—

w imieniu Caisse nationale des prestations familiales przez adwokata M. Thewesa,

—

w imieniu F. Hliddal i P.L. Bornanda przez C. Erpelding, adwokatae,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez V. Kreuschitza i D. Martina, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 1 lit. u) ppkt i) i art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, zmienionego i zaktualizowanego rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r. (Dz.U. 1997, L 28, s. 1), zmienionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 1606/98 z dnia 29 czerwca 1998 r. (Dz.U. L 209, s. 1) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1408/71”).

2

Wnioski te zostały złożone w ramach sporów między Caisse nationale des prestations familiales (krajową kasą świadczeń rodzinnych, zwaną dalej „CNPF”) a, odpowiednio, F. Hliddal i P.L. Bornandem, obywatelami szwajcarskimi wykonującymi pracę najemną w Luksemburgu, w przedmiocie odmowy przyznania im przez CNPF zasiłku wychowawczego.

3

Artykuł 1 rozporządzenia nr 1408/71 zawiera definicje znajdujące zastosowanie w regulowanej przez nie dziedzinie.

4

Artykuł 1 lit. u) tego rozporządzenia stanowi:

5

Zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. h) wspomnianego rozporządzenia stosuje się ono do „wszystkich ustawodawstw odnoszących się do działów zabezpieczenia społecznego, które dotyczą […] świadczeń rodzinnych”.

6

Artykuł 5 rozporządzenia nr 1408/71 przewiduje:

„Państwa członkowskie wskazują ustawodawstwo i systemy określone w art. 4 ust. 1 i 2, specjalne świadczenia nieskładkowe określone w art. 4 ust. 2a, świadczenia minimalne określone w art. 50, jak również świadczenia określone w art. 77 i 78, w oświadczeniach notyfikowanych i opublikowanych zgodnie z art. 97”.

7

Artykuł 13 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Zasady ogólne”, stanowi:

„1.   Z zastrzeżeniem art. 14c i 14f osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Ustawodawstwo określa się zgodnie z przepisami niniejszego tytułu.

2.   Z zastrzeżeniem przepisów art. 14–17:

[…]”.

8

Artykuł 73 wspomnianego rozporządzenia brzmi następująco:

„Pracownik najemny lub osoba prowadząca działalność na własny rachunek podlegający ustawodawstwu państwa członkowskiego są uprawnieni, w odniesieniu do członków swojej rodziny, którzy zamieszkują terytorium innego państwa członkowskiego, do świadczeń rodzinnych przewidzianych przez ustawodawstwo pierwszego państwa, tak jakby zamieszkiwali oni terytorium tego państwa, z zastrzeżeniem przepisów załącznika VI”.

9

Artykuł 8 Umowy w sprawie swobodnego przepływu osób między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi z jednej strony a Konfederacją Szwajcarską z drugiej strony, podpisanej w Luksemburgu w dniu 21 czerwca 1999 r., zatwierdzonej w imieniu Wspólnoty Europejskiej decyzją Rady i – w odniesieniu do umowy w sprawie współpracy naukowej i technologicznej – Komisji 2002/309/WE, Euratom z dnia 4 kwietnia 2002 r. w sprawie zawarcia siedmiu umów z Konfederacją Szwajcarską (Dz.U. 2002, L 114, s. 1) (zwanej dalej „umową WE–Szwajcaria”) stanowi:

„Umawiające się strony uwzględniają, zgodnie z załącznikiem II, koordynację systemów zabezpieczenia społecznego, szczególnie w celu:

10

Artykuł 1 załącznika II do umowy WE–Szwajcaria w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego przewiduje:

„1.   Umawiające się strony postanawiają, w odniesieniu do koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, stosować między sobą akty prawne Wspólnoty, do których stosuje się odniesienie, obowiązujące w dniu podpisania Umowy, z późniejszymi zmianami, zgodnie z sekcją A niniejszego załącznika lub postanowienia równoważne powyższym aktom.

2.   Pojęcie »państwo(-a) członkowskie« zawarte w aktach prawnych, do których następuje odniesienie w sekcji A niniejszego załącznika, należy rozumieć jako obejmujące Szwajcarię, oprócz państw objętych odpowiednimi aktami prawnymi Wspólnoty”.

11

Sekcja A wspomnianego załącznika odsyła między innymi do rozporządzenia nr 1408/71.

12

Należy zauważyć, że rozporządzenie nr 1408/71 zostało zastąpione przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 166, s. 1), podlegające stosowaniu od dnia 1 maja 2010 r., z którym to dniem rozporządzenie nr 1408/71 zostało uchylone. Załącznik II do umowy WE–Szwajcaria został dostosowany przez decyzję nr 1/2012 utworzonego na podstawie Umowy między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi z jednej strony a Konfederacją Szwajcarską z drugiej strony w sprawie swobodnego przepływu osób Wspólnego Komitetu z dnia 31 marca 2012 r. w sprawie zastąpienia załącznika II do tej umowy dotyczącego koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 103, s. 51), która weszła w życie w dniu 1 kwietnia 2012 r. Załącznik II do umowy WE–Szwajcaria odsyła obecnie do rozporządzenia nr 883/2004. Niemniej jednak zważywszy, że okoliczności sporów w postępowaniach głównych wystąpiły przed dniem wejścia w życie tej decyzji, do tych sporów zastosowanie znajduje ratione temporis rozporządzenie nr 1408/71, a to z uwagi na fakt, że z jednej strony zgodnie z art. 90 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 rozporządzenie nr 1408/71 pozostaje w mocy i wywołuje skutki prawne do celów stosowania między innymi umowy WE–Szwajcaria dopóki nie zostanie ona zmieniona, a z drugiej strony załącznik II sekcja A pkt 3 umowy WE–Szwajcaria w zmienionym brzmieniu wciąż odsyła do rozporządzenia nr 1408/71 „w odniesieniu do spraw, które zaistniały w przeszłości”.

13

Artykuł L.234‑43 ust. 1 code du travail (kodeksu pracy) stanowi:

„Ustanawia się urlop okolicznościowy zwany »urlopem wychowawczym«, przyznawany z powodu urodzenia lub przysposobienia jednego lub większej liczby dzieci, na rzecz których wypłacany jest zasiłek rodzinny i które spełniają wobec osoby ubiegającej się o urlop wychowawczy przesłanki określone w art. 2 akapity drugi i trzeci loi modifiée du 19 juin 1985 concernant les allocations familiales et portant création de la caisse nationale des prestations familiales (zmienionej ustawy z dnia 19 czerwca 1985 r. w sprawie zasiłków rodzinnych i utworzenia krajowej kasy świadczeń rodzinnych), do czasu ukończenia przez nie piątego roku życia.

Przyznania urlopu wychowawczego może domagać się każda osoba, zwana dalej »rodzicem«, pod warunkiem że:

14

Artykuł 306 code de la sécurité sociale (kodeksu zabezpieczenia społecznego) przewiduje:

„(1)   W okresie urlopu wychowawczego przyznanego na podstawie art. L.234‑ 43–L. 234‑49 code du travail, art. 29a–29g loi modifiée du 16 avril 1979 fixant le statut général des fonctionnaires de l’État (zmienionej ustawy z dnia 16 kwietnia 1979 r. określającej ogólne warunki zatrudnienia urzędników państwowych) i art. 30a–30g loi modifiée du 24 décembre 1985 fixant le statut général des fonctionnaires communaux (zmienionej ustawy z dnia 24 grudnia 1985 r. określającej ogólne warunki zatrudnienia urzędników komunalnych) wynagrodzenie za pracę zastępuje się ryczałtowym świadczeniem pieniężnym określanym jako „zasiłek”, które wynosi 1778,31 EUR miesięcznie w przypadku urlopu w pełnym wymiarze i 889,15 EUR w przypadku urlopu w niepełnym wymiarze. Zasiłek ten jest wypłacany co miesiąc przez cały okres trwania urlopu wychowawczego przewidziany w niniejszym rozdziale.

[…]

(2)   Uprawnienie do zasiłku przysługuje także osobie prowadzącej działalność na własny rachunek przez okres urlopu wychowawczego przyznanego z tytułu narodzin lub adopcji jednego lub większej liczby dzieci, na rzecz których wypłacany jest zasiłek rodzinny i które to dzieci spełniają wobec osoby ubiegającej się o urlop wychowawczy przesłanki określone w art. 270 akapity drugi i trzeci, do czasu ukończenia przez nie piątego roku życia, pod warunkiem że:

[…]”.

15

Zgodnie z art. 308 code de la sécurité sociale:

„(1)   Zasiłek przysługujący w okresie urlopu następującym natychmiast po urlopie macierzyńskim lub urlopie z tytułu przysposobienia nie kumuluje się z zasiłkiem edukacyjnym lub ze świadczeniem o tym samym charakterze pobieranym poza Wielkim Księstwem Luksemburga ani ze świadczeniem pobieranym z tytułu urlopu wychowawczego przyznanego dla tego samego dziecka lub dla tych samych dzieci poza Wielkim Księstwem Luksemburga, z wyjątkiem wydłużonego zasiłku edukacyjnego dla grupy trojga lub większej liczby dzieci lub dla dziecka niepełnosprawnego lub też odpowiadającego mu świadczenia pobieranego poza Wielkim Księstwem Luksemburga.

(2)   W przypadku gdy jedno z rodziców występuje o takie świadczenie jak opisane w ustępie powyżej poza Wielkim Księstwem Luksemburga i zgadza się na jego pobieranie mimo zakazu kumulacji, i to również po zaprzestaniu wypłacania zasiłku, przez okres do ukończenia drugiego roku życia przez dziecko, wypłacone już kwoty miesięczne zasiłku podlegają zwrotowi. W przypadku kumulacji z zasiłkiem edukacyjnym, o którym mowa w art. 299, uprawnienie do pobierania zasiłku wychowawczego jest zachowane, a wypłacone już kwoty zasiłku edukacyjnego podlegają potrąceniu z należnymi kwotami miesięcznymi zasiłku. W przypadku braku możliwości potrącenia wypłacona już kwota zasiłku edukacyjnego podlega zwrotowi.

(3)   Rodzic, który pobiera zasiłek edukacyjny lub świadczenie o tym samym charakterze poza Wielkim Księstwem Luksemburga, nie jest już uprawniony, z tytułu posiadania tego samego dziecka, do pobierania zasiłku wychowawczego (w przypadku gdy o urlop wychowawczy wystąpiono później) do ukończenia przez dziecko piątego roku życia.

(4)   Zasiłek wychowawczy z tytułu urlopu wychowawczego przyznanego (później) do ukończenia przez dziecko piątego roku życia nie może być wypłacany jednocześnie z zasiłkiem edukacyjnym lub innym świadczeniem o tym samym charakterze pobieranym poza Wielkim Księstwem Luksemburga przez drugiego z rodziców z tytułu posiadania tego samego dziecka lub tych samych dzieci, z wyjątkiem wydłużonego zasiłku edukacyjnego dla grupy trojga lub większej liczby dzieci lub dla dziecka niepełnosprawnego lub też odpowiadającego mu świadczenia pobieranego poza Wielkim Księstwem Luksemburga. W przypadku gdy o przyznanie tych dwóch świadczeń wystąpiono dla tego samego okresu, wypłacany jest jedynie zasiłek wychowawczy. Kwota odpowiadająca miesięcznym kwotom zasiłku edukacyjnego lub świadczenia pobieranego poza Wielkim Księstwem Luksemburga wypłaconym już łącznie z zasiłkiem wychowawczym podlega potrąceniu z należnymi kwotami miesięcznymi zasiłku. W przypadku braku możliwości potrącenia wypłacona już kwota zasiłku edukacyjnego podlega zwrotowi.

(5)   W przypadku zbiegu tych dwóch świadczeń po stronie tego samego rodzica z tytułu posiadania dwojga dzieci wypłata miesięcznych kwot zasiłku edukacyjnego należnego w okresie urlopu wychowawczego jest zawieszona. Miesięczna wysokość zasiłku o tym samym charakterze wypłacanego w ramach systemu nieluksemburskiego jest potrącana od miesięcznej kwoty zasiłku wychowawczego do wysokości sześciu miesięcznych kwot na każde dziecko. W przypadku braku możliwości potrącenia wypłacona już kwota zasiłku edukacyjnego podlega zwrotowi”.

16

F. Hliddal i P.L. Bornand, obywatele szwajcarscy, zamieszkują wraz ze swoimi rodzinami w Szwajcarii, pracując jednocześnie jako piloci w przedsiębiorstwie transportu lotniczego w Luksemburgu.

17

Zarząd CNPF odmówił przyznania im zasiłku wychowawczego z tego względu, że nie spełniali przesłanek określonych w art. L. 234‑43 code du travail, zgodnie z którym osoba ubiegająca się o urlop wychowawczy powinna nieprzerwanie posiadać miejsce zameldowania i zamieszkania w Luksemburgu lub podlegać zakresowi stosowania rozporządzeń wspólnotowych.

18

Conseil arbitral des assurances sociales (rada arbitrażowa ubezpieczeń społecznych), rozpoznająca wniesione przez F. Hliddal i P.L. Bornanda odwołanie od decyzji wydanych przez zarząd CNPF, zmieniła wspomniane decyzje, uznała odwołania za zasadne i przekazała obie sprawy do CNPF celem ponownego rozpoznania.

19

W wyniku apelacji CNPF Conseil supérieur de la sécurité sociale (wyższa rada arbitrażowa ubezpieczeń społecznych) utrzymała w mocy zaskarżone orzeczenia orzeczeniami z dnia 16 marca 2011 r.

20

CNPF wniosła od tych orzeczeń kasację do sądu odsyłającego, podnosząc sześć zarzutów, które – z wyjątkiem szóstego – zostały przez ten sąd oddalone w wyrokach dotyczących wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

21

Co się tyczy szóstego z zarzutów podniesionych przez CNPF, dotyczącego naruszenia tudzież odmowy zastosowania, tudzież błędnego zastosowania, tudzież błędnej wykładni art. 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71, Cour de cassation wskazuje, że Conseil supérieur de la sécurité sociale, przeanalizowawszy cel i przesłanki przyznania zasiłku wychowawczego, doszła do wniosku, że „[…] zasiłek wychowawczy ma zasadniczo cel rodzinny […]. Ma on głównie na celu wyrównanie lub przynajmniej złagodzenie niedogodności finansowych spowodowanych tymczasową rezygnacją z pracy zawodowej i zrekompensowanie kosztów związanych z utrzymaniem małych dzieci, opieką nad nimi i ich wychowywaniem”.

22

Zgodnie z informacjami dostarczonymi przez sąd odsyłający Conseil supérieur de la sécurité sociale dodała jeszcze, iż „[o]koliczność, że urlop wychowawczy może mieć dodatkowo i idealnie pozytywny skutek na rynek pracy, ponieważ w danym wypadku może powodować uwolnienie pewnej liczby stanowisk pracy, które mogłyby zostać obsadzone bezrobotnymi, czy też w drodze swej organizacji […] może promować lepszy podział zadań wychowawczych pomiędzy matki i ojców, nie podważa jego pierwszorzędnego celu”.

23

Powziąwszy wątpliwość co do kwalifikacji zasiłku wychowawczego takiego jak przewidziany w prawie luksemburskim jako świadczenia rodzinnego w rozumieniu art. 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71, Cour de cassation zdecydował się zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym, które zostało sformułowane w identyczny sposób w sprawie C‑216/12 i w sprawie C‑217/12:

„Czy świadczenie takie jak zasiłek wychowawczy przewidziany w art. 306‐308 code de la sécurité sociale stanowi świadczenie rodzinne w rozumieniu art. 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 ust. 1 lit. h) [rozporządzenia nr 1408/71], obowiązującego zgodnie z załącznikiem II sekcja A pkt 1) [umowy WE–Szwajcaria] oraz Aktu końcowego, podpisanych w Luksemburgu w dniu 21 czerwca 1999 r.?”.

24

Sprawy C‑216/12 i C-217/12 zostały połączone postanowieniem Prezesa Trybunału z dnia 13 czerwca 2012 r.

25

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71 należy interpretować w ten sposób, że zasiłek wychowawczy taki jak przewidziany w ustawodawstwie luksemburskim stanowi świadczenie rodzinne w rozumieniu rozporządzenia nr 1408/71.

26

CNPF zauważa przede wszystkim, że Trybunał powinien uznać się za niewłaściwy do udzielenia odpowiedzi na pytanie przedłożone mu przez sąd odsyłający, ponieważ umowa WE–Szwajcaria nie znajduje w niniejszym wypadku zastosowania. W istocie uregulowania dotyczące urlopu wychowawczego zostały wprowadzone w prawie luksemburskim ustawą z dnia 12 lutego 1999 r. mającą na celu transpozycję do prawa krajowego dyrektywy Rady 96/34/WE z dnia 3 czerwca 1996 r. w sprawie porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC (Dz.U. L 145, s. 4). Tymczasem obywatele szwajcarscy nie mogą powoływać się na krajowe przepisy ustawowe wydane w ramach dokonywania transpozycji tej dyrektywy, ponieważ ani umowa WE–Szwajcaria, ani załączniki do niej w żaden sposób nie odnoszą się do owej dyrektywy.

27

Posiłkowo CNPF wskazuje, że będący przedmiotem postępowań głównych zasiłek wychowawczy nie może zostać uznany za świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego. Podkreśla ona w tym względzie, że przyznanie urlopu wychowawczego i w rezultacie uprawnienie do otrzymywania zasiłku wychowawczego są przedmiotem indywidualnej, a także po części uznaniowej decyzji pracodawcy i nie zależą od sytuacji uprzednio określonej ustawowo.

28

Ponadto zdaniem CNPF zasiłek wychowawczy nie należy do żadnej z kategorii świadczeń wymienionych w art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71.

29

Wspomniany zasiłek nie stanowi świadczenia rodzinnego, a raczej jest zbliżony z punktu widzenia rozporządzenia nr 1408/71 do zasiłku z tytułu dobrowolnego pozostawania bez pracy w okresie urlopu wychowawczego. Zasiłek wychowawczy będący przedmiotem postępowań głównych nie stanowi bowiem uzupełnienia dochodów i nie ma na celu wyrównania kosztów utrzymania rodziny. Przeciwnie, zasiłek ten stanowi wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę, a przynajmniej zależne od istnienia stosunku pracy, i powinien być kwalifikowany jako dochód zastępczy. Taki zasiłek nie jest także uzupełnieniem dochodu, lecz sam w sobie stanowi dochód osoby go pobierającej. Uprawnienie do pobierania tego zasiłku wygasa z chwilą zakończenia urlopu wychowawczego, mimo że koszty związane z utrzymaniem dziecka pozostają jako takie niezmienione.

30

Zdaniem CNPF kwalifikacji zasiłku wychowawczego będącego przedmiotem postępowań głównych jako świadczenia rodzinnego w rozumieniu wspomnianego rozporządzania sprzeciwiają się następujące względy. Zasiłek ten może być pobierany zarówno przez ojca, jak i przez matkę z tytułu tego samego dziecka, jeżeli oboje rodzice pracują i ich przychód brutto przekracza minimalne wynagrodzenie otrzymywane przez osobę niewykwalifikowaną. Ponadto uprawnienie do urlopu wychowawczego przewidziane przez przepisy luksemburskie przysługuje rodzicom jedynie tytułem indywidualnym jako pracownikom i żaden inny członek rodziny nie może z niego skorzystać. Wreszcie Wielkie Księstwo Luksemburga nie złożyło oświadczenia zgodnie z art. 5 rozporządzenia nr 1408/71.

31

F. Hliddal i P.L. Bornand uważają, że na pytanie zadane przez sąd odsyłający należy odpowiedzieć twierdząco.

32

Podkreślają oni na wstępie, że zasiłek wychowawczy stanowi świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego. Jest ono przyznawane niezależnie od jakiejkolwiek indywidualnej oceny osobistych potrzeb, w oparciu o sytuację określoną ustawowo, a mianowicie gdy osoba ubiegająca się o przyznanie tego zasiłku udowodni, że pozostaje na urlopie wychowawczym. O ile ocena spełnienia przesłanek, od których zależy przyznanie urlopu wychowawczego, spoczywa na pracodawcy, o tyle ocena przesłanek przyznania zasiłku w pełni należy do zakładu ubezpieczeń społecznych wypłacającego zasiłek.

33

Zasiłek wychowawczy stanowi świadczenie rodzinne także z tego względu, że przysługuje on każdemu związanemu umową o pracę rodzicowi z tytułu narodzin lub przysposobienia jednego lub większej liczby dzieci, których wychowywaniu powinien poświęcić się rodzic otrzymujący ten zasiłek przez cały okres pozostawania na urlopie wychowawczym. Bezpośrednim celem tego zasiłku i jego głównym skutkiem jest wyrównanie kosztów związanych z utrzymaniem rodziny. W istocie ma on umożliwić jednemu z rodziców oddanie się wychowywaniu małego dziecka, a dokładniej wynagrodzić służbę polegającą na wychowywaniu dziecka, pokryć inne koszty opieki i wychowywania dziecka oraz, stosownie do okoliczności, zapobiec finansowym niedogodnościom wynikającym z rezygnacji z dochodu z działalności zawodowej. Wreszcie wyznaczenie CNPF jako organu wypłacającego ten zasiłek podkreśla rodzinny charakter wspomnianego zasiłku.

34

Komisja Europejska zauważa na wstępie, że kwestia możliwości skorzystania przez obywateli szwajcarskich z uregulowań luksemburskich, których dotyczą postępowania główne, nie została poddana przez sąd odsyłający ocenie Trybunału, a zatem ten ostatni nie jest władny wypowiadać się w tym zakresie.

35

Co się tyczy pytania zadanego przez sąd odsyłający, Komisja uważa, że zasiłek wychowawczy przewidziany przez przepisy luksemburskie stanowi świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego, a nie wynagrodzenie w rozumieniu prawa Unii. W istocie w dziedzinie swobodnego przepływu pracowników pojęcie wynagrodzenia zakłada co do zasady istnienie stosunku pracy. Tymczasem w czasie pozostawania przez pracownika na urlopie wychowawczym stosunek pracy podlega zawieszeniu. Ponadto w niniejszym przypadku zasiłek wychowawczy jest finansowany z dochodów uzyskanych z podwyższenia opłaty paliwowej. Nadwyżka jest pokrywana z budżetu państwa. A zatem zasiłek ten nie jest wypłacany przez pracodawcę.

36

Komisja uważa ponadto, że chodzi tu o świadczenie rodzinne w rozumieniu art. 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71. W tym względzie Komisja powołuje się między innymi na fakt, że zgodnie z art. 308 code de la sécurité sociale zasiłek przysługujący w okresie urlopu nie kumuluje się z zasiłkiem edukacyjnym lub ze świadczeniem pobieranym w innym państwie z tytułu urlopu wychowawczego przyznanego dla tego samego dziecka. Tego rodzaju przepisy o braku kumulacji są charakterystyczne dla świadczeń rodzinnych. Ponadto wspomniany zasiłek jest wypłacany w ryczałtowej wysokości niezależnie od wynagrodzenia pobieranego wcześniej przez danego pracownika.

37

Na wstępie należy stwierdzić, że zdaniem CNPF umowa WE–Szwajcaria nie znajduje zastosowania w sporach w postępowaniach głównych, a zatem Trybunał nie jest właściwy, by udzielić odpowiedzi na pytanie przedłożone mu przez sąd odsyłający.

38

Jak słusznie podkreśla sąd odsyłający, porozumienie WE–Szwajcaria, czyniąc wyraźne odesłanie do rozporządzenia nr 1408/71, rozszerza podmiotowy zakres stosowania tego rozporządzenia na obywateli szwajcarskich. Natomiast poprzez przedłożone Trybunałowi pytanie, które dotyczy wykładni owego rozporządzenia, sąd odsyłający pragnie ustalić, czy zasiłek wychowawczy taki jak ten będący przedmiotem postępowań głównych należy do przedmiotowego zakresu stosowania owego rozporządzenia, w którym to przypadku byłby objęty odesłaniem do tego rozporządzenia zawartym w rzeczonej umowie i obywatele szwajcarscy mogliby domagać się jego przyznania. Ponadto brak odesłania we wspomnianej umowie do dyrektywy 96/34, której transpozycję do prawa krajowego miała zapewnić zdaniem CNPF ustawa z dnia 12 lutego 1999 r. w sprawie urlopu wychowawczego i urlopu ze względów rodzinnych, pozostaje z tego punktu widzenia bez znaczenia dla sporów w postępowaniach głównych.

39

W tych okolicznościach Trybunał jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na przedłożone mu pytanie.

40

W pierwszej kolejności należy rozpatrzyć, czy zasiłek wychowawczy winien być postrzegany jako „wynagrodzenie” w rozumieniu art. 157 TFUE, czy też jako „świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego” w rozumieniu rozporządzenia nr 1408/71.

41

Zgodnie z art. 157 ust. 2 TFUE „przez wynagrodzenie rozumie się zwykłą podstawową lub minimalną płacę albo uposażenie oraz wszystkie inne korzyści w gotówce lub w naturze, otrzymywane przez pracownika bezpośrednio lub pośrednio, z racji zatrudnienia, od pracodawcy”. W myśl utrwalonego orzecznictwa pojęcie to obejmuje wszystkie korzyści w gotówce lub w naturze, obecne lub przyszłe, otrzymywane przez pracownika od pracodawcy bezpośrednio lub pośrednio z racji zatrudnienia, niezależnie od tego, czy są one wypłacane z tytułu umowy o pracę, z mocy uregulowań ustawowych, czy też według uznania (zob. wyroki z dnia 17 maja 1990 r. w sprawie C-262/88 Barber, Rec. s. I-1889, pkt 12; z dnia 19 listopada 1998 r. w sprawie C-66/96 Høj Pedersen i in., Rec. s. I-7327, pkt 32; z dnia 30 marca 2000 r. w sprawie C-236/98 JämO, Rec. s. I-2189, pkt 39, a także z dnia 30 marca 2004 r. w sprawie C-147/02 Alabaster, Rec. s. I-3101, pkt 42).

42

Tymczasem Trybunał – z jednej strony – orzekł, że pracownik, który korzysta z urlopu wychowawczego przysługującego mu na podstawie prawa krajowego i wiążącego się z pobieraniem zasiłku wychowawczego wypłacanego przez państwo, znajduje się w szczególnej sytuacji, której nie można porównać do sytuacji mężczyzny lub kobiety wykonujących pracę, ponieważ rzeczony urlop charakteryzuje się tym, że umowa o pracę ulega zawieszeniu, a tym samym zawieszeniu ulegają wzajemne zobowiązania pracodawcy i pracownika (zob. wyroki: z dnia 21 października 1999 r. w sprawie C-333/97 Lewen, Rec. s. I-7243, pkt 37; z dnia 16 lipca 2009 r. w sprawie C-537/07 Gómez-Limón Sánchez-Camacho, Zb.Orz. s. I-6525, pkt 57).

43

Z drugiej zaś strony z akt sprawy nie wynika, że zasiłek będący przedmiotem postępowań głównych jest wypłacany, choćby w sposób pośredni, przez samego pracodawcę.

44

Z powyższych rozważań wynika, że zasiłek wychowawczy będący przedmiotem postępowań głównych nie stanowi wynagrodzenia w rozumieniu art. 157 TFUE.

45

W drugiej kolejności należy zbadać, czy w przypadku zasiłku wychowawczego takiego jak przewidziany w art. 306 code de la sécurité sociale spełnione są wypracowane w orzecznictwie kryteria pozwalające na zakwalifikowanie danego świadczenia jako świadczenia z tytułu zabezpieczenia społecznego w rozumieniu rozporządzenia nr 1408/71.

46

Na wstępie należy podkreślić, że okoliczność, iż rząd luksemburski nie złożył na podstawie art. 5 rozporządzenia oświadczenia wskazującego, że zasiłek wychowawczy przewidziany w art. 306 code de la sécurité sociale jest objęty systemem określonym w art. 4 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia, nie może sama w sobie dowodzić tego, iż wspomniany zasiłek nie jest objęty zakresem stosowania owego rozporządzenia (zob. w szczególności wyroki: z dnia 29 listopada 1977 r. w sprawie 35/77 Beerens, Rec. s. 2249, pkt 9; z dnia 15 marca 1999 r. w sprawie C-85/99 Offermanns, Rec. s. I-2261, pkt 26).

47

Ponadto kwalifikacja danego świadczenia dokonana w prawie krajowym nie jest rozstrzygająca dla oceny, czy świadczenie to jest objęte, czy też nie, przedmiotowym zakresem stosowania rozporządzenia nr 1408/71 (zob. wyroki z dnia 16 lipca 1992 r. w sprawie C-78/91 Hughes, Rec. s. I-4839, pkt 14; z dnia 10 października 1996 r. w sprawach połączonych C-245/94 i C-312/94 Hoever i Zachow, Rec. s. I-4895, pkt 17; a także ww. wyrok w sprawie Offermanns, pkt 37).

48

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dane świadczenie można uznać za świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego, jeżeli jest przyznawane uprawnionym bez jakiejkolwiek indywidualnej i uznaniowej oceny potrzeb osobistych, w oparciu o sytuację określoną ustawowo, oraz jeżeli dotyczy ono jednego z rodzajów ryzyka wyraźnie wymienionych w art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71 (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawie Hughes, pkt 15; wyroki: z dnia 21 lutego 2006 r. w sprawie C-286/03 Hosse, Zb.Orz. s. I-1771, pkt 37; z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawach połączonych C-396/05, C-419/05 i C-450/05 Habelt i in., Zb.Orz. s. I-11895, pkt 63; a także z dnia 11 września 2008 r. w sprawie C-228/07 Petersen, Zb.Orz. s. I-6989, pkt 19).

49

Chociaż CNPF podnosi, że sytuacja prawna stanowiąca zdarzenie rodzące uprawnienie do zasiłku wychowawczego wynika w ostateczności z decyzji pracodawcy o przyznaniu – lub nie – urlopu wychowawczego, to jednak pozostaje faktem, że ów sam zasiłek jest przyznawany na podstawie ustawowo określonej sytuacji, w oderwaniu od jakiejkolwiek indywidualnej i uznaniowej oceny osobistych potrzeb beneficjenta.

50

W tym względzie, co też podkreślają F. Hliddal i P.L. Bornand, należy dokonać rozróżnienia między przesłankami udzielenia urlopu wychowawczego a przesłankami, od których spełnienia zależy przyznanie omawianego zasiłku w przypadku ustalenia istnienia ustawowo określonej sytuacji. Jedynie te ostatnie przesłanki podlegają uwzględnieniu przy dokonywaniu kwalifikacji omawianego świadczenia.

51

Jeżeli zasiłek wychowawczy taki jak ten będący przedmiotem postępowań głównych spełnia pierwszą z dwóch wymienionych powyżej w pkt 48 niniejszego wyroku przesłanek, to należy ponadto zbadać, czy z uwagi na jego konstytutywne elementy, a zwłaszcza jego cel i przesłanki przyznania, wspomniane świadczenie stanowi świadczenie rodzinne w rozumieniu art. 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71, czy też chodzi tu raczej o dochód zastępczy należący do świadczeń z tytułu bezrobocia.

