—

w imieniu rządu niderlandzkiego przez M.K. Bulterman i B. Koopman działające w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu hiszpańskiego przez L. Banciellę Rodrígueza-Miñóna, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez J.F. Brakelanda i K. Talabér-Ritz, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 2 lit. a), b), d) i f) rozporządzenia (WE) nr 273/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie prekursorów narkotykowych (Dz.U. L 47, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 8, s. 46) oraz art. 2 lit. a) i f) rozporządzenia Rady (WE) nr 111/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. określającego zasady nadzorowania handlu prekursorami narkotyków pomiędzy Wspólnotą a państwami trzecimi (Dz.U. 2005, L 22, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowań karnych wszczętych przeciwko N.F. Gielenowi, M.M.J. Geeringsowi, F.A.C. Pruijmboomowi i A.A. Pruijmboomowi w związku z przywozem lub wywozem w ramach europejskiego obszaru celnego substancji zwanej „alfa-acetylofenyloacetonitryl” bez wymaganego w tym celu pozwolenia, oraz subsydiarnie, w związku z posiadaniem i wprowadzaniem tej substancji do obrotu, również bez pozwolenia.

3

Celem uniknięcia nielegalnego wykorzystywania substancji często używanych do nielegalnego wytwarzania środków odurzających lub substancji psychotropowych prawodawca Unii przyjął środki kontroli i monitorowania zawierające część wewnętrzną w postaci rozporządzenia nr 273/2004 i część wewnętrzną w postaci rozporządzenia nr 111/2005.

4

Motywy 13 i 17 rozporządzenia nr 273/2004 mają następujące brzmienie:

[…]

5

Artykuł 2 lit. a), b), d) i f) tego rozporządzenia stanowi:

„Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

[…]

[…]

[…]”.

6

Zgodnie z art. 3 ust. 2 wskazanego rozporządzenia „podmioty gospodarcze muszą uzyskać zezwolenie od właściwego organu, zanim będą mogły wejść w posiadanie lub wprowadzić do obrotu substancje sklasyfikowane w kategorii 1 załącznika I”.

7

Artykuł 9 wspomnianego rozporządzenia stanowi:

„1.   W celu ułatwienia współpracy między właściwymi organami, podmiotami gospodarczymi i przemysłem chemicznym, zwłaszcza w odniesieniu do substancji niesklasyfikowanych, Komisja, zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 15 ust. 2, sporządza i uaktualnia wytyczne mające pomóc przemysłowi chemicznemu.

2.   Wytyczne w szczególności podają:

[…]”.

8

Załącznik I do rozporządzenia nr 273/2004 zawiera wykaz „substancji sklasyfikowanych” w rozumieniu art. 2 lit. a) rozporządzenia nr 273/2004, obejmujący w kategorii 1 substancję „1-fenylo-2-propanon” (zwaną dalej „BMK”) Natomiast alfa-acetylofenyloacetonitryl nie widnieje w owym załączniku.

9

Definicja pojęcia „substancji sklasyfikowanej” zawarta w art. 2 lit. a) rozporządzenia nr 111/2005 jest zasadniczo identyczna z definicją zawartą w art. 2 lit. a) rozporządzenia nr 273/2004. Załącznik do rozporządzenia nr 111/2005, do którego odsyła art. 2 lit. a) owego rozporządzenia, jest również zasadniczo identyczny z załącznikiem I do rozporządzenia nr 273/2004.

10

Artykuł 2 lit. f) rozporządzenia nr 111/2005 definiuje „podmiot gospodarczy” jako „osobę fizyczną lub prawną zajmującą się przywozem lub wywozem substancji sklasyfikowanych lub związanym z tym pośrednictwem, w tym osobę prowadzącą na własny rachunek działalność związaną z przygotowaniem zgłoszeń celnych dla klientów, stanowiącą jej działalność podstawową lub dodatkową”.

11

Artykuł 6 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi:

„Podmioty gospodarcze mające siedzibę na terytorium Wspólnoty, z wyjątkiem agentów celnych i przewoźników działających jedynie w takim charakterze, uczestniczące w przywozie lub wywozie substancji sklasyfikowanych wymienionych w kategorii 1 załącznika lub uczestniczące w działaniach w zakresie pośrednictwa, związanych z tymi substancjami muszą posiadać licencję. Zgłoszenia dokonuje się właściwemu organowi państwa członkowskiego, w którym dany podmiot gospodarczy ma swoją siedzibę.

[…]”.

