1. 

Niniejsze odesłanie prejudycjalne daje Trybunałowi pierwszą sposobność dokonania wykładni dwóch dyrektyw przyjętych na podstawie art. 82 ust. 2 TFUE. Postanowienie to stanowi podstawę prawną ustanowienia norm minimalnych mających na celu ułatwienie wzajemnego uznawania wyroków i orzeczeń sądowych, jak również współpracy policyjnej i wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych o wymiarze transgranicznym. W szczególności art. 82 ust. 2 akapit drugi lit. b) TFUE pozwala Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej na ustanowienie norm minimalnych dotyczących praw jednostek w postępowaniu karnym.

2. 

Dwie dyrektywy, o których wykładnię się zwrócono, to, po pierwsze, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE z dnia 20 października 2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym ( 2 ), a po drugie, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym ( 3 ).

3. 

Pierwsze pytanie daje Trybunałowi sposobność do określenia zakresu prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w przypadku wniesienia środka odwoławczego od wyroku nakazowego w języku innym niż język postępowania.

4. 

Drugie pytanie dotyczy tego, czy ustawodawstwo niemieckie, które ustanawia instytucję doręczania wyroków nakazowych pełnomocnikowi, a następnie za pomocą zwykłego listu osobie oskarżonej ( 4 ), odpowiada wymogom określonym przez dyrektywę 2012/13, a w szczególności prawu do informacji dotyczących oskarżenia, o którym to prawie mowa w art. 6 tej dyrektywy.

5.

Dyrektywa 2010/64 ustanawia prawo do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym. Stanowi ona pierwszy przyjęty w Unii Europejskiej akt mający na celu wzmocnienie gwarancji proceduralnych osoby podejrzanej lub oskarżonej w dziedzinie ścigania poprzez ustanowienie norm minimalnych, zgodnie z art. 82 ust. 2 akapit drugi lit. b) TFUE.

6.

Motywy 14, 17 i 33 tej dyrektywy mają następujące brzmienie:

[…]

[…]

7.

Artykuł 1 dyrektywy 2010/64, zatytułowany „Przedmiot i zakres”, sformułowany jest w sposób następujący:

„1.   Niniejsza dyrektywa ustanawia zasady dotyczące prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym oraz w postępowaniu służącym wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania.

2.   Prawo, o którym mowa w ust. 1, ma zastosowanie do osób od chwili, gdy właściwe organy danego państwa członkowskiego poinformują je, za pomocą oficjalnego powiadomienia lub w inny sposób, że są one podejrzane lub oskarżone o popełnienie przestępstwa, do czasu zakończenia postępowania rozumianego jako ostateczne ustalenie tego, czy popełniły one przestępstwo, w tym, w stosownych przypadkach, wydania wyroku lub rozpatrzenia wszelkich odwołań.

[…]”.

8.

Artykuł 2 tej dyrektywy, zatytułowany „Prawo do tłumaczenia ustnego”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby podejrzanym lub oskarżonym, którzy nie mówią w języku danego postępowania karnego lub go nie rozumieją, zapewniono niezwłocznie tłumaczenie ustne podczas postępowania karnego przed organami śledczymi i sądowymi, w tym również podczas przesłuchania przez policję, wszystkich rozpraw sądowych oraz wszelkich niezbędnych posiedzeń.

2.   Państwa członkowskie zapewniają, aby tam, gdzie to konieczne w celu zagwarantowania rzetelności postępowania, dostępne było tłumaczenie ustne kontaktów między podejrzanymi lub oskarżonymi a ich obrońcą, związanych bezpośrednio z jakimkolwiek przesłuchaniem lub składaniem wyjaśnień podczas postępowania lub ze złożeniem odwołania lub innych wniosków proceduralnych.

[…]

8.   Tłumaczenie ustne zapewnione na mocy niniejszego artykułu musi mieć jakość wystarczającą do zagwarantowania rzetelności postępowania, w szczególności poprzez zapewnienie, aby podejrzani lub oskarżeni zrozumieli zarzuty i dowody przeciwko nim oraz byli w stanie wykonywać swoje prawo do obrony”.

9.

Artykuł 3 tej dyrektywy, zatytułowany „Prawo do tłumaczenia pisemnego istotnych dokumentów”, ma następujące brzmienie:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby podejrzanym lub oskarżonym, którzy nie rozumieją języka danego postępowania karnego, zapewniono w rozsądnym terminie tłumaczenie pisemne wszystkich dokumentów istotnych dla zapewnienia ich zdolności do wykonywania swojego [ich] prawa do obrony oraz do zagwarantowania rzetelności postępowania.

2.   Istotne dokumenty obejmują wszelkie orzeczenia o pozbawieniu danej osoby wolności, każdy zarzut lub akt oskarżenia oraz każdy wyrok.

3.   Właściwe organy decydują w każdej sprawie, czy jakiekolwiek inne dokumenty mają istotny charakter. Podejrzani lub oskarżeni, lub ich obrońca mogą przedstawić uzasadniony wniosek w tym zakresie.

[…]”.

10.

Dyrektywa 2012/13 stanowi drugi akt przyjęty w celu wzmocnienia gwarancji proceduralnych osoby podejrzanej lub oskarżonej w sprawach karnych w Unii. Ustanawia ona prawo do informacji w postępowaniu karnym.

11.

Motywy 27, 28, 40 i 41 tej dyrektywy mają następujące brzmienie:

[…]

12.

Artykuł 1 omawianej dyrektywy określa jej przedmiot w następujący sposób:

„Niniejsza dyrektywa ustanawia przepisy dotyczące prawa osób podejrzanych lub oskarżonych do informacji dotyczących praw przysługujących im w postępowaniu karnym oraz oskarżenia przeciwko nim […]”.

13.

Artykuł 2 ust. 1 dyrektywy 2012/13 ogranicza w sposób następujący jej zakres stosowania:

„Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie od chwili poinformowania osób przez właściwe organy państwa członkowskiego, że są one podejrzane lub oskarżone o popełnienie przestępstwa, do czasu zakończenia postępowania rozumianego jako ostateczne rozstrzygnięcie tego, czy osoba podejrzana lub oskarżona popełniła przestępstwo, w tym również, w stosownych przypadkach, wydania wyroku oraz rozstrzygnięcia wszelkich środków odwoławczych”.

14.

Artykuł 3 tej dyrektywy określa prawo do informacji o prawach w następujący sposób:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby osobom podejrzanym lub oskarżonym niezwłocznie udzielano informacji dotyczących przynajmniej poniższych praw procesowych, stosowanych zgodnie z prawem krajowym, aby umożliwić skuteczne wykonywanie tych praw:

[…]

[…]”.

15.

Zgodnie z art. 6 tej dyrektywy, zatytułowanym „Prawo do informacji dotyczących oskarżenia”:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby osobom podejrzanym lub oskarżonym udzielono informacji o czynie zabronionym, o którego popełnienie są one podejrzane lub oskarżone. Informacje te przekazuje się niezwłocznie i są one na tyle szczegółowe, na ile jest to konieczne do zagwarantowania rzetelności postępowania oraz skutecznego wykonywania prawa do obrony.

[…]

3.   Państwa członkowskie zapewniają, aby najpóźniej w chwili przekazania podstawy oskarżenia do oceny sądu przedstawiono szczegółowe informacje na temat oskarżenia, w tym rodzaju przestępstwa i jego kwalifikacji prawnej, jak również charakteru udziału osoby oskarżonej.

[…]”.

16.

Paragraf 184 Gerichtsverfassungsgesetz (ustawy o ustroju sądów, zwanej dalej „GVG”) stanowi, że językiem sądów jest język niemiecki.

17.

Paragraf 187 GVG, w brzmieniu zmienionym w następstwie transpozycji dyrektyw 2010/64 i 2012/13, stanowi:

„(1)   Dla podejrzanego lub skazanego, który nie zna języka niemieckiego lub też cierpi na zaburzenia słuchu lub mowy, sąd zapewnia udział tłumacza ustnego lub pisemnego, o ile jest to konieczne do wykonywania praw procesowych tego podejrzanego lub skazanego w postępowaniu karnym. Sąd informuje podejrzanego w zrozumiałym dla niego języku, iż w tym celu może on żądać bezpłatnego udziału tłumacza ustnego lub pisemnego podczas całego postępowania karnego.

(2)   Konieczne do wykonywania praw procesowych podejrzanego w postępowaniu karnym, który nie zna języka niemieckiego, jest z reguły pisemne tłumaczenie decyzji pozbawiających wolności oraz aktów oskarżenia, wyroków nakazowych i nieprawomocnych wyroków […].

[…]”.

18.

Zgodnie z § 132 ust. 1 Strafprozessordnung (kodeksu postępowania karnego, zwanego dalej „StPO”) pełnomocników do doręczeń ustanawia się w następujący sposób:

„(1) Jeżeli podejrzany, co do którego zachodzi duże prawdopodobieństwo, że popełnił przestępstwo, nie ma zwykłego miejsca zamieszkania lub pobytu na obszarze obowiązywania niniejszej ustawy, lecz nie są spełnione przesłanki do zastosowania tymczasowego aresztowania, to w celu zapewnienia przeprowadzenia postępowania karnego można zarządzić, iż podejrzany:

19.

Paragraf 410 StPO, dotyczący sprzeciwu od wyroku nakazowego, ma następujące brzmienie:

„(1)   Oskarżonemu przysługuje prawo do wniesienia sprzeciwu od wyroku nakazowego do sądu, który go wydał, pisemnie lub też do protokołu sekretariatu sądu, w terminie dwóch tygodni od doręczenia […].

[…]

(3)   Jeżeli sprzeciw nie zostanie wniesiony w terminie, wyrok nakazowy ma skutki prawomocnego wyroku”.

20.

Podczas kontroli przeprowadzonej przez policję w dniu 25 stycznia 2014 r. na terytorium Republiki Federalnej Niemiec stwierdzono, że obywatel rumuński, G. Covaci, prowadził pojazd bez ważnej umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i że przedstawiona polisa ubezpieczeniowa (zielona karta) była podrobiona.

21.

W następstwie tego faktu G. Covaci został przesłuchany przez policję z udziałem tłumacza ustnego.

22.

Przy tej okazji G. Covaci, który nie posiadał ani stałego miejsca zamieszkania, ani miejsca pobytu na obszarze obowiązywania prawa niemieckiego, udzielił w języku rumuńskim nieodwołalnego pisemnego pełnomocnictwa do doręczeń na rzecz trzech pracowników Amtsgericht Laufen (Niemcy). Dokument ten stanowił, że wszelkie dokumenty sądowe będą doręczane pełnomocnikom do doręczeń, a terminy do wnoszenia środków odwoławczych zaczynają biec już od chwili dokonania doręczenia do rąk pełnomocników do doręczeń.

23.

W dniu 18 marca 2014 r., po zakończeniu dochodzenia, Staatsanwaltschaft Traunstein (prokuratura w Traunstein, Niemcy) złożyła wniosek do Amtsgericht Laufen o wydanie wyroku nakazowego wobec G. Covaciego w zakresie wszystkich popełnionych naruszeń i o nałożenie grzywny.

24.

Wyrok nakazowy wydawany jest w uproszczonym postępowaniu karnym, pozwalającym na jednostronne orzeczenie kary z pominięciem rozprawy. Wyrok nakazowy, wydany przez sędziego na wniosek prokuratury w odniesieniu do drobnych przestępstw i niewymagający fizycznego stawiennictwa podsądnego, ma charakter tymczasowy. Nabywa on przymiotu orzeczenia mającego powagę rzeczy osądzonej po upływie dwutygodniowego terminu na wniesienie sprzeciwu, który biegnie od doręczenia rzeczonego nakazu – w tym przypadku do rąk pełnomocników do doręczeń podsądnego. Sprzeciw może zostać wniesiony w wyznaczonym terminie pisemnie lub też do protokołu sekretariatu sądu; w przypadku jego złożenia przeprowadza się rozprawę sądową.

25.

We wniosku o wydanie wyroku nakazowego Staatsanwaltschaft Traunstein wniosła o dokonanie doręczenia wyroku nakazowego do rąk pełnomocników do doręczeń, a ponadto o to, aby pisemne oświadczenia, w tym wniesienie środka odwoławczego od wyroku, były dokonywane w języku niemieckim.

26.

Amtsgericht Laufen, do którego złożono wniosek o wydanie wyroku nakazowego, zastanawia się nad zgodnością żądań Staatsanwaltschaft Traunstein z dyrektywami 2010/64 i 2012/13. Po pierwsze, sąd odsyłający zastanawia się, czy obowiązek wniesienia w języku niemieckim środka odwoławczego od wyroku nakazowego, wynikający z art. 184 GVG, jest zgodny z przepisami dyrektywy 2010/64 przewidującymi darmową pomoc językową dla osób oskarżonych w postępowaniach karnych. Po drugie zaś, sąd ten powziął wątpliwości co do zgodności z prawem procedury doręczenia wyroku nakazowego pełnomocnikowi, po którym to doręczeniu wyrok przesyłany jest listem zwykłym, z dyrektywą 2012/13, a w szczególności z prawem do informacji dotyczących oskarżenia.

27.

Amtsgericht Laufen postanowił zawiesić postępowanie w sprawie wydania wyroku nakazowego i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

28.

Dyrektywy przyjęte na podstawie art. 82 TFUE powinny być interpretowane w świetle celów przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, a w szczególności celów dotyczących współpracy sądowej w sprawach karnych.

29.

Ponadto zgodnie z art. 82 ust. 1 TFUE współpraca sądowa w sprawach karnych jest oparta na zasadzie wzajemnego uznawania wyroków i orzeczeń sądowych. Z art. 82 ust. 2 akapit drugi lit. b) TFUE wynika również, że w celu ułatwienia wzajemnego uznawania oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych prawodawca Unii może ustanowić normy minimalne dotyczące praw jednostek w postępowaniu karnym.

30.

Jest bowiem oczywiste, że normy te, choć nazwane „minimalnymi”, związane są w rzeczywistości z ważnymi zasadami, dotyczącymi w szczególności prawa do obrony i poszanowania prawa do rzetelnego procesu, od których państwa członkowskie nie mogą odstąpić, służą zbudowaniu lub wzmocnieniu wzajemnego zaufania, będącego podstawą wzajemnego uznawania, uznanego z kolei za kamień węgielny w budowie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

31.

Jeśli chodzi o wykładnię rzeczonych norm „minimalnych” oraz, mówiąc bardziej ogólnie, dyrektyw, które ich dotyczą, mogę wskazać ich trzy konsekwencje.

32.

Po pierwsze, wyrażenie „normy minimalne”, od którego wolę osobiście „normy niepodlegające odstąpieniu”, nie może być interpretowane jako oznaczające normy o mniejszym znaczeniu, choć zbyt często tak się dzieje i zwykle nie jest to pozbawione pewnych ukrytych motywów. Jak już wskazałem, chodzi w istocie o niezbędny fundament zasad proceduralnych, zapewniający w ramach postępowania karnego wykonanie i przestrzeganie praw podstawowych, które stanowią podstawę wspólnych wartości, czyniącą z Unii system oparty na zasadzie państwa prawa.

33.

Po drugie, biorąc pod uwagę powyższe rozważania, przepisy wydane na podstawie art. 82 ust. 2 TFUE należy interpretować w sposób pozwalający zapewnić ich pełną skuteczność (effet utile) w zakresie, w jakim taka wykładnia, która wzmocni ochronę praw, wzmocni jednocześnie wzajemne zaufanie i w konsekwencji ułatwi działanie mechanizmu wzajemnego uznawania. Zawężenie zakresu tych przepisów przez dosłowną wykładnię aktów prawnych może bowiem utrudniać działanie mechanizmu wzajemnego uznawania i, co za tym idzie, budowę przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

34.

Po trzecie, spoczywający na prawodawcy Unii obowiązek uwzględnienia tradycji i systemów prawnych państw członkowskich, o którym to obowiązku mowa w art. 82 ust. 2 akapit pierwszy zdanie ostatnie TFUE, powoduje, że nie może zostać wprowadzony jednolity system proceduralny. Niemniej jednak przy wdrażaniu państwowych systemów proceduralnych, przy całej ich różnorodności, należy respektować rozpatrywane zasady pod rygorem uznania tych systemów za nieważne. Kontrola w tym względzie to jedno z pierwszorzędnych zadań sądów krajowych, które w razie trudności dysponują możliwością wystąpienia do Trybunału w drodze pytania prejudycjalnego. W tym względzie zwracam uwagę, że zagadnienia związane z prawem karnym, w szczególności w ścisłym tego słowa znaczeniu, należą do właściwości sądów krajowych, które zgodnie z tradycjami konstytucyjnymi państw członkowskich stoją na straży swobód indywidualnych.

35.

Dyrektywy, które badam, wpisują się niewątpliwie, z uwagi na swój przedmiot oraz postanowienia rozumiane w świetle ich motywów, w ramy art. 82 TFUE i ich wykładni należy zatem dokonywać w sposób, który opisałem wyżej i którego przyjęcie proponuję Trybunałowi.

36.

W pytaniu pierwszym sąd odsyłający zwraca się w istocie do Trybunału o stwierdzenie, czy art. 1 ust. 2 oraz art. 2 ust. 1 i 8 dyrektywy 2010/64 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one uniemożliwieniu osobom, wobec których wydano wyrok nakazowy, a które nie znają języka postępowania przed sądem, który wydał rzeczony nakaz, by wniosły one odwołanie od tego wyroku w swoim języku ojczystym.

37.

Tytułem wstępu należy w pełni rozwiać wszelkie wątpliwości, które mogłyby powstać ze względu na sposób sformułowania pierwszego pytania, w odniesieniu do swobody, jaką dysponują państwa członkowskie w określeniu języku postępowania.

38.

Celem ani skutkiem dyrektywy 2010/64 nie jest naruszenie swobody państw członkowskich co do wyboru języka postępowania, czyli języka, w którym sporządzane są akta i dokumenty procesowe i którym posługują się organy sądowe. Przeciwnie, dyrektywa ta ma za zadanie ochronę tej swobody przy jednoczesnym pogodzeniu jej z ochroną praw osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub ściganej z tego powodu poprzez zapewnienie jej prawa do skorzystania z odpowiedniej darmowej pomocy językowej, jeżeli nie rozumie ona języka postępowania lub nie mówi tym językiem ( 7 ).

39.

Zatem przepisy art. 184 GVG wymagające poszanowania języka niemieckiego jako języka postępowania nie są sprzeczne z dyrektywą 2010/64 ( 8 ).

40.

Niemniej jednak jest praktycznie niemożliwe, aby osoby podejrzane lub oskarżone wypowiadały się w języku, którego nie znają. Ich rzeczywiste uczestnictwo w postępowaniu karnym i wykonywanie ich praw do obrony wymaga w sposób nieunikniony udziału tłumacza ustnego lub pisemnego. Zresztą było tak w niniejszej sprawie, w fazie dochodzenia policyjnego, ponieważ G. Covaci skorzystał z pomocy tłumacza ustnego podczas przesłuchania przez policję.

41.

Ta przeszkoda językowa występuje w trakcie całego postępowania. W związku z tym wniesienie odwołania od postanowienia sądowego nie może obyć się bez usług tłumacza ustnego lub pisemnego, jeśli wola złożenia sprzeciwu wyrażona w języku, którym posługuje się osoba oskarżona, ma zostać sformułowana w języku postępowania.

42.

Należy na wstępie podkreślić, że w przeciwieństwie do tego, co mogłoby sugerować postanowienie odsyłające, i jak wynika z uwag rządu niemieckiego, prawo niemieckie, jak się wydaje, pozwala na to, aby osoba oskarżona, taka jak G. Covaci, złożyła sprzeciw wobec wyroku nakazowego w języku, którym się posługuje. Co więcej, to samo prawo, a w szczególności art. 187 GVG, wydaje się zapewniać takiej osobie odpowiednią pomoc językową w celu przełożenia takiego odwołania na język postępowania.

43.

Ocena zgodności prawa niemieckiego z właściwymi przepisami dyrektywy 2010/64 w świetle poniższych rozważań należy do sądu odsyłającego.

44.

Dyrektywa 2010/64 ustanawia prawo do darmowej i odpowiedniej pomocy językowej, umożliwiającej podejrzanym lub oskarżonym, którzy nie mówią w języku postępowania karnego lub go nie rozumieją, pełne wykonywanie ich prawa do obrony, oraz gwarantującej rzetelność postępowania. Jak słusznie podnosi rząd niemiecki, należy zatem ocenić, czy owa pomoc językowa ma zastosowanie w ramach wniesienia odwołania ( 9 ). Ściślej rzecz biorąc, należy ustalić, czy koszt udziału tłumacza ustnego lub pisemnego powinien zostać poniesiony przez obronę, zobowiązując ją do złożenia odwołania w języku niemieckim, czy też przez oskarżenie, co uprawniałoby obronę do wniesienia odwołania w języku innym niż język postępowania.

45.

Wydaje mi się ważne, aby w tym miejscu sprecyzować, że moja odpowiedź nie może ograniczyć się do przypadku wyroku nakazowego. Trudności w postaci różnych języków postępowania i języka osoby oskarżonej oraz koniecznego ich pogodzenia nie występują bowiem w odniesieniu do tej postaci postępowania uproszczonego.

46.

Postępowanie uproszczone, w jakim wydawany jest wyrok nakazowy, ma oczywiście cechy szczególne w odniesieniu do wykonywania prawa do obrony. Zatem brak stawiennictwa osoby oskarżonej na rozprawie pozbawia tę osobę wszelkich możliwości przedstawienia jej wersji faktów przed sądem, jeszcze przed wniesieniem odwołania od wydanego wobec niej wyroku nakazowego. Komisja Europejska podkreśliła tę specyfikę wyroku nakazowego w celu uzasadnienia twierdzenia, że brak rozprawy pozbawił obronę możliwości skorzystania z prawa do tłumaczenia ustnego i że w związku z tym tylko możliwość wniesienia odwołania w jej języku dawała jej możliwość późniejszej obrony przed sądem, z wykorzystaniem udziału tłumacza ustnego w toku rozprawy ( 10 ).

47.

Nie zgadzam się z rozumowaniem zaproponowanym przez Komisję. Rozumienie odwołania od wyroku nakazowego jako środka pozwalającego na skorzystanie z prawa do tłumaczenia ustnego w toku rozprawy byłoby bowiem zbyt wąskie. Z jednej strony prawo do tłumaczenia ustnego, w postaci chronionej w dyrektywie 2010/64, ma zakres stosowania znacznie szerszy niż rozprawa sądowa. Z drugiej strony, wbrew temu, co, jak się zdaje, twierdzi Komisja, rozprawa sądowa nie jest jedynym etapem pozwalającym zagwarantować rzetelność postępowania. Gwarancje procesowe mają zastosowanie w całej procedurze karnej. Ponieważ wniesienie odwołania jest zupełnie odrębnym etapem postępowania, niewłaściwe wydaje mi się traktowanie odwołania jako środka zmierzającego do wykonania prawa do obrony w trakcie rozprawy, a nie jako niezależnego środka, który przysługuje obronie w celu wykonywania jej praw, przysługujących jej w toku całego postępowania.

