—

w imieniu Cimade przez P. Peugeota, jej prezesa, i P. Spinosiego, avocat,

—

w imieniu Groupe d’information et de soutien des immigrés (GISTI) przez P. Peugeota i C. Pouly’ego, avocat,

—

w imieniu rządu francuskiego przez G. de Bergues’a i J.S. Pilczera oraz przez B. Beaupère-Manokhę, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu czeskiego przez M. Smoleka i J. Vláčila, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu greckiego przez M. Michelogiannaki i L. Kotroni, działające w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez C. Gerardis, avvocato dello Stato,

—

w imieniu rządu polskiego przez M. Szpunara, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu szwajcarskiego przez J. de Watteville’a, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Condou-Durande, działającą w charakterze pełnomocnika,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni dyrektywy Rady 2003/9/WE z dnia 27 stycznia 2003 r. ustanawiającej minimalne normy dotyczące przyjmowania osób ubiegających się o azyl (Dz.U. L 31, s. 18), a w szczególności zakresu zastosowania tej dyrektywy.

2

Wniosek ów został przedstawiony w ramach sporu między Cimade i Groupe d’information et de soutien des immigrés (GISTI) a Ministre de l’Intérieur, de l’Outre-mer, des Collectivités territoriales et de l’Immigration (ministrem spraw wewnętrznych, terytoriów zamorskich, samorządu terytorialnego i imigracji) dotyczącego zgodności z prawem okólnika międzyresortowego z dnia 3 listopada 2009 r. w sprawie tymczasowego świadczenia dla osób oczekujących na rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu (zwanego dalej „okólnikiem z dnia 3 listopada 2009 r.”).

3

Motywy 5, 7 i 8 dyrektywy 2003/9 brzmią następująco:

[…]

4

Artykuł 1 wspomnianej dyrektywy stanowi, że jej celem jest „ustanowienie minimalnych norm dotyczących przyjmowania osób ubiegających się o azyl w państwach członkowskich”.

5

Artykuł 2 tej dyrektywy, zatytułowany „Definicje”, stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

[…]

[…]

[…]”.

6

Artykuł 3 dyrektywy 2003/9, zatytułowany „Zakres”, stanowi w ust. 1:

„Niniejszą dyrektywę stosuje się do wszystkich obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, którzy składają wniosek o udzielenie azylu na granicy lub na terytorium państwa członkowskiego, tak długo, jak posiadają oni zezwolenie na pozostanie na jego terytorium jako osoby ubiegające się o azyl, a także do członków ich rodzin, jeżeli są oni objęci wnioskiem o udzielenie azylu zgodnie z prawem krajowym”.

7

Artykuł 13 dyrektywy 2003/9, zatytułowany „Ogólne zasady w sprawie materialnych warunków przyjmowania i opieki zdrowotnej”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, że wnioskodawcom udostępnione są materialne warunki przyjmowania w momencie złożenia wniosku o udzielenie azylu”.

8

Artykuł 16 tej dyrektywy, zatytułowany „Ograniczenie lub wycofanie warunków przyjmowania [Ograniczenie lub cofnięcie uprawnienia do korzystania z warunków przyjmowania]”, brzmi następująco:

„1.   Państwa członkowskie mogą ograniczyć lub wycofać warunki przyjmowania [cofnąć uprawnienie do korzystania z warunków przyjmowania] w następujących przypadkach:

Jeżeli wnioskodawca zostanie odnaleziony lub dobrowolnie zgłosi się do właściwego organu, podejmuje się należycie uzasadnioną decyzję w sprawie ponownego przyznania [wznowienia uprawnienia do korzystania z] części lub całości warunków przyjmowania, biorąc pod uwagę powody opuszczenia miejsca zamieszkania;

[…]

2.   Państwa członkowskie mogą odmówić przyznania warunków przyjmowania w przypadku, gdy osoba ubiegająca się o azyl nie wykazała, że wniosek o udzielenie azylu został złożony w [możliwie] najkrótszym czasie po przybyciu do tego państwa członkowskiego.

[…]

5.   Państwa członkowskie zapewniają, że materialne warunki przyjmowania nie są wycofane ani ograniczone przed wydaniem decyzji odmownej”.

9

Artykuł 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 343/2003 ustanawiającego kryteria i mechanizmy określania państwa członkowskiego właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl, wniesionego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego (Dz.U. L 50, s. 1), stanowi:

„Niniejsze rozporządzenie ustanawia kryteria i mechanizmy określania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu wniesionego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego”.

10

Artykuł 2 tego rozporządzenia zawiera definicje terminów: „wniosek o udzielenie azylu” i „wnioskodawca” lub „osoba ubiegająca się o azyl”, których treść jest zasadniczo identyczna z definicjami tych pojęć zawartymi w dyrektywie 2003/9. Artykuł 2 zawiera ponadto definicje następujących zwrotów:

[…]

[…]”.

11

Artykuł 3 rozporządzenia nr 343/2003, znajdujący się w jego rozdziale II, zatytułowany „Zasady ogólne”, przewiduje w ust. 1:

„.Państwa członkowskie rozpatrują wniosek każdego obywatela państwa trzeciego, który składa wniosek jakiemukolwiek państwu członkowskiemu na granicy lub na jego terytorium. Wniosek jest rozpatrywany przez jedno państwo członkowskie, którym jest państwo, które kryteria wymienione w rozdziale III wskazują jako odpowiedzialne”.

12

Zgodnie z treścią art. 4 tego rozporządzenia, który również znajduje się w jego rozdziale II:

„1.   Proces określania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu na podstawie niniejszego rozporządzenia rozpoczyna się, gdy tylko wniosek o udzielenie azylu zostanie po raz pierwszy złożony w państwie członkowskim.

2.   Wniosek o udzielenie azylu uważa się za złożony, jeśli formularz przedłożony przez osobę ubiegającą się o azyl lub sprawozdanie przygotowane przez władze dotarły do właściwych organów zainteresowanego państwa członkowskiego. W przypadku gdy wniosek nie został złożony na piśmie, czas między deklaracją zamiaru a przygotowaniem sprawozdania powinien być możliwie jak najkrótszy.

[…]

4.   W przypadku gdy wniosek o udzielenie azylu zostaje złożony do właściwych organów państwa członkowskiego przez wnioskodawcę, który znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego, określenie państwa członkowskiego odpowiedzialnego dokonywane jest przez państwo członkowskie, na którego terytorium przebywa wnioskodawca. To ostatnie państwo członkowskie jest bezzwłocznie powiadamiane przez państwo członkowskie, które otrzymało wniosek, a następnie, do celów niniejszego rozporządzenