—

w imieniu Helm Düngemittel GmbH przez H. Nehma, Rechtsanwalt,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez B.R. Killmanna oraz T. Scharfa, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni Układu eurośródziemnomorskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z jednej strony a Arabską Republiką Egiptu z drugiej strony, podpisanego w Luksemburgu w dniu 25 czerwca 2001 r., zatwierdzonego decyzją Rady 2004/635/WE z dnia 21 kwietnia 2004 r. (Dz.U. L 304, s. 38) (zwanego dalej „układem eurośródziemnomorskim z Egiptem”), a w szczególności art. 20 protokołu 4 do tego układu, dotyczącego definicji pojęcia „produktów pochodzących” oraz metod współpracy administracyjnej, zmienionego decyzją nr 1/2006 Rady Stowarzyszenia UE–Egipt z dnia 17 lutego 2006 r. (Dz.U. L 73, s. 1) (zwanego dalej „protokołem 4”).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu pomiędzy Helm Düngemittel GmbH (zwaną dalej „spółką Helm Düngemittel”) a Hauptzollamt Krefeld (głównym urzędem celnym w Krefeldzie, Niemcy) w przedmiocie nałożenia należności celnych przywozowych.

3

Zgodnie z art. 1 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z dnia 23 maja 1969 r. (United Nations Treaty Series, vol. 1155, s. 331, zwanej dalej „konwencją wiedeńską”), zatytułowanym „Zakres niniejszej konwencji”, ma ona zastosowanie do traktatów między państwami.

4

Artykuł 3 konwencji wiedeńskiej, zatytułowany „Porozumienia międzynarodowe nieobjęte zasięgiem niniejszej konwencji”, stanowi:

„Fakt, że niniejszej konwencji nie stosuje się ani do porozumień międzynarodowych, zawartych między państwami a innymi podmiotami prawa międzynarodowego lub między takimi innymi podmiotami prawa międzynarodowego, ani do porozumień międzynarodowych zawieranych w formie innej niż pisemna, nie wpływa na:

[…]

[…]”.

5

Artykuł 26 konwencji wiedeńskiej, zatytułowany „Pacta sunt servanda”, przewiduje:

„Każdy będący w mocy traktat wiąże jego strony i powinien być przez nie wykonywany w dobrej wierze”.

6

Artykuł 31 konwencji wiedeńskiej, zatytułowany „Ogólna reguła interpretacji”, w ust. 1 przewiduje:

„Traktat należy interpretować w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz w świetle jego przedmiotu i celu”.

7

Układ eurośródziemnomorski z Egiptem wszedł w życie w dniu 1 czerwca 2004 r.

8

W świetle art. 1 tego układu:

„1.   Ustanawia się niniejszym stowarzyszenie między Wspólnotą i jej państwami członkowskimi z jednej strony a Egiptem z drugiej strony.

2.   Niniejszy układ ma na celu:

[…]

[…]” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tego układu poniżej].

9

Artykuł 6 rzeczonego układu, zawarty w tytule II, dotyczącym swobodnego przepływu towarów, stanowi:

„Wspólnota i Egipt stopniowo ustanawiają strefę wolnego handlu w okresie przejściowym, nieprzekraczającym dwunastu lat, poczynając od dnia wejścia w życie niniejszego układu, zgodnie z warunkami zawartymi w niniejszym tytule oraz zgodnie z postanowieniami Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu z 1994 r. i innych układów wielostronnych w sprawie handlu towarami, stanowiącymi załączniki do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO) […]”.

10

Artykuł 8 tego układu, który zgodnie z jego tytułem II rozdział 1 ma zastosowanie do produktów przemysłowych, ma następujące brzmienie:

„Zezwala się na przywóz na terytorium Wspólnoty produktów pochodzących z Egiptu zwolnionych z opłat celnych i z wszelkich innych opłat o skutku równoważnym, ograniczeń ilościowych i innych ograniczeń o skutku równoważnym”.

11

Na podstawie art. 27 układu eurośródziemnomorskiego z Egiptem:

„Pojęcie »produktów pochodzących« do celu stosowania postanowień niniejszego tytułu oraz odnoszące się do nich metody współpracy administracyjnej określone są w protokole 4”.

12

Na mocy art. 16 ust. 1 protokołu 4, który znajduje się w jego tytule V, zatytułowanym „Dowód pochodzenia”:

„Produkty pochodzące ze Wspólnoty przy przywozie do Egiptu oraz produkty pochodzące z Egiptu przy przywozie do Wspólnoty korzystają z postanowień umowy [układu] po przedstawieniu jednego z wymienionych poniżej dowodów pochodzenia:

[…]”.

