—

w imieniu Bankia SA przez H. Monzón Pérez, abogada,

—

w imieniu rządu hiszpańskiego przez M. Sampola Pucurulla, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez L. Flynna oraz É. Gippiniego Fourniera, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 107 TFUE i 108 TFUE.

2

Wnioski te zostały złożone w ramach dwóch sporów między, odpowiednio, J.M. Iglesiasem Gutiérrezem i E. Rion Beą a Bankia SA (zwaną dalej „spółką Bankia”), szeregiem oddziałów związków zawodowych oraz Fondo de Garantía Salarial (funduszem gwarantowanych świadczeń pracowniczych) w przedmiocie zwolnienia skarżących przez spółkę Bankia.

3

Rozporządzenie Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. [108 TFUE] (Dz.U. L 83, s. 1) przewiduje w art. 7 ust. 1–5, zawartym w rozdziale II, zatytułowanym „Procedura dotycząca pomocy podlegającej zgłoszeniu”:

„1.   Z zastrzeżeniem art. 8 formalna procedura dochodzenia zostaje zakończona w formie decyzji zgodnie z ust. 2–5 niniejszego artykułu.

2.   W przypadku gdy Komisja stwierdza, gdzie jest to właściwe, po dokonaniu przez zainteresowane państwo członkowskie zmiany, że środek będący przedmiotem zgłoszenia nie stanowi pomocy, ustalenie to zostaje stwierdzone w formie decyzji.

3.   W przypadku gdy Komisja stwierdza, gdzie jest to właściwe, po dokonaniu przez zainteresowane państwo członkowskie zmiany, że wątpliwości co do zgodności środka będącego przedmiotem zgłoszenia ze wspólnym rynkiem zostały usunięte, stwierdza w drodze decyzji, że pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem (zwanej dalej »decyzją pozytywną«). W decyzji określone zostaje, który z przewidzianych [w traktacie FUE] wyjątków zastosowano.

4.   Komisja może do decyzji pozytywnej załączyć warunki, na jakich dana pomoc może zostać uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem, i może ustanowić obowiązki, umożliwiające monitorowanie zgodności z decyzją (zwaną dalej »decyzją warunkową«).

5.   W przypadku gdy Komisja stwierdza, że pomoc będąca przedmiotem zgłoszenia nie jest zgodna ze wspólnym rynkiem, stwierdza w drodze decyzji (zwanej dalej »decyzją negatywną«), że pomoc nie zostanie wprowadzona w życie”.

4

Artykuł 25 wspomnianego rozporządzenia uściśla:

„Decyzje podjęte na podstawie przepisów rozdziałów II, III, IV, V i VII skierowane są do zainteresowanych państw członkowskich […]”.

5

W kontekście kryzysu finansowego, który nagle ujawnił się w 2008 r., w dniu 9 listopada 2012 r. władze hiszpańskie zgłosiły Komisji plan restrukturyzacji dotyczący Banco Financiero y de Ahorro SA oraz jej spółki zależnej Bankia (zwanych dalej łącznie „grupą BFA”).

6

W dniu 28 listopada 2012 r. Komisja wydała decyzję C(2012) 8764 final w sprawie pomocy przyznanej przez władze hiszpańskie na restrukturyzację i dokapitalizowanie grupy BFA (zwaną dalej „decyzją w sprawie restrukturyzacji grupy BFA”). W pkt 217 i 218 tej decyzji Komisja stwierdziła, że zgłoszone środki stanowią pomoc w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, lecz mając na uwadze zobowiązania podjęte przez Królestwo Hiszpanii, środki te należy uznać za zgodne z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE.

7

W ramach oceny zgodności zgłoszonego środka Komisja nawiązuje do niektórych zobowiązań podjętych przez Królestwo Hiszpanii. W pkt 215 decyzji w sprawie restrukturyzacji grupy BFA Komisja zaznacza w szczególności:

„Królestwo Hiszpanii, poza wspomnianymi środkami strukturalnymi na dużą skalę, zobowiązało się również do powstrzymania się od pewnych zachowań do grudnia 2017 r., kiedy to przypada koniec okresu restrukturyzacji […], oraz, w tym przypadku, do czuwania, by grupa BFA:

[…]” [tłumaczenie nieoficjalne].

8

Zobowiązania zaproponowane przez Królestwo Hiszpanii zostały zawarte w wykazie szczegółowym zakresu zobowiązań załączonym do wspomnianej decyzji. Wśród owych zobowiązań wymienia się w pkt 84 i 85 tego wykazu, w charakterze środków dotyczących pewnych zachowań oraz reguł zarządzania przedsiębiorstwem, zobowiązania wymienione w pkt 215 tej samej decyzji.

