1. 

Niniejsze odesłanie prejudycjalne, dotyczące wykładni art. 5 pkt 3 rozporządzenia (WE) nr 44/2001 ( 2 ) (rozporządzenia Bruksela I), zostało przedłożone w ramach sporu pomiędzy spółką Concurrence SARL, z siedzibą we Francji, a spółką Samsung SAS, także z siedzibą we Francji, oraz Amazon Services Europe, z siedzibą w Luksemburgu, dotyczącego podnoszonego naruszenia zakazów odsprzedaży poza siecią dystrybucji selektywnej oraz za pośrednictwem portalu handlowego (market place) poprzez umieszczenie oferty sprzedaży online na kilku stronach internetowych, prowadzonych w różnych państwach członkowskich (mianowicie Amazon.fr, Amazon.de, Amazon.co.uk, Amazon.es i Amazon.it).

2. 

Problematyka deliktów internetowych nie jest łatwa, ponieważ skoro z założenia Internet jest siecią światową, to wskazanie miejsca popełnienia tych deliktów jest szczególnie trudne, zarówno jeśli chodzi o zdarzenie powodujące szkodę, jak również o poniesioną szkodę. Ponadto delikty internetowe to nie tylko delikty spotykane w prasie, radiu lub w telewizji (zniesławienie, naruszenie prywatności), lecz również, jak wynika z orzecznictwa Trybunału omówionego w niniejszej opinii, inne rodzaje czynów niedozwolonych, jak wprowadzanie do obrotu za pośrednictwem Internetu towarów podrobionych lub naruszanie zakazu odsprzedaży poza siecią dystrybucji selektywnej, jak w przypadku przedmiotu sporu w postępowaniu głównym. Zdaniem niektórych prawo pozytywne jest jeszcze słabo dostosowane do tego rodzaju deliktów internetowych ( 3 ).

3.

Motywy 11, 12 i 15 tego rozporządzenia brzmią następująco:

[…]

4.

Przepisy dotyczące jurysdykcji zawarte są w rozdziale II rozporządzenia nr 44/2001. Artykuł 2 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia, należący do sekcji 1 owego rozdziału II, zatytułowanej „Przepisy ogólne”, brzmi następująco:

„Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa członkowskiego”.

5.

Artykuł 3 ust. 1 omawianego rozporządzenia, znajdujący się we wspomnianej sekcji 1, stanowi:

„Osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane przed sądy innego państwa członkowskiego tylko zgodnie z przepisami sekcji 2–7 niniejszego rozdziału”.

6.

Artykuł 5 pkt 3 wspomnianego rozporządzenia, należący do sekcji 2 rozdziału II tego rozporządzenia, zatytułowanej „Jurysdykcja szczególna”, przewiduje:

„Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim:

[…]

7.

Rozporządzenie nr 44/2001 zostało uchylone przez art. 80 rozporządzenia (UE) nr 1215/2012 ( 4 ) (rozporządzenia Bruksela I bis). Jednakże zgodnie z art. 81 akapit drugi tego ostatniego rozporządzenia stosuje się je dopiero od dnia 10 stycznia 2015 r. Ponieważ postępowanie główne zostało wszczęte przed tą datą, do niniejszej sprawy należy stosować rozporządzenie nr 44/2001.

8.

Artykuł 6 rozporządzenia (WE) nr 864/2007 ( 5 ), zatytułowany „Nieuczciwa konkurencja i praktyki ograniczające wolną konkurencję”, ma następujące brzmienie:

„1.   Prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu nieuczciwej konkurencji jest prawo państwa, w którym występuje lub jest prawdopodobne wystąpienie naruszenia stosunków konkurencyjnych lub zbiorowych interesów konsumentów.

2.   W przypadku gdy czyn nieuczciwej konkurencji narusza wyłącznie interesy oznaczonego konkurenta, stosuje się art. 4.

[…]”.

9.

W czasie wystąpienia okoliczności faktycznych sprawy art. L. 442‑6 ust. 1 6° code de commerce (kodeksu handlowego) stanowił, że „[p]rzedsiębiorca prowadzący działalność wytwórczą, handlową, przemysłową lub ujętą w wykazie zawodów rzemieślniczych zobowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził czynem polegającym na bezpośrednim lub pośrednim udziale w naruszeniu zakazu odsprzedaży poza siecią, który został nałożony na dystrybutora związanego umową dystrybucji selektywnej lub wyłącznej, wyłączoną [spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję] na podstawie zasad mających zastosowanie w prawie konkurencji”.

10.

Z akt sprawy wynika, że Concurrence prowadzi działalność w zakresie sprzedaży detalicznej towarów elektronicznych na rzecz masowego odbiorcy w sklepie znajdującym się przy place de la Madeleine w Paryżu (Francja) oraz online, w sklepie internetowym na stronie concurrence.fr. W dniu 16 marca 2012 r. spółka ta zawarła ze spółką Samsung umowę dystrybucji selektywnej zatytułowaną „Wyspecjalizowany dystrybutor detaliczny ELITE”, dotyczącą wysokiej klasy towarów marki Samsung (klasa ELITE). Umowa ta przewidywała między innymi zakaz sprzedaży objętych nią towarów przez Internet.

11.

Pomiędzy stronami powstał spór. Spółka Samsung zarzuciła spółce Concurrence naruszenie umowy dystrybucji selektywnej poprzez sprzedaż towarów klasy ELITE za pośrednictwem jej strony internetowej. Natomiast Concurrence zakwestionowała zgodność z prawem klauzul umowy, twierdząc między innymi, że klauzule te nie są stosowane jednolicie wobec wszystkich dystrybutorów, ponieważ niektórzy z nich sprzedają sporne towary na stronach Amazon, bez żadnej reakcji ze strony spółki Samsung.

12.

Pismem z dnia 20 marca 2012 r. Samsung zawiadomiła Concurrence o zakończeniu łączących je stosunków handlowych, ze skutkiem na dzień 30 czerwca 2013 r.

13.

W kwietniu 2012 r. Concurrence wystąpiła przeciwko spółce Samsung do tribunal de commerce de Paris (sądu gospodarczego w Paryżu, Francja) o wydanie orzeczenia w przedmiocie środków tymczasowych, powołując się na odmowę wydania jej przez spółkę Samsung, wbrew podjętym zobowiązaniom, towarów klasy ELITE.

14.

Postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2012 r. sąd oddalił żądania Concurrence. Postanowienie to zostało utrzymane w mocy wyrokiem cour d’appel de Paris (sądu apelacyjnego w Paryżu) z dnia 25 października 2012 r., który to sąd orzekał w ramach postępowania w sprawie środków tymczasowych.

15.

Pismem z dnia 3 grudnia 2012 r. Concurrence wystąpiła przeciwko spółkom Samsung i Amazon do tribunal de commerce de Paris (sądu gospodarczego w Paryżu) orzekającego w przedmiocie środków tymczasowych, żądając stwierdzenia bezskuteczności zakazu sprzedaży przez Internet towarów klasy ELITE nałożonego na nią w umowie dystrybucji selektywnej, nakazania w konsekwencji spółce Samsung dalszego dostarczania jej towarów objętych tą umową oraz nakazania spółce Amazon wycofania ze stron Amazon.fr, Amazon.de, Amazon.co.uk, Amazon.es i Amazon.it wszelkich ofert sprzedaży towarów marki Samsung oznaczonej liczby modeli.

16.

Postanowieniem wydanym w dniu 8 lutego 2013 r. w postępowaniu kontradyktoryjnym tribunal de commerce de Paris, orzekając w przedmiocie środków tymczasowych, stwierdził brak swojej jurysdykcji w odniesieniu do stron internetowych spółki Amazon prowadzonych za granicą, orzekł, że nie ma podstaw do orzeczenia środków tymczasowych w odniesieniu do żądań Concurrence względem spółki Samsung, oraz oddalił żądania Concurrence względem Amazon France.

17.

W dniu 27 czerwca 2013 r. Concurrence wniosła zażalenie na to postanowienie do cour d’appel de Paris (sądu apelacyjnego w Paryżu). Wyrokiem z dnia 6 lutego 2014 r. sąd ten częściowo zmienił postanowienie tribunal de commerce de Paris, utrzymując w je mocy w zakresie uznania za niedopuszczalne żądań Concurrence względem spółki Samsung oraz w zakresie oddalenia żądań Concurrence względem Amazon Services Europe.

18.

Concurrence wniosła wówczas do sądu odsyłającego skargę kasacyjną od tego wyroku.

19.

W skardze Concurrence podnosi w szczególności, że w zaskarżonym wyroku utrzymującym w mocy postanowienie błędnie uznano, że sąd francuski nie ma jurysdykcji w odniesieniu do zagranicznych stron internetowych Amazon, ponieważ strony te nie są skierowane do odbiorców francuskich. Otóż nawet gdyby założyć, że kryterium dostępności strony internetowej nie jest wystarczające, cour d’appel de Paris naruszył prawo zaniechując zbadania, czy system sprzedaży za pośrednictwem stron internetowych Amazon umożliwia wysyłanie oferowanych do sprzedaży towarów nie tylko do państwa pochodzenia strony internetowej, lecz także do innych państw europejskich, w szczególności do Francji, co pozwalałoby uzasadnić jurysdykcję sądu francuskiego.

20.

Sąd odsyłający uważa, że rozpoznawany przez niego spór charakteryzuje się tym, że nie odpowiada żadnemu z przypadków badanych już w orzecznictwie Trybunału dotyczącym art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001. Wytoczone powództwo ma bowiem na celu położenie kresu szkodom wskazywanym przez autoryzowanego dystrybutora, mającego siedzibę we Francji i prowadzącego sklep internetowy, które to szkody wynikają z naruszenia przez dostawcę zawartego w umowie dystrybucji selektywnej zakazu odsprzedaży towarów poza siecią dystrybucji selektywnej, do której należy, oraz z wykorzystywania ofert sprzedaży umieszczanych online w portalu handlowym na różnych stronach internetowych prowadzonych we Francji i w innych państwach członkowskich.

21.

W tych okolicznościach Cour de cassation postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że w razie wystąpienia podnoszonego naruszenia zakazów odsprzedaży poza siecią dystrybucji selektywnej i za pośrednictwem portalu handlowego przez oferty sprzedaży umieszczone online na kilku stronach internetowych prowadzonych w różnych państwach członkowskich autoryzowany dystrybutor uważający się za poszkodowanego ma możliwość wytoczenia powództwa o zaniechanie naruszeń do sądu, na obszarze właściwości którego są lub były dostępne treści umieszczone online, czy też wymagane jest istnienie innego łącznika?”.

22.

Uwagi na piśmie zostały przedstawione przez Concurrence, Amazon Services Europe, rządy francuski, włoski i luksemburski, a także przez Komisję Europejską. Strony nie złożyły wniosku o przeprowadzenie rozprawy, a Trybunał nie przeprowadził jej z urzędu.

23.

Concurrence podnosi, że ma prawo wytoczyć powództwo o zaniechanie wskazywanego naruszenia do sądu, na obszarze właściwości którego są lub były dostępne treści umieszczone online, oraz że nie jest wymagane istnienie innego łącznika. Concurrence uważa, że aby uznać, iż szkoda została poniesiona we Francji w wyniku zamieszczenia na zagranicznych stronach internetowych ogłoszeń zawierających oferty, wystarczy, by oferty te mogły zainteresować potencjalnego klienta francuskiego, to znaczy, aby towar można było kupić we Francji. W tym przypadku telewizory, których dotyczy sprawa, mogłyby być sprzedawane w jakimkolwiek państwie, a rynek nie ograniczał się do Francji.

24.

Zdaniem Concurrence umowa dystrybucji selektywnej dotyczy przeważnie rynku, na który składają się państwa Unii Europejskiej oraz często Szwajcaria, przyznając prawo lub zakazując sprzedaży na terytoriach wszystkich tych państw. Dla francuskiego dystrybutora rynek telewizorów Samsung to rynek europejski. Może on na nim prowadzić sprzedaż, lecz mogą z nim tam również konkurować zagraniczni dystrybutorzy, którzy wysyłają towary ze swoich państw bądź to zamieszczając ogłoszenia na swoich stronach internetowych prowadzonych za granicą i dostępnych we Francji (na przykład Amazon.it), bądź to zamieszczając ogłoszenia na francuskiej stronie internetowej (Amazon.fr), jeżeli dystrybutorzy ci są uprawnieni do prowadzenia sprzedaży. W niniejszej sprawie telewizory Samsung ELITE mogłyby być kupowane i wysyłane z dowolnego państwa.

25.

Natomiast zdaniem Amazon Services Europe poza dostępnością na obszarze właściwości sądu rozpoznającego sprawę trzeba byłoby jeszcze, aby treści zamieszczone online były skierowane do odbiorców zamieszkałych na tym obszarze, co wymaga łącznego spełnienia kilku przesłanek, takich jak, przede wszystkim, specyfika prawa, miejsce dostawy sprzedawanych towarów, język, w jakim są sporządzone ogłoszenia, waluta, w jakiej została określona cena, lub też wykorzystana forma reklamy.

26.

W odróżnieniu od naruszeń dóbr osobistych lub praw autorskich – w przypadku których szkoda powstaje w wyniku samego rozpowszechnienia spornych treści – naruszenie integralności sieci dystrybucji selektywnej może wyrządzić szkodę niektórym autoryzowanym dystrybutorom, wyłącznie jeżeli ich potencjalni klienci mogą zostać skłonieni do nabycia towarów oferowanych do sprzedaży na tych stronach internetowych. Sądem, który jest w stanie najlepiej ocenić tę szkodę, byłby zatem sąd, w którego obszarze właściwości miejscowej znajdują się odbiorcy, do których skierowane są ogłoszenia dotyczące sprzedaży wspomnianych towarów.

27.

Zdaniem rządu francuskiego spór dotyczący naruszenia takiego jak to, którego dotyczy niniejsza sprawa, powinien być rozpoznawany przez sądy francuskie, jeżeli czyn popełniony w innym państwie członkowskim spowodował powstanie szkody lub grozi jej powstaniem w obszarze właściwości miejscowej sądu rozpoznającego sprawę.

28.

Rząd ten twierdzi, że w przypadku sporu dotyczącego oferty sprzedaży za pośrednictwem portalu handlowego online przeznaczonego dla konsumentów na terytorium Unii towarów oznaczonych znakiem towarowym przeznaczonych przez uprawnionego do sprzedaży w państwach trzecich Trybunał uznał, iż sama dostępność strony internetowej na terytorium, dla którego zastrzeżono dany znak towarowy, nie wystarcza, aby stwierdzić, że oferty sprzedaży umieszczone na tej stronie są przeznaczone dla konsumentów znajdujących się na tym terytorium. Sądy krajowe powinny więc dokonywać indywidualnie dla każdego przypadku oceny, czy istnieją odpowiednie przesłanki pozwalające na stwierdzenie, że oferta sprzedaży wyświetlona na portalu handlowym online dostępnym na terytorium, dla którego zastrzeżono dany znak towarowy, jest skierowana do konsumentów tam przebywających, biorąc pod uwagę w szczególności fakt, że oferta sprzedaży wskazuje strefy geograficzne, do których sprzedawca jest gotów wysłać towar ( 6 ).

29.

Rząd włoski twierdzi zasadniczo, że sprawa, w której zapadł wyrok z dnia 3 października 2013 r., Pinckney (C‑170/12, EU:C:2013:635), różni się od niniejszej sprawy, w której wobec poniesienia wskazywanej szkody powódka w postępowaniu głównym wystąpiła z powództwem o zaniechanie naruszeń, żądając wycofania kwestionowanej oferty z portalu sprzedaży. Zdaniem tego rządu w takiej sytuacji, w świetle ustalonych przez Trybunał zasad odnoszących się do potencjału w zakresie rozpowszechniania się naruszeń popełnionych za pośrednictwem Internetu, rodzaju naruszonego prawa oraz środków jego ochrony, jak również ze względu na wymogi przewidywalności i prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości uzasadniające wytoczenie powództwa przed rozważanym alternatywnym sądem, należy uznać, że możliwe jest wytoczenia powództwa bądź przed sądem państwa członkowskiego miejsca, w którym kwestionowana oferta została umieszczona w portalu sprzedaży za pośrednictwem znajdującej się tam strony internetowej, bądź przed sądem państwa członkowskiego, w którym omawiana oferta jest w każdym wypadku dostępna i stwarza możliwość nabycia towaru.

30.

Zdaniem rządu luksemburskiego, ponieważ sprawa w postępowaniu głównym dotyczy autoryzowanego dystrybutora, który twierdzi, że poniósł szkodę wynikającą z naruszenia zakazu sprzedaży poza siecią dystrybucji selektywnej, do której należy, wskazywana szkoda polega na zmniejszeniu jego udziałów w rynku, dlatego aby ustalić sąd mający jurysdykcję, należałoby wziąć pod uwagę rynek właściwy dla tego autoryzowanego dystrybutora. Kryterium oparte na możliwości nabycia towaru w obszarze właściwości miejscowej sądu, przed którym wytoczono powództwo, byłoby zatem jego zdaniem najbardziej odpowiednie.

31.

