—

w imieniu Valsts ieņēmumu dienests przez N. Jezdakovą, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu łotewskiego przez I. Kalniņša oraz D. Pelše, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez A. De Stefana, avoccato dello Stato,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez L. Bouyon oraz A. Saukę, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 1 ust. 2 lit. c), art. 2 i art. 7 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr 918/83 z dnia 28 marca 1983 r. ustanawiającego wspólnotowy system zwolnień celnych (Dz.U. L 105, s. 1, zwanego dalej „rozporządzeniem”).

2

Wniosek ów został przedstawiony w ramach sporu pomiędzy L. Treimanisem a Valsts ieņēmumu dienests (łotewskimi organami podatkowymi, zwanymi dalej „VID”) w przedmiocie należności celnych przywozowych dotyczących pojazdu samochodowego przywiezionego na obszar Unii Europejskiej.

3

Pierwsze trzy motywy rozporządzenia stanowią:

„z powodu braku [z wyjątkiem] wyraźnych odstępstw, przyjętych zgodnie z postanowieniami traktatu, cła wynikające ze Wspólnej taryfy celnej mają zastosowanie do wszystkich towarów przywożonych do [Unii]; tę samą zasadę stosuje się w przypadku rolnych opłat wyrównawczych i innych opłat przywozowych, ustanowionych przez wspólną politykę rolną lub szczególne ustalenia mające zastosowanie do niektórych towarów uzyskanych w wyniku przetworzenia produktów rolnych;

jednakże w pewnych ściśle określonych okolicznościach, kiedy na mocy specjalnych warunków, na jakich towary są przywożone, gdy nie występuje zwyczajowa potrzeba ochrony gospodarki, takie opodatkowanie nie jest uzasadnione;

pożądane jest, żeby w takich okolicznościach wprowadzone zostały uzgodnienia, pozwalające na zastosowanie zwolnień z należności celnych przywozowych, którymi zwykle towary są obciążone, jako że uzgodnienia takie występują tradycyjnie w większości systemów przepisów prawa celnego”.

4

Artykuł 1 ust. 2 lit. c) rozporządzenia ma następujące brzmienie:

„Do celów niniejszego rozporządzenia:

[…]

5

Artykuł 2 rozporządzenia stanowi:

„Z zastrzeżeniem art. 3–10 zwolnione z należności celnych przywozowych jest mienie osobiste przywożone przez osoby fizyczne, przenoszące swoje miejsce zamieszkania [miejsce stałego pobytu] z państwa trzeciego na obszar celny [Unii]”.

6

Artykuł 3 rozporządzenia stanowi:

„Zwolnienie ograniczone jest do mienia osobistego, które:

Ponadto państwa członkowskie mogą uzależnić zwolnienie takiego mienia od poniesienia w kraju pochodzenia bądź w kraju opuszczanym opłat celnych i/lub skarbowych, którym takie mienie zwykle podlega”.

7

Artykuł 7 rozporządzenia stanowi:

„1.   W ciągu 12 miesięcy od daty dopuszczenia do swobodnego obrotu mienie osobiste, które zostało zwolnione z należności celnych przywozowych, nie może być pożyczane, oddawane w zastaw, wynajmowane lub zbywane, odpłatnie lub nieodpłatnie, bez uprzedniego poinformowania o tym właściwych organów.

2.   Każde pożyczenie, oddanie w zastaw, wynajęcie bądź zbycie przed upływem okresu, o którym mowa w ust. 1, powoduje obowiązek uiszczenia należności celnych przywozowych od danego mienia, według stawki obowiązującej w dniu takiego pożyczenia, oddania w zastaw, wynajęcia lub zbycia, oraz według rodzaju rzeczy i wartości celnej ustalonej lub przyjętej w tym dniu przez właściwe organy”.

8

L. Treimanis przebywał wraz ze swym synem w Stanach Zjednoczonych Ameryki. W roku 2007 zdecydowali oni zamieszkać na Łotwie w lokalu stanowiącym własność L. Treimanisa. W dniu 19 marca 2007 r. dokonał on przywozu, jako właściciel, pojazdu samochodowego ze zwolnieniem z należności celnych przywozowych w zastosowaniu art. 2 rozporządzenia. W wydanym tego samego dnia dowodzie rejestracyjnym wskazano, że L. Treimanis jest właścicielem owego pojazdu, lecz posiadaczem jest jego syn.