13

Zgodnie z art. 17 ust. 1 protokołu 4 „[ś]wiadectwo przewozowe EUR.1 lub EUR‑MED wystawiane jest przez organy celne kraju wywozu […]”.

14

Artykuł 20 protokołu 4 stanowi:

„Jeżeli produkty pochodzące pozostają pod kontrolą urzędu celnego we Wspólnocie lub w Egipcie, oryginalny dowód pochodzenia może zostać zastąpiony, do celów wysłania wszystkich produktów lub niektórych z nich do innego miejsca we Wspólnocie lub w Egipcie, jednym lub kilkoma świadectwami przewozowymi EUR.1 lub EUR‑MED. Zastępcze świadectwo (świadectwa) przewozowe EUR.1 lub EUR‑MED wystawiane są przez urząd celny, pod którego kontrolą znajdują się produkty”.

15

Z postanowienia odsyłającego wynika, że spółka Helm Düngemittel dokonała zakupu partii 9300 ton metrycznych mocznika w Egipcie i wyczarterowała statek, który miał przewieźć część do Terneuzen (Niderlandy), a część do Hamburga (Niemcy). W dniu 2 lutego 2009 r. egipskie służby celne wystawiły świadectwo przewozowe EUR.1 (zwane dalej „świadectwem przewozowym”) obejmujące całość towaru, które wskazywało Egipt jako kraj pochodzenia.

16

W dniu 11 lutego 2009 r. spółka Helm Düngemittel przekazała świadectwo przewozowe niderlandzkim organom celnym z wnioskiem o wydanie zastępczego świadectwa przewozowego EUR.1 (zwanego dalej „zastępczym świadectwem przewozowym”) w celu podziału towaru i wysłania jego części do Niemiec.

17

W dniu 12 lutego 2009 r. statek przybył do portu w Terneuzen, gdzie dokonano rozładunku części towaru przeznaczonego do Niderlandów. W dniu 13 lutego 2009 r. statek opuścił Niderlandy. Pozostała część towaru została rozładowana w Hamburgu i dopuszczona do swobodnego obrotu w dniu 16 lutego 2009 r.

18

W dniu 24 lutego 2009 r. niderlandzkie organy celne wystawiły zastępcze świadectwo przewozowe obejmujące część towaru wysłaną z Niderlandów do Niemiec.

19

W dniu 2 marca 2009 r. spółka Helm Düngemittel złożyła zgłoszenie uzupełniające za miesiąc luty 2009 r. na część towaru, która została dopuszczona do swobodnego obrotu w Niemczech. Do tego zgłoszenia załączyła zastępcze świadectwo przewozowe wydane przez niderlandzkie organy celne i złożyła wniosek o skorzystanie z preferencyjnego systemu celnego przewidzianego przez układ eurośródziemnomorski z Egiptem w odniesieniu do wyżej wskazanej części towaru.

20

W dniu 15 kwietnia 2009 r. Hauptzollamt Krefeld zwrócił się do niderlandzkich organów celnych z pytaniem o wystawione przez nie zastępcze świadectwo przewozowe. W odpowiedzi organy te poinformowały, że w chwili wydania tego świadectwa dany towar opuścił już Niderlandy, a owo świadectwo w konsekwencji zostało wystawione z naruszeniem art. 20 protokołu 4, ponieważ towary nie znajdowały się już pod ich kontrolą w chwili wydania świadectwa.

21

W dniu 19 listopada 2010 r. Hauptzollamt Krefeld skierował do spółki Helm Düngemittel decyzję o pokryciu należności celnych przywozowych w wysokości 68382,54 EUR z tego względu, że na podstawie zastępczego świadectwa przewozowego nie można było wykazać preferencyjnego pochodzenia z Egiptu części danego towaru przeznaczonej do Niemiec.

22

W dniu 24 lutego 2011 r., w odpowiedzi na nowe zapytanie niemieckich organów celnych, niderlandzkie organy celne poinformowały, że treść zastępczego świadectwa przewozowego jest prawidłowa oraz że nie zostanie ono cofnięte ani uznane za nieważne.

23

Spółka Helm Düngemittel wniosła sprzeciw od decyzji o pokryciu należności wydanej przez Hauptzollamt Krefeld, który to sprzeciw został oddalony przez ten urząd decyzją z dnia 16 listopada 2011 r.