9

Artykuł 51 ust. 1 ustawy kodeks pracy, zatwierdzonej Real Decreto Legislativo 1/1995 por el que se aprueba el texto refundido de la Ley del Estatuto de los Trabajadores (królewskim dekretem ustawodawczym 1/1995 w sprawie zatwierdzenia zmiany ustawy kodeks pracy) z dnia 24 marca 1995 r. (BOE nr 75 z dnia 29 marca 1995 r., s. 9654), w brzmieniu wynikającym z Ley 3/2012 de medidas urgentes para la reforma del mercado laboral (ustawy 3/2012 ustanawiającej pilne środki w ramach reformy rynku pracy) z dnia 6 lipca 2012 r. (BOE nr 162 z dnia 7 lipca 2012, s. 49113) (zwanej dalej „kodeksem pracy”), definiuje pojęcie zwolnienia grupowego jako „rozwiązanie umów o pracę z przyczyn ekonomicznych, technicznych, organizacyjnych lub związanych z procesem produkcji”, jeżeli w okresie 90 dni rozwiązanie to dotyczy przynajmniej minimalnej liczby umów o pracę ustalonej w zależności od całkowitej liczby pracowników danego przedsiębiorstwa. W przepisie tym uściślono, że „[p]rzyczyny ekonomiczne występują wówczas, gdy wyniki przedsiębiorstwa wskazują na złą sytuację ekonomiczną, a mianowicie odnotowuje się na przykład aktualne lub przewidywane straty lub trwałe zmniejszenie regularnych przychodów lub sprzedaży”.

10

Artykuł 52 wspomnianego kodeksu przewiduje, że rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić z obiektywnych powodów, „jeżeli wystąpi którakolwiek z przyczyn przewidzianych w art. 51 ust. 1 [omawianego kodeksu], a rozwiązanie dotyczy mniejszej liczby pracowników niż liczba przewidziana w tym przepisie”.

11

Jeśli chodzi o formę i skutki rozwiązania umowy z obiektywnych powodów, art. 53 ust. 1 kodeksu pracy stanowi:

„Przyjęcie porozumienia dotyczącego rozwiązania na podstawie przepisów poprzedzającego artykułu wymaga spełnienia następujących przesłanek:

[…]”.

12

Artykuł 56 ust. 1 wspomnianego kodeksu brzmi następująco:

„W przypadku stwierdzenia nieuzasadnionego zwolnienia pracodawca w terminie pięciu dniu od daty doręczenia mu orzeczenia przywraca pracownika do pracy albo wypłaca na jego rzecz odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia należnego za 33 dni za każdy rok zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy, przy czym odszkodowanie za okresy krótsze niż jeden rok jest obliczane proporcjonalnie do liczby przepracowanych miesięcy i nie może przekroczyć wysokości 24 wynagrodzeń miesięcznych. Wybór wypłaty odszkodowania oznacza rozwiązanie umowy o pracę z dniem rzeczywistego zaprzestania świadczenia pracy”.

13

Piąty przepis przejściowy ustawy 3/2012 przewiduje:

[…]”.

14

Juan Miguel Iglesias Gutiérrez i E. Rion Bea byli zatrudnieni przez spółkę Bankia, odpowiednio, od dnia 1 kwietnia 1991 r. oraz od dnia 2 czerwca 2008 r.

15

Spółka Bankia w ramach ograniczenia swojej działalności w celu wykonania planu restrukturyzacji osiągnęła w dniu 8 lutego 2013 r. porozumienie ze związkami zawodowymi reprezentującymi 97,86% pracowników. Porozumienie to przewidywało likwidację 4500 stanowisk pracy przed dniem 31 grudnia 2015 r. pod pewnymi określonymi w nim warunkami ekonomicznymi. Wspomniane porozumienie przewidywało zwłaszcza w przypadku zwolnienia wypłatę odprawy pieniężnej średnio w wysokości wynagrodzenia należnego za 30 dni za każdy rok zatrudnienia w spółce.

16

Elisabet Rion Beę i J.M. Iglesiasa Gutiérreza powiadomiono, odpowiednio, w dniach 25 października i 21 listopada 2013 r., że ich umowy o pracę zostaną rozwiązane z dniem 12 listopada 2013 r. w przypadku E. Rion Bei oraz z dniem 10 grudnia 2013 r. w przypadku J.M. Iglesiasa Gutiérreza i że zostanie im wypłacona odprawa pieniężna w wysokości obliczonej zgodnie ze szczegółowymi zasadami określonym w porozumieniu z dnia 8 lutego 2013 r.