12

Artykuł 10 owego rozporządzenia stanowi:

„1.   Komisja, po konsultacji z państwami członkowskimi, opracowuje wytyczne i uaktualnia je, służące ułatwieniu współpracy pomiędzy właściwymi organami państw członkowskich, podmiotami gospodarczymi mającymi siedzibę na terytorium Wspólnoty i przemysłem chemicznym, w szczególności w zakresie substancji niesklasyfikowanych.

2.   Wytyczne te zawierają w szczególności:

[…]”.

13

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1258/2013 z dnia 20 listopada 2013 r. (Dz.U. L 330, s. 21) oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1259/2013 z dnia 20 listopada 2013 r. (Dz.U. L 330, s. 30) zmieniły, odpowiednio, rozporządzenia nr 273/2004 i 111/2005. Poza zmianami w definicji pojęcia „substancji sklasyfikowanej” w rozumieniu tych dwu rozporządzeń dokonano w nich wpisania substancji alfa-acetylofenyloacetonitryl do wykazu substancji sklasyfikowanych zawartego w załączniku I do rozporządzenia nr 273/2004 i w załączniku do rozporządzenia nr 111/2005. Jednakże w związku z tym, że rozporządzenia nr 1258/2013 i nr 1259/2013 weszły w życie dopiero w dniu 30 grudnia 2013 r., nie mają one zastosowania do sporu w postępowaniu głównym.

14

Rozporządzenia nr 273/2004 i nr 111/2005 zostały wykonane na mocy Wet Voorkoming Misbruik Chemicaliën (ustawy o zapobieganiu nadużyciom substancji chemicznych, zwanej dalej „WVMC”).

15

Artykuł 2 lit. a) WVMC stanowi:

„Zabronione jest działanie z naruszeniem warunków określonych na mocy:

16

Celowe naruszenie tego przepisu stanowi przestępstwo gospodarcze podlegające karze pozbawienia wolności do lat sześciu.

17

Na podstawie art. 2 WVMC przeciwko N.F. Gielenowi, M.M.J. Geeringsowi, F.A.C. Pruijmboomowi i A.A. Pruijmboomowi zostało wszczęte postępowanie karne w związku z przywozem lub wywozem w ramach europejskiego obszaru celnego substancji alfa-acetylofenyloacetonitryl, uznanej przez władze niderlandzkie za „substancję sklasyfikowaną” objętą kategorią 1 załącznika do rozporządzenia nr 111/2005. Subsydiarnie, na tej samej podstawie prawnej zarzucono im również posiadanie i wprowadzanie do obrotu bez pozwolenia owej substancji, uznanej za objętą kategorią 1 załącznika I do rozporządzenia nr 273/2004.

18

W dniu 2 stycznia 2013 r. Openbaar Ministerie wniósł do sądu odsyłającego akt oskarżenia przeciwko oskarżonym, znajdującym się w „zawieszonym areszcie tymczasowym”.

19

W ramach niniejszego postępowania Rechtbank Oost-Brabant ‘s-Hertogenbosch stwierdził, że alfa-acetylofenyloacetonitryl nie znajduje się w sposób wyraźny w wykazie „substancji sklasyfikowanych” objętych kategorią 1 załącznika I do rozporządzenia nr 273/2004 i załącznika do rozporządzenia nr 111/2005. W zastosowaniu w szczególności zasady legalności transakcje dotyczące tej substancji nie powinny skutkować dochodzeniami na podstawie art. 2 lit. a) WVMC.

20

Pomimo odmiennej praktyki orzeczniczej sąd ów nie wyklucza, że omawiana substancja może jednak zostać uznana za „substancję sklasyfikowaną” w rozumieniu art. 2 lit. a) rozporządzenia nr 273/2004 i nr 111/2005, mając na uwadze okoliczność, że alfa-acetylofenyloacetonitryl może zostać w łatwy sposób przekształcony w BMK – substancję sklasyfikowaną objętą kategorią 1 odpowiednich załączników wskazanych rozporządzeń – oraz że z tego przekształcenia można czerpać znaczne korzyści finansowe.

21

Przy założeniu, że alfa-acetylofenyloacetonitryl powinien zostać uznany za „substancję sklasyfikowaną” w rozumieniu art. 2 lit. a) wskazanych rozporządzeń, dla sądu odsyłającego powstało również pytanie dotyczące zakresu pojęcia „podmiotu gospodarczego” zdefiniowanego w art. 2 lit. d) rozporządzenia nr 273/2004 i art. 2 lit. f) rozporządzenia nr 111/2005.