24

Spółka Helm Düngemittel wniosła skargę na tę decyzję do sądu odsyłającego, domagając się uchylenia decyzji o pokryciu należności z dnia 19 listopada 2010 r. Podniosła ona, że art. 20 protokołu 4 przewiduje prawo do uzyskania zastępczego świadectwa przewozowego oraz że prawo to nie zależy od okresu, w którym urząd celny może kontrolować towar. Retrospektywne pokrycie jest poza tym niezgodne z prawem do preferencyjnego traktowania przewidzianym przez układ eurośródziemnomorski z Egiptem. Ocena organów kraju wywozu jest więc rozstrzygająca w kwestii, czy towar ma pochodzenie preferencyjne. W niniejszej sprawie zastępcze świadectwo przewozowe wydane przez niderlandzki urząd celny powinno mieć taką samą wartość jak dowód pochodzenia, jak gdyby zostało wydane przez kraj wywozu.

25

Hauptzollamt Krefeld wnosi o oddalenie skargi. Według niego protokół 4 nie przewiduje wydania a posteriori zastępczego świadectwa przewozowego. Sporne zastępcze świadectwo przewozowe nie pozwala zatem na ustalenie pochodzenia części towaru przywiezionego do Niemiec.

26

Zdaniem sądu odsyłającego bezsporne jest, że omawiany towar pochodzi z Egiptu. Jedyną kwestią budzącą jego zdaniem wątpliwości jest to, czy zastępcze świadectwo przewozowe przedstawione przez spółkę Helm Düngemittel może wykazać preferencyjne pochodzenie części towaru przywiezionej do Niemiec w rozumieniu protokołu 4. Sąd odsyłający jest zdania, że na podstawie art. 20 tego protokołu zastępcze świadectwo przewozowe wystawia się tylko wtedy, gdy dany towar znajduje się pod kontrolą urzędu celnego państwa członkowskiego, które wydaje to świadectwo, aby urząd ów mógł skontrolować, czy dany towar odpowiada towarowi określonemu w oryginalnym świadectwie pochodzenia. Ze względu na to, że sporny towar znajdował się już w swobodnym obrocie w chwili wydania zastępczego świadectwa przewozowego, nie może to mieć miejsca w niniejszej sprawie. Z orzecznictwa Trybunału wynika jednak, że istnieją wyjątki od zasady stanowiącej, iż przyznanie preferencji zakłada przedłożenie pozostającego w mocy dowodu preferencyjnego pochodzenia. Sąd odsyłający podkreśla w tym względzie, że w tym wypadku odmowa uznania zastępczego świadectwa jako dowodu pochodzenia opiera się na względach czysto formalnych.

27

W powyższych okolicznościach Finanzgericht Düsseldorf postanowił zawiesić postępowanie i przedłożyć Trybunałowi następujące pytanie prejudycjalne:

„Czy pochodzenie wyrobu nie jest dowiedzione, jeśli dla danego towaru wystawione zostało na podstawie art. 20 protokołu 4 […] częściowe świadectwo przewozowe, mimo że nie zostały spełnione przesłanki wskazane w tym przepisie, gdyż w chwili wydania częściowego świadectwa przewozowego towar nie znajdował się pod kontrolą urzędu celnego, które je wystawił?”.

28

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający w istocie dąży do ustalenia, czy układ eurośródziemnomorski z Egiptem należy interpretować w ten sposób, że egipskie pochodzenie towaru, w rozumieniu preferencyjnego systemu celnego ustanowionego przez ten układ, może być wykazane także wtedy, gdy towar został podzielony po jego przybyciu w pierwszym państwie członkowskim w celu wysłania jego części do drugiego państwa członkowskiego, a zastępcze świadectwo przewozowe wystawione przez organy celne pierwszego państwa członkowskiego w odniesieniu do części tego towaru wysłanej do drugiego państwa członkowskiego nie spełnia przesłanek przewidzianych w art. 20 protokołu 4 do rzeczonego układu w celu wystawienia takiego świadectwa.

29

Tytułem wstępu należy stwierdzić, że na podstawie art. 20 protokołu 4, jeżeli produkty pochodzące z państwa członkowskiego lub z Egiptu „pozostają pod kontrolą” urzędu celnego w państwie członkowskim lub w Egipcie, w szczególności do celów wysłania wszystkich tych produktów lub niektórych z nich do innego miejsca w Unii Europejskiej, oryginalny dowód ich pochodzenia może zostać zastąpiony jednym lub kilkoma zastępczymi świadectwami przewozowymi wystawianymi przez urząd celny, „pod którego kontrolą znajdują się produkty”.