17

Zarówno J.M. Iglesias Gutiérrez, jak i E. Rion Bea wnieśli do Juzgado de lo Social no 2 de Terrassa (sądu pracy nr 2 w Terrassie) odwołania zmierzające do wykazania, że ich zwolnienie jest nieuzasadnione i że przysługuje im odszkodowanie w najwyższej wysokości przewidzianej prawem w podobnym przypadku, a mianowicie w wysokości wynagrodzenia należnego za 33–45 dni za każdy rok zatrudnienia w spółce.

18

W tych okolicznościach Juzgado de lo Social no 2 de Terrassa postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi, sformułowanymi identycznie w sprawach C‑352/14 i C‑353/14:

„W ramach zaskarżenia przez pracownika spółki Bankia objęcia go zwolnieniem grupowym regulowanym porozumieniem podlegającym decyzji [w sprawie restrukturyzacji grupy BFA]:

19

Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 9 września 2014 r. sprawy C‑352/14 i C‑353/14 zostały połączone do łącznego rozpoznania w ramach pisemnego i ustnego etapu postępowania i w celu wydania wyroku.

20

W drodze pytań prejudycjalnych w brzmieniu przedstawionym powyżej sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o wyjaśnienia w przedmiocie zgodności niektórych przepisów prawa krajowego z prawem Unii.

21

W tym względzie należy przypomnieć, że system współpracy ustanowiony w art. 267 TFUE opiera się na wyraźnym rozdziale kompetencji pomiędzy sądami krajowymi a Trybunałem. W ramach postępowania wszczętego na podstawie tego artykułu wykładnia przepisów prawa krajowego należy do sądów państw członkowskich, a nie do Trybunału; do tego ostatniego nie należy zatem orzekanie w przedmiocie zgodności norm prawa krajowego z postanowieniami prawa Unii. Natomiast zadaniem Trybunału jest dostarczenie sądowi krajowemu wszystkich elementów wykładni prawa Unii, które mogą mu być pomocne w dokonaniu oceny zgodności norm prawa krajowego z uregulowaniami Unii (zob. w szczególności postanowienie Debiasi, C‑560/11, EU:C:2012:802, pkt 19 i przytoczone tam orzecznictwo).

22

Wprawdzie literalne brzmienie pytań prejudycjalnych postawionych przez sąd odsyłający wzywa Trybunał do wypowiedzenia się w przedmiocie zgodności przepisu prawa krajowego z prawem Unii, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby Trybunał udzielił użytecznej odpowiedzi sądowi odsyłającemu poprzez dostarczenie mu elementów wykładni prawa Unii, które pozwolą temu sądowi na samodzielne orzeczenie o zgodności prawa krajowego z prawem Unii (zob. w szczególności postanowienie Debiasi, C‑560/11, EU:C:2012:802, pkt 20 i przytoczone tam orzecznictwo).

23

Należy w związku z tym rozumieć, że w drodze postawionych pytań zmierza się zasadniczo do ustalenia, czy decyzja w sprawie restrukturyzacji grupy BFA oraz stanowiące jej podstawę art. 107 TFUE i 108 TFUE stoją na przeszkodzie temu, by w ramach sporu dotyczącego zwolnienia grupowego podlegającego zakresowi stosowania tej decyzji, stosować przepisy prawa krajowego, które w przypadku orzeczenia o nieuzasadnionym zwolnieniu pracownika wyznaczają wysokość odszkodowania należnego temu pracownikowi na poziomie przekraczającym ustawowe minimum.

24

Pytania te należy rozpatrzyć łącznie.

25

Wdrożenie systemu kontroli pomocy państwa w prawie Unii opiera się na uprzedniej kontroli planów pomocy, która służy temu, by w życie wprowadzone zostały jedynie plany zgodne z rynkiem wewnętrznym.

26

Wdrożenie tego sytemu kontroli należy, po pierwsze, do Komisji, a po drugie, do sądów krajowych, przy czym ich odpowiednie role uzupełniają się, lecz są odmienne. Podczas gdy ocena zgodności środków pomocy z rynkiem wewnętrznym należy do wyłącznych kompetencji Komisji, działającej pod kontrolą sądów Unii Europejskiej, sądy krajowe czuwają nad ochroną praw jednostek w obliczu ewentualnego naruszenia przez władze państwa wyrażonego w art. 108 ust. 3 TFUE zakazu wprowadzenia w życie planu pomocy, zanim Komisja rozstrzygnie w przedmiocie jego zgodności (zob. podobnie wyrok Deutsche Lufthansa, C‑284/12, EU:C:2013:755, pkt 27, 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

27

Jeżeli w wyniku przeprowadzonego badania Komisja wydaje decyzję pozytywną w rozumieniu art. 7 ust. 3 rozporządzenia nr 659/1999, wówczas cel, o którym mowa w pkt 25 niniejszego wyroku, zostaje uwzględniony i dana pomoc może zostać wprowadzona w życie (zob. podobnie wyrok CELF i ministre de la Culture et de la Communication, C‑199/06, EU:C:2008:79, pkt 49).