9

W dniu 17 grudnia 2007 r. regionalny urząd celny VID w Rydze wydał decyzję, na mocy której L. Treimanis został zobowiązany do zapłaty kwoty 2257,64 LVL z tytułu należności celnych przywozowych, podatku od wartości dodanej oraz grzywny. Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją dyrektora VID z dnia 9 maja 2008 r. Stwierdził on, że L. Treimanis nie dochował art. 7 rozporządzenia, ponieważ pojazd samochodowy w omawianej sprawie nie mógł być uznany za przeznaczony do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego L. Treimanisa i jego syna. Zgodnie bowiem z informacją widniejącą w ewidencji ludności syn L. Treimanisa zamieszkiwał w Rydze, studiował zaś w Talinie (Estonia), nie pracował zawodowo i pozostawał na utrzymaniu swego ojca. Ponadto zgłoszone miejsce zamieszkania L. Treimanisa znajdowało się w dalszym ciągu w Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie przebywał od jesieni 2007 r. W tych okolicznościach dyrektor VID doszedł do wniosku, że L. Treimanis i jego syn nie zamieszkiwali pod jednym dachem i że rozpatrywany pojazd nie mógł zostać uznany za przywieziony dla potrzeb gospodarstwa domowego.

10

L. Treimanis wniósł do Administratīvā rajona tiesa skargę o stwiedzenie nieważności wskazanej decyzji z dnia 9 maja 2008 r. Podniósł on, że VID niesłusznie zawęziło treść pojęcia „gospodarstwa domowego”, gdyż pojęcie to oznacza wspólne gospodarowanie i obejmuje także obowiązek utrzymywania dzieci przez rodziców. Ponadto wskazał on, że między nim a jego synem nie została zawarta umowa użyczenia, istniał natomiast zwykły stosunek przedstawicielstwa, co oznacza, że jego syn był upoważniony do działania w interesie swego ojca i że pojazd samochodowy nie był przeznaczony do zaspokajania potrzeb syna. Jego zdaniem stosunki, jakie utrzymuje z synem, należy oceniać w kategoriach rodzinnych.

11

Dyrektor VID potwierdził, że L. Treimanis pozostawił omawiany pojazd swemu synowi w ramach umowy użyczenia i w związku z tym syn ten stał się posiadaczem owego pojazdu, jak wskazano w dowodzie rejestracyjnym.

12

Wobec wątpliwości dotyczących kwestii, czy w okolicznościach rozpatrywanej sprawy przywieziony pojazd samochodowy powinien być rozpatrywany jako mienie przeznaczone do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego L. Treimanisa i jego syna, czy też jako przedmiot użyczenia w rozumieniu art. 7 rozporządzenia Administratīvā rajona postanowił zawiesić postępowanie i przedstawić Trybunałowi następujące pytanie prejudycjalne:

„Czy art. 7 ust. 1 rozporządzenia […] zabrania, by właściciel prywatnego pojazdu przywiezionego na terytorium Unii Europejskiej z państwa trzeciego oddał go nieodpłatnie do używania członkowi rodziny, który rzeczywiście przeniósł swoje miejsce zamieszkania z państwa trzeciego do Unii Europejskiej i z którym właściciel pojazdu tworzył w państwie trzecim, przed przywozem pojazdu, gospodarstwo domowe, jeżeli od czasu przywozu pojazdu na terytorium Unii Europejskiej właściciel pojazdu przebywa zasadniczo w państwie trzecim?”.

13

W pytaniu prejudycjalnym sąd krajowy zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 2 i art. 7 ust. 1 rozporządzenia powinny być interpretowane w ten sposób, że właściciel pojazdu samochodowego używanego do celów prywatnych, który przeniósł swoje miejsce stałego pobytu z państwa trzeciego do państwa członkowskiego Unii, i który dokonał przywozu tego pojazdu z tegoż państwa trzeciego do owego państwa członkowskiego może skorzystać ze zwolnienia z należności celnych przywozowych, gdy ów pojazd jest używany nieodpłatnie na obszarze Unii przez członka jego rodziny, z którym tworzył on w owym państwie trzecim gospodarstwo domowe, gdy od czasu przywozu ów właściciel nadal przebywa zasadniczo w owym państwie trzecim.

14

Celem udzielenia odpowiedzi na powyższe pytanie należy po pierwsze zbadać, czy sporny pojazd samochodowy spełnia warunki konieczne do skorzystania ze zwolnienia z należności celnych w przywozie oraz po drugie stwierdzić, czy w sytuacji tego rodzaju, jaka miała miejsce w sporze przed sądem krajowym, następuje utrata uprawnienia do zwolnienia z należności celnych w przywozie, w związku z czym należałoby je pobrać.

