1. 

W jakim zakresie zapewnianie wysokiego poziomu ochrony konsumentów narusza autonomię proceduralną państw członkowskich w zakresie powództw o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk wnoszonych przez stowarzyszenia ochrony konsumentów? Czy w celu zapewnienia skuteczności zwalczania przez te stowarzyszenia nieuczciwych warunków umownych należy im przyznać możliwość zaskarżenia postanowienia stwierdzającego brak właściwości miejscowej tego sądu, nawet wówczas gdy prawo krajowe wyklucza taką możliwość w sposób ogólny, oraz czy powinny one korzystać z przywileju jurysdykcji szczególnej zastrzeżonej dotąd tylko dla samych konsumentów? Taki jest właśnie co do istoty charakter problematyki poruszonej we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszej sprawie.

2.

Motyw dwudziesty trzeci dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich ( 2 ) przewiduje, że „osoby lub organizacje, które na podstawie przepisów prawnych państwa członkowskiego mają uzasadniony interes do działania w sprawie, muszą posiadać uprawnienie do wszczęcia postępowania dotyczącego warunków umowy przeznaczonych do ogólnego stosowania w umowach zawieranych z konsumentami, a w szczególności warunków nieuczciwych, zarówno przed sądem, jak i przed organami administracyjnymi właściwymi do rozstrzygania skarg lub inicjowania odpowiednich działań prawnych; powyższa możliwość jednakże nie pociąga za sobą wcześniejszej weryfikacji ogólnych warunków obowiązujących w poszczególnych sektorach gospodarki”.

3.

Motyw dwudziesty czwarty dyrektywy 93/13 stanowi dalej, że „sądy i organy administracyjne państw członkowskich muszą mieć do swojej dyspozycji stosowne i skuteczne środki zapobiegające stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich”.

4.

Artykuł 7 dyrektywy 93/13 sformułowany jest w sposób następujący:

„1.   Zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami.

2.   Środki określone w ust. 1 obejmują postanowienia, według których osoby i organizacje mające uzasadniony interes na mocy prawa krajowego, związany z ochroną konsumentów, będą mogły wszcząć postępowanie zgodnie z właściwym prawem krajowym przed sądami lub przed organami administracyjnymi mającymi odpowiednie kwalifikacje do decydowania, czy warunki umowy sporządzone do celów ogólnego wykorzystania są nieuczciwe; co umożliwi powyższym osobom i organizacjom podjęcie stosownych i skutecznych środków w celu zapobieżenia stałemu stosowaniu takich warunków.

[…]”.

5.

Właściwe hiszpańskie przepisy prawne w ramach wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszej sprawie można streścić w następujący sposób.

6.

Zgodnie z Ley 1/2000 de Enjuiciamento Civil ( 3 ) (ustawą Kodeks postępowania cywilnego, zwaną dalej „LEC”) powództwa mające na celu stwierdzenie nieważności postanowień umownych dotyczących ogólnych warunków umownych należy wnosić przed sąd miejsca zamieszkania powoda. Natomiast w przypadku powództw o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk, których celem jest nakazanie pozwanemu zaprzestania jego zachowania lub zapobieżenia powtórzenia się takiego zachowania w przyszłości ( 4 ), właściwy jest sąd miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego przedsiębiorcy, pod warunkiem że to miejsce zamieszkania lub siedziba znajdują się na terytorium hiszpańskim ( 5 ). Ta ostatnia reguła właściwości miejscowej ma zatem zastosowanie w przypadku, gdy dane powództwo zostało wytoczone w obronie zarówno zbiorowych, jak i jednostkowych interesów konsumentów ( 6 ) oraz gdy zostało ono wniesione przez stowarzyszenie konsumentów spełniające warunki określone w ustawie ( 7 ).

7.

Ponadto orzeczenia stwierdzające brak właściwości miejscowej sądu rozpoznającego sprawę są niezaskarżalne ( 8 ).

8.

Associación de Consumidores Independientes de Castilla y León (Stowarzyszenie niezależnych konsumentów wspólnoty autonomicznej Kastylii i Leónu, zwane dalej „ACICL”) jest stowarzyszeniem konsumentów wpisanym do rejestru organizacji konsumentów i użytkowników hiszpańskiej wspólnoty autonomicznej Kastylii i Leónu. Ma swoją siedzibę w Salamance. Liczy 110 członków i w 2010 r. dysponowało budżetem w wysokości 3941 EUR. Jego działanie jest ograniczone geograficznie do terytorium wspomnianej wspólnoty. ACICL nie należy do federacji ani do innego stowarzyszenia lub organizacji o wymiarze międzyregionalnym lub krajowym. Ponadto spełnia ustawowe przesłanki, aby móc bronić przed sądem zbiorowych interesów konsumentów.

9.

W pierwszej instancji ACICL wniosło do Juzgado de Primera Instancia no 4 y de lo Mercantil de Salamanca (sądu gospodarczego pierwszej instancji nr 4 w Salamance, Hiszpania) powództwo o zaprzestanie naruszenia przeciwko spółce Anuntis Segunda Mano SL, której siedziba znajduje się w prowincji Barcelona. Powództwo dotyczyło konkretnie żądania stwierdzenia nieważności niektórych uregulowań zawartych w ogólnych warunkach użytkowania znajdujących się na portalu wspomnianej spółki ( 9 ), ze względu na to, że stanowią one nieuczciwe warunki, oraz usunięcia w przyszłości zarzucanego zachowania stanowiącego nadużycie.

10.

Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2011 r. Juzgado de Primera Instancia no 4 y de lo Mercantil de Salamanca stwierdził brak swej właściwości do rozpoznania powództwa wniesionego przez ACICL. Zdaniem sądu z art. 52 ust. 1 pkt 14 LEC wynika, że sądem właściwym do rozpoznania powództw o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk wnoszonych w celu obrony zbiorowych interesów konsumentów jest sąd miejsca siedziby pozwanego. Juzgado de Primera Instancia no 4 y de lo Mercantil de Salamanca wyjaśnił jednak, że od tego stwierdzenia braku jurysdykcji przysługuje apelacja, mimo że żaden przepis krajowy nie przewiduje takiej możliwości.

11.

Do Audiencia Provincial de Salamanca (sądu okręgowego w Salamance) wpłynęła zatem apelacja wniesiona przez ACICL. Sąd odsyłający staje przed dwoma rodzajami problemów.

12.

Po pierwsze, na mocy krajowych przepisów proceduralnych, w szczególności art. 60 LEC i 67 LEC, stwierdzenie braku właściwości miejscowej jest niemożliwe do podważenia środkami prawnymi, w związku z czym, jeśli ACICL pragnie skutecznie skierować na drogę sądową powództwo o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk, powinna wnieść sprawę wyłącznie do sądu siedziby pozwanego. Sąd odsyłający zastanawia się, czy w tych warunkach brak możliwości zaskarżenia orzeczeń hiszpańskich sądów stwierdzających ich brak właściwości miejscowej w ramach indywidualnych powództw o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk wnoszonych w interesie konsumentów, nie utrudnia realizowanego przez prawo Unii w sposób ogólny, a przez dyrektywę 93/13 w szczególności, celu polegającego na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony interesów konsumentów. Jeżeli tak by było, sąd odsyłający powinien wyłączyć zastosowanie krajowych przepisów proceduralnych, aby móc wydać rozstrzygnięcie w przedmiocie zawisłej przed nim apelacji.

13.

Po drugie, sąd odsyłający zastanawia się nad zgodnością: 1) z prawem Unii, 2) z celem wysokiego poziomu ochrony konsumentów oraz 3) ze znaczeniem przyznanym powództwom wnoszonym w tej dziedzinie przez stowarzyszenia konsumentów, normy jurysdykcyjnej, zgodnie z którą powództwo o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk, z którym wystąpiło takie stowarzyszenie, należy wnieść do sądu miejsca zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy, z którego to wniesienia ACICL powinno ostatecznie zrezygnować ze względu na jego nieznaczny budżet i ograniczony terytorialnie zakres działalności.

14.

W tych okolicznościach Audiencia Provincial de Salamanca postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału na podstawie art. 267 TFUE, w drodze postanowienia odsyłającego, które zostało złożone w sekretariacie Trybunału w dniu 11 września 2012 r., dwa następujące pytania prejudycjalne:

15.

Uwagi na piśmie zostały przedstawione Trybunałowi przez stowarzyszenie wnoszące apelację w postępowaniu głównym, rząd hiszpański oraz Komisję Europejską.

16.

W pierwszej kolejności poddam analizie wysunięty przez rząd hiszpański argument dotyczący niedopuszczalności pytania pierwszego, by następnie przypomnieć zasady wynikające z dobrze utrwalonego orzecznictwa Trybunału, które będą przydatne do moich rozważań. Wreszcie przeprowadzę analizę braku w porządku prawnym państwa członkowskiego dwuinstancyjności postępowania sądowego w dziedzinie właściwości miejscowej w świetle przywołanych powyżej zasad, a w szczególności zasady skuteczności.

17.

Należy od razu oddalić argument wysunięty przez rząd hiszpański, że pierwsze pytanie prejudycjalne skierowane do Trybunału jest niedopuszczalne ze względu na to, że sprawa jest czysto wewnętrzna i rozpatrywany przepis procesowy należy zatem przeanalizować w świetle samej zasady skutecznej ochrony sądowej zagwarantowanej w konstytucji hiszpańskiej. W tym celu wystarczy przypomnieć, że celem powództwa wniesionego przez ACICL do Juzgado de Primera Instancia no 4 y de lo Mercantil de Salamanca i do sądu odsyłającego jest stwierdzenie nieuczciwego charakteru postanowień umownych stosowanych przez spółkę pozwaną w postępowaniu głównym, a tym samym wyraźnie dotyczy ono możliwości powołania przed sądem ochrony konsumentów przewidzianej w dyrektywie 93/13, w odpowiednim przypadku w drodze interwencji stowarzyszeń konsumentów, o których mowa w art. 7 ust. 2 wspomnianej dyrektywy.

18.

Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 zobowiązuje państwa członkowskie, aby zapewniły „stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków”. Sąd odsyłający zwraca się do Trybunału z pytaniem, czy te stosowne i skuteczne środki powinny obejmować możliwość wniesienia apelacji od wydanego w przedmiocie powództwa stowarzyszenia konsumentów orzeczenia stwierdzającego brak właściwości miejscowej.

19.

Dyrektywa 93/13 nie dokonuje harmonizacji środków proceduralnych dostępnych takim stowarzyszeniom. Tymczasem zdaniem Trybunału „swoboda wyboru formy i środków służących zapewnieniu wykonania danej dyrektywy nie ma wpływu na zobowiązanie państw członkowskich będących adresatami tej dyrektywy do podjęcia wszelkich środków niezbędnych dla zapewnienia pełnej skuteczności danej dyrektywy zgodnie z jej zamierzonymi celami” ( 10 ). Zgodnie z wielokrotnie powtarzanym orzecznictwem „[z]obowiązanie państw członkowskich do osiągnięcia rezultatu wskazanego w dyrektywie, jak również wynikająca z art. [4 ust. 3 TUE] powinność podjęcia wszelkich właściwych środków ogólnych lub szczególnych w celu zapewnienia wykonania tego zobowiązania, ciąży na wszystkich organach tych państw, w tym, w granicach ich kompetencji, na organach sądowych” ( 11 ), na których „spoczywa w szczególności obowiązek zapewnienia ochrony prawnej gwarantowanej podmiotom prawa poprzez przepisy prawa Unii oraz zapewnienie pełnej skuteczności tych przepisów” ( 12 ). Ponadto w braku odpowiedniej regulacji unijnej w danej dziedzinie – jak to ma miejsce w ramach postępowania głównego – „do wewnętrznego porządku prawnego każdego państwa członkowskiego należy wyznaczenie właściwych sądów i określenie reguł proceduralnych dotyczących środków prawnych służących zapewnieniu ochrony uprawnień, które jednostki wywodzą z prawa Unii” ( 13 ), z zastrzeżeniem skutecznej ochrony tych praw ( 14 ).

20.

W tym względzie z utrwalonego orzecznictwa wynika również, że „zasady proceduralne dotyczące środków zaskarżenia mających na celu zapewnienie ochrony praw jednostek wynikających z prawa Unii nie mogą być mniej korzystne niż w przypadku podobnych środków zaskarżenia istniejących w prawie krajowym (zasada równoważności) i nie mogą powodować w praktyce, że korzystanie z uprawnień wynikających z prawa Unii stanie się niemożliwe lub nadmiernie utrudnione (zasada skuteczności)” ( 15 ).

21.

Moja analiza poruszanej tutaj kwestii powinna uwzględniać całość powyższych rozważań.

22.

Sytuację w postępowaniu głównym należy ocenić zatem pod kątem zasady równoważności i zasady skuteczności. Zasada równoważności nie została jednak tutaj zakwestionowana. Pozostaje zatem określenie tej sytuacji z punktu widzenia zasady skuteczności.

23.

Ogólnie należałoby zauważyć, że w dziedzinie ochrony konsumentów prawo Unii nie zawiera szczególnego wymogu w zakresie liczby instancji postępowania sądowego, jaką powinny przewidzieć państwa członkowskie. Struktura sądownicza podlega w całości autonomii proceduralnej państw członkowskich. Ponadto uznaje się, że celem traktatów nie było wprowadzanie innych środków prawnych niż środki przewidziane w prawie krajowym, chyba że z konstrukcji krajowego porządku prawnego wynika, iż brak w nim środka prawnego pozwalającego, choćby w sposób incydentalny, zapewnić ochronę uprawnień podmiotów prawa wynikających z prawa Unii ( 16 ).

24.

W kontekście omawianego pytania pojawia się problem braku możliwości wniesienia apelacji od orzeczenia stwierdzającego brak właściwości miejscowej sądu rozpatrującego sprawę i wskazującego właściwy miejscowo sąd, przed który należy wnieść sprawę. Jak przypomniała Komisja jedyna istniejąca zasada na szczeblu Unii dotycząca tej tematyki odnosi się do samych sądów Unii. Artykuł 54 akapit drugi załączonego do traktatów Protokołu (nr 3) w sprawie statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przewiduje, że „[j]eśli Sąd stwierdzi, że nie jest właściwy do rozpoznawania skargi, dla której właściwy jest Trybunał Sprawiedliwości, kieruje ją do Trybunału Sprawiedliwości. Jeśli Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi, że skarga należy do właściwości Sądu, kieruje ją do Sądu, który nie może stwierdzić braku właściwości” ( 17 ). Takie orzeczenia o przekazaniu sprawy nie podlegają zaskarżeniu ( 18 ).

25.

Z pewnością przekazanie sprawy z jednego sądu Unii do drugiego nie wiąże się z takimi samymi niedogodnościami geograficznymi jak te powstałe w kontekście sporu głównego.

26.

Jednak – i ma to fundamentalne znaczenie dla właściwego zrozumienia pytania pierwszego – pytanie to dotyczy oceny zgodności z prawem Unii krajowego przepisu procesowego, tj. art. 67 ust. 1 LEC, zgodnie z którym orzeczenia stwierdzające brak właściwości miejscowej są niezaskarżalne, przy czym wspomniane niedogodności wynikają z zastosowania zasady, zgodnie z którą powództwo o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk, z którym wystąpiło stowarzyszenie konsumentów, należy wnieść do sądu miejsca zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy, czyli z art. 52 ust. 1 pkt 14 LEC. A przepis ten nie jest przedmiotem rozpatrywanego tu pytania prejudycjalnego.

27.

W tych okolicznościach porównanie z przepisami proceduralnymi mającymi zastosowanie do sądów Unii jest wymierne i wynika z niego, że ani system właściwych dla nich środków prawnych, ani hiszpańskie prawo procesowe nie przewidują możliwości odwołania od orzeczeń o braku właściwości.

28.

W odniesieniu do źródeł prawa pochodnego, ani dyrektywa 98/27/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów ( 19 ), ani zastępująca ją dyrektywa 2009/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów ( 20 ), nie zatroszczyły się konkretnie o uregulowanie kwestii liczby instancji postępowania sądowego, jaką państwa członkowskie powinny przewidzieć w odniesieniu do orzeczeń o braku właściwości miejscowej wydawanych w stosunku do stowarzyszeń konsumentów.

29.

Odnośnie do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 r., warto zwrócić uwagę, że dopiero protokół nr 7 ( 21 ) do tej konwencji wprowadził prawo do dwóch instancji sądowych ( 22 ). Jednakże poza tym, że wspomniane prawo dotyczy wyłącznie spraw karnych, należy zauważyć, że obecnie protokół ten nie został jeszcze ratyfikowany przez wszystkie państwa członkowskie Unii. Dość powiedzieć, w jakim stopniu liczba instancji różni się w zależności od państwa członkowskiego i to niezależnie od danej dziedziny.

30.

W braku normy wyraźnie przewidującej na poziomie Unii zakres gwarancji ochrony sądowej, na którą może się powoływać stowarzyszenie konsumentów, należy określić, czy przepis krajowy będący przedmiotem postępowania głównego, który uniemożliwia apelację od orzeczenia stwierdzającego brak właściwości miejscowej, nie czyni stosowania praw i uprawnień, jakie dla tego stowarzyszenia wynikają z prawa Unii, praktycznie niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym.

31.

W tym względzie należy stwierdzić, po pierwsze, że brak możliwości wniesienia apelacji, z którym zostało skonfrontowane ACICL, dotyczy wyłącznie właściwości miejscowej i nie prowadzi do pozbawienia ACICL jakiegokolwiek środka odwoławczego pozwalającego na wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia jego powództwa mającego na celu spowodowanie zaprzestania stosowania postanowień umownych uważanych przez nią za nieuczciwe. W każdym razie jednak miał on faktyczną możliwość wniesienia apelacji, przy czym dostęp do sądu orzekającego co do istoty jest zapewniony przez obowiązek sądu wskazanego przez sąd, który uznał się niewłaściwy, do niepodważania swojej własnej właściwości miejscowej. Jakakolwiek hipoteza odmowy dostępu do wymiaru sprawiedliwości jest zatem wykluczona.

32.

Po drugie, brak możliwości wniesienia apelacji nie zamyka też definitywnie dyskusji co do właściwości miejscowej, ponieważ właściwość sądu miejsca siedziby pozwanego w postępowania głównym może być ponownie ( 23 ) przedmiotem wymiany stanowisk po wydaniu przez ten sąd orzeczenia co do istoty sprawy.

33.

O ile doskonale rozumiem trudności, przed którymi stanęło ACICL i nie zaprzeczam istnieniu niedogodności związanych z brakiem możliwości wniesienia apelacji od orzeczenia zamykającego drogę do wydania wyroku w obszarze geograficznym strony wnoszącej apelację w postępowaniu głównym, należy również przyznać, że ACICL może wnieść powództwo przed inny sąd, tym razem właściwy miejscowo, i w ten sposób wnieść swój wkład w realizację celu zamierzonego przez dyrektywę.

34.

Powtórzę, że zmiana miejsca sądu, będąca źródłem trudności, w obliczu których stanęło ACICL nie jest, sama w sobie, skutkiem braku możliwości wniesienia apelacji od orzeczenia stwierdzającego brak właściwości miejscowej, ale wynika z zastosowania art. 52 ust. 1 pkt 14 LEC, stanowiącego istotę drugiego pytania skierowanego do Trybunału.

35.

Wprawdzie w wyniku tego stwierdzenia braku właściwości miejscowej Juzgado de Primera Intancia no 4 y de la Mercantil de Salamanca ACICL jest narażone na ryzyko rezygnacji z wniesienia powództwa ze względów wyłącznie finansowych. Niemniej jednak trudno byłoby stwierdzić naruszenie zasady skuteczności za każdym razem, gdy jednostka, po tym jak zostaje wydane orzeczenie o braku właściwości, odstępuje od wniesienia powództwa ze względu na jego koszt, pod warunkiem oczywiście, że całkowity koszt postępowania nie jest aż tak nadmierny, że okazałby się odstraszający. Tymczasem nigdy nie zostało podniesione w tej sprawie, że koszt przeniesienia postępowania jest obiektywnie nadmierny.

36.

Zostało ustalone natomiast, że kosztu tego przeniesienia nie może, subiektywnie, ponosić powód w postępowaniu głównym. Jednakże szczególna sytuacja ekonomiczna ACICL jest czynnikiem, który według mnie nie może być wzięty pod uwagę przy ocenie poszanowania zasady skuteczności. Ponieważ ustanowione przez ustawodawców krajowych zasady dotyczące konstrukcji środków prawnych oraz liczby instancji, którym podlega każdy rodzaj orzeczenia, mają na celu ochronę ogólnego interesu zapewnienia prawidłowego przebiegu postępowań i przewidywalności, powinny mieć naturalnie pierwszeństwo przed interesami jednostkowymi i nie można przyjąć, że mogą się różnić w poszczególnych przypadkach w zależności od sytuacji finansowej stron ( 24 ).

37.

Należy przypomnieć wreszcie, że jeśli chodzi o zastosowanie zasady równoważności i skuteczności, „każdy przypadek, w którym powstaje pytanie, czy krajowy przepis proceduralny czyni niemożliwym lub zbyt utrudnionym stosowanie prawa [Unii], należy rozpatrywać z uwzględnieniem miejsca danego przepisu w całości procedury, jej przebiegu i jej cech szczególnych, przed poszczególnymi sądami krajowymi” ( 25 ). Tymczasem wspomniane przeze mnie elementy dotyczące, po pierwsze, wykluczenia wszelkiej odmowy dostępu do wymiaru sprawiedliwości, po drugie, istnienia środka prawnego rzeczywiście dostępnego dla stowarzyszenia konsumentów, oraz po trzecie, możliwości otwarcia postępowania na nowo, w odpowiednim przypadku, w przedmiocie właściwości miejscowej już po wydaniu orzeczenia co do istoty sprawy, skłaniają mnie do przyjęcia poglądu, że art. 52 ust. 1 pkt 14 LEC nie czyni ani niemożliwym, ani zbyt utrudnionym korzystania z uprawnień wynikających dla stowarzyszeń konsumentów z dyrektywy 93/13, ani nie zagraża realizacji zamierzonego w tej dyrektywie celu.

38.

Proponuję zatem Trybunałowi, aby stwierdził, że w obecnym stanie prawa Unii zasada skuteczności, rozpatrywana łącznie z realizowanym przez dyrektywę 93/13 celem zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów, nie sprzeciwia się, w kontekście postępowania głównego, krajowemu przepisowi proceduralnemu, zgodnie z którym orzeczenie stwierdzające brak właściwości miejscowej sądu rozpatrującego sprawę w ramach powództwa o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk wniesionego przez stowarzyszenie konsumentów, jest niezaskarżalne, jeśli z oceny prawa krajowego wynika, że wspomniane stowarzyszenie rzeczywiście dysponuje środkiem prawnym w celu dochodzenia swoich roszczeń co do istoty.

39.

Drugie pytanie skierowane do Trybunału zmierza w istocie do ustalenia, czy realizowany na poziomie Unii cel zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów jest zagrożony przez hiszpański przepis proceduralny, zgodnie z którym w okolicznościach sprawy niebędącej sporem transgranicznym, sądem właściwym do rozpoznania powództwa o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk wniesionego przez stowarzyszenie konsumentów, jest sąd miejsca zamieszkania lub siedziby przedsiębiorcy, w przypadku gdy znane jest to miejsce zamieszkania lub siedziby.

40.

W świetle zaproponowanej Trybunałowi przeze mnie odpowiedzi na pytanie pierwsze bardzo wątpię w jego właściwość do wydania orzeczenia w przedmiocie pytania drugiego i od razu się z tego wytłumaczę.

41.

Ponieważ skłaniam się ku stwierdzeniu, że w okolicznościach niniejszej sprawy prawo Unii nie wymaga, by postanowienie o braku właściwości miejscowej mogło zostać zaskarżone, sprawa wniesiona przez ACICL przed sąd odsyłający po udzieleniu odpowiedzi przez Trybunał na pytanie pierwsze stanie się bezprzedmiotowa. Wobec braku możliwości wydania orzeczenia w sprawie apelacji ACICL sąd odsyłający będzie musiał zakończyć postępowanie. W konsekwencji powództwo ACICL o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk musi zostać wniesione do sądu właściwego zgodnie z przepisami LEC, tj. sądu siedziby przedsiębiorcy.

42.

W tych okolicznościach zauważam zatem, że w chwili gdy sąd odsyłający zapozna się z odpowiedzią Trybunału na pytanie pierwsze, nie już związany sporem, dla rozstrzygnięcia którego konieczna jest odpowiedź na drugie postawione pytanie.

43.

Tymczasem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem warunkiem zastosowania procedury prejudycjalnej jest rzeczywista zawisłość przed sądem krajowym sporu, w ramach którego sąd ten wezwany będzie do wyrokowania, biorąc pod uwagę orzeczenie wydane w trybie prejudycjalnym ( 26 ). Uzasadnieniem odesłania prejudycjalnego nie jest bowiem wydawanie opinii w kwestiach generalnych lub hipotetycznych, lecz rzeczywista potrzeba związana z rozstrzygnięciem określonego sporu ( 27 ). Taka potrzeba nie może nadal istnieć po stwierdzeniu braku właściwości – tym razem rzeczowej – sądu odsyłającego.

44.

Można jednak wyobrazić sobie, że Trybunał udzieli odpowiedzi wyprzedzająco, w pewnym sensie w perspektywie wniesienia sprawy do sądu miejscowo właściwego. Wszczęcie tego postępowania pozostaje jednak bardzo hipotetyczne, ponieważ z akt sprawy wynika, że ze względu na jego wielkość i budżet ACICL będzie zmuszone do rezygnacji z wniesienia powództwa. Poza tym, nawet jeśli ACICL miałaby ostatecznie wnieść powództwo o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk do sądu właściwego miejscowo, nie mogłaby przedstawić przed tym sądem argumentów dotyczących właściwości miejscowej, ponieważ zgodnie z LEC oraz w celu uniknięcia negatywnego sporu kompetencyjnego sąd wskazany przez sąd, który uznał się za niewłaściwy, nie jest uprawniony do kwestionowania swojej właściwości miejscowej. Jak już wskazałem, według zgodnych w tej kwestii pism rządu hiszpańskiego i Komisji, wspomniane argumenty są dopuszczalne wyłącznie w ramach apelacji od orzeczenia wydanego co do istoty sprawy w pierwszej instancji.

45.

Tak więc wyłącznie posiłkowo pragnę przedstawić poniżej zwięzłe uwagi.

46.

Sytuację ACICL, wobec którego została zastosowana sporna krajowa reguła właściwości miejscowej, należy zbadać w świetle wspominanych już zasad równoważności i skuteczności.

47.

Zasada równoważności nie jest tutaj kwestionowana.

48.

Jeśli chodzi o zasadę skuteczności, ACICL podnosi, że ze względu na jego wielkość, terytorialny zasięg jego działalności oraz budżet, wniesienie powództwa o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk przed sąd siedziby przedsiębiorcy spowodowałoby obciążenie go kosztem, którego nie jest w stanie ponieść, i w związku z tym będzie musiało zrezygnować z wniesienia powództwa. Taka sytuacja znacznie utrudniałaby realizację celu, któremu służy to stowarzyszenie, poprzez faktyczne ograniczenie jego zdolności do wytaczania powództw o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk, w szczególności w dziedzinie zarzucanych nieuczciwych warunków umownych. Zastosowaną do ACICL normą jurysdykcyjną w ramach takich powództw powinna być zasada obowiązująca w przypadku powództw wnoszonych przez konsumentów przeciwko przedsiębiorcom, czyli co do zasady właściwości sądu miejsca zamieszkania powoda.

49.

Jeśli dobrze rozumiem problemy, przed którymi stanęło ACICL, muszę stwierdzić również, że prawo Unii nie wymaga, aby zastrzeżone dla konsumentów uprzywilejowane traktowanie pod względem proceduralnym zostało rozciągnięte na stowarzyszenia konsumentów.

50.

Po pierwsze, dyrektywa 93/13 ogranicza się do wymogu, aby „organizacje, które […] mają uzasadniony interes do działania w sprawie, [posiadały] uprawnienie do wszczęcia postępowania dotyczącego warunków umowy przeznaczonych do ogólnego stosowania w umowach zawieranych z konsumentami” ( 28 ). Stosowne i skuteczne środki, o których mowa w art. 7 dyrektywy 93/13, polegają w szczególności na umożliwieniu wspomnianym organizacjom wszczęcia postępowania przed właściwymi sądami lub przed organami administracyjnymi ( 29 ). Wspomniana dyrektywa nie zawiera żadnego przepisu dotyczącego miejsca sądu, przed który należy wnosić powództwa o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk wnoszone przez takie organizacje.

51.

Po drugie, z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że „system ochrony ustanowiony na mocy [dyrektywy 93/13] opiera się na założeniu, iż konsument znajduje się w gorszym położeniu niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania” ( 30 ). Skoro można łatwo uznać, że ochrona praw konsumentów, taka jak została określona w prawie Unii, wymaga przyznania jurysdykcji szczególnej dla konsumenta – w świetle tego, co zostało przyznane w sprawach transgranicznych ( 31 ) – kolejnym krokiem byłoby zobowiązanie państw członkowskich do rozszerzenia zakresu tej szczególnej jurysdykcji na organizacje ochrony konsumentów ( 32 ).

52.

Nie negując fundamentalnego znaczenia ich działania i kluczowej roli, jaką powinny móc odgrywać w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów w Unii ( 33 ), należy przyznać jednocześnie, że postępowanie sądowe takiego stowarzyszenia przeciwko przedsiębiorcy nie wykazuje takiego samego stopnia nierówności jak wspomniano wcześniej. Powództwo o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk nie jest powództwem o roszczenie wynikające z umowy ( 34 ).

53.