30

Z brzmienia tego ostatniego sformułowania wynika, że zastępcze świadectwo przewozowe powinno być wystawione przez organy celne, podczas gdy towar znajduje się pod ich kontrolą, lub – w wypadku faktycznej kontroli towaru przez te organy – niezwłocznie po zakończeniu tej kontroli.

31

W niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że towar będący przedmiotem postępowania głównego został podzielony w Niderlandach, tak aby jego część została skierowana do Niemiec. Zastępcze świadectwo przewozowe dotyczące tej części towaru zostało wydane przez niderlandzkie organy celne 11 dni po opuszczeniu przez tę część terytorium niderlandzkiego. Jednak nie musi z tego wynikać, że pochodzenie rzeczonej części towaru nie może być wykazane zgodnie z prawem Unii.

32

Wprawdzie zgodnie z orzecznictwem Trybunału świadectwo przewozowe stanowi dowód pochodzenia preferencyjnego towaru i gdyby dopuszczono powoływanie innych dowodów obok dowodów pochodzenia, naruszyłoby to jednolitość i bezpieczeństwo stosowania układów o wolnym handlu zawartych z krajami trzecimi (zob. podobnie wyrok z dnia 23 lutego 1995 r. w sprawie C-334/93 Bonapharma, Rec. s. I-319, pkt 16). Wymóg przedstawienia ważnego dowodu pochodzenia nie może zatem zostać uznany za zwykłą formalność, która może pozostać niedochowana, gdy miejsce pochodzenia zostanie ustalone w oparciu o inne środki dowodowe (zob. podobnie wyrok z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie C-386/08 Brita, Zb.Orz. s. I-1289, pkt 57 i przytoczone tam orzecznictwo).

33

Jednakże Trybunał orzekł już, że do organów państwa wywozu należy ustalenie pochodzenia towaru oraz że administracje celne państw członkowskich co do zasady powinny uznawać oceny dokonane przez organy celne państwa wywozu, w szczególności gdy system preferencji został ustanowiony na podstawie umowy międzynarodowej wiążącej Unię z państwem trzecim na podstawie wzajemnych obowiązków (zob. podobnie wyroki: z dnia 15 grudnia 2011 r. w sprawie C-409/10 Afasia Knits Deutschland, Zb.Orz. s. I-13331, pkt 29; a także z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie C‑438/11 Lagura Vermögensverwaltung, pkt 34–36 i przytoczone tam orzecznictwo).

34

Ponadto uznanie przez administrację celną państw członkowskich decyzji wydanych przez organy państwa wywozu związanego z Unią umowami o wolnym handlu jest niezbędne, by Unia z kolei mogła wymagać od władz rzeczonego państwa poszanowania decyzji organów celnych państw członkowskich odnośnie do pochodzenia produktów wywożonych z Unii do tego państwa (zob. podobnie wyrok z dnia 12 lipca 1984 r. w sprawie 218/83 Les Rapides Savoyards i in., Rec. s. 3105, pkt 27).

35

Z opisanych w postanowieniu odsyłającym okoliczności faktycznych, które nie zostały zakwestionowane, wynika, że preferencyjne pochodzenie towaru przywiezionego z Egiptu przez spółkę Helm Düngemittel zostało potwierdzone świadectwem przewozowym wystawionym przez egipskie organy celne. Zgodnie z orzecznictwem przywołanym w pkt 33 niniejszego wyroku świadectwo takie wiąże wszystkie organy celne Unii co do preferencyjnego pochodzenia wymienionych w nim towarów.

36

W tym względzie należy podkreślić, że sytuacja taka jak dotycząca postępowania głównego nie jest porównywalna z sytuacją, w której świadectwo przewozowe wystawione przez kraj wywozu nie spełnia warunków przewidzianych w protokole 4. W tym drugim wypadku nie można byłoby bowiem wykazać preferencyjnego pochodzenia wszystkich towarów przywiezionych do Unii, podczas gdy w pierwszym wypadku pochodzenie spornego towaru przywiezionego do Unii pozostawałoby wykazane poprzez ważne świadectwo przewozowe wydane przez egipskie organy celne.

37

Należy ponadto przypomnieć, że międzynarodowe prawo traktatów zasadniczo zostało skodyfikowane przez konwencję wiedeńską oraz że postanowienia zawarte w tej konwencji mają zastosowanie do umowy zawartej pomiędzy państwem a organizacją międzynarodową, takiej jak układ eurośródziemnomorski z Egiptem, albowiem postanowienia te stanowią wyraz ogólnego, zwyczajowego prawa międzynarodowego (zob. analogicznie ww. wyrok w sprawie Brita, pkt 40, 41).