22

W tej sytuacji Rechtbank Oost-Brabant ‘s-Hertogenbosch postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

23

Sąd odsyłający wniósł o rozpatrzenie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w trybie przyspieszonym, zgodnie z art. 105 regulaminu postępowania przed Trybunałem.

24

W braku pilnego charakteru wniosek ów został oddalony na mocy wydanego przez prezesa Trybunału postanowienia Gielen i in. (C‑369/13, EU:C:2013:708).

25

Poprzez pierwsze pytanie prejudycjalne sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 2 lit. a) rozporządzeń nr 273/2004 i nr 111/2005 należy interpretować w ten sposób, że kwalifikacja „substancji sklasyfikowanej” w rozumieniu tych przepisów nie ma zastosowania do substancji tego rodzaju jak alfa-acetylofenyloacetonitryl, niewskazanej w załączniku I do rozporządzenia nr 273/2004 lub w załączniku do rozporządzenia nr 111/2005, którą można jednak za pomocą łatwych do zastosowania lub ekonomicznie opłacalnych środków w rozumieniu tych rozporządzeń przekształcić w substancję wskazaną w tych załącznikach.

26

Na wstępie należy przypomnieć, że pojęcie „substancji sklasyfikowanej” zostało zdefiniowane w art. 2 lit. a) rozporządzeń nr 273/2004 i nr 111/2005 jako każda substancja wymieniona w odpowiednich załącznikach do tych rozporządzeń, włącznie z mieszaninami i produktami naturalnymi zawierającymi tę substancję, z wyłączeniem produktów leczniczych zdefiniowanych w dyrektywie 2001/83, preparatów farmaceutycznych, mieszanek, produktów naturalnych oraz innych preparatów zawierających substancje sklasyfikowane, które zostały wytworzone w taki sposób, że substancje te nie mogą być łatwo wykorzystane lub odzyskane za pomocą łatwych do zastosowania lub ekonomicznie opłacalnych środków.

27

Z brzmienia tych przepisów wynika, że wykaz substancji zawarty we właściwych załącznikach rozporządzeń nr 273/2004 i nr 111/2005 jest wyczerpujący i w związku z tym jedynie substancje w sposób wyraźny wskazane w owym wykazie w ramach tych załączników mogą mieć kwalifikację „substancji sklasyfikowanych” w rozumieniu tych rozporządzeń, a nie substancje zrównane z substancją sklasyfikowaną.

28

Tę ścisłą wykładnię potwierdza z jednej strony okoliczność, że rozporządzenia nr 273/2004 i nr 111/2005 nie zawierają żadnego wskazania, z którego mogłoby wynikać, że prawodawca Unii zamierzał ukształtować tego rodzaju pojęcie substancji zrównanej i, z drugiej strony, motyw 13 rozporządzenia nr 273/2004, w ramach którego prawodawca Unii podkreśla, że objęcie wszystkich substancji będących prekursorami narkotyków syntetycznych lub substancji psychotropowych taką samą ścisłą kontrolą, jakiej są poddane substancje wskazane w załączniku I do rozporządzenia nr 273/2004, stworzyłoby niepotrzebne utrudnienia w handlu.

29

Z potocznego znaczenia terminu „zawierający” użytego w definicji „substancji sklasyfikowanej” wynika, że wówczas, gdy chodzi o preparaty farmaceutyczne, mieszanki, produkty naturalne oraz inne preparaty, kwalifikacja „substancji sklasyfikowanej” dla tego rodzaju produktów wymaga, aby substancja wskazana w odpowiednich załącznikach tych rozporządzeń była jako taka zawarta w owych produktach, a więc by znajdowała się pośród ich składników.

30

W niniejszej sprawie jest bezsporne, że alfa-acetylofenyloacetonitryl nie jest wskazany w wykazie substancji sklasyfikowanych, w rozumieniu art. 2 lit. a) rozporządzeń nr 273/2004 i nr 111/2005, wyliczonych w odpowiednich załącznikach do owych rozporządzeń w ich wersji mającej zastosowanie do postępowania głównego oraz że substancja BMK jako taka nie wchodzi w skład alfa-acetylofenyloacetonitrylu.

31

W tym względzie z postanowienia odsyłającego, potwierdzonego w tym aspekcie przez wszystkich zainteresowanych, którzy przedstawili uwagi w niniejszym postępowaniu wynika, że wytworzenie BMK z alfa-acetylofenyloacetonitrylu odbywa się nie poprzez ekstrakcję, lecz poprzez hydrolizę alfa-acetylofenyloacetonitrylu, co wymaga przekształcenia tej substancji.

