013 r., podczas prowadzenia pojazdu samochodowego zarejestrowanego we Włoszech, U został zatrzymany w Brukseli (Belgia) w celu przeprowadzenia kontroli policyjnej.

8

Sąd odsyłający zauważa, że zgodnie z protokołem policji U ma swoje główne miejsce zamieszkania w Belgii oraz posiada włoskie i belgijskie prawa jazdy.

9

U sprecyzował przed rzeczonym sądem, że jest urzędnikiem Komisji i że ma miejsce zamieszkania zarówno w Belgii, jak i we Włoszech, dokąd udaje się każdego tygodnia w celu prowadzenia zajęć na uniwersytecie w Pizie, a także ze względów rodzinnych, związanych w szczególności z chorobą jego ojca. Wskazał on, że jest właścicielem dwóch pojazdów samochodowych, jednego zarejestrowanego w Belgii i drugiego zarejestrowanego we Włoszech, przy czym ten ostatni jest przeznaczony do używania głównie w tym drugim państwie członkowskim. Wyjaśnił także, iż w dniu kontroli przejeżdżał on tylko przez Belgię, jadąc z Włoch, gdzie znajdował się poprzedniego dnia, w celu zabrania w Brukseli osoby, z którą miał udać się na seminarium w Niemczech. Po zakończeniu tego seminarium U miał wracać do Włoch, zostawić tam ów pojazd i wrócić do Brukseli samolotem.

10

Orzeczeniem tribunal de police de Bruxelles (sądu policyjnego w Brukseli, Belgia) z dnia 10 września 2014 r. U został ukarany grzywną, w szczególności za wprowadzenie do ruchu na drodze publicznej niezarejestrowanego w Belgii pojazdu samochodowego, naruszając przez to przepisy dekretu królewskiego z dnia 20 lipca 2001 r.

11

Sąd odsyłający, który rozpoznaje odwołanie wniesione przez U, przypomina, że kwestia ewentualnej niezgodności pomiędzy art. 2 i 3 dekretu królewskiego z dnia 20 lipca 2001 r. a postanowieniami traktatu FUE w zakresie swobodnego przepływu osób była już przedmiotem, po pierwsze, opinii 31.530/4 z dnia 13 czerwca 2001 r. wydanej przez Conseil d’État belge (belgijską radę stanu) i, po drugie, wyroku Trybunału z dnia 15 grudnia 2005 r., Nadin i Nadin-Lux (C‑151/04 i C‑152/04, EU:C:2005:775).

12

W tej sytuacji tribunal de première instance francophone de Bruxelles (francuskojęzyczny sąd pierwszej instancji w Brukseli, Belgia) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 2 i 3 dekretu królewskiego z dnia 20 lipca 2001 r. […] są sprzeczne z art. 18, 20, 45, 49 i 56 [TFUE], ponieważ pojazdy należące do osoby mającej miejsce zamieszkania w państwie członkowskim Unii Europejskiej innym niż Belgia i zarejestrowane w tym innym państwie członkowskim, aby poruszać się po [Królestwie] Belgii – nawet tylko przejeżdżając przez ten kraj – muszą posiadać rejestrację belgijską, jeżeli osoba ta ma również miejsce zamieszkania w Belgii?”.

13

Tytułem wstępu, w odniesieniu do postanowień traktatu mających zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym, warto zauważyć, że obywatel Unii, taki jak U, pracujący dla instytucji lub organu Unii w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie jego pochodzenia, jest objęty zakresem stosowania art. 45 TFUE (zob. podobnie wyroki: z dnia 3 października 2000 r., Ferlini, C‑411/98, EU:C:2000:530, pkt 42; z dnia 16 grudnia 2004 r., My, C‑293/03, EU:C:2004:821, pkt 47; a także z dnia 6 października 2016 r., Adrien i in., C‑466/15, EU:C:2016:749, pkt 24, 25).

14

A zatem art. 49 TFUE, który zakazuje ograniczania swobody przedsiębiorczości, nie jest istotny w ramach sporu rozpatrywanego w postępowaniu głównym, jako że swoboda ta dotyczy dostępu do podejmowania i wykonywania działalności prowadzonej na własny rachunek.

15

Nie ma również znaczenia w tym względzie art. 56 TFUE, ponieważ akta sprawy, jakimi dysponuje Trybunał, nie zawierają żadnej informacji pozwalającej wykazać związek między rozpatrywaną w postępowaniu głównym sytuacją a wykonywaniem przewidzianej w tym przepisie swobody świadczenia usług.

16

Jeśli chodzi o art. 18 TFUE, to może on być stosowany samodzielnie wyłącznie w sytuacjach podlegających prawu Unii, w odniesieniu do których traktat nie zawiera szczególnych postanowień o zakazie dyskryminacji. Zasada niedyskryminacji została zaś wprowadzona w życie – w dziedzinie swobodnego przepływu pracowników – przez art. 45 TFUE (zob. podobnie wyrok z dnia 25 października 2012 r., Prete, C‑367/11, EU:C:2012:668, pkt 18, 19).

17

Wreszcie art. 20 TFUE, ustanawiający obywatelstwo Unii, ogranicza się do stwierdzenia, iż obywatele Unii korzystają z praw i podlegają obowiązkom przewidzianym traktatem. Nie może być on zatem, w tym względzie, stosowany w sposób autonomiczny w stosunku do szczególnych postanowień traktatu regulujących prawa i obowiązki obywateli Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 16 grudnia 2004 r., My, C‑293/03, EU:C:2004:821, pkt 32).

18

W świetle tych rozważań art. 18, 20, 49 i 56 TFUE nie mają znaczenia dla sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym.

19

W konsekwencji należy przeformułować pytanie prejudycjalne jako dotyczące kwestii, czy art. 45 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom prawa państwa członkowskiego, które zobowiązują pracownika mającego w tym państwie członkowskim miejsce zamieszkania do zarejestrowania w tym państwie – w celu umożliwienia przemieszczania się tam, nawet tylko sporadycznie – pojazdu, którego pracownik ów jest właścicielem i który to pojazd jest zarejestrowany w innym państwie członkowskim.

20

W tym względzie należy zauważyć najpierw, że art. 45 TFUE stoi na przeszkodzie jakiemukolwiek przepisowi, który – nawet jeżeli jest stosowany bez dyskryminacji ze względu na przynależność państwową – może zakłócać lub czynić mniej atrakcyjnym korzystanie przez obywateli Unii z podstawowych swobód zagwarantowanych traktatem (wyrok z dnia 6 października 2016 r., Adrien i in., C‑466/15, EU:C:2016:749, pkt 26). Wobec tego art. 45 TFUE zakazuje ograniczeń swobodnego przepływu osób nawet o nikłym zakresie lub o małym znaczeniu (zob. podobnie wyrok z dnia 12 lipca 2012 r., Komisja/Hiszpania, C‑269/09, EU:C:2012:439, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo).

21

Następnie Trybunał stwierdził już, że spoczywający na pracownikach mających miejsce zamieszkania w danym państwie członkowskim obowiązek dokonania w tym państwie członkowskim rejestracji pojazdów należących do spółki i oddanych przez spółkę mającą siedzibę w innym państwie członkowskim do dyspozycji tych pracowników stanowi przeszkodę w swobodnym przepływie pracowników (zob. podobnie wyroki: z dnia 15 września 2005 r., Komisja/Dania, C‑464/02, EU:C:2005:546, pkt 46, 52; a także z dnia 15 grudnia 2005 r., Nadin i Nadin-Lux, C‑151/04 i C‑152/04, EU:C:2005:775, pkt 36).

22

Ponadto Trybunał orzekł, iż przeszkodą w swobodnym przepływie pracowników może być uregulowanie, które – nawet jeżeli jest stosowane niezależnie od przynależności państwowej danych pracowników – wpływa nie tylko na dostęp do rynku pracy, ale także na warunki wykonywania działalności gospodarczej (wyrok z dnia 15 września 2005 r., Komisja/Dania, C‑464/02, EU:C:2005:546, pkt 36, 37).

23

Wreszcie, w ramach sporu dotyczącego zastosowania tego samego, rozpatrywanego w postępowaniu głównym art. 3 dekretu królewskiego z dnia 20 lipca 2001 r. Trybunał uznał w istocie, iż państwa członkowskie mogą nałożyć obowiązek dokonania rejestracji, taki jak ten przewidziany w tym artykule, w stosunku do pojazdu spółki oddanego do dyspozycji osobie wykonującej działalność na własny rachunek, mającej miejsce zamieszkania w Belgii i który to pojazd jest już zarejestrowany w innym państwie członkowskim, gdy pojazd ów zasadniczo przeznaczony jest do stałego używania na terytorium tego pierwszego państwa członkowskiego lub gdy rzeczywiście jest używany w taki sposób (zob. podobnie wyrok z dnia 15 grudnia 2005 r., Nadin i Nadin-Lux, C‑151/04 i C‑152/04, EU:C:2005:775, pkt 41–43).

24

W niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że zgodnie z art. 2 i 3 dekretu królewskiego z dnia 20 lipca 2001 r. władze belgijskie nakładają grzywnę na mające tam miejsce zamieszkania osoby, które poruszają się po sieci drogowej tego państwa członkowskiego pojazdem samochodowym do nich należącym i zarejestrowanym w innym państwie członkowskim.

25

Należy stwierdzić, że praktyka taka uniemożliwia obywatelowi Unii mającemu miejsce zamieszkania w Belgii, który opuścił państwo członkowskie jego pochodzenia i skorzystał ze swego prawa do swobodnego przemieszczania się jako pracownik, korzystanie nawet w minimalnym zakresie z belgijskiej sieci drogowej za pomocą pojazdu samochodowego, którego jest właścicielem i który to pojazd jest zarejestrowany w innym państwie członkowskim.

26

W tych okolicznościach obowiązek dokonania rejestracji, taki jak ten wprowadzony przez art. 2 i 3 dekretu królewskiego z dnia 20 lipca 2001 r., nawet jeśli ma on zastosowanie do wszystkich osób mających miejsce zamieszkania lub siedzibę w Belgii, niezależnie od przynależności państwowej, może czynić mniej atrakcyjnym korzystanie z podstawowej swobody przewidzianej w art. 45 TFUE. W konsekwencji obowiązek taki stanowi przeszkodę w swobodnym przepływie pracowników.

27

W odniesieniu do możliwego uzasadnienia takiej przeszkody z informacji, jakimi dysponuje Trybunał, wynika, że pojazd należący do U, zarejestrowany we Włoszech, był zasadniczo przeznaczony do używania we wskazanym państwie członkowskim.

28

Jeżeli używanie tego pojazdu ma rzeczywiście taki charakter, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego, wskazana w pkt 23 niniejszego wyroku przesłanka powiązania z państwem członkowskim nakładającym obowiązek dokonania rejestracji nie jest spełniona.

29

Uregulowanie krajowe, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, może zatem być dopuszczalne jedynie w drodze odstępstwa z przyczyn wyraźnie wymienionych w art. 45 ust. 3 TFUE lub, jeśli uregulowanie to służy słusznemu celowi zgodnemu z traktatem, a jego zastosowanie jest uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego. Jednak w takim przypadku jego zastosowanie powinno być adekwatne do realizacji danego celu i nie wykraczać poza to, co niezbędne do osiągnięcia owego celu (wyrok z dnia 15 września 2005 r., Komisja/Dania, C‑464/02, EU:C:2005:546, pkt 53).

30

Tymczasem sąd odsyłający nie przedstawił żadnych powodów mogących uzasadnić przeszkodę w swobodnym przepływie pracowników wynikającą z art. 2 i 3 dekretu królewskiego z dnia 20 lipca 2001 r., jakie zostały zastosowane przez belgijskie władze. Podobnie rząd belgijski nie wskazał żadnego uzasadnienia tych przepisów.

31

W tych okolicznościach na zadane pytanie należy odpowiedzieć, że art. 45 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom prawa państwa członkowskiego, takim jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, na mocy których pracownik mający w tym państwie członkowskim miejsce zamieszkania jest zobowiązany do zarejestrowania w tym państwie członkowskim pojazdu samochodowego, którego jest właścicielem, a który to pojazd został już zarejestrowany w innym państwie członkowskim i jest zasadniczo przeznaczony do używania na terytorium tego innego państwa członkowskiego.

32

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 45 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom prawa państwa członkowskiego, takim jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, na mocy których pracownik mający w tym państwie członkowskim miejsce zamieszkania jest zobowiązany do zarejestrowania w tym państwie członkowskim pojazdu samochodowego, którego jest właścicielem, a który to pojazd został już zarejestrowany w innym państwie członkowskim i jest zasadniczo przeznaczony do używania na terytorium tego innego państwa członkowskiego.