48.

Zatem ważne jest moim zdaniem, aby zbadać pytanie pierwsze w sposób ogólny i ustalić, czy osoba oskarżona w dowolnym postępowaniu karnym, niezależnie od tego, czy uproszczonym, czy klasycznym, może przy składaniu odwołania korzystać z pomocy tłumacza ustnego lub pisemnego. Jest w tym względzie bez znaczenia, czy osoba taka korzystała już z pomocy tłumacza ustnego lub pisemnego podczas rozprawy poprzedzającej wniesienie odwołania.

49.

Pismo procesowe wszczynające postępowanie, takie jak sprzeciw wobec wyroku nakazowego będący przedmiotem postępowania przed sądem odsyłającym, wykazuje szczególną cechę, polegającą na tym, że jest to akt w ramach postępowania karnego skierowany przez oskarżonego do właściwych władz sądowych, a nie akt wydany przez te władze wobec osoby oskarżonej. Kwestia podniesiona przez sąd odsyłający pozwala mi zatem ocenić, w jakim stopniu prawo do pomocy językowej stosuje się w odniesieniu do tego rodzaju aktu.

50.

Artykuł 1 dyrektywy 2010/64 ustanawia prawo do pomocy językowej w postępowaniu karnym. Mówiąc bardziej szczegółowo, dyrektywa ta chroni, po pierwsze, prawo do pomocy ze strony tłumacza ustnego, a po drugie, prawo do skorzystania z pomocy tłumacza pisemnego, poświęcając każdemu z nich odrębny artykuł, w celu konsolidacji ochrony tych praw ( 11 ). Podejście takie różni się jednak od podejścia przyjętego w EKPC, która w art. 6 ust. 3 lit. e) ustanawia tylko prawo do pomocy tłumacza ustnego, przy czym Europejski Trybunał Praw Człowieka rozszerzył to prawo do tłumaczenia pisemnego określonych dokumentów procesowych ( 12 ).

51.

Moim zdaniem nie ma wątpliwości, że pismo wszczynające postępowanie odwoławcze wchodzi w zakres stosowania dyrektywy 2010/64 i że prawodawca Unii chciał, aby zakres ten był szczególnie szeroki, to znaczy obejmował cały przebieg postępowania karnego.

52.

Należy bowiem podkreślić, że zgodnie z art. 1 ust. 2 tej dyrektywy prawo do tłumaczenia ustnego i pisemnego „ma zastosowanie do osób od chwili, gdy właściwe organy danego państwa członkowskiego poinformują je […], że są one podejrzane lub oskarżone o popełnienie przestępstwa, do czasu zakończenia postępowania rozumianego jako ostateczne ustalenie tego, czy popełniły one przestępstwo, w tym, w stosownych przypadkach, wydania wyroku lub rozpatrzenia wszelkich odwołań” ( 13 ).

53.

Jak już wskazałem, prawo do pomocy językowej składa się w dyrektywie 2010/64 z dwóch uzupełniających się praw, a mianowicie z jednej strony z prawa do tłumaczenia ustnego, uregulowanego w art. 2 tej dyrektywy, a z drugiej strony z prawa do tłumaczenia pisemnego istotnych dokumentów, określonego w art. 3 tej dyrektywy.

54.

Jedna z trudności, jakich nastręcza badane pytanie, polega na określeniu, który z tych przepisów jest istotny w sytuacji takiej jak rozpatrywana w sprawie przed sądem odsyłającym. Trudność ta skutkuje tym, że chociaż każdy zgodzi się, iż prawo do złożenia sprzeciwu lub odwołania od wyroku skazującego stanowi istotny element prawa do obrony, to osoba oskarżona można spotkać się z odmówieniem jej konkretnej możliwości skorzystania z tego prawa, co prowadzi do pozbawienia jej środka ustanowionego w prawie krajowym. Zatem, jak wskazałem w uwagach wstępnych, wykładni artykułów dyrektywy 2010/64 należy dokonywać w sposób rozszerzający, zgodnie z celem polegającym na wzmocnieniu praw jednostek w postępowaniu karnym. W tym kontekście należy określić, który spośród art. 2 i 3 tej dyrektywy – co do której zdziwienie budzą znajdujące się w niej luki, zważywszy na zasadniczy charakter jej przepisów – jest w stanie lepiej zapewnić osobie oskarżonej prawo do skutecznego wykorzystania środków odwoławczych dostępnych na mocy prawa krajowego.

55.

Co się tyczy pisma wszczynającego postępowanie odwoławcze, należy moim zdaniem wykluczyć zastosowanie prawa do tłumaczenia pisemnego w postaci chronionej na mocy art. 3 dyrektywy 2010/64 na rzecz zastosowania art. 2 tej dyrektywy.

56.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, w celu zagwarantowania rzetelności postępowania osoba oskarżona w postępowaniu karnym powinna móc skorzystać z tłumaczenia pisemnego wszystkich dokumentów istotnych dla wykonywania jej prawa do obrony. Oprócz orzeczeń o pozbawieniu wolności, zarzutów i aktów oskarżenia, a także wyroków, wyraźnie wskazanych w art. 3 ust. 2 dyrektywy 2010/64, istotne dokumenty, które wymagałyby tłumaczenia pisemnego, są swobodnie określane przez właściwe organy.

57.

Pismo wszczynające postępowanie odwoławcze jest oczywiście istotne dla wykonywania prawa do obrony. Niemniej jednak obrona nie może zażądać przetłumaczenia go na język postępowania na podstawie art. 3 tej dyrektywy. Brzmienie art. 3 wskazuje bowiem, że przepis ten ma na celu normowanie wyłącznie tłumaczenia pisemnego istotnych dokumentów z języka postępowania na język zrozumiały dla osoby oskarżonej. Świadczy o tym fakt, że istotne dokumenty wymienione w art. 3 ust. 2 dyrektywy 2010/64, mimo że wyliczenie to nie jest wyczerpujące, to dokumenty sporządzone przez właściwy organ wymiaru sprawiedliwości. Ponadto, jak jasno wynika z art. 3 ust. 4 tej dyrektywy, w ramach systemu tej dyrektywy tłumaczenie pisemne istotnych dokumentów zmierza w szczególności do „umożliwienia zrozumienia przez podejrzanych lub oskarżonych zarzutów i dowodów przeciwko nim”.

58.

Osoba podejrzana lub oskarżona może powoływać się na prawo do tłumaczenia pisemnego istotnego dokumentu tylko pod warunkiem, że nie rozumie języka, w którym został on sporządzony. Rozumienie dokumentu, pojęcie jego treści zakłada, że ów dokument został przez obronę otrzymany, a nie sporządzony. W konsekwencji art. 3 dyrektywy 2010/64 dotyczy wyłącznie tłumaczenia dokumentów sporządzonych przez właściwe organy wymiaru sprawiedliwości, które to dokumenty powinny być zrozumiałe dla osoby oskarżonej, jak na przykład orzeczenia o pozbawieniu wolności oraz wyroki.

59.

Zatem to raczej w świetle art. 2 tej dyrektywy należy rozpatrzeć problem pomocy językowej przy wnoszeniu odwołania przez osobę, wobec której wydano wyrok karny.

60.