32

Tymczasem, jak wynika z pkt 29 niniejszego wyroku, nie może być uznany za „substancję sklasyfikowaną” w rozumieniu art. 2 lit. a) rozporządzeń nr 273/2004 i nr 111/2005 produkt jako taki niezawierający substancji objętej załącznikiem I do rozporządzenia nr 273/2004 oraz załącznikiem do rozporządzenia nr 111/2005, a z którego można uzyskać tego rodzaju substancję w wyniku przekształcenia.

33

W konsekwencji, w braku wyraźnego wskazania alfa-acetylofenyloacetonitrylu w odpowiednich załącznikach do rozporządzeń nr 273/2004 i nr 111/2005, substancja ta nie może zostać uznana za „substancję sklasyfikowaną” w rozumieniu art. 2 lit. a) tych rozporządzeń lub za substancję zrównaną z substancją sklasyfikowaną.

34

W tym względzie i mając na uwadze brak BMK w składzie alfa-acetylofenyloacetonitrylu bez znaczenia jest okoliczność wskazana przez sąd odsyłający, że przekształcenie alfa-acetylofenyloacetonitrylu w BMK jest nieskomplikowane i ekonomicznie opłacalne.

35

Wniosku tego nie podważa – jak to podnosi Królestwo Niderlandów – cel rozporządzeń nr 273/2004 i nr 111/2005 wynikający z motywu 13 pierwszego ze wskazanych rozporządzeń, ani zmienny charakter handlu narkotykami, o którym mowa w motywie 17 tego rozporządzenia.

36

Prawdą jest, że owe rozporządzenia mają na celu zwalczanie nielegalnego wykorzystywania substancji często wykorzystywanych do nielegalnego wytwarzania środków odurzających lub substancji psychotropowych poprzez ustanowienie systemu nadzorowania handlu tymi substancjami wraz z sankcjami skutecznymi, proporcjonalnymi i odstraszającymi, jednakże represyjny cel owych rozporządzeń nie może wpłynąć ani na definicję pojęcia „substancji sklasyfikowanej”, ani na ewentualne uznanie danej substancji jako substancji sklasyfikowanej na podstawie tej definicji (zob. podobnie wyrok D. i G., C‑358/13 i C‑181/14, EU:C:2014:2060, pkt 49).

37

Powyższe jest potwierdzone faktem, że prawodawca Unii przewidział w art. 9 rozporządzenia nr 273/2004 i art. 10 rozporządzenia nr 111/2005 mechanizm współpracy między państwami członkowskimi, podmiotami gospodarczymi i przemysłem chemicznym w celu kontrolowania obrotu „substancjami niesklasyfikowanymi” zdefiniowanymi w art. 2 lit. b) owych rozporządzeń jako wszelkie substancje, które, chociaż nie zostały wymienione w odpowiednich załącznikach do owych rozporządzeń, są określone jako substancje wykorzystywane do nielegalnego wytwarzania środków odurzających i substancji psychotropowych.

38

Mając na względzie powyższe rozważania, na pytanie pierwsze należy udzielić odpowiedzi, że art. 2 lit. a) rozporządzeń nr 273/2004 i nr 111/2005 należy interpretować w ten sposób, że kwalifikacja jako „substancja sklasyfikowana” w rozumieniu tych przepisów nie ma zastosowania do substancji tego rodzaju jak alfa-acetylofenyloacetonitryl, niewskazanej w załączniku I do rozporządzenia nr 273/2004 lub w załączniku do rozporządzenia nr 111/2005 nawet wówczas, gdy za pomocą łatwych do zastosowania lub ekonomicznie opłacalnych środków w rozumieniu tych rozporządzeń można ją przekształcić w substancję wskazaną w tych załącznikach.

39

Mając na uwadze odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze, brak jest konieczności udzielania odpowiedzi na pytanie drugie.

40

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 2 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 273/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie prekursorów narkotykowych oraz rozporządzenia Rady (WE) nr 111/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. określającego zasady nadzorowania handlu prekursorami narkotyków pomiędzy Wspólnotą a państwami trzecimi należy interpretować w ten sposób, że kwalifikacja jako „substancja sklasyfikowana” w rozumieniu tych przepisów nie ma zastosowania do substancji tego rodzaju jak alfa-acetylofenyloacetonitryl, niewskazanej w załączniku I do rozporządzenia nr 273/2004 lub w załączniku do rozporządzenia nr 111/2005 nawet wówczas, gdy za pomocą łatwych do zastosowania lub ekonomicznie opłacalnych środków w rozumieniu tych rozporządzeń można ją przekształcić w substancję wskazaną w tych załącznikach.