52

Świadczenie takie jak zasiłek wychowawczy będący przedmiotem postępowań głównych nie stanowi świadczenia z tytułu bezrobocia. Trybunał orzekł bowiem już w przeszłości, że w celu rozróżnienia poszczególnych kategorii świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego należy uwzględnić ryzyko, które pokrywa każde ze świadczeń. Zatem świadczenie z tytułu bezrobocia obejmuje ryzyko związane z utratą przez pracownika dochodu wskutek utraty przez niego zatrudnienia, mimo że wciąż jest on zdolny do pracy. Świadczenie przyznane w następstwie ziszczenia się tego ryzyka, tj. utraty zatrudnienia, które przestaje być należne z powodu zakończenia tej sytuacji z racji podjęcia przez zainteresowanego działalności zarobkowej, winno być uznane za świadczenie z tytułu bezrobocia (zob. wyrok z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie C-406/04 De Cuyper Rec. s. I-6947, pkt 27).

53

Tymczasem nie jest tak w przypadku osoby, która pobiera zasiłek wychowawczy taki jak ten będący przedmiotem postępowań głównych. Osoba taka nie utraciła zatrudnienia, a jedynie zdecydowała się zawiesić swój stosunek pracy.

54

Należy również przypomnieć, że zgodnie z art. 1 lit. u) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71 „określenie »świadczenia rodzinne« oznacza wszelkie świadczenia rzeczowe lub pieniężne wyrównujące koszty utrzymania rodziny”. W tym zakresie Trybunał orzekł, że świadczenia rodzinne mają na celu pomoc społeczną dla pracowników mających na utrzymaniu rodzinę poprzez udział całej społeczności w pokryciu związanych z tym kosztów (zob. wyrok z dnia 4 lipca 1985 r. w sprawie 104/84 Kromhout, Rec. s. 2205, pkt 14; ww. wyrok w sprawie Offermanns, pkt 38).

55

Zawarte we wspomnianym przepisie sformułowanie „wyrównujące koszty utrzymania rodziny” należy rozumieć jako publiczny wkład w budżet rodzinny mający na celu zmniejszenie obciążeń wynikających z utrzymania dzieci (ww. wyrok w sprawie Offermanns, pkt 41; wyrok z dnia 7 listopada 2002 r. w sprawie C-333/00 Maaheimo, Rec. s. I-10087, pkt 25).

56

Trybunał orzekł także, że zasiłek wychowawczy mający umożliwić jednemu z rodziców oddanie się wychowywaniu małego dziecka, a dokładniej mający wynagrodzić służbę polegającą na wychowywaniu tego dziecka, pokryć inne kosztów opieki i wychowywania dziecka oraz, stosownie do okoliczności, zapobiec finansowym niedogodnościom wynikającym z rezygnacji z dochodu z działalności zawodowej wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy, ma na celu wyrównanie kosztów utrzymania rodziny w rozumieniu art. 1 lit. u) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71 (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Hoever i Zachow, pkt 23, 25).

57

Z pkt 27 ww. wyroku w sprawie Hoever i Zachow wynika, że takie świadczenie należy zrównać ze świadczeniem rodzinnym w rozumieniu art. 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71 (zob. wyrok z dnia 11 czerwca 1998 r. w sprawie C-275/96 Kuusijärvi, Rec. s. I-3419, pkt 60).

58

Co się tyczy bardziej szczegółowo zasiłków z tytułu przerwy w karierze wypłacanych pod pewnymi warunkami pracownikom, którzy przerywają swoją karierę w kontekście urlopu wychowawczego, Trybunał orzekł już, że tego rodzaju świadczenie, analogiczne do zasiłku wychowawczego będącego przedmiotem postępowań głównych, należy zrównać ze świadczeniem rodzinnym (zob. wyrok z dnia 7 września 2004 r. w sprawie C‑469/02 Komisja przeciwko Belgii, pkt 16).

59

Z ogółu powyższych uwag wynika, że zasiłek wychowawczy będący przedmiotem postępowań głównych, po pierwsze, nie może być kwalifikowany jako wynagrodzenie w rozumieniu art. 157 TFUE, i po drugie, stanowi świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego, którego cechy odpowiadają świadczeniu rodzinnemu w rozumieniu rozporządzenia nr 1408/71.

60

Odpowiedź na zadane pytanie winna zatem brzmieć: art. 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia nr 1408/71 należy interpretować w ten sposób, że zasiłek wychowawczy taki jak ten przewidziany w ustawodawstwie luksemburskim stanowi świadczenie rodzinne w rozumieniu tego rozporządzenia.

61

Dla stron w postępowaniach głównych niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniach głównych, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 1 lit. u) ppkt (i) oraz art. 4 ust. 1 lit. h) rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, zmienionego i zaktualizowanego rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r., zmienionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 1606/98 z dnia 29 czerwca 1998 r., należy interpretować w ten sposób, że zasiłek wychowawczy taki jak ten przewidziany w ustawodawstwie luksemburskim stanowi świadczenie rodzinne w rozumieniu tego rozporządzenia.