Ów art. 2 ustanawia prawo do tłumaczenia ustnego. Przewiduje on pomoc tłumacza ustnego podczas całego postępowania karnego, jeśli osoba podejrzana lub oskarżona nie rozumie języka postępowania lub nie mówi tym językiem. W przeciwieństwie do art. 3 wspomnianej dyrektywy pomoc językowa może być w ramach art. 2 dyrektywy 2010/64 wymagana przez obronę „nie tylko w celu rozumienia, ale także w celu wypowiadania się”.

61.

W przypadku gdy osoba oskarżona nie jest w stanie wypowiedzieć się w języku postępowania, ma ona zatem prawo do korzystania z usług tłumacza ustnego, aby stwierdzenia wyrażone w języku, którym osoba ta włada, ustnie, pisemnie lub ewentualnie w języku migowym, jeśli jest to osoba mająca zaburzenia słuchu lub mowy, zostały przetłumaczone na język postępowania.

62.

W konsekwencji art. 2 dyrektywy 2010/64 ma zastosowanie zarówno w odniesieniu do oświadczeń lub pism skierowanych do obrony, jak i w odniesieniu do oświadczeń lub aktów skierowanych przez obronę do właściwego organu wymiaru sprawiedliwości.

63.

Ponadto, jak już wskazałem, z brzmienia art. 1 ust. 2 tej dyrektywy wyraźnie wynika, że prawo do pomocy językowej ma szerokie zastosowanie i że bezpłatne usługi tłumacza ustnego należne są obronie przez cały czas trwania postępowania, a zatem także przy składaniu odwołania.

64.

Ponadto o ile pomoc tłumacza ustnego będzie zazwyczaj potrzebna w trakcie rozprawy, o tyle brzmienie art. 2 ust. 1 dyrektywy 2010/64 świadczy o tym, że pomoc ta nie jest w żaden sposób ograniczona do tego ustnego etapu postępowania karnego. Zatem o pomoc tłumacza ustnego można wystąpić na tym etapie postępowania, na którym następuje wniesienie środka odwoławczego od wyroku karnego.

65.

Wykładnię taką potwierdza brzmienie art. 2 ust. 2 tejże dyrektywy, który przewiduje nieodpłatną pomoc tłumacza ustnego w stosunkach między osobami podejrzanymi lub oskarżonymi i ich obrońcami.

66.

Z przepisu tego wynika bowiem, że w zakresie, w jakim jest to konieczne w celu zagwarantowania rzetelności postępowania, dostępne powinno być tłumaczenie ustne kontaktów między podejrzanymi lub oskarżonymi a ich obrońcą, związanych „ze złożeniem odwołania lub innych wniosków proceduralnych”.

67.

Nie widzę żadnego powodu, aby wykluczyć możliwość korzystania również przez osobę oskarżoną, która nie ma adwokata, z pomocy tłumacza ustnego w celu zaskarżenia wyroku karnego.

68.

Wyrok nakazowy, wydany po przeprowadzeniu uproszczonego postępowania karnego, jest orzeczeniem sądowym, przeciwko któremu osoba oskarżona może złożyć sprzeciw bez pomocy obrońcy, pisemnie lub też do protokołu w sekretariacie sądu, który wydał wyrok. Gdyby G. Covaci był ścigany w ramach procedury klasycznej z udziałem adwokata, mógłby przy wnoszeniu odwołania od wydanego wobec niego orzeczenia skorzystać z bezpłatnej pomocy tłumacza ustnego.

69.

Moim zdaniem prawo do pomocy tłumacza ustnego przy wnoszeniu odwołania nie może być uzależnione od udziału adwokata bez poważnego naruszenia prawa do obrony osoby oskarżonej, która chce samodzielnie dokonywać czynności procesowych.

70.

Cel dyrektywy 2010/64 sprzyja wykładni, zgodnie z którą osoba oskarżona nieznająca języka postępowania, musi mieć możliwość wniesienia odwołania od wyroku karnego w języku, którym włada, i może skorzystać z pomocy tłumacza ustnego w celu przełożenia owego odwołania na język postępowania.

71.

W tym względzie motyw 17 tej dyrektywy jasno stanowi, że owa dyrektywa ma na celu „zapewniać darmową i odpowiednią pomoc językową, umożliwiającą podejrzanym lub oskarżonym, którzy nie mówią w języku postępowania karnego lub go nie rozumieją, pełne wykonywanie swojego [ich] prawa do obrony, oraz gwarantującą rzetelność postępowania”.

72.

W tym świetle wykonywanie w pełni prawa do obrony wymaga z jednej strony, aby osoba oskarżona mogła wnieść w języku, którym włada, odwołanie od wyroku karnego, a z drugiej strony, aby osoba ta mogła korzystać z pomocy tłumacza ustnego w celu przetłumaczenia tego odwołania na język postępowania. Reasumując, należy stwierdzić, że przy sporządzaniu odwołania zamiar zakwestionowania przez osobę oskarżoną jej skazania wyrażany jest w drodze pisemnego przetłumaczenia odwołania na język postępowania.

73.

Udział tłumacza ustnego umożliwia osobie oskarżonej przedstawienie właściwemu sądowi jej argumentów oraz zarzutów wykorzystywanych na jej obronę lub, sięgając po wyrażenie użyte przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, pozwala „bronić się, w szczególności poprzez przedstawienie sądowi swojej wersji wydarzeń” ( 14 ). Wniesienie środka odwoławczego od wyroku karnego pozwala osobie oskarżonej na przedstawienie przyczyn, dla których wyrok ten jest podważalny. Odmówienie jej pomocy tłumacza ustnego przy wnoszeniu odwołania utrudniłoby, a nawet zniweczyło możliwość korzystania z prawa tej osoby do obrony.

74.

Podczas rozprawy rząd francuski bronił wykładni, zgodnie z którą dyrektywa 2010/64 nie sprzeciwia się temu, że państwo członkowskie wymaga, pod rygorem niedopuszczalności, aby dana osoba wniosła odwołanie w języku postępowania sądu właściwego, z zastrzeżeniem uprzedniego zapewnienia tej osobie pomocy tłumacza ustnego lub pisemnego. Stanowisko to jest moim zdaniem symptomatyczne dla niezrozumienia, z jakim spotyka się pojęcie norm minimalnych. Rząd ten bowiem oparł swoje rozumowanie na argumencie, zgodnie z którym dyrektywa ta dotyczy jedynie przyjęcia norm minimalnych, co pozwala na przyjęcie wykładni zawężającej tej dyrektywy. Jak już wskazałem w ramach uwag wstępnych, taki tok rozumowania wydaje mi się błędny. Wręcz przeciwnie, cel w postaci skuteczniejszej współpracy sądowej w sprawach karnych, która realizowana jest poprzez wzmocnienie praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych w ramach postępowania karnego, wymaga rozszerzającej wykładni dyrektywy 2010/64, a mianowicie takiej, która zagwarantuje lepszą ochronę prawa do obrony zainteresowanych osób.

75.

Tymczasem moim zdaniem nie ulega wątpliwości, że w sytuacji takiej jak ta w postępowaniu głównym, gdzie obowiązuje stosunkowo krótki termin, czyli 15 dni, należy umożliwić osobie, wobec której wydano wyrok nakazowy, przede wszystkim złożenie sprzeciwu wobec owego wyroku, aby zatrzymać upływ tego terminu, natomiast tłumacz ustny wkracza dopiero później, aby zapewnić tłumaczenie odwołania na język postępowania. Rozwiązanie popierane przez rząd francuski, które polega na ograniczeniu się do udziału tłumacza ustnego przed wniesieniem odwołania, może prowadzić w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym do nadmiernego utrudnienia, a wręcz uniemożliwienia złożenia odwołania w terminie. Oprócz tego problemu pojawia się kwestia tego, w jakim języku osoba, wobec której wydano orzeczenie karne, powinna przedstawić swój wniosek o udzielenie pomocy tłumacza ustnego, aby móc sformułować swoje odwołanie. Zapytany o to na rozprawie rząd francuski nie przedstawił odpowiedzi.

76.

Należy wreszcie zauważyć, że dyrektywa 2010/64 pozostawia państwom członkowskim swobodę w wyborze formy, jaką może przyjąć usługa tłumacza ustnego, o ile jest nieodpłatna i o ile jej jakość wystarcza do zagwarantowania rzetelności postępowania i umożliwienia obronie wykonywania jej praw.

77.

Pomoc tłumacza ustnego może przybrać różne formy w zależności od cech szczególnych prowadzonego postępowania. Pomoc może być oczywiście ustna, jeżeli tłumacz jest obecny fizycznie i tłumaczy symultanicznie wypowiedzi obrony lub wypowiedzi skierowane do obrony. Może ona również przybrać postać języka migowego, jeżeli na przykład dana osoba ma zaburzenia słuchu lub mowy i nie może wypowiadać się ustnie. Artykuł 2 ust. 6 dyrektywy 2010/64 przewiduje ponadto, że w przypadku gdy fizyczna obecność tłumacza ustnego nie jest konieczna, można skorzystać z takich technologii komunikacyjnych jak wideokonferencje, telefon lub Internet. Możliwe jest również, że pomoc językowa świadczona będzie w postaci przetłumaczonego lub dwujęzycznego formularza odwołania, jak sugeruje Komisja ( 15 ). W ten sposób możliwe byłoby również dołączenie do wyroku skazującego – przy jego doręczaniu lub przekazywaniu zainteresowanemu, w przypadku którego to wyroku nikt nie zaprzecza ani konieczności jego przetłumaczenia, ani istnieniu ku temu wyraźnych podstaw prawnych – druku w języku tej osoby, który ta osoba, gdyby uznała, że należy tak postąpić, musiałaby jedynie wypełnić i przesłać z powrotem na adres sądu, przed który odwołanie to powinno zostać wniesione.

78.

Należy podkreślić ponadto, że prawo do tłumaczenia ustnego nie jest realizowane wyłącznie w postaci pomocy w formie ustnej na rzecz osoby, która nie mówi językiem postępowania. Prawo to może przybrać również postać tłumaczenia pisemnego wypowiedzi obrony w dokumencie takim jak pismo wszczynające postępowanie odwoławcze.

79.

I odwrotnie, jak wynika z art. 3 ust. 7 dyrektywy 2010/64, tłumaczenie pisemne istotnych dokumentów może przybrać formę ustną.

80.

W niniejszym przypadku pomoc tłumacza ustnego w zakresie sprzeciwu złożonego przeciwko wyrokowi nakazowemu może nastąpić zarówno w formie ustnej, jak i w formie pisemnej. W istocie, zgodnie z § 410 ust. 1 StPO, sprzeciw od wyroku nakazowego może zostać złożony w formie pisemnej lub do protokołu sekretariatu sądu, który wydał ten wyrok. Moim zdaniem nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że w zakresie, w jakim pomoc tłumacza ustnego jest zagwarantowana w ramach odwołania wniesionego ustnie w sekretariacie właściwego sądu, pomoc ta musi zostać zapewniona w identyczny sposób, jeżeli odwołanie zostaje wniesione w formie pisemnej.

81.

Dochodzę zatem do wniosku, iż art. 1 ust. 2 oraz art. 2 ust. 1 i 8 dyrektywy 2010/64 należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniom państwa członkowskiego takim jak będące przedmiotem postępowania głównego, które przewidują stosowanie określonego języka jako języka postępowania przed sądami tego państwa. Jednakże przepisy te należy interpretować w ten sposób, że zezwalają one osobie, wobec której wydano wyrok w sprawie karnej, a która nie zna języka postępowania, wnieść w jej własnym języku odwołanie od takiego orzeczenia, przy czym obowiązkiem sądu właściwego jest wprowadzenie w życie – na mocy prawa do tłumaczenia ustnego, które to prawo przysługuje osobie oskarżonej zgodnie z art. 2 tej dyrektywy – środków właściwych do zapewnienia przetłumaczenia owego odwołania na język postępowania.

82.

W postępowaniu karnym wykonanie wyroku skazującego opiera się na założeniu, że wyrok ten jest wykonalny. Pojęcie to różni się od pojęcia orzeczenia prawomocnego w pewnych okolicznościach, w szczególności w następujących.

83.

Wykonanie wyroku skazującego wymaga, by środki odwoławcze zostały wyczerpane, co w niniejszej sprawie nas nie dotyczy, lub by osoba skazana z nich nie skorzystała.

84.

Ten drugi przypadek wymaga, aby osoba skazana wiedziała o istnieniu wyroku skazującego i aby, przy znajomości rzeczy, zaniechała jego kwestionowania.

85.

W przypadku gdy zainteresowany był obecny w momencie wydania wyroku skazującego, nie istnieją żadne trudności i po upływie terminu na wniesienie odwołania wyrok staje się wykonalny i w niniejszym przypadku również prawomocny.

86.

Jeżeli zainteresowany nie był obecny przy wydaniu wyroku, konieczne jest powiadomienie go o tym wyroku, a skazanie staje się wykonalne dopiero po jego doręczeniu i po wyczerpaniu środków odwoławczych, przy czym termin na ich złożenie rozpoczyna bieg od dokonania tej formalności.

87.

Osoba skazana może również nie otrzymać doręczenia ze względów, za które ponosi odpowiedzialność (na przykład ucieczka) lub za które nie ponosi odpowiedzialności (na przykład niedokonanie doręczenia przez służby odpowiedzialne za nie). W tych okolicznościach konieczne jest jednak nadal wykonanie orzeczenia, a zatem musi mieć ono charakter wykonalny. Charakter ten zostaje nadany w formalnym trybie dokonywania doręczeń, w tym przypadku do rąk pełnomocnika, co jednak nie powinno prowadzić do prawomocności orzeczenia, a zatem winno umożliwiać skorzystanie ze środków odwoławczych, jeżeli na etapie wykonania osoba skazana zostanie odnaleziona lub poinformowana o istnieniu orzeczenia karnego.

88.

Jeśli chodzi o tryb doręczenia, który nazwałem „formalnym”, państwa członkowskie mają prawo ukształtować go w sposób, jaki uznają za najbardziej odpowiedni.

89.

W niemieckim systemie proceduralnym, jak zostało to wyjaśnione w trakcie rozprawy, w przypadku gdy od początku można obawiać się trudności w późniejszym skontaktowaniu się z zainteresowanym (w niniejszej sprawie w przypadku miejsca zamieszkania za granicą), można skorzystać z instytucji pełnomocnika, który to pełnomocnik w rzeczywistości, jak się wydaje, stanowi oficjalny łącznik między organem sądowym i osobą oskarżoną. Korzystanie z pośrednictwa pełnomocnika nakłada obowiązki na organ sądowy (obowiązek kierowania do niego doręczeń), na pełnomocnika (obowiązek przekazania otrzymanych dokumentów osobie oskarżonej) i na osobę oskarżoną, która powinna zasięgać u pełnomocnika informacji o stanie postępowania.

90.

To właśnie wysłanie pełnomocnikowi przez sąd doręczanego orzeczenia stanowić ma czynność procesową, od której rozpoczyna bieg termin, po upływie którego orzeczenie staje się wykonalne.

91.