38

Sytuacja, w której importerowi posiadającemu świadectwo przewozowe wystawione przez kraj wywozu zgodnie z protokołem 4 odmówiono by przyznania preferencyjnego traktowania w odniesieniu do towaru, który przywiózł on do Unii, byłaby niezgodna z zasadami ustanowionymi w art. 26 i 31 konwencji wiedeńskiej, a także z celami układu eurośródziemnomorskiego z Egiptem, wymienionymi w jego art. 1, oraz byłaby sprzeczna z jego art. 8.

39

Jeśli jednak sporny towar został podzielony przy jego przybyciu do Unii w celu wysłania jego części do innego miejsca w Unii w rozumieniu art. 20 protokołu 4, do importera, któremu wystawiono zastępcze świadectwo przewozowe, podczas gdy nie zostały spełnione przesłanki przewidziane w tym przepisie, a który mimo to zamierza powołać się na świadectwo przewozowe wydane przez egipskie organy celne, należy wykazanie, że ta oddzielona część towaru odpowiada towarowi, którego preferencyjne pochodzenie zostało wykazane poprzez świadectwo przewozowe wydane przez egipskie organy celne.

40

W świetle powyższych rozważań na przedstawione pytanie należy odpowiedzieć, iż układ eurośródziemnomorski z Egiptem należy interpretować w ten sposób, że egipskie pochodzenie towaru, w rozumieniu preferencyjnego systemu celnego ustanowionego przez ten układ, może być wykazane także wtedy, gdy towar został podzielony po jego przybyciu w pierwszym państwie członkowskim w celu wysłania jego części do drugiego państwa członkowskiego, a zastępcze świadectwo przewozowe wystawione przez organy celne pierwszego państwa członkowskiego w odniesieniu do części tego towaru wysłanej do drugiego państwa członkowskiego nie spełnia przesłanek wystawienia takiego świadectwa przewidzianych w art. 20 protokołu 4.

41

Przedstawienie takiego dowodu wymaga jednak, po pierwsze, aby preferencyjne pochodzenie towaru pierwotnie przywiezionego z Egiptu zostało wykazane za pośrednictwem świadectwa przewozowego wystawionego przez egipskie organy celne zgodnie z rzeczonym protokołem, oraz po drugie, aby importer wykazał, że część towaru podzielona w pierwszym państwie członkowskim i wysłana do drugiego państwa członkowskiego odpowiada części towaru przywiezionej z Egiptu do pierwszego państwa członkowskiego. Do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy przesłanki te zostały spełnione w postępowaniu głównym.

42

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Układ eurośródziemnomorski ustanawiający stowarzyszenie między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z jednej strony a Arabską Republiką Egiptu z drugiej strony, podpisany w Luksemburgu w dniu 25 czerwca 2001 r., zatwierdzony decyzją Rady 2004/635/WE z dnia 21 kwietnia 2004 r., należy interpretować w ten sposób, że egipskie pochodzenie towaru, w rozumieniu preferencyjnego systemu celnego ustanowionego przez ten układ, może być wykazane także wtedy, gdy towar został podzielony po jego przybyciu w pierwszym państwie członkowskim w celu wysłania jego części do drugiego państwa członkowskiego, a zastępcze świadectwo przewozowe EUR.1 wystawione przez organy celne pierwszego państwa członkowskiego w odniesieniu do części tego towaru wysłanej do drugiego państwa członkowskiego nie spełnia przesłanek wystawienia takiego świadectwa, przewidzianych w art. 20 protokołu 4 do tego układu, dotyczącego definicji pojęcia „produktów pochodzących” oraz metod współpracy administracyjnej, zmienionego decyzją nr 1/2006 Rady Stowarzyszenia UE–Egipt z dnia 17 lutego 2006 r.

Przedstawienie takiego dowodu wymaga jednak, po pierwsze, aby preferencyjne pochodzenie towaru pierwotnie przywiezionego z Egiptu zostało wykazane za pośrednictwem świadectwa przewozowego EUR.1 wystawionego przez egipskie organy celne zgodnie z rzeczonym protokołem, oraz po drugie, aby importer wykazał, że część towaru podzielona w pierwszym państwie członkowskim i wysłana do drugiego państwa członkowskiego odpowiada części towaru przywiezionej z Egiptu do pierwszego państwa członkowskiego. Do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy przesłanki te zostały spełnione w postępowaniu głównym.