This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 62014CJ0383
Judgment of the Court (Sixth Chamber) of 3 September 2015.#Etablissement national des produits de l'agriculture et de la mer (FranceAgriMer) v Société Sodiaal International.#Request for a preliminary ruling from the Conseil d'État (France).#Reference for a preliminary ruling — Protection of the European Union’s financial interests — Regulation (EC, Euratom) No 2988/95 — Article 3 — Recovery of Community aid — Administrative penalty — Administrative measures — Limitation period.#Case C-383/14.
Wyrok Trybunału (szósta izba) z dnia 3 września 2015 r.
Etablissement national des produits de l'agriculture et de la mer (FranceAgriMer) przeciwko Société Sodiaal International.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Conseil d’État (Francja).
Odesłanie prejudycjalne – Ochrona interesów finansowych Unii – Rozporządzenie (WE, Euratom) nr 2988/95 – Artykuł 3 – Odzyskanie pomocy wspólnotowej – Kara administracyjna – Środek administracyjny – Termin przedawnienia.
Sprawa C-383/14.
Wyrok Trybunału (szósta izba) z dnia 3 września 2015 r.
Etablissement national des produits de l'agriculture et de la mer (FranceAgriMer) przeciwko Société Sodiaal International.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Conseil d’État (Francja).
Odesłanie prejudycjalne – Ochrona interesów finansowych Unii – Rozporządzenie (WE, Euratom) nr 2988/95 – Artykuł 3 – Odzyskanie pomocy wspólnotowej – Kara administracyjna – Środek administracyjny – Termin przedawnienia.
Sprawa C-383/14.
Court reports – general
ECLI identifier: ECLI:EU:C:2015:541
z dnia 3 września 2015 r. ( *1 )
„Odesłanie prejudycjalne — Ochrona interesów finansowych Unii — Rozporządzenie (WE, Euratom) nr 2988/95 — Artykuł 3 — Odzyskanie pomocy wspólnotowej — Kara administracyjna — Środek administracyjny — Termin przedawnienia”
W sprawie C‑383/14
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Conseil d’État (Francja) postanowieniem z dnia 28 maja 2014 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 11 sierpnia 2014 r., w postępowaniu:
Établissement national des produits de l’agriculture et de la mer (FranceAgriMer)
przeciwko
Sodiaal International SA,
TRYBUNAŁ (szósta izba),
w składzie: S. Rodin, prezes izby, E. Levits (sprawozdawca) i M. Berger, sędziowie,
rzecznik generalny: E. Sharpston,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi przedstawione:
— |
w imieniu Sodiaal International SA przez adwokatów F. Plottina oraz J.C. Cavaillégo, |
— |
w imieniu rządu francuskiego przez D. Colasa oraz S. Ghiandoni, działających w charakterze pełnomocników, |
— |
w imieniu rządu greckiego przez I. Chalkiasa oraz A. Vasilopoulou, działających w charakterze pełnomocników, |
— |
w imieniu Komisji Europejskiej przez A. Saukę oraz D. Triantafyllou, działających w charakterze pełnomocników, |
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 |
Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 312, s. 1). |
2 |
Wniosek ten został złożony w ramach sporu między Établissement national des produits de l’agriculture et de la mer (FranceAgriMer) a Sodiaal International SA (zwaną dalej „Sodiaal International”) w przedmiocie pomocy wspólnotowej nienależnie otrzymanej przez tę ostatnią na produkcję kazeinianów. |
Ramy prawne
Prawo Unii
3 |
Zgodnie z motywem trzecim rozporządzenia nr 2988/95: „szczegółowe zasady regulujące to zdecentralizowane zarządzanie oraz monitorowanie wykorzystywania środków podlegają szczegółowym przepisom, które są zróżnicowane w zależności od dziedziny polityki Wspólnoty; we wszystkich dziedzinach należy przeciwstawiać się działaniom przynoszącym szkodę interesom finansowym Wspólnot”. |