Owego systemu proceduralnego, który został przyjęty w ustawodawstwie niemieckim, nie sposób samego w sobie krytykować, chociażby z uwagi na zasadę ustaloną w art. 82 ust. 2 akapit pierwszy zdanie ostatnie TFUE, a mianowicie że przepisy wydane na podstawie niniejszego ustępu powinny brać pod uwagę różnice między systemami i tradycjami prawnych państw członkowskich.

92.

Konieczne jest jeszcze, aby ten system proceduralny na etapie jego wdrożenia spełniał wymóg umożliwienia osobie oskarżonej wykonywania prawa do obrony, co należy zbadać w ramach odpowiedzi na pytanie drugie.

93.

W drugim pytaniu Amtsgericht Laufen zwraca się do Trybunału w istocie o stwierdzenie, czy art. 2, art. 3 ust. 1 lit. c) oraz art. 6 ust. 1 i 3 dyrektywy 2012/13 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom państwa członkowskiego takim jak będące przedmiotem postępowania głównego, które przewidują powołanie przez osobę oskarżoną w ramach postępowania karnego, niemającą miejsca zamieszkania w tym państwie, pełnomocnika do doręczenia wyroku nakazowego wydanego przeciwko niej, po którym to doręczeniu ów pełnomocnik przesyła osobie oskarżonej ów wyrok listem zwykłym, przy czym termin dwóch tygodni na wniesienie sprzeciwu od tego wyroku rozpoczyna swój bieg w momencie doręczenia go pełnomocnikowi.

94.

W postanowieniu odsyłającym Amtsgericht Laufen wyjaśnia, że wyznaczenie pełnomocnika do doręczeń, które jest przewidziane w §§ 116, 127 bis i 132 StPO, skutkuje tym, że termin na wniesienie odwołania od orzeczenia wydanego w toku postępowania karnego zaczyna biec z chwilą dokonania doręczenia takiego orzeczenia do rąk pełnomocnika. Pełnomocnik przekazuje następnie to orzeczenie osobie oskarżonej za pomocą zwykłego listu, bez potwierdzenia nadania lub odbioru. Jest zatem obojętne, w szczególności do celów obliczenia terminu na wniesienie odwołania, czy i kiedy osoba oskarżona rzeczywiście otrzymała orzeczenie wydane w toku postępowania karnego. Sąd odsyłający wskazuje w tym względzie, że co się tyczy wyroku nakazowego, to sama osoba oskarżona powinna czuwać nad tym, aby ów wyrok nakazowy rzeczywiście został jej przekazany i aby uzyskała przez to początkowy dostęp do sądu.

95.

Dyrektywa 2012/13, zgodnie ze swoim art. 1, chroni „prawa osób podejrzanych lub oskarżonych do informacji dotyczących praw przysługujących im w postępowaniu karnym oraz oskarżenia przeciwko nim”.

96.

Te dwa aspekty prawa do informacji ujęte są w dwa odrębne artykuły tej dyrektywy, o których wykładnię prosi sąd odsyłający. Artykuł 3 tej dyrektywy ma za przedmiot, zgodnie ze swoim tytułem, „[p]rawo do informacji o prawach”. Przedmiotem art. 6 dyrektywy 2012/13 jest z kolei „[p]rawo do informacji dotyczących oskarżenia”.

97.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej dyrektywy „[p]aństwa członkowskie zapewniają, aby osobom podejrzanym lub oskarżonym niezwłocznie udzielano informacji dotyczących przynajmniej [określonych w lit. a)–e)] praw procesowych, stosowanych zgodnie z prawem krajowym, aby umożliwić skuteczne wykonywanie tych praw”. Pośród praw procesowych, o których mowa w art. 3 ust. 1 lit. c) tej dyrektywy, znajduje się „prawo do informacji dotyczących oskarżenia, zgodnie z art. 6”.

98.

Przypominam, że zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 2012/13 „[p]aństwa członkowskie zapewniają, aby osobom podejrzanym lub oskarżonym udzielono informacji o czynie zabronionym, o którego popełnienie są one podejrzane lub oskarżone. Informacje te przekazuje się niezwłocznie i są one na tyle szczegółowe, na ile jest to konieczne do zagwarantowania rzetelności postępowania oraz skutecznego wykonywania prawa do obrony”.

99.

Ponadto art. 6 ust. 3 tejże dyrektywy stanowi, że „[p]aństwa członkowskie zapewniają, aby najpóźniej w chwili przekazania podstawy oskarżenia do oceny sądu przedstawiono szczegółowe informacje na temat oskarżenia, w tym rodzaju przestępstwa i jego kwalifikacji prawnej, jak również charakteru udziału osoby oskarżonej”.

100.

Zakres stosowania dyrektywy 2012/13 jest, zgodnie jej z art. 2 ust. 1, szczególnie szeroki. Zgodnie bowiem z tym przepisem dyrektywa ta „ma zastosowanie od chwili poinformowania osób przez właściwe organy państwa członkowskiego, że są one podejrzane lub oskarżone o popełnienie przestępstwa, do czasu zakończenia postępowania rozumianego jako ostateczne rozstrzygnięcie tego, czy osoba podejrzana lub oskarżona popełniła przestępstwo, w tym również, w stosownych przypadkach, wydania wyroku oraz rozstrzygnięcia wszelkich środków odwoławczych” ( 16 ).

101.

Artykuł 6 ust. 1 i 3 dyrektywy 2012/13 należy interpretować w związku z art. 2 ust. 1 tej dyrektywy. Tak więc w zakresie, w jakim prawodawca Unii wyraźnie przewiduje zastosowanie dyrektywy 2012/13 w toku całego postępowania karnego, począwszy od pierwszych podejrzeń, aż po wydanie orzeczenia, w razie potrzeby po wyczerpaniu przysługujących środków odwoławczych, należy uznać, że prawo do informacji dotyczących oskarżenia ustanowione w art. 6 ust. 1 i 3 wspomnianej dyrektywy obejmuje prawo osoby oskarżonej do otrzymania informacji o wyroku skazującym wydanym przeciwko niej przed ewentualnym wniesieniem środka odwoławczego od owego orzeczenia oraz w celu wniesienia tego środka.

102.

Tak więc zawarty w art. 6 ust. 3 dyrektywy 2012/13 wymóg, zgodnie z którym szczegółowe informacje na temat oskarżenia muszą zostać przekazane „najpóźniej w chwili przekazania podstawy oskarżenia do oceny sądu”, obejmuje sytuację, w której wobec osoby oskarżonej zostaje wydany wyrok nakazowy i może ona złożyć wobec tego wyroku sprzeciw, prowadzący do ponownego „przekazania podstawy oskarżenia do oceny sądu”, lecz tym razem w ramach postępowania klasycznego.

103.

W takim przypadku prawo do informacji dotyczących oskarżenia ma na celu umożliwienie osobie oskarżonej skutecznego wykonywania prawa do obrony, a w szczególności wniesienia środka odwoławczego od wyroku karnego wydanego wobec niej.

104.

Moim zdaniem niemiecka instytucja doręczenia wyroku nakazowego do rąk pełnomocnika, po którym to doręczeniu następuje przekazanie owego wyroku osobie oskarżonej za pomocą zwykłego listu, co do zasady i z zastrzeżeniem, które przedstawiam poniżej, nie jest sprzeczna z prawem do informacji dotyczących oskarżenia, w postaci chronionej na mocy art. 6 ust. 1 i 3 dyrektywy 2012/13.

105.

Należy bowiem stwierdzić, że dyrektywa ta nie reguluje kwestii trybu doręczania pism w trakcie postępowania karnego.

106.