28

Niemniej wspomniane zatwierdzenie wdrożenia pomocy jest skuteczne pod warunkiem, że spełnione są wszystkie czynniki brane pod uwagę przez Komisję w jej ocenie zgodności wspomnianego środka. W szczególności w przypadku gdy zgłoszony środek obejmuje, na wniosek danego państwa członkowskiego, zobowiązania podjęte przez to państwo, należy uznać, że stanowią one integralną część zatwierdzonego środka. Ma to miejsce w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu głównym, w których zobowiązania zaproponowane przez Królestwo Hiszpanii zostały uwzględnione przez Komisję w ocenie dokonanej przez tę instytucję i zostały zawarte w wykazie załączonym do decyzji zatwierdzającej.

29

Zainteresowane państwo członkowskie, które zgodnie z art. 25 rozporządzenia nr 659/1999 jest adresatem decyzji zatwierdzającej, powinno ustalić, czy będzie w stanie przestrzegać zobowiązań w niej zawartych. W tym celu państwo to powinno zwłaszcza upewnić się, że omawiane zobowiązania są zgodne z jego ustawodawstwem krajowym, i ocenić w razie konieczności, czy należy wszcząć procedurę dostosowującą to ustawodawstwo, zgodnie z procedurami konstytucyjnymi.

30

W sprawach rozpoznawanych w postępowaniu głównym, w zobowiązaniach zawartych w pkt 84 i 85 załączonego do decyzji w sprawie restrukturyzacji grupy BFA wykazu szczegółowego zakresu zobowiązań wspomina się, że Królestwo Hiszpanii podejmie wszelkie środki w celu zagwarantowania, by grupa BFA przestrzegała „obowiązujących przepisów prawa w dziedzinie wynagrodzeń oraz odpraw pieniężnych” i by czuwała nad tym, ażeby proces restrukturyzacji tej grupy był „bardzo wymagający” i skutkował tym, by „odprawy pieniężne nie odbiegały od ustawowego minimum”, przy zachowaniu „pewnej elastyczności”.

31

Sam sposób sformułowania tych zobowiązań wskazuje, po pierwsze, na to, że muszą one zostać wykonane w ramach obowiązującego ustawodawstwa krajowego, a po drugie, że przy ich wykonywaniu zakłada się margines elastyczności.

32

Odesłania do obowiązującego ustawodawstwa oznaczają, że kwoty wypłacane zwolnionym pracownikom mogą zgodnie z przepisami hiszpańskiego prawa pracy zostać obliczone według różnych kryteriów w zależności od tego, czy w świetle okoliczności prawnych i faktycznych właściwych w każdym z niniejszych przypadków zwolnienie można uznać za zgodne z prawem albo za nieuzasadnione.

33

Przewidziany wyraźnie margines elastyczności oznacza ponadto, że chociaż kwoty, jakie grupa BFA powinna wypłacić swoim pracownikom w ramach planu restrukturyzacji, nie mogą odbiegać od minimalnych wskaźników ustanowionych w przepisach prawa krajowego mających zastosowanie w dziedzinie prawa pracy, to nie muszą one bezwzględnie odpowiadać dokładnie tym wskaźnikom.

34

W świetle całości powyższych rozważań na postawione pytania należy odpowiedzieć, że decyzja w sprawie restrukturyzacji grupy BFA oraz stanowiące jej podstawę art. 107 TFUE i 108 TFUE nie stoją na przeszkodzie temu, by w ramach sporu dotyczącego zwolnienia grupowego podlegającego zakresowi stosowania tej decyzji stosować przepisy prawa krajowego, które w przypadku orzeczenia o nieuzasadnionym zwolnieniu pracownika wyznaczają wysokość odszkodowania należnego temu pracownikowi na poziomie przekraczającym ustawowe minimum.

35

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:

Decyzja Komisji C(2012) 8764 final z dnia 28 listopada 2012 r. w sprawie pomocy przyznanej przez władze hiszpańskie na restrukturyzację i dokapitalizowanie grupy BFA oraz stanowiące jej podstawę art. 107 TFUE i 108 TFUE nie stoją na przeszkodzie temu, by w ramach sporu dotyczącego zwolnienia grupowego podlegającego zakresowi stosowania tej decyzji stosować przepisy prawa krajowego, które w przypadku orzeczenia o nieuzasadnionym zwolnieniu pracownika wyznaczają wysokość odszkodowania należnego temu pracownikowi na poziomie przekraczającym ustawowe minimum.