Rząd ten przypomina, że w odróżnieniu od wydanych przez Trybunał wyroków dotyczących ochrony dóbr osobistych (wyrok z dnia 25 października 2011 r., eDate Advertising i in., C‑509/09 i C‑161/10, EU:C:2011:685), praw do znaków towarowych (wyrok z dnia 19 kwietnia 2012 r., Wintersteiger, C‑523/10, EU:C:2012:220) lub praw autorskich (wyrok z dnia 3 października 2013 r., Pinckney, C‑170/12, EU:C:2013:635) naruszenie wskazywane w sprawie stanowiącej przedmiot postępowania głównego polega na „odsprzedaży” pewnych towarów poza siecią dystrybucji selektywnej. Tym samym naruszenie nie jest dokonywane przez samo rozpowszechnienie treści za pośrednictwem Internetu, ponieważ zakłada ono dokonanie pewnych dodatkowych czynności, z których może wyniknąć szkoda.

32.

Komisja proponuje, by odpowiedzieć, że art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku wskazywanego naruszenia zakazu sprzedaży poza siecią dystrybucji wyłącznej, dokonanego poprzez oferowanie za pośrednictwem Internetu, na stronach internetowych prowadzonych w różnych państwach członkowskich, towarów będących przedmiotem prawa wyłącznego, za miejsce, w którym nastąpiła szkoda należy uznać miejsce, gdzie osoba, której przysługuje prawo dystrybucji wyłącznej, doznała spadku sprzedaży, które to miejsce pokrywa się z terytorium, w odniesieniu do którego osoba ta dysponuje takim prawem.

33.

W pierwszej kolejności należy zauważyć – co jest samo w sobie interesujące – że żaden szczególny przepis odnoszący się do deliktów internetowych nie figuruje w tekstach rozporządzenia nr 1215/2012, rozporządzenia (WE) nr 593/2008 ( 7 ) ani rozporządzenia Rzym II (to powiedziawszy, nie zapominajmy, że Internet ma już nie mniej niż około 25 lat). Istnieją dwa możliwe wytłumaczenia tego milczenia prawodawcy: mianowicie albo europejski prawodawca uznał, że te delikty nie są na tyle specyficzne, aby należało poświęcać im szczególne przepisy, albo kwestia wydała się zbyt złożona i korzystniejsze wydało się oczekiwanie na orzecznictwo Trybunału ( 8 ) (zwracam uwagę w szczególności na wyroki: z dnia 25 października 2011 r., eDate Advertising i in., C‑509/09 i C‑161/10, EU:C:2011:685; z dnia 19 kwietnia 2012 r., Wintersteiger, C‑523/10, EU:C:2012:220; z dnia 3 października 2013 r., Pinckney, C‑170/12, EU:C:2013:635; lub z dnia 22 stycznia 2015 r., Hejduk, C‑441/13, EU:C:2015:28).

34.

Na wstępie należy przypomnieć, że przepisy rozporządzenia nr 44/2001 powinny być przedmiotem wykładni autonomicznej, dokonywanej w drodze odwołania się do jego systematyki i celów ( 9 ).

35.

Należy podkreślić, że „[w]yłącznie na zasadzie odstępstwa od podstawowej zasady ustanowionej w art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001, przyznającej jurysdykcję sądom państwa członkowskiego miejsca zamieszkania pozwanego, sekcja 2 rozdziału II tego rozporządzenia przewiduje pewną ilość wypadków jurysdykcji szczególnej, wśród których figuruje ten przewidziany w art. 5 pkt 3 omawianego rozporządzenia” ( 10 ).

36.

Jako że jurysdykcja sądu miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę, stanowi zasadę jurysdykcji szczególnej, podlega ona ścisłej wykładni, która nie może wykraczać poza wypadki wyraźnie określone w rozporządzeniu nr 44/2001 ( 11 ).

37.

Ograniczenia te powinny być przestrzegane przy dokonywaniu wykładni wyrażenia „miejsce, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę”, użytego w art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001, które to wyrażenie „obejmuje zarówno miejsce, w którym szkoda zaistniała, jak i miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie stanowiące przyczynę leżącą u podstaw powstanie szkody, wobec czego pozwany może zostać pozwany, według wyboru powoda, przed sądem mającym siedzibę w jednym bądź w drugim z tych miejsc” ( 12 ).

38.

W tej kwestii, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, przepis jurysdykcyjny zawarty w art. 5 pkt 3 rozporządzenia jest oparty na istnieniu łącznika wynikającego ze szczególnie ścisłego związku pomiędzy roszczeniem a sądem miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę, który uzasadnia przyznanie jurysdykcji temu sądowi ze względu na prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości oraz sprawną organizację postępowania ( 13 ).

39.

Ponieważ identyfikacja jednego z łączników przyjętych w orzecznictwie przytoczonym w poprzednich punktach powinna umożliwić przyznanie jurysdykcji temu sądowi, który obiektywnie jest w stanie najlepiej ocenić, czy spełnione są przesłanki odpowiedzialności pozwanego, powództwo może być prawidłowo wniesione tylko do sądu, w którego obszarze właściwości miejscowej mieści się właściwy łącznik ( 14 ).

40.

W niniejszej sprawie chodzi o ustalenie, czy sąd odsyłający posiada jurysdykcję na samej tylko podstawie miejsca urzeczywistnienia się wskazywanej szkody. Jak zauważyła Komisja, z akt postępowania przed Trybunałem wynika, że pytanie prejudycjalne dotyczy miejsca, w którym nastąpiła szkoda, a nie miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące powstanie tej szkody. Uważam (podobnie jak rząd francuski), że zdarzeniem powodującym naruszenie zakazu odsprzedaży poza siecią dystrybucji selektywnej może być postępowanie administratora każdej ze stron internetowych. Wynika z tego, że takie zdarzenie powodujące powstanie szkody może być zlokalizowane w różnych miejscach, w zależności od siedziby owego administratora lub administratorów. Z tego względu miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące powstanie szkody, nie umożliwia w niniejszej sprawie ustalenia jurysdykcji sądu rozpoznającego sprawę.