15

Co się tyczy, po pierwsze, przywozu w ramach zwolnienia z należności celnych, rozporządzenie określa warunki dotyczące importera oraz charakteru przywożonego towaru.

16

W zakresie dotyczącym importera art. 2 rozporządzenia przewiduje, że aby mienie osobiste mogło zostać objęte zwolnieniem z należności celnych przywozowych, powinno ono zostać przywiezione przez osobę fizyczną, która przenosi swoje miejsce stałego pobytu na obszar celny Unii.

17

Do sądu krajowego należy dokonanie oceny, czy właściciel spornego pojazdu samochodowego rzeczywiście przeniósł swe „miejsce stałego pobytu” na Łotwę. Na podstawie postanowienia odsyłającego nie da się bowiem ustalić, czy L. Treimanis rzeczywiście zamieszkuje na Łotwie, czy też często w tym państwie przebywa. W pkt 8 owego postanowienia wskazano bowiem z jednej strony, że w roku 2007 L. Treimanis przeprowadził się ze swym synem na Łotwę, a z drugiej strony, że jego zgłoszone miejsce zamieszkania znajduje się w dalszym ciągu w Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie zasadniczo przebywał, gdy wydano decyzję z dnia 9 maja 2008 r.

18

Gdyby sąd krajowy uznał, że L. Treimanis nie przeniósł swego stałego miejsca pobytu na obszar celny Unii w rozumieniu art. 2 rozporządzenia, sąd ów powinien wówczas dojść do wniosku, że rozpatrywany pojazd samochodowy nie mógł zostać przywieziony z zastosowaniem zwolnienia z należności celnych przywozowych. W przeciwnym razie należałoby zbadać, czy zostały spełnione warunki dotyczące charakteru przywiezionego towaru.

19

Co się tyczy charakteru towaru przywiezionego z zastosowaniem zwolnienia z należności celnych przywozowych, art. 2 rozporządzenia wskazuje, że chodzi o mienie osobiste. Artykuł 1 ust. 2 lit. c) rozporządzenia definiuje mienie osobiste jako „mienie przeznaczone na własny użytek osób zainteresowanych lub do zaspokojenia potrzeb ich gospodarstw domowych”. Przepis ów stanowi, że prywatne pojazdy samochodowe mieszczą się w ramach tej kategorii.

20

W sprawie przed sądem krajowym zostało ustalone, że przywieziony pojazd samochodowy jest używany przez syna importera, z czego wynika, że ów pojazd nie może zostać uznany za przeznaczony na użytek własny importera.

21

Należy zatem zbadać, czy pojazd samochodowy tego rodzaju, jak pojazd sporny w sprawie przed sądem krajowym, który został przywieziony przez właściciela, lecz jest używany przez jego syna, może zostać uznany za mienie przeznaczone do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. c) rozporządzenia.

22

Artykuł 1 rozporządzenia nie przedstawia definicji „mienia przeznaczonego do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego”. Należy wskazać w tym względzie, iż wymóg jednolitego stosowania prawa Unii oraz zasada równości wymagają, by treści przepisu prawa Unii, który nie zawiera wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich dla określenia jego znaczenia i zakresu, nadawać zwykle w całej Unii autonomiczną i jednolitą wykładnię (wyroki: z dnia 18 stycznia 1984 r. w sprawie 327/82 Ekro, Rec. s. 107, pkt 11; z dnia 19 września 2000 r. w sprawie C-287/98 Linster, Rec. s. I-6917, pkt 43; z dnia 17 marca 2005 r. w sprawie C-170/03 Feron, Zb.Orz. s. I-2299, pkt 26).

23

Z powyższego wynika, że pojęcie „mienia przeznaczonego do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego”, zawarte w art. 1 ust. 2 lit. c) rozporządzenia powinno być przedmiotem wykładni autonomicznej.

24

Dla celów owej wykładni należy przypomnieć cele, które zamierzał urzeczywistnić prawodawca Unii przy stanowieniu rozporządzenia. Leżą one po pierwsze w ułatwieniu osiedlania się w danym państwie członkowskim oraz, po drugie, w ułatwieniu pracy organów celnych państw członkowskich.

25

Motyw drugi rozporządzenia wskazuje, że „w pewnych ściśle określonych okolicznościach, kiedy na mocy specjalnych warunków, na jakich towary są przywożone, gdy nie występuje zwyczajowa potrzeba ochrony gospodarki”, opodatkowanie przywożonych towarów nie jest uzasadnione.

26

Podobnie, wedle opinii Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie projektu rozporządzenia Rady (EWG) ustanawiającego wspólnotowy system zwolnień celnych (Dz.U. 1980, C 72, s. 20), należy „jasno stwierdzić, że omawiana kwestia ma wpływ na życie osób prywatnych i rodzin i nie można przyjąć restrykcyjnego stanowiska. Ponadto okoliczności, w których przywożone są towary podlegające zwolnieniu, są tego rodzaju, że towary te nie mogą stanowić prawdziwej konkurencji dla podobnych towarów pochodzenia wspólnotowego albo wywierać niekorzystnych skutków na przychody podatkowe państw”.

27

Wreszcie Trybunał orzekł, że zgodnie z właściwymi przepisami rozporządzenia za przywozy pozbawione charakteru handlowego uznaje się przywozy, które obejmują wyłącznie towary przeznaczone do osobistego lub rodzinnego użytku przemieszczających się osób (wyrok z dnia 4 czerwca 2002 r. w sprawie C-99/00 Lyckeskog, Rec. s. I-4839, pkt 25). Podobnie zgodnie z art. 1 ust. 2 lit. c) rozporządzenia istotne jest przede wszystkim, by mienie osobiste nie miało takiego charakteru bądź nie występowało w takiej ilości, które wskazywałyby, że jest przywożone w celach handlowych (ww. wyrok w sprawie Feron, pkt 20).

28

Ponadto trudniej byłoby osiągnąć cele rozporządzenia, gdyby mienie osobiste przywożone w celach niehandlowych było obciążane opłatami przywozowymi, jak wskazał rzecznik generalny M. Poiares Maduro w pkt 74 opinii w ww. sprawie Feron.

29

W konsekwencji zwolnienie z należności celnych jest dopuszczalne dla przywożonych towarów, których użycie jest ściśle związane z życiem prywatnym zainteresowanych i ich rodzin, i co do których brak jest jakiegokolwiek zamiaru handlowego. Pojęcie „mienia przeznaczonego do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego” powinno być interpretowane w świetle tych rozważań.

30

Ponieważ z art. 1 ust. 2 lit. c) rozporządzenia wynika, że pojazd samochodowy przeznaczony do prywatnego użytku stanowi mienie osobiste, należy ustalić, czy tego rodzaju pojazd może zostać zakwalifikowany jako mienie przeznaczone do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego importera, gdy jest używane przez członka jego rodziny.

31

Mając na względzie zasady wskazane w pkt 24–29 niniejszego wyroku, użycie tego rodzaju mienia przez członka rodziny importera najwyraźniej nie może być uważane za przedsięwzięte w celach handlowych.

32

Należy jednakże sprecyzować zakres pojęcia „członka rodziny” importera.

33

W tym względzie Komisja wskazuje, że art. 1 lit. f), i) rozporządzenia Rady (WE) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, zmienionego i uaktualnionego na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r. (Dz.U. 1997, L 28, s. 1), zmienionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 307/1999 z dnia 8 lutego 1999 r. (Dz.U. L 38, s. 1) definiuje określenie „członek rodziny” jako „każdą osobę określoną lub uznaną za członka rodziny lub określoną jako członek gospodarstwa domowego przez ustawodawstwo, na mocy którego udzielane są świadczenia […]; jednakże, jeżeli to ustawodawstwo uznaje za członka rodziny lub członka gospodarstwa domowego jedynie osoby wspólnie zamieszkujące i gospodarujące z pracownikiem najemnym lub osobą prowadzącą działalność na własny rachunek, lub studentem, warunek ten uważa się za spełniony, jeżeli osoba, o której mowa, pozostaje głównie na utrzymaniu tej osoby”.

34

Ponadto art. 2 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, zmieniającej rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylającej dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz.U. L 158, s. 77) definiuje jako „członka rodziny” w szczególności „bezpośrednich zstępnych, którzy nie ukończyli dwudziestego pierwszego roku życia lub pozostają na utrzymaniu”.

35

W świetle wskazanych przepisów i dla celów zdefiniowania mienia przeznaczonego do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego, wówczas gdy dana osoba dokonała przywozu towaru, członek jej rodziny, który używa owego towaru, może zostać określony jako osoba wspólnie zamieszkująca i gospodarująca z importerem lub pozostająca głównie na jego utrzymaniu.