4 |
Artykuł 1 rozporządzenia nr 2988/95 stanowi: „1. W celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich niniejszym przyjmuje się ogólne zasady dotyczące jednolitych kontroli oraz środków administracyjnych i kar dotyczących nieprawidłowości w odniesieniu do prawa wspólnotowego. 2. Nieprawidłowość oznacza jakiekolwiek naruszenie przepisów prawa wspólnotowego wynikające z działania lub zaniedbania [zaniechania] ze strony podmiotu gospodarczego, które spowodowało lub mogło spowodować szkodę w ogólnym budżecie Wspólnot lub w budżetach, które są zarządzane przez Wspólnoty, albo poprzez zmniejszenie lub utratę przychodów, które pochodzą ze środków własnych pobieranych bezpośrednio w imieniu Wspólnot, albo też w związku z nieuzasadnionym wydatkiem”. |
5 |
Artykuł 3 rozporządzenia nr 2988/95 przewiduje: „1. Okres przedawnienia wynosi cztery lata od czasu dopuszczenia się nieprawidłowości określonej w art. 1 ust. 1. Zasady sektorowe mogą jednak wprowadzić okres krótszy, który nie może wynosić mniej niż trzy lata. W przypadku nieprawidłowości ciągłych lub powtarzających się okres przedawnienia biegnie od dnia, w którym nieprawidłowość ustała. W przypadku programów wieloletnich okres przedawnienia w każdym przypadku biegnie do momentu ostatecznego zakończenia programu. Przerwanie [biegu] okresu przedawnienia jest spowodowane przez każdy akt właściwego organu władzy, o którym zawiadamia się daną osobę, a który odnosi się do śledztwa lub postępowania w sprawie nieprawidłowości. Po każdym przerwaniu okres przedawnienia biegnie na nowo. Upływ terminu przedawnienia następuje najpóźniej w dniu, w którym mija okres odpowiadający podwójnemu terminowi […] przedawnienia, jeśli do tego czasu właściwy organ władzy nie wymierzył kary; nie dotyczy to przypadków, w których postępowanie administracyjne zostało zawieszone zgodnie z art. 6 ust. 1. […] 3. Państwa członkowskie zachowują możliwość stosowania dłuższego okresu niż okres przewidziany odpowiednio w ust. 1 i 2”. |
6 |
Artykuł 4 tego rozporządzenia stanowi: „1. Każda nieprawidłowość będzie pociągała za sobą z reguły cofnięcie bezprawnie uzyskanej korzyści:
2. Stosowanie środków wymienionych w ust. 1 ogranicza się do wycofania uzyskanej korzyści łącznie – jeśli to zostało przewidziane – z odsetkami, które mogą być ustalane w oparciu o stawkę ryczałtową. […] 4. Środków przewidzianych w niniejszym artykule nie uznaje się za kary”. |
7 |
Artykuł 5 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 ma następujące brzmienie: „1. Nieprawidłowości dokonane celowo lub będące skutkiem zaniedbania mogą prowadzić do następujących kar administracyjnych:
|
Prawo francuskie
8 |
Artykuł 2262 kodeksu cywilnego stanowi: „Wszelkie roszczenia, zarówno rzeczowe, jak i osobiste, przedawniają się z upływem trzydziestu lat”. |
Okoliczności faktyczne sporu w postępowaniu głównym i pytanie prejudycjalne
9 |
Sodiaal Industrie SA skorzystała w 1998 r. z pomocy wspólnotowej przewidzianej w przepisach rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2921/90 z dnia 10 października 1990 r. w sprawie pomocy do produkcji kazeiny i kazeinianów z mleka odtłuszczonego (Dz.U. L 279, s. 22). |
10 |
W 2001 r. pracownicy Agence centrale des organismes d’intervention dans le secteur agricole (ACOFA) przeprowadzili kontrolę, która wykazała, że ilość kazeinianów wyprodukowana przez Sodiaal Industrie SA w 1998 r. była mniejsza niż ilość, na jaką otrzymała ona pomoc. |