41.

Zgodnie z orzecznictwem miejscem takim jest miejsce, gdzie zdarzenie mogące wywołać odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu popełnienia czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego spowodowało wystąpienie szkody ( 15 ).

42.

Trybunał dokonywał już wykładni art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 w przypadkach dotyczących podnoszonych szkód wyrządzonych przez umieszczenie treści online na stronie internetowej, które to szkody mogły tym samym urzeczywistnić się w wielu miejscach ( 16 ).

43.

Jeżeli chodzi w szczególności o zarzucane naruszenia praw własności intelektualnej, Trybunał zwrócił uwagę w kilku wyrokach ( 17 ), że jurysdykcja jest zdeterminowana przez terytorium, do którego odnosi się ochrona udzielona danemu prawu. Sądy państwa członkowskiego udzielającego ochrony są bowiem w stanie najlepiej ocenić zarzut naruszenia chronionego prawa.

44.

W sprawie Wintersteiger (wyrok z dnia 19 kwietnia 2012 r., C‑523/10, EU:C:2012:220), dotyczącej podnoszonego naruszenia prawa do krajowego znaku towarowego, Trybunał uznał, że zarówno wymogi przewidywalności, jak i zapewnienia prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości przemawiają za przyznaniem jurysdykcji sądom państwa członkowskiego, które udziela ochrony danemu prawu, na podstawie łącznika miejsca, w którym doszło do urzeczywistnienia się szkody, ponieważ sądy te są w stanie najlepiej ocenić, czy istotnie doszło do naruszenia tego prawa, oraz mogą, na podstawie art. 8 rozporządzenia Rzym II, stosować swoje prawo krajowe.

45.

Trybunał orzekł bowiem, że „art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że spór, którego przedmiotem jest naruszenie znaku towarowego zarejestrowanego w jednym państwie członkowskim przez fakt używania przez reklamodawcę słowa kluczowego identycznego z tym znakiem towarowym w witrynie internetowej wyszukiwarki operującej pod domeną krajową najwyższego poziomu innego państwa członkowskiego, może być wytoczony przed sądy państwa członkowskiego, w którym znak towarowy jest zarejestrowany bądź przed sądy państwa członkowskiego, w którym ma siedzibę reklamodawca” ( 18 ).

46.

W wyroku z dnia 3 października 2013 r., Pinckney (C‑170/12, EU:C:2013:635) Trybunał zauważył w odniesieniu do zarzutu naruszenia majątkowych praw autorskich, że sąd, do którego wniesiono powództwo dotyczące czynu niedozwolonego lub czynu do niego podobnego, jest właściwy do jego rozpoznania, jeżeli tylko państwo członkowskie, na którego terytorium działa ten sąd, chroni prawa majątkowe, których poszanowania powód dochodzi, a podnoszona szkoda może się urzeczywistnić na obszarze właściwości miejscowej owego sądu. Sądy te mogą również, na podstawie art. 8 rozporządzenia Rzym II, stosować swoje prawo krajowe. W wyroku z dnia 3 kwietnia 2014 r., Hi Hotel HCF (C‑387/12, EU:C:2014:215) Trybunał zastosował orzeczenie Pinckney do naruszeń prawa, które miały zostać dokonane poza Internetem.

47.

W szczególności w pkt 41 i 42 wyroku z dnia 3 października 2013 r., Pinckney (C‑170/12, EU:C:2013:635), Trybunał orzekł, że „[n]a etapie badania właściwości sądu do rozpatrywania szkody określenie miejsca, w którym się ona urzeczywistniła w rozumieniu art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001, nie może bowiem być uzależnione od kryteriów właściwych dla rozpoznania sprawy co do istoty i niewymienionych w tym przepisie. Przepis ten wskazuje zaś jako jedyny warunek, by nastąpiło lub mogło nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę […]. Zatem, odmiennie niż art. 15 ust. 1 lit. c) [owego] rozporządzenia, który był przedmiotem wykładni w [wyroku z dnia 7 grudnia 2010 r., Pammer i Hotel Alpenhof (C‑585/08 i C‑144/09, EU:C:2010:740)], art. 5 pkt 3 rozporządzenia nie wymaga, by działalność była»kierowana do« państwa członkowskiego sądu, do którego wniesiono powództwo” (podkreślenie moje).

48.

Trybunał nigdy bowiem nie uznał za istotną dla określenia „miejsca, gdzie zdarzenie mogące wywołać odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu popełnienia czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego spowodowało wystąpienie szkody” okoliczności, że czyny, z których wynikła szkoda, były w szczególny sposób skierowane ku temu miejscu ( 19 ).

49.

Wreszcie, jak wynika z wyroku z dnia 22 stycznia 2015 r., Hejduk (C‑441/13, EU:C:2015:28, pkt 38), w wypadku podnoszonego naruszenia praw autorskich i praw pokrewnych chronionych w państwie członkowskim sądu, do którego wniesiono powództwo, sąd ten jest właściwy ze względu na miejsce urzeczywistnienia się szkody do rozpoznania powództwa odszkodowawczego z tytułu naruszenia tych praw z uwagi na udostępnienie podlegających ochronie fotografii w witrynie internetowej dostępnej na obszarze jego właściwości. Sąd ten jest właściwy wyłącznie w zakresie szkody wyrządzonej na terytorium państwa członkowskiego, któremu podlega. Na podstawie art. 8 rozporządzenia Rzym II sąd ten może stosować prawo krajowe.

50.