36

Z powyższego wynika, że wówczas, gdy prywatny pojazd samochodowy jest używany przez członka rodziny importera, a więc przez osobę wspólnie zamieszkującą i gospodarującą z importerem lub pozostającą głównie na jego utrzymaniu, pojazd ów może zostać zakwalifikowany jako mienie przeznaczone do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego w rozumieniu art. 1 ust. 2 lit. c) rozporządzenia. Do sądu krajowego należy dokonanie weryfikacji, czy w zawisłej przed nim sprawie członek rodziny importera, o którym mowa, spełnia wskazane powyżej warunki.

37

Co się tyczy, po drugie kwestii, czy użycie prywatnego pojazdu samochodowego tego rodzaju jak użycie, które miało miejsce w sprawie przed sądem krajowym, może prowadzić do utraty uprawnienia do zwolnienia z należności celnych przywozowych w zastosowaniu art. 7 rozporządzenia, należy wskazać, że artykuł ten ma na celu ustanowienie sankcji, w drodze utraty uprawnienia do zwolnienia, za dokonywanie czynności prowadzących do tego, że mienie osobiste przestaje być używane przez właściciela, ponieważ zostało zbyte, wynajęte, pożyczone lub oddane w zastaw w ciągu dwunastu miesięcy od dokonania przywozu. W związku z tym, że przywieziony towar nie jest już używany do celów osobistych importera lub dla potrzeb jego gospodarstwa domowego, nie może być on w dalszym ciągu objęty zwolnieniem z należności celnych, które jest związane z tym użyciem.

38

Sytuacja uregulowana w art. 7 ust. 1 różni się od sytuacji zaistniałej w sprawie przed sądem krajowym, w której rozpatrywany towar jest używany przez członka rodziny importera dla potrzeb gospodarstwa domowego, na warunkach wskazanych w pkt 36 niniejszego wyroku, ponieważ w tej drugiej sytuacji importer w sprawie przed sądem krajowym nie zrezygnował z używania swego mienia dla potrzeb gospodarstwa domowego i to niezależnie od kwalifikacji prawnej udostępnienia tego towaru na rzecz członka rodziny owego importera. W związku z tym wówczas, gdy prywatny pojazd samochodowy przywieziony z zastosowaniem zwolnienia z należności celnych jest używany przez członka rodziny importera, a więc przez osobę wspólnie z nim zamieszkującą i gospodarującą lub pozostającą głównie na jego utrzymaniu, uprawnienie do zwolnienia nie ulega utracie ze względu na owo użycie.

39

Z całości powyższych rozważań wynika, że na pytanie prejudycjalne należy udzielić odpowiedzi, że art. 2 i art. 7 ust. 1 rozporządzenia powinny być interpretowane w ten sposób, że prywatny pojazd samochodowy przywieziony z państwa trzeciego na obszar celny Unii może zostać objęty zwolnieniem z należności celnych przywozowych pod warunkiem, że importer rzeczywiście przeniósł swoje miejsce stałego pobytu na obszar celny Unii, co podlega weryfikacji przez sąd krajowy. Pojazd samochodowy używany nieodpłatnie przez członka rodziny owego importera, a więc przez osobę wspólnie z nim zamieszkującą i gospodarującą lub pozostającą głównie na jego utrzymaniu – co podlega weryfikacji przez sąd krajowy – uznaje się za przeznaczony do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego importera i owo użycie nie skutkuje utratą uprawnień do zwolnienia.

40

Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 2 i art. 7 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr 918/83 z dnia 28 marca 1983 r. ustanawiającego wspólnotowy system zwolnień celnych powinny być interpretowane w ten sposób, że prywatny pojazd samochodowy przywieziony z państwa trzeciego na obszar celny Unii Europejskiej może zostać objęty zwolnieniem z należności celnych przywozowych pod warunkiem, że importer rzeczywiście przeniósł swoje miejsce stałego pobytu na obszar celny Unii Europejskiej, co podlega weryfikacji przez sąd krajowy. Pojazd samochodowy używany nieodpłatnie przez członka rodziny owego importera, a więc przez osobę wspólnie z nim zamieszkującą i gospodarującą lub pozostającą głównie na jego utrzymaniu – co podlega weryfikacji przez sąd krajowy – uznaje się za przeznaczony do zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego importera i owo użycie nie skutkuje utratą uprawnień do zwolnienia.