11 |
Decyzją z dnia 11 lipca 2007 r. Office national interprofessionnel de l’élevage et de ses productions zażądał od Sodiaal Industrie SA zwrotu kwoty 288051,14 EUR odpowiadającej bezprawnie otrzymanej pomocy. |
12 |
W dniu 30 czerwca 2008 r. Sodiaal Industrie SA została przejęta przez Sodiaal International. |
13 |
Na mocy orzeczenia z dnia 11 lutego 2010 r. tribunal administratif de Paris (sąd administracyjny w Paryżu) przychylił się do wniosku o stwierdzenie nieważności powyższej decyzji złożonego przez Sodiaal International, będącą następcą prawnym Sodiaal Industrie SA. |
14 |
Wyrokiem z dnia 29 maja 2012 r. cour administrative d’appel de Paris (sąd administracyjny drugiej instancji w Paryżu) oddalił odwołanie od wspomnianego orzeczenia wniesione przez FranceAgriMer, która jest następcą prawnym Office national interprofessionnel de l’élevage et de ses productions. |
15 |
FranceAgriMer wniosła skargę kasacyjną od tego wyroku do Conseil d’État (rady państwa). |
16 |
Na poparcie tej skargi FranceAgriMer podniosła w szczególności, że termin przedawnienia przewidziany w art. 3 ust. 1 akapit czwarty rozporządzenia nr 2988/95 nie znajduje zastosowania do spornej decyzji, ponieważ nie dotyczyła ona zastosowania kary administracyjnej, lecz środka administracyjnego. |
17 |
Przepisy art. 3 ust. 1 akapit czwarty rozporządzenia nr 2988/95 stosuje się bowiem wyłącznie w przypadku, gdy właściwy organ nie wymierzył żadnej kary administracyjnej w rozumieniu art. 5 tego rozporządzenia w momencie upływu terminu odpowiadającego podwójnemu terminowi przedawnienia. Wspomniane przepisy nie mają zastosowania w przypadku, gdy w terminie tym nie zastosowano środków administracyjnych w rozumieniu art. 4 rzeczonego rozporządzenia. FranceAgriMer uważa zatem, że trzydziestoletni termin przedawnienia przewidziany w art. 2262 kodeksu cywilnego, ograniczony jednak w drodze orzeczniczej, winien był zostać zastosowany. |
18 |
W tych okolicznościach Conseil d’État postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym: „Czy art. 3 ust. 1 akapit czwarty rozporządzenia nr 2988/95, w myśl którego upływ terminu przedawnienia następuje najpóźniej w dniu, w którym mija okres odpowiadający podwójnemu terminowi przedawnienia, jeśli do tego czasu właściwy organ nie wymierzył kary, z zastrzeżeniem przypadku zawieszenia postępowania administracyjnego zgodnie z art. 6 ust. 1 tego rozporządzenia, stosuje się wyłącznie w przypadku, gdy właściwy organ nie wymierzył żadnej kary w rozumieniu art. 5 rozporządzenia w momencie upływu terminu odpowiadającego podwójnemu terminowi przedawnienia czy też ma on zastosowanie również w przypadku, gdy w terminie tym nie został zastosowany żaden środek administracyjny w rozumieniu art. 4 rozporządzenia?” |
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
19 |
W swym pytaniu sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 3 ust. 1 akapit czwarty rozporządzenia nr 2988/95 należy interpretować w ten sposób, że przewidziane w nim przedawnienie ma zastosowanie nie tylko do postępowań w sprawie nieprawidłowości prowadzących do nałożenia kar administracyjnych w rozumieniu art. 5 tego rozporządzenia, lecz również do postępowań prowadzących do zastosowania środków administracyjnych w rozumieniu art. 4 wspomnianego rozporządzenia. |
20 |
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy uwzględniać nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część ów przepis stanowi (zob. wyroki: Yaesu Europe, C‑433/08, EU:C:2009:750, pkt 13; ebookers.com Deutschland, C‑112/11, EU:C:2012:487, pkt 12; Brain Products, C‑219/11, EU:C:2012:742, pkt 13; Utopia, C‑40/14, EU:C:2014:2389, pkt 27). |
21 |
W pierwszej kolejności należy więc przypomnieć, że art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 wprowadza „ogólne zasady dotyczące jednolitych kontroli oraz środków administracyjnych i kar dotyczących nieprawidłowości w odniesieniu do prawa [Unii]”, aby – jak wynika to z motywu trzeciego tego rozporządzenia – „przeciwstawiać się działaniom przynoszącym szkodę interesom finansowym [Unii]”. |
22 |
Ponadto art. 3 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia nr 2988/95 ustanawia w zakresie postępowań termin przedawnienia, który biegnie od chwili dopuszczenia się nieprawidłowości, która – zgodnie z art. 1 ust. 2 tego rozporządzenia – oznacza „jakiekolwiek naruszenie przepisów prawa [Unii] wynikające z działania lub zaniedbania [zaniechania] ze strony podmiotu gospodarczego, które spowodowało lub mogło spowodować szkodę w ogólnym budżecie [Unii]”. |
23 |
Należy stwierdzić w tym względzie, że zgodnie z brzmieniem art. 3 ust. 1 akapit czwarty tego rozporządzenia mowa jest o wymierzeniu „kary”, co może wskazywać, że ów akapit ma zastosowanie jedynie do postępowań w sprawie nieprawidłowości, prowadzących do nałożenia kary administracyjnej w rozumieniu art. 5 tego rozporządzenia. |
24 |
Taka wykładnia literalna nie jest jednak rozstrzygająca. W drugiej kolejności należy bowiem dokonać wykładni systemowej art. 3 ust. 1 rzeczonego rozporządzenia. |
25 |
Należy zatem wpierw stwierdzić, że takie systemowe podejście do art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 prowadzi do uznania, że akapity, które on zawiera, stanowią całość, której przepisy nie mogą być rozpatrywane oddzielnie. Artykuł 3 ust. 1 akapit czwarty ustanawia bowiem „ostateczny” termin przedawnienia dla terminu przedawnienia wynoszącego cztery lata, który biegnie od momentu dopuszczenia się nieprawidłowości i który jest przewidziany w jego akapicie pierwszym. Przypisanie różnych zakresów zastosowania tym akapitom byłoby sprzeczne z ogólną strukturą systemu przedawnienia ustanowionego w tym artykule. Takie podejście byłoby też sprzeczne z celem realizowanym przez rozporządzenie nr 2988/95 polegającym na zapewnieniu spójnych ram dla tego systemu. |
26 |
Wykładnia systemowa i wykładnia teleologiczna art. 3 ust. 1 tego rozporządzenia wymagają więc uznania, że „ostateczny” termin przewidziany w art. 3 ust. 1 akapit czwarty rzeczonego rozporządzenia ma zastosowanie do środków administracyjnych. |
27 |
Następnie należy zaznaczyć, że owo podejście jest zgodne z utrwalonym orzecznictwem Trybunału potwierdzonym w wyroku Pfeifer & Langen (C‑52/14, EU:C:2015:381). Zgodnie z tym orzecznictwem przy stosowaniu art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 nie należy dokonywać rozróżnienia między karą administracyjną a środkiem administracyjnym. Trybunał jasno orzekł w tym zakresie, że ów przepis ma zastosowanie zarówno do nieprawidłowości skutkujących nałożeniem kary administracyjnej w rozumieniu art. 5 tego rozporządzenia, jak również do nieprawidłowości, które są objęte środkiem administracyjnym w rozumieniu art. 4 tego rozporządzenia, gdzie celem tego środka – niemającego jednak charakteru kary – jest cofnięcie bezprawnie uzyskanej korzyści (zob. podobnie wyroki: Handlbauer, C‑278/02, EU:C:2004:388, pkt 33, 34; Josef Vosding Schlacht-, Kühl- und Zerlegebetrieb i in., od C‑278/07 do C‑280/07, EU:C:2009:38, pkt 22; Cruz & Companhia, C‑341/13, EU:C:2014:2230, pkt 45, Pfeifer & Langen, C‑52/14, EU:C:2015:381, pkt 23). |