Mimo że wyrok z dnia 3 października 2013 r., Pinckney (C‑170/12, EU:C:2013:635) dotyczy powództwa odszkodowawczego z tytułu naruszenia majątkowych praw autorskich w Internecie, jego pkt 42 przytoczony w pkt 47 niniejszej opinii zawiera stwierdzenie o charakterze ogólnym.

51.

W tym kontekście należy przypomnieć, że wyrażenia „miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” nie można interpretować tak szeroko, że obejmować będzie ono każde miejsce, w którym odczuwalne są niekorzystne skutki okoliczności, która już spowodowała szkodę, a która wystąpiła faktycznie w innym miejscu ( 20 ).

52.

Zgodnie z tą linią orzecznictwa Trybunał wyjaśnił również, że powyższe wyrażenie nie odnosi się do miejsca zamieszkania powoda, w którym znajduje ośrodek jego interesów majątkowych, wyłącznie z tego powodu, że poniósł on tam szkodę finansową w wyniku utraty składników jego majątku, która miała miejsce w innym państwie członkowskim ( 21 ).

53.

Trybunał przypomniał w wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r., Kolassa (C‑375/13, EU:C:2015:37, pkt 49), że „sam fakt, że powód ponosi konsekwencje finansowe, nie uzasadnia przyznania jurysdykcji sądom jego miejsca zamieszkania, jeżeli tak jak to miało miejsce w sprawie, w której zapadł [wyrok z dnia 10 czerwca 2004 r., Kronhofer (C‑168/02, EU:C:2004:364)], zarówno zdarzenie przyczynowe [miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące powstanie szkody], jak i zmaterializowanie się [urzeczywistnienie się] szkody są zlokalizowane na terytorium innego państwa członkowskiego (zob. podobnie wyrok [z dnia 10 czerwca 2004 r.] Kronhofer [C‑168/02], EU:C:2004:364, pkt 20)”.

54.

Trybunał wyjaśnił jednak w pkt 50 wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r., Kolassa (C‑375/13, EU:C:2015:37), że „[p]rzyznanie jurysdykcji w miejscu zamieszkania powoda jest natomiast uzasadnione, jeżeli miejsce to faktycznie stanowi miejsce zdarzenia przyczynowego [w którym nastąpiło zdarzenie powodujące powstanie szkody] lub zaistnienia [miejsce urzeczywistnienia się] szkody”.

55.

Kontynuując swój wywód, w pkt 55 przywołanego wyroku Trybunał uznał jurysdykcję sądów miejsca zamieszkania powoda ze względu na miejsce urzeczywistnienia się szkody, jeżeli szkoda ta wystąpi bezpośrednio na rachunku bankowym tego powoda, prowadzonym w banku mającym siedzibę w obszarze właściwości tych sądów.

56.

W sprawach, które dotyczą naruszenia praw własności intelektualnej lub naruszenia prawa konkurencji z wykorzystaniem Internetu, miejscem urzeczywistnienia się szkody jest co do zasady każde miejsce, w którym jest dostępna strona internetowa. Z uwagi na wszechobecność Internetu ( 22 ), istnieje więc mnogość miejsc, w których szkoda się urzeczywistnia.

57.

Aby uniknąć jurysdykcji światowej, nawet w przypadku „minimum contacts” ( 23 ), orzecznictwo i doktryna prawa próbują od dawna wypracować kryteria ograniczające możliwe miejsca urzeczywistnienia się szkody w przypadkach tego rodzaju czynów niedozwolonych popełnionych za pośrednictwem Internetu. I tak, aby uzasadnić jurysdykcję sądu miejsca, w którym urzeczywistniła się szkoda, omawiane naruszenie prawa konkurencji musi wywrzeć pewne skutki ( 24 ). Można bowiem wykluczyć szkodę, jeżeli jest oczywiste, że konkurencja, której dotyczy zarzut powoda, nie mogła wywrzeć żadnych skutków ekonomicznych na spornym rynku (spornych rynkach). Wynika z tego przykładowo, iż jest jasne, że zamieszczona w Internecie reklama usług dostawcy, który jest znany wyłącznie na poziomie lokalnym, nie może wyrządzić szkód gdzie indziej niż na tym rynku lokalnym ( 25 ).

58.

Można nakreślić paralelę z zarzutami dotyczącymi naruszeń praw własności intelektualnej, bowiem „w sprawach dotyczących naruszenia praw do znaku towarowego bezpośrednią szkodą będzie zwykle strata finansowa poniesiona przez uprawnionego w miejscu (miejscach), gdzie podrobiony towar jest sprzedawany, gdzie towar ten jest reklamowany lub gdzie jest on używany. W podręczniku dotyczącym tej problematyki profesorowie Fawcett i Torremans zwrócili w związku z tym uwagę, że »w wielu sprawach naruszenie praw do znaków towarowych wyrządzi powodowi bezpośrednią szkodę ekonomiczną […]. Zwykle szkoda ta nie jest trudna do zidentyfikowania. Jeżeli na przykład pozwany sprzedaje podrobiony towar, spowoduje to spadek sprzedaży [po stronie powoda]. Szkoda jest zatem ponoszona w miejscu, gdzie doszło do spadku sprzedaży. Będzie to miejsce, w którym sprzedawany jest podrobiony towar […]«. Należy zauważyć, że powyższa analiza jest całkowicie zgodna z orzecznictwem Trybunału oraz że można byłoby ją zastosować do innych rodzajów powództw dotyczących naruszeń prawa. Zatem jeżeli chodzi o prawa autorskie, strata finansowa ponoszona jest zwykle tam, gdzie kopie podrobionego towaru są sprzedawane lub udostępniane publicznie; jeżeli chodzi o znaki towarowe, jest to miejsce, gdzie znak jest wykorzystywany na potrzeby wsparcia sprzedaży lub oferowania towarów” ( 26 ).

59.

Z orzecznictwa Trybunału wynika jasno, że w przypadku naruszenia dokonanego za pośrednictwem Internetu „miejsce, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę” w rozumieniu art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 „może być różne w zależności od charakteru prawa, którego naruszenie jest podnoszone” ( 27 ).

60.

Uważam (podobnie jak Komisja), że aby w niniejszej sprawie określić miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, należy w pierwszej kolejności rozważyć, jaki jest charakter szkody, która mogła zostać wyrządzona spółce Concurrence w wyniku sprzedaży spornych towarów poza siecią dystrybucji selektywnej. W tym celu należy przypomnieć, że w ramach umów dystrybucji wyłącznej dostawca przyznaje dystrybutorowi wyłączne prawo do dystrybuowania jego towarów na określonym terytorium i zobowiązuje się, że nie będzie dystrybuował tych towarów poza siecią sprzedaży tego dystrybutora. Natomiast dystrybutor zobowiązuje się do rozwoju i promowania sprzedaży towarów dostawcy na danym terytorium. W przypadku naruszenia praw wyłącznych przyznanych umową za pośrednictwem strony internetowej, tak jak w niniejszej sprawie, szkodą, na którą może powoływać się dystrybutor, jest spadek sprzedaży na skutek sprzedaży zrealizowanej z naruszeniem przysługującego mu wyłącznego prawa oraz związana z tym utrata zysków. Mając na uwadze ograniczony pod względem terytorialnym zakres stosowania prawa wyłącznej dystrybucji, miejsce, gdzie doszło do spadku sprzedaży i utraty zysków, może pokrywać się jedynie z terytorium państwa członkowskiego, w odniesieniu do którego dystrybutorowi została przyznana wyłączność.

61.

Z akt sprawy zdaje się wynikać, że ponieważ w niniejszej sprawie dystrybutorowi przysługiwało prawo wyłączne ograniczone do terytorium francuskiego, badany spadek sprzedaży i utrata zysków mogą wystąpić wyłącznie we Francji. Wynika z tego, że miejscem, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, jest Francja i że sądem, któremu przysługuje jurysdykcja na podstawie art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001, jest sąd francuski.

62.

Jako że strony internetowe Amazon.de, Amazon.co.uk, Amazon.es i Amazon.it są co do zasady dostępne we Francji, wskazywana przez spółkę Concurrence szkoda polega zatem na utracie udziałów w rynku w ramach prowadzonej przez nią działalności w zakresie sprzedaży towarów klasy ELITE zarówno w jej sklepie zlokalizowanym w Paryżu, jak i poprzez jej stronę internetową, którą administruje ze swojej siedziby w Paryżu. Wynika z tego, że do urzeczywistnienia się poniesionej przez nią szkody nie może dojść nigdzie indziej niż we Francji. Z tego względu sądowi francuskiemu powinna również przysługiwać jurysdykcja, jeżeli chodzi o zagraniczne strony internetowe Amazon, których dotyczy niniejsza sprawa ( 28 ).

63.

Miejsce, w którym urzeczywistniła się szkoda, powinno wskazywać forum delicti, ponieważ stanowi ono „łącznik wynikający ze szczególnie ścisłego związku” i „uzasadnia przyznanie jurysdykcji tym sądom [to znaczy sądom innym niż sądy miejsca zamieszkania pozwanego] ze względu na prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości oraz sprawną organizację postępowania” ( 29 ).

64.

Zwracam uwagę, że „ci, którzy udostępniają informacje w konkretny sposób, czynią to z pełną świadomością zasięgu, jaki mogą mieć te informacje. W szczególności ci, którzy zamieszczają informacje w [Internecie], czynią to wiedząc, że do udostępnionych przez nich informacji mają dostęp wszyscy, bez żadnych ograniczeń geograficznych” ( 30 ).

65.

Z tego względu w niniejszej sprawie to właśnie sąd francuski może najlepiej ocenić kwestię utraty udziałów w rynku przez spółkę Concurrence w ramach jej działalności w zakresie sprzedaży towarów klasy ELITE, zarówno w jej sklepie zlokalizowanym w Paryżu, jak i poprzez jej stronę internetową, którą administruje ze swojej siedziby w Paryżu.

66.

Ponadto pamiętajmy, że określenie miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, powinno służyć celowi przewidywalności sądu posiadającego jurysdykcję, która jest kolejną podstawową zasadą rozporządzenia nr 44/2001 (wyrażoną w jego motywie 11). Podobnie Trybunał orzekł w wyroku z dnia 19 kwietnia 2012 r., Wintersteiger (C‑523/10, EU:C:2012:220), że wymóg przewidywalności także w tej sprawie przemawiał za przyznaniem jurysdykcji, na podstawie łącznika miejsca urzeczywistnienia się szkody, sądom państwa członkowskiego, w którym przedmiotowe prawo było chronione (w tym wypadku było to prawo wyłączne przysługujące dystrybutorowi).

67.

Wreszcie Amazon Services Europe podnosi, że teoria dostępności nie powinna być akceptowana, ponieważ sprzyjałaby ona zjawisku „forum shopping”, co zważywszy na specyfikę praw krajowych, powodowałoby w konsekwencji ryzyko „law shopping”. Wystarczy stwierdzić, po pierwsze, że argumentacja ta, podniesiona przez rzecznika generalnego N. Jääskinena w jego opinii w sprawie Pinckney (C‑170/12, EU:C:2013:400, pkt 68), nie została podzielona przez Trybunał w wydanym w tej sprawie wyroku, a po drugie, że – moim zdaniem – taka obawa wydaje się przesadzona, w szczególności z tego względu, że sąd krajowy będzie mógł zasądzić odszkodowanie wyłącznie w odniesieniu do szkód wyrządzonych na terytorium państwa członkowskiego, któremu sąd ten podlega ( 31 ).

68.

Uważam, że rozstrzygnięcie proponowane w niniejszej opinii jest z jednej strony zasadne dlatego, że jest ono zgodne z celami art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 (takimi mianowicie, aby powierzać jurysdykcję sądowi, który jest w stanie najlepiej ocenić zarzut), a z drugiej strony jest ono zasadne pomimo tego, iż w niniejszej sprawie nie chodzi o prawo własności intelektualnej.

69.

Ponadto jestem zdania, że w kontekście niniejszej sprawy wyłączne prawo dystrybucji na danym terytorium ma charakter zbliżony do praw własności intelektualnej.

70.

Rozumowanie analogiczne do tego, które zostało przeprowadzone w wyroku z dnia 5 czerwca 2014 r., Coty Germany (C‑360/12, EU:C:2014:1318), jest bowiem uzasadnione w świetle okoliczności, że terytorialność udzielanej ochrony w okolicznościach badanych w sprawie Coty Germany również nie była związana z zakresem chronionego prawa własności intelektualne, gdyż w sprawie tej chodziło o wspólnotowy znak towarowy.

71.

Mimo że wyrok z dnia 5 czerwca 2014 r., Coty Germany (C‑360/12, EU:C:2014:1318) nie dotyczył konkretnie Internetu, w wyroku tym zostało sprecyzowane, że w wypadku zarzutu niedozwolonej reklamy porównawczej lub nieuczciwego naśladownictwa oznaczenia chronionego wspólnotowym znakiem towarowym, zabronionych ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma sąd rozpoznający sprawę, art. 5 pkt 3 rozporządzenia nr 44/2001 pozwala ustalić, ze względu na miejsce, w którym urzeczywistniła się szkoda, jurysdykcję do rozpoznania powództwa odszkodowawczego opartego na wspomnianej ustawie krajowej przeciwko osobie mającej siedzibę w innym państwie członkowskim, której zarzuca się popełnienie w tym państwie czynu, który spowodował lub może spowodować szkodę na obszarze właściwości sądu rozpoznającego sprawę. Ponadto, czy to na podstawie art. 6 ust. 1 rozporządzenia Rzym II, czy to na podstawie jego art. 6 ust. 2 i art. 4, sąd ten stosuje swoje prawo krajowe.

72.

Jestem zdania, że domena stron internetowych, na których były oferowane sporne towary, nie ma znaczenia dla celów ustalenia, który sąd będzie miał jurysdykcję.

73.

Jak bowiem zauważyła Komisja, sąd, który będzie miał jurysdykcję, należy określić uwzględniając rynek, na którym są sprzedawane towary będące przedmiotem prawa wyłącznej dystrybucji, a więc na którym wystąpiła szkoda. W tym wypadku, jak już zauważyłem, dystrybutor ma jak się wydaje prawo wyłączne, ograniczone do terytorium francuskiego, a zatem spadek sprzedaży, a w efekcie utrata jego zysków, nastąpiły we Francji. Okoliczność, czy ten spadek i utrata zostały spowodowane przez strony internetowe utworzone we Francji, czy gdzie indziej, ma znaczenie wyłącznie na potrzeby określenia zakresu nakazu, którego wydania domaga się dystrybutor, to znaczy określenia stron internetowych, których będzie dotyczył ten nakaz.

74.

Innymi słowy, określenie sądu, który będzie miał jurysdykcję, to jedno, a zakres nakazu, który może zostać wydany przeciwko pozwanemu w postępowaniu głównym, to znaczy określenie stron internetowych, na których pozwany nie będzie już mógł umieszczać ofert sprzedaży spornych towarów, to drugie. Oczywiście, jeżeli powód w postępowaniu głównym jest w stanie wykazać prima facie, że spadek sprzedaży i utrata zysków, których doznał we Francji, wynikają nie tylko z działalności związanej ze stroną internetową Amazon.fr, lecz także z działalności związanej z zagranicznymi stronami Amazon, powinien on mieć także możliwość uzyskania przed sądami francuskimi nakazu dotyczącego tych stron internetowych. Jednakże jest to kwestia materialnoprawna, niedotycząca ustalenia, który sąd będzie miał jurysdykcję. Jak zaznaczyłem powyżej, można przypuszczać, że przysługujące spółce Concurrence prawo dystrybucji wyłącznej ma zakres stosowania ograniczony do rynku francuskiego ( 32 ). Sąd francuski będzie zatem obowiązany ustalić, w jakim stopniu oferowanie poprzez zagraniczne strony internetowe towarów objętych tym prawem mogło naruszyć prawa spółki Concurrence na rynku francuskim.

75.

Mając na względzie powyższe, należy zauważyć, że ustalenie, czy rzeczywiście doszło do naruszenia prawa wyłącznej dystrybucji w kontekście takim jak zaistniały w sprawie będącej przedmiotem postępowania głównego, jest kwestią materialnoprawną, która nie jest przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału w niniejszej sprawie. Określenie miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, nie może bowiem zależeć od okoliczności, które należy zbadać na późniejszym etapie, takich jak analiza sprawy pod względem materialnoprawnym.

76.

Z tych względów proponuję, aby na pytanie prejudycjalne zadane przez Cour de cassation (Francja) Trybunał odpowiedział w następujący sposób:

Artykuł 5 pkt 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych należy interpretować w ten sposób, że w przypadku zarzutu naruszenia zakazu sprzedaży poza siecią dystrybucji wyłącznej poprzez oferowanie za pośrednictwem Internetu towarów będących przedmiotem prawa wyłącznego na stronach internetowych działających w różnych państwach członkowskich za miejsce, w którym nastąpiła szkoda, należy uznać miejsce, gdzie uprawniony z tytułu prawa do dystrybucji wyłącznej doznał spadku sprzedaży, które to miejsce pokrywa się z terytorium, na którym jego prawo podlega ochronie. Domeny stron internetowych, za pośrednictwem których sporne towary są oferowane, nie mają znaczenia dla celów określenia sądu, który będzie miał jurysdykcję.