Jednakże państwa członkowskie przy ustalaniu trybu doręczania powinny zadbać o przestrzeganie praw osób oskarżonych, które to prawa wynikają z tej dyrektywy. W związku z tym rozwiązanie przyjęte przez Republikę Federalną Niemiec w zakresie doręczenia wyroków nakazowych wydanych wobec osób, które nie są rezydentami w tym państwie członkowskim, mogłoby zostać zakwestionowane tylko w razie naruszenia prawa do informacji dotyczących oskarżenia i, bardziej ogólnie, prawa do obrony, a w szczególności prawa do wniesienia odwołania.

107.

Jak wskazałem powyżej, doręczenie wyroków skazujących w postępowaniu karnym do rąk pełnomocnika stanowi środek wybrany przez Republikę Federalną Niemiec w celu wykonania owych orzeczeń w sytuacji, w jakiej można obawiać się trudności w skontaktowaniu się z osobą zainteresowaną po wydaniu wyroków, w szczególności w przypadku zamieszkania tej osoby za granicą.

108.

W przypadku wyznaczenia pełnomocnika do doręczeń pełnomocnik ten jest zobowiązany do bezzwłocznego przekazania wyroku skazującego osobie, której ten wyrok dotyczy, w stosownych przypadkach wraz z tłumaczeniem na język, którym osoba ta się posługuje.

109.

Podczas rozprawy rząd niemiecki został zapytany, co się dzieje, w przypadku gdy osoba oskarżona otrzymuje z opóźnieniem wyrok nakazowy i w rezultacie nie może wnieść sprzeciwu od tego wyroku w terminie dwóch tygodni, który to termin rozpoczyna bieg od doręczenia wyroku pełnomocnikowi. W takiej sytuacji wyrok nakazowy może bowiem zostać wykonany, w stosownym wypadku w drodze wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych. Istotne jest zatem ustalenie, czy na etapie wykonania wyroku nakazowego osoba, której dotyczy wyrok, może jeszcze wnieść sprzeciw od owego wyroku nakazowego.

110.

Rząd niemiecki odpowiedział na to pytanie twierdząco. Wyjaśnił, że zgodnie z prawem niemieckim ( 17 ), w przypadku gdy osoba oskarżona napotkała na przeszkody we wniesieniu sprzeciwu w terminie dwóch tygodni, może wymagać ona przywrócenia jej wcześniejszej sytuacji prawnej od momentu, w którym została ona poinformowana o istnieniu wyroku nakazowego przeciwko niej, w szczególności na etapie wykonania owego wyroku nakazowego. W takiej sytuacji osoba oskarżona może domagać się więc skorygowania sytuacji i poszanowania jej prawa do obrony.

111.

Wyjaśnienia te potwierdzają, że w prawie niemieckim wyrok nakazowy może nabrać charakteru wykonalnego, nie będąc prawomocnym. Zatem na etapie wykonania tego wyroku osoba oskarżona powinna móc wnieść sprzeciw od wyroku, jeśli nie została wcześniej poinformowana o jego istnieniu.

112.

Należy jednak zaznaczyć, że aby można ją było uznać za w pełni zgodną z prawem do informacji dotyczących oskarżenia, którego jednym z celów jest umożliwienie osobie skazanej wyrokiem karnym wniesienia środka zaskarżenia na takie orzeczenie, niemiecka instytucja powoływania pełnomocnika do doręczenia wyroku nakazowego, po którym to doręczeniu wyrok podlega wysłaniu listem zwykłym przez pełnomocnika osobie oskarżonej, nie może prowadzić do skrócenia niepodlegającego skróceniu terminu dwóch tygodni, którymi osoba ta dysponuje na wniesienie sprzeciwu od tego wyroku.

113.

W tym względzie mogą zaistnieć dwie sytuacje.

114.

W pierwszej sytuacji osoba, wobec której wydano wyrok nakazowy, otrzymuje ów wyrok przed upływem terminu dwóch tygodni biegnącego od doręczenia tego wyroku do rąk pełnomocnika. W tej sytuacji termin przewidziany prawem, którym dysponuje osoba oskarżona na zaskarżenie owego wyroku, nie może zostać zmniejszony o liczbę dni, które upływają między doręczeniem do rąk pełnomocnika mającego miejsce zamieszkania w miejscu siedziby sądu a otrzymaniem przez zainteresowaną osobę listu zawierającego wydany wobec niej wyrok skazujący. W przeciwnym przypadku instytucja doręczenia do rąk pełnomocnika, po którym to doręczeniu następuje przekazanie wyroku osobie oskarżonej za pomocą zwykłego listu, prowadziłaby do skrócenia przewidzianego prawem terminu, którym dysponuje ta osoba, do podważenia wyroku nakazowego, ponieważ instytucja ta jest w stanie spowodować, iż osoba oskarżona nie będzie dysponowała czasem wymaganym na przygotowanie swej obrony. Gdyby instytucja ta w efekcie pozbawiała osobę oskarżoną możliwości korzystania z całego ustawowego terminu na wniesienie sprzeciwu od wyroku nakazowego, to naruszałaby ona prawo do obrony, które powinno, zgodnie z art. 48 ust. 2 karty, przysługiwać każdemu oskarżonemu.

115.

Okoliczność, że osoba otrzymała wyrok nakazowy przed upływem terminu dwóch tygodni biegnących od doręczenia tego wyroku, nie może zatem stanowić przeszkody w skorzystaniu z całości ustawowego terminu, w którym osoba ta ma prawo do wniesienia sprzeciwu od tego wyroku, gdyż w przeciwnym razie doszłoby do naruszenia prawa do informacji dotyczących oskarżenia.

116.

W drugiej sytuacji osoba, wobec której wydano wyrok nakazowy, otrzymuje ów wyrok lub zostaje o nim ewentualnie poinformowana na etapie wykonania, po upływie terminu dwóch tygodni od doręczenia tego wyroku do rąk pełnomocnika. W takiej sytuacji osoba ta powinna mieć możliwość skorzystania, począwszy od dnia, w którym zapozna się z tym wyrokiem, w całości z ustawowego terminu dwóch tygodni na wniesienie sprzeciwu od omawianego wyroku nakazowego.

117.

Podsumowując, chociaż państwo członkowskie może przyjąć, w okolicznościach takich jak te w postępowaniu głównym, system doręczania wyroków w sprawach karnych do rąk pełnomocnika i ustanowić, że w momencie takiego doręczenia rozpoczyna się bieg terminu, po upływie którego orzeczenia takie są wykonalne, to system ten nie może jednak prowadzić do pozbawienia osób oskarżonych możliwości wniesienia odwołania w terminie przewidzianym prawem tego państwa członkowskiego, biegnącym od momentu poinformowania ich o takim orzeczeniu.

118.

W świetle tych wyjaśnień dochodzę do wniosku, iż art. 2, art. 3 ust. 1 lit. c) oraz art. 6 ust. 1 i 3 dyrektywy 2012/13 należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one przepisom państwa członkowskiego takim jak będące przedmiotem postępowania głównego, które przewidują powołanie przez osobę oskarżoną w ramach postępowania karnego, niemającą miejsca zamieszkania w tym państwie, pełnomocnika do doręczenia wyroku nakazowego wydanego przeciwko niej, po którym to doręczeniu ów pełnomocnik przesyła osobie oskarżonej ów wyrok listem zwykłym, pod warunkiem że taka instytucja procesowa nie uniemożliwia tej osobie skorzystania z ustawowego terminu dwóch tygodni, przewidzianego przez ustawodawstwo tego państwa, na wniesienie sprzeciwu wobec owego wyroku nakazowego, przy czym termin ten powinien rozpoczynać swój bieg w momencie, w którym rzeczona osoba zapozna się w jakikolwiek sposób z rzeczonym wyrokiem.

119.

Mając na względzie całość powyższych rozważań, proponuję, by Trybunał odpowiedział w następujący sposób na pytania przedłożone przez Amtsgericht Laufen: