Strony
Motywy wyroku
Sentencja

Strony

W sprawie C-575/11

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Symvoulio tis Epikrateias (Grecja) postanowieniem z dnia 10 listopada 2011 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 16 listopada 2011 r., w postępowaniu:

Eleftherios-Themistoklis Nasiopoulos

przeciwko

Ypourgos Ygeias kai Pronoias ,

TRYBUNAŁ (pierwsza izba),

w składzie: A. Tizzano, prezes izby, M. Berger i A. Borg Barthet, E. Levits (sprawozdawca) i J.J. Kasel, sędziowie,

rzecznik generalny: P. Mengozzi,

sekretarz: L. Hewlett, główny administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 7 lutego 2013 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

– w imieniu Eleftheriosa-Themistoklisa Nasiopoulosa przez A.N. Dendrinosa, dikigoros,

– w imieniu rządu greckiego przez E. Skandalou i Z. Chatzipavlou, oraz przez I. Bakopoulosa, działających w charakterze pełnomocników,

– w imieniu rządu czeskiego przez M. Smolka oraz D. Hadrouška, działających w charakterze pełnomocników,

– w imieniu rządu niemieckiego przez J. Möllera, działającego w charakterze pełnomocnika,

– w imieniu rządu francuskiego przez G. de Bergues’a oraz przez N. Rouam i F. Gloaguen, działających w charakterze pełnomocników,

– w imieniu rządu włoskiego przez W. Ferrante, avvocato dello Stato,

– w imieniu rządu austriackiego przez A. Poscha, działającego w charakterze pełnomocnika,

– w imieniu rządu polskiego przez B. Majczynę oraz M. Szpunara, działających w charakterze pełnomocników,

– w imieniu Komisji Europejskiej przez H. Tserepę-Lacombe oraz H. Støvlbæka, działających w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

Motywy wyroku

1. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 49 TFUE.

2. Wniosek ten został złożony w ramach sporu między E.T. Nasiopoulosem a Ypourgos Ygeias kai Pronoias (ministrem zdrowia i opieki społecznej) w przedmiocie zezwolenia na dostęp E.T. Nasiopoulosa, obywatela greckiego, do zawodu fizjoterapeuty w Grecji na podstawie kwalifikacji zawodowych uzyskanych w Niemczech.

Ramy prawne

Prawo Unii

3. Dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji (Dz.U. L 255, s. 22), zastępująca różne systemy uznawania uchylone ze skutkiem na dzień 20 października 2007 r., w szczególności dyrektywę Rady 89/48/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie ogólnego systemu uznawania dyplomów ukończenia studiów wyższych, przyznawanych po ukończeniu kształcenia i szkolenia zawodowego, trwających co najmniej trzy lata (Dz.U. 1989, L 19, s. 16) oraz dyrektywę Rady 92/51/EWG z dnia 18 czerwca 1992 r. w sprawie drugiego ogólnego systemu uznawania kształcenia i szkolenia zawodowego, uzupełniająca dyrektywę 89/48/EWG (Dz.U. L 209, s. 25) bez zmiany ich mechanizmu, w art. 1 stanowi:

„Niniejsza dyrektywa ustanawia zasady, na podstawie których każde państwo członkowskie, które uzależnia dostęp do zawodu regulowanego lub jego wykonywanie na swoim terytorium od posiadania szczególnych kwalifikacji zawodowych (zwane dalej »przyjmującym państwem członkowskim«), uznaje, dla celów dostępu do tego zawodu i jego wykonywania, kwalifikacje zawodowe uzyskane w innym państwie członkowskim lub innych państwach członkowskich (zwanych dalej »rodzimym państwem członkowskim«), które umożliwiają posiadaczowi wymienionych kwalifikacji wykonywanie w tych państwach tego samego zawodu”.

4. Artykuł 4 rzeczonej dyrektywy określa skutki uznania:

„1. Uznanie kwalifikacji zawodowych przez przyjmujące państwo członkowskie pozwala beneficjentowi na podjęcie w tym państwie członkowskim zawodu, do którego posiada kwalifikacje w rodzimym państwie członkowskim, oraz wykonywanie tego zawodu w przyjmującym państwie członkowskim na tych samych warunkach, jakie obowiązują obywateli przyjmującego państwa członkowskiego.

2. Dla celów niniejszej dyrektywy zawód, który wnioskodawca pragnie wykonywać w przyjmującym państwie członkowskim, uznaje się za ten sam, do którego wykonywania kwalifikacje wnioskodawca posiada w rodzimym państwie członkowskim, jeżeli w obu przypadkach chodzi o porównywalną działalność”.

5. W art. 11 tej samej dyrektywy w następujący sposób przedstawiono poziomy kwalifikacji:

„[…]

a) poświadczenie kompetencji wydawane przez właściwy organ w rodzimym państwie członkowskim, wyznaczony zgodnie z krajowymi przepisami ustawowymi, wykonawczymi lub administracyjnymi państwa […]

[…]

b) świadectwo potwierdzające ukończenie kształcenia w szkole średniej:

[…]

[…]

d) dyplom poświadczający ukończenie kształcenia na poziomie pomaturalnym, trwającego od trzech do czterech lat lub równoważny okres w niepełnym wymiarze, w ramach studiów uniwersyteckich lub innych studiów wyższych lub studiów w innej placówce prowadzącej kursy na równoważnym poziomie, jak również odbycie kształcenia zawodowego, które może być wymagane jako uzupełnienie tego kształcenia pomaturalnego;

e) dyplom poświadczający ukończenie kształcenia na poziomie pomaturalnym trwającego ponad cztery lata lub równoważny okres w niepełnym wymiarze, w ramach studiów uniwersyteckich lub innych studiów wyższych lub studiów w innej placówce prowadzącej kursy na równoważnym poziomie, jak również, w odpowiednich przypadkach, odbycie kształcenia zawodowego, które może być wymagane jako uzupełnienie tego kształcenia pomaturalnego”.

6. Artykuł 13 ust. 1 dyrektywy 2005/36 określa przesłanki uznania:

„W przypadku gdy w przyjmującym państwie członkowskim podjęcie lub wykonywanie zawodu regulowanego uzależnione jest od posiadania określonych kwalifikacji zawodowych, właściwy organ tego państwa obowiązany jest zezwolić na podjęcie i wykonywanie tego zawodu na tych samych warunkach, które obowiązują własnych obywateli, przez wnioskodawców posiadających poświadczenie kompetencji lub dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji wymagany w innym państwie członkowskim do dostępu do danego zawodu lub jego wykonywania na terytorium tego państwa.

Poświadczenie kompetencji lub dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji musi spełniać następujące warunki:

a) muszą być wydane przez właściwy organ państwa członkowskiego, wyznaczony zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi lub administracyjnymi tego państwa członkowskiego;

b) muszą potwierdzać uzyskanie kwalifikacji zawodowych na poziomie co najmniej równoważnym z poziomem bezpośrednio poprzedzającym ten, jaki wymagany jest w przyjmującym państwie członkowskim, zgodnie z art. 11”.

7. Artykuł 14 rzeczonej dyrektywy dotyczy środków wyrównawczych:

„1. Przepisy art. 13 nie stanowią przeszkody dla wymagania przez państwo członkowskie od wnioskodawcy odbycia stażu adaptacyjnego trwającego nie dłużej niż trzy lata lub przystąpienia do testu umiejętności […]

[…]

4. Do celów stosowania ust. 1 […] »zasadniczo różniący się materiał« oznacza materiał, którego znajomość jest niezbędna dla wykonywania zawodu, a w odniesieniu do którego kształcenie odbyte przez migranta wykazuje istotne różnice pod względem długości i treści w porównaniu z kształceniem wymaganym przez przyjmujące państwo członkowskie.

5. Przepisy ust. 1 stosuje się z należytym uwzględnieniem zasady proporcjonalności. W szczególności, jeżeli przyjmujące państwo członkowskie zamierza wymagać od wnioskodawcy odbycia stażu adaptacyjnego lub zdania testu umiejętności, musi najpierw upewnić się, że wiedza wnioskodawcy wynikająca z doświadczenia zawodowego zdobytego w jednym z państw członkowskich lub państwie trzecim może wyrównać w całości lub w części zasadnicze różnice w materiale, o których mowa w ust. 4”.

Prawo greckie

8. Jak wynika z dekretu prezydenckiego 90/1995 – w sprawie uprawnień zawodowych posiadaczy dyplomów departamentu fizjoterapii szkoły zawodów medycznych i opieki społecznej uczelni technicznych – zawód fizjoterapeuty stanowi w Grecji zawód regulowany, jako że do jego wykonywania potrzebny jest dyplom przyznawany przez tę szkołę, to jest uczelnię plasującą się na tym samym poziomie kształcenia (wyższym) co uniwersytety i wyższe uczelnie, po studiach trwających przynajmniej trzy lata.

9. I tak w celu przyznania dostępu do zawodu fizjoterapeuty osobie, która uzyskała tytuł zawodowy w innym państwie członkowskim, właściwy organ powinien ustalić, że tytuł ten jest nie tylko poświadczeniem kompetencji lub świadectwem w rozumieniu art. 11 dyrektywy 2005/36, ale również dyplomem.

Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

10. E.T. Nasiopoulos jest obywatelem greckim posiadającym świadectwo ukończenia nauki na poziomie średnim w greckim liceum. W Niemczech kształcił się w kierunku masażysty – hydroterapeuty medycznego („Masseur und medizinischer Bademeiste”) przez okres dwóch i pół roku, co obejmowało naukę teorii oraz staż, po czym uzyskał dokument zezwalający na wykonywanie tego zawodu. Kształcenie masażysty – hydroterapeuty medycznego sytuuje się w Niemczech na poziomie pośredniego (średniego) kształcenia zawodowego.

11. Powołując się na kwalifikacje zawodowe uzyskane w Niemczech, skarżący złożył w ministerstwie zdrowia i opieki społecznej wniosek o uznanie prawa dostępu do zawodu fizjoterapeuty, który w Grecji jest najbardziej zbliżony do zawodu masażysty – hydroterapeuty medycznego.

12. Wniosek ten został oddalony. Po pierwsze, wskazano, że zawód „masażysty – hydroterapeuty medycznego” nie jest w Grecji zawodem regulowanym. Po drugie, uznano, że skarżący nie może wykonywać zawodu fizjoterapeuty, ponieważ posiada jedynie świadectwo kształcenia trwającego dwa i pół roku, podczas gdy dostęp do zawodu fizjoterapeuty jest w Grecji uzależniony od posiadania dyplomu szkolnictwa wyższego wydanego po ukończeniu nauki trwającej przynajmniej trzy lata.

13. E.T. Nasiopoulos zaskarżył tę decyzję do Symvoulio tis Epikrateias, podnosząc, że decyzja ta narusza system uznawania kwalifikacji zawodowych w Unii Europejskiej, a także narusza jego prawo przedsiębiorczości przewidziane w art. 49 TFUE.

14. Sąd odsyłający uważa, że okoliczność, iż organy greckie nie przyznały skarżącemu choćby częściowego dostępu do zawodu regulowanego fizjoterapeuty w Grecji, by mógł w tym kraju wykonywać niektóre działalności zawodowe fizjoterapeuty (masaże i hydroterapię), które może w zgodzie z prawem wykonywać w Niemczech, może, w szczególności w świetle orzecznictwa Trybunału (wyrok z dnia 19 stycznia 2006 r. w sprawie C-330/03 Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, Zb.Orz. s. I-801), wzbudzać racjonalne wątpliwości.

15. W tej sytuacji Symvoulio tis Epikrateias postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy w rozumieniu art. 49 [TFUE] i mając na względzie zasadę proporcjonalności, cel zapewnienia usług zdrowotnych na wysokim poziomie jest wystarczający, aby uzasadnić ograniczenie swobody przedsiębiorczości wynikające z systemu obowiązujących przepisów określonego państwa członkowskiego (przyjmującego państwa członkowskiego), które:

a) zezwalają na wykonywanie pewnej działalności zawodowej jedynie osobom mającym prawo wykonywania regulowanego zawodu fizjoterapeuty w tym państwie członkowskim;

b) wyłączają możliwość częściowego dostępu do tego zawodu i 

c) oznaczają w konsekwencji dla obywatela przyjmującego państwa członkowskiego – który uzyskał w innym państwie członkowskim ([rodzimym] państwie członkowskim) dokument umożliwiający mu wykonywanie w tymże państwie członkowskim zawodu regulowanego związanego ze świadczeniem usług zdrowotnych (który to dokument ze względu na brak wystąpienia przesłanek zawartych w dyrektywie […], nie pozwala mu na wykonywanie zawodu fizjoterapeuty w przyjmującym państwie członkowskim) – bezwzględną niemożliwość wykonywania w przyjmującym państwie członkowskim poprzez częściowy dostęp do zawodu fizjoterapeuty chociażby tylko pewnej części działalności wchodzącej w zakres tego zawodu, a mianowicie części, którą zainteresowany ma prawo wykonywać w państwie członkowskim pochodzenia?”.

W przedmiocie pytania prejudycjalnego

16. Poprzez pytanie to sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 49 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które wyklucza częściowy dostęp do zawodu fizjoterapeuty, będącego zawodem regulowanym w przyjmującym państwie członkowskim, obywatelowi tego właśnie państwa, który uzyskał w innym państwie członkowskim tytuł taki jak tytuł masażysty – hydroterapeuty medycznego, upoważniający go do wykonywania w tym drugim państwie członkowskim niektórych z działalności składających się na zawód fizjoterapeuty.

17. Pytanie to należy rozważyć w świetle zasad wskazanych w ww. wyroku w sprawie Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, którego przedmiotem było częściowe uznanie kwalifikacji zawodowych.

18. W wyroku tym Trybunał analizował kwestię, czy art. 49 TFUE stoi na przeszkodzie temu, by właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego wykluczyły możliwość częściowego dostępu do zawodu regulowanego, ograniczonego do wykonywania jednej lub kilku działalności składających się na ten zawód.

19. W tym zakresie Trybunał przypomniał, że na podstawie art. 49 a kapit drugi TFUE swoboda przedsiębiorczości jest praktykowana na warunkach określonych przez ustawodawstwo państwa przyjmującego dla własnych obywateli. Z tego wynika, że jeśli podejmowanie szczególnej działalności lub jej wykonywanie jest reglamentowane w przyjmującym państwie członkowskim, obywatel innego państwa członkowskiego zamierzający wykonywać taką działalność powinien zasadniczo spełniać warunki takiej reglamentacji (wyrok z dnia 30 listopada 1995 r. w sprawie C-55/94 Gebhard, Rec. s. I-4165, pkt 36).

20. Skoro warunki dostępu do zawodu fizjoterapeuty nie były dotąd przedmiotem harmonizacji na poziomie Unii, państwa członkowskie zachowują kompetencję do określenia wspomnianych warunków, a dyrektywa nie ogranicza ich kompetencji w tym zakresie. Jednakże państwa członkowskie powinny wykonywać swoją kompetencję w tej dziedzinie, przestrzegając podstawowych swobód zagwarantowanych w traktacie (zob. wyrok z dnia 1 lutego 2001 r. w sprawie C-108/96 Mac Quen i in., Rec. s. I-837, pkt 24, 25; a także ww. wyrok w sprawie Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, pkt 28, 29).

21. Tak więc uregulowanie państwa członkowskiego wykluczające częściowy dostęp do zawodu regulowanego, a tym samym mogące utrudnić lub czynić mniej atrakcyjnym korzystanie ze swobody przedsiębiorczości jest uzasadnione w szczególności pod warunkiem, że odpowiada nadrzędnym względom interesu publicznego i nie wykracza poza to, co niezbędne dla osiągnięcia zamierzonego celu.

22. I tak, co się tyczy celu uregulowania takiego jak to, którego dotyczy postępowanie główne, nadrzędnymi względami interesu społecznego przywołanymi przez rządy, które przedłożyły uwagi, są po pierwsze ochrona konsumentów i po drugie ochrona zdrowia.

23. Jeżeli chodzi o ochronę konsumentów, to należy wskazać, że z pewnością częściowe uznanie kwalifikacji zawodowych może co do zasady powodować dzielenie zawodów regulowanych w ramach jednego państwa członkowskiego na kilka działalności. Oznacza to zasadniczo ryzyko popełnienia pomyłki przez usługobiorców, którzy mogą zostać wprowadzeni w błąd co do zakresu wspomnianych kwalifikacji związanych z zawodem fizjoterapeuty.

24. Jednakże wykluczenie choćby częściowego dostępu do zawodu fizjoterapeuty wykracza poza to, co konieczne dla osiągnięcia celu polegającego na ochronie konsumentów.