Rząd hiszpański i Komisja postarały się, moim zdaniem w odpowiedni sposób, zilustrować to rozróżnienie poprzez odwołanie się do norm jurysdykcyjnych określonych w rozporządzeniu nr 44/2001. Podniosły również, że w tym kontekście Trybunał nie zgodził się z tezą, jakoby szczególne normy jurysdykcyjne przewidziane w przypadku powództw wytaczanych przez konsumentów będących stroną umowy transgranicznej zawartej z przedsiębiorcą należało stosować na zasadzie analogii do powództw wytaczanych przez stowarzyszenia konsumentów ( 35 ).

54.

Wprawdzie w kontekście dyrektywy 93/13 Trybunał uznał za nieuczciwy nieuzgodniony indywidualnie warunek umowny, który w przypadku sporu dotyczącego umowy zawsze prowadzi do przyznania właściwości sądu siedziby przedsiębiorcy ( 36 ). Nie oznacza to jednak, że w przypadku gdy właściwość ta zostaje przyznana przez prawodawcę krajowego – poza wszelkimi ramami umownymi – w odniesieniu do powództw o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk wnoszonych przez stowarzyszenia konsumentów, jest ona bezwzględnie sprzeczna z celem ochrony konsumentów lub też narusza zasadę skuteczności.

55.

Takie zróżnicowane podejście w zależności od tego, czy roszczenie wynika z umowy, czy z czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego, wydają się potwierdzać ww. dyrektywy 98/27 i 2009/22, zgodnie z którymi właśnie sąd państwa członkowskiego miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego ( 37 ) jest właściwy do rozpoznania powództw o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk wytaczanych w przypadku wewnątrzwspólnotowego naruszenia prawa Unii dotyczącego ochrony konsumentów przez stowarzyszenia konsumentów lub podobne organizacje innych państw członkowskich.

56.

Ponadto ACICL może za cenę pewnego wysiłku finansowego albo zdecydować mimo wszystko o wniesieniu sprawy do sądu miejscowo właściwego; albo, jak podniosła Komisja, może zawiadomić o zarzucanym zachowaniu noszącym znamiona nadużycia stowarzyszenie mogące wystąpić do sądu w prowincji Barcelony. W każdym razie poza tym, że ACICL ma do dyspozycji konkretny środek prawny, może ono również nadal wspierać konsumentów w ramach ich indywidualnych powództw o roszczenia wynikające z umowy, wnoszonych do sądów wspólnoty autonomicznej Kastylii i Leónu.

57.

Na zakończenie przypomnę, że w celu oceny przestrzegania zasady skuteczności oraz jak wymaga tego orzecznictwo Trybunału ( 38 ), należy uwzględnić całą procedurę, jej przebieg i jej cechy szczególne przed różnymi sądami krajowymi. Tymczasem wyjaśnienia udzielone przez rząd hiszpański w pismach w odniesieniu do traktowania pod względem proceduralnym powództw o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk wytaczanych przez organizacje konsumenckie, jak zwolnienie z zabezpieczenia lub brak przedawnienia rzeczonych powództw, w powiązaniu z przedstawionym uzasadnieniem, zgodnie z którym taka norma kompetencyjna służy dwojakiemu celowi: uniknięcia sprzecznych orzeczeń sądowych ( 39 ) oraz ułatwienia wykonania przez przedsiębiorcę zapadającego rozstrzygnięcia ( 40 ), ostatecznie przekonują mnie, że przepisy rozpatrywane w postępowaniu głównym nie powodują, że stosowanie praw, które zainteresowane organizacje wywodzą z prawa Unii ogólnie i dyrektywy 93/13 w szczególności, staje się w praktyce niemożliwe lub nadmiernie utrudnione.

58.

W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał odpowiedział w następujący sposób na pytania prejudycjalne zadane przez Audiencia Provincial de Salamanca:

W obecnym stanie prawa Unii zasada skuteczności, rozpatrywana łącznie z realizowanym przez dyrektywę Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich celem zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów, nie sprzeciwia się, w kontekście postępowania głównego, krajowemu przepisowi proceduralnemu, zgodnie z którym orzeczenie stwierdzające brak właściwości miejscowej sądu rozpatrującego sprawę w ramach powództwa o nakazanie zaprzestania szkodliwych praktyk wniesionego przez stowarzyszenie konsumentów, jest niezaskarżalne, jeśli z oceny prawa krajowego wynika, że wspomniane stowarzyszenie rzeczywiście dysponuje środkiem prawnym w celu dochodzenia swoich roszczeń co do istoty.