28 |
Trybunał podkreślił już bowiem, że nieprawidłowości takie jak te będące przedmiotem postępowania głównego, prowadzące do zastosowania środków administracyjnych w rozumieniu art. 4 rozporządzenia nr 2988/95, muszą zostać uznane za przedawnione po upływie czteroletniego terminu biegnącego od dnia, w którym dopuszczono się tych nieprawidłowości, z uwzględnieniem przewidzianych w art. 3 ust. 1 akapit trzeci wspomnianego rozporządzenia aktów przerywających bieg terminu przedawnienia i z zachowaniem maksymalnego okresu ustanowionego w art. 3 ust. 1 akapit czwarty (wyrok Cruz & Companhia, C‑341/13, EU:C:2014:2230, pkt 64). |
29 |
Z najnowszego orzecznictwa Trybunału wynika też jasno, że wykładnia art. 3 ust. 1 akapit trzeci rozporządzenia nr 2988/95 dotyczy możliwości wymierzenia kary, jak i zastosowania środka administracyjnego (wyrok Pfeifer &Langen, C‑52/14, EU:C:2015:381, pkt 40, 43, 47). |
30 |
Należy wreszcie wskazać na cele realizowane w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95. Należy stwierdzić w tym względzie, że termin przedawnienia przewidziany w tym przepisie ma na celu zapewnienie pewności prawa podmiotów gospodarczych (zob. podobnie wyroki: Handlbauer, C‑278/02, EU:C:2004:388, pkt 40, SGS Belgium i in., C‑367/09, EU:C:2010:648, pkt 68). Podmioty te powinny być bowiem w stanie określić, które z dokonywanych przez nie czynności można uznać za ostateczne, a które mogą być jeszcze przedmiotem dochodzenia (wyrok Pfeifer &Langen, C‑52/14, EU:C:2015:381, pkt 24, 64). |
31 |
Mając na względzie powyższe, orzecznictwo przytoczone w poprzednim punkcie niniejszego wyroku nie może być rozumiane ani w ten sposób, że ogranicza się ono do wykładni art. 3 ust. 1 akapit pierwszy rozporządzenia nr 2988/95, ani w ten sposób, że art. 3 ust. 1 akapit czwarty tego rozporządzenia odsyła wyłącznie i wyczerpująco do kar administracyjnych przewidzianych w art. 5 tego rozporządzenia. |
32 |
Dla uzupełnienia należy podkreślić, że owa wykładnia pozostaje bez uszczerbku dla art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 2988/95, zgodnie z którym państwa członkowskie zachowują możliwość stosowania dłuższego terminu przedawnienia niż termin przewidziany odpowiednio w art. 3 ust. 1 i w art. 3 ust. 2 (zob. podobnie wyroki: Cruz & Companhia, C‑341/13, EU:C:2014:2230, pkt 54; Ze Fu Fleischhandel i Vion Trading, C‑201/10 i C‑202/10, EU:C:2011:282, pkt 25). |
33 |
Mając na względzie powyższe rozważania, na zadane pytanie należy odpowiedzieć, iż art. 3 ust. 1 akapit czwarty rozporządzenia nr 2988/95 należy interpretować w ten sposób, że przewidziane w nim przedawnienie ma zastosowanie nie tylko do postępowań w sprawie nieprawidłowości prowadzących do nałożenia kar administracyjnych w rozumieniu art. 5 tego rozporządzenia, lecz również do postępowań prowadzących do zastosowania środków administracyjnych w rozumieniu art. 4 wspomnianego rozporządzenia. |
W przedmiocie kosztów
34 |
Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi. |
Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje: |
Artykuł 3 ust. 1 akapit czwarty rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich należy interpretować w ten sposób, że przewidziane w nim przedawnienie ma zastosowanie nie tylko do postępowań w sprawie nieprawidłowości prowadzących do nałożenia kar administracyjnych w rozumieniu art. 5 tego rozporządzenia, lecz również do postępowań prowadzących do zastosowania środków administracyjnych w rozumieniu art. 4 wspomnianego rozporządzenia. |
Podpisy |
( *1 ) Język postępowania: francuski.