25. Jak bowiem Trybunał wskazał już w ww. wyroku w sprawie Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, uzasadniony cel polegający na ochronie konsumentów może być osiągnięty za pomocą środków mniej radykalnych niż całkowite wykluczenie choćby częściowego dostępu do danego zawodu, w szczególności za pomocą obowiązku używania tytułu zawodowego państwa rodzimego lub tytułu akademickiego, zarówno w języku, w jakim został przyznany, i w jego oryginalnej formie, jak również w języku urzędowym przyjmującego państwa (zob. analogicznie ww. wyrok w sprawie Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, pkt 38).

26. Jeżeli chodzi o ochronę zdrowia, to rząd czeski podnosi, że zawody medyczne należą do dziedziny szczególnie wrażliwej, a rząd francuski jest zdania, że zawody te są specyficzne i nie można ich zrównywać z innymi zawodami regulowanymi. Stanowisko to podziela w szczególności rząd włoski, który nie wyobraża sobie działalności zawodowych, które mogłyby zostać oddzielone od ogółu działalności składających się na zawód medyczny bez stworzenia ryzyka dla ochrony zdrowia publicznego, poziomu świadczeń, jak również zaufania, jakie osoby korzystające z usług pokładają w odpowiednim świadectwie ukończenia nauki.

27. W tej kwestii należy stwierdzić, że z pewnością zdrowie publiczne, o którym mowa zresztą w art. 52 TFUE, wymaga szczególnej ostrożności przy ocenie środków krajowych mających na celu jego ochronę. I tak, jak wskazuje rząd francuski, sama tylko okoliczność, że państwo członkowskie zdecydowało się na system ochrony inny niż system przyjęty przez inne państwo członkowskie, nie może mieć wpływu na ocenę, czy przepisy wydane w tej dziedzinie są niezbędne i proporcjonalne (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawie Mac Quen i in., pkt 33, 34; wyrok z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie C-294/00 Gräbner, Rec. s. I-6515, pkt 46, 47; a także wyrok z dnia 11 września 2008 r. w sprawie C-141/07 Komisja przeciwko Niemcom, Zb.Orz. s. I-6935, pkt 51).

28. Jednakże, po pierwsze, należy podkreślić, że zawód fizjoterapeuty, a tym samym zawód masażysty jakiegokolwiek rodzaju, należy nie do sektora zawodów medycznych w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz do dziedziny paramedycznej. Dziedzina ta, obejmująca szeroką gamę działalności o heterogenicznym charakterze, nie może pozostawać poza systemem wzajemnego uznawania zawodów regulowanych ustanowionym w prawie Unii.

29. Po drugie, należy wskazać, że adresat usług świadczonych przez masażystę – hydroterapeutę medycznego korzysta de facto z podwyższonej ostrożności, której wymaga ochrona zdrowia. Jak bowiem podkreślił na rozprawie w szczególności rząd grecki, usługi świadczone przez masażystę – hydroterapeutę medycznego nie są wdrożeniem terapii przepisanej przez tego masażystę, lecz przez lekarza. To do lekarza pacjent kieruje się w pierwszej kolejności, i to lekarz w konsekwencji wskazuje temu masażyście sposób postępowania na etapie technicznej realizacji terapii. Tak więc masażysta – hydroterapeuta medyczny nie jest wybierany bezpośrednio przez pacjenta i nie wykonuje jego poleceń, lecz jest wyznaczany przez przedstawiciela zawodu medycznego i działa z nim w ścisłym związku, pozostając w stosunku zależności i współpracy.

30. O ile z powyższego wynika, że wykluczenie choćby częściowego dostępu do zawodu fizjoterapeuty wykracza nie tylko poza to, co konieczne dla osiągnięcia celu polegającego na ochronie konsumentów, ale również poza to, co jest wymagane na poziomie ochrony zdrowia, o tyle należy tu wyodrębnić dwie przedstawione poniżej sytuacje.

31. Pierwsza sytuacja to przypadek, gdy w rodzimym państwie członkowskim oraz w państwie przyjmującym stopień podobieństwa dwóch zawodów jest taki, że można je zasadniczo zakwalifikować jako „porównywalne”, a tym samym za „ten sam zawód” w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 2005/36. W takim przypadku braki w wykształceniu wnioskodawcy w porównaniu z wykształceniem wymaganym w przyjmującym państwie członkowskim mogą być faktycznie uzupełnione poprzez zastosowanie środków wyrównawczych przewidzianych w art. 14 ust. 1 dyrektywy 2005/36, zapewniając w ten sposób zupełną integrację zainteresowanego w ramach systemu zawodowego przyjmującego państwa członkowskiego (zob. ww. wyrok w sprawie Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, pkt 34). W konsekwencji w takich okolicznościach art. 49 TFUE nie doznaje uszczerbku, gdy przyjmujące państwo członkowskie nie przyznaje częściowego dostępu do danego zawodu.

32. Natomiast w drugiej sytuacji chodzi o przypadek, który nie wchodzi w zakres dyrektywy 2005/36 w tym znaczeniu, że różnice pomiędzy dziedzinami działalności są tak poważne, że w rzeczywistości wnioskodawca – by móc wykonywać w innym państwie członkowskim działalność, do której ma kwalifikacje – powinien odbyć pełne kształcenie. Stanowi to czynnik, który może, z obiektywnego punktu widzenia, skłonić zainteresowanego do niewykonywania tych działalności w przyjmującym państwie członkowskim (zob. ww. wyrok w sprawie Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, pkt 35). W takich okolicznościach art. 49 TFUE może doznać uszczerbku.

33. W tej kwestii Trybunał wskazał, po pierwsze, że do organów, a w szczególności do właściwych sądów przyjmującego państwa członkowskiego, należy określenie w każdym konkretnym przypadku, jak bardzo program kształcenia odbytego przez zainteresowanego jest różny od programu wymaganego w tym państwie (zob. ww. wyrok w sprawie Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, pkt 36).

34. Po drugie, Trybunał wskazał także, że jednym z decydujących kryteriów, które w pierwszej kolejności powinno zostać zbadane przez organy krajowe, jest kwestia, czy działalność zawodowa, którą zamierza wykonywać zainteresowany w przyjmującym państwie członkowskim, daje się obiektywnie oddzielić od ogółu działalności składających się na odpowiadający jej zawód w tym państwie, przy czym wskazówkę w tym względzie stanowi możliwość wykonywania tej działalności, niezależnie lub autonomicznie, w państwie członkowskim, w którym dane kwalifikacje zawodowe zostały zdobyte. Jeżeli tak jest, to należy uznać, że wykluczenie jakiejkolwiek możliwości częściowego uznania danych kwalifikacji zawodowych pociąga za sobą zbyt poważny skutek, by równoważyła go obawa ewentualnego ograniczenia praw usługobiorców (zob. ww. wyrok w sprawie Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos, pkt 37, 38).

35. W świetle powyższych rozważań na przedłożone pytanie należy udzielić następującej odpowiedzi: art. 49 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które wyklucza częściowy dostęp do zawodu fizjoterapeuty, będącego zawodem regulowanym w przyjmującym państwie członkowskim, obywatelowi tego właśnie państwa, który uzyskał w innym państwie członkowskim tytuł taki jak tytuł masażysty – hydroterapeuty medycznego, upoważniający go do wykonywania w tym drugim państwie członkowskim niektórych z działalności składających się na zawód fizjoterapeuty, jeżeli różnice pomiędzy dziedzinami działalności są tak poważne, że w rzeczywistości należałoby odbyć pełne kształcenie, by uzyskać dostęp do zawodu fizjoterapeuty. Do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy jest tak w tym wypadku.

W przedmiocie kosztów

36. Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Sentencja

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 49 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które wyklucza częściowy dostęp do zawodu fizjoterapeuty, będącego zawodem regulowanym w przyjmującym państwie członkowskim, obywatelowi tego właśnie państwa, który uzyskał w innym państwie członkowskim tytuł taki jak tytuł masażysty – hydroterapeuty medycznego, upoważniający go do wykonywania w tym drugim państwie członkowskim niektórych z działalności składających się na zawód fizjoterapeuty, jeżeli różnice pomiędzy dziedzinami działalności są tak poważne, że w rzeczywistości należałoby odbyć pełne kształcenie, by uzyskać dostęp do zawodu fizjoterapeuty Do sądu krajowego należy ustalenie, czy jest tak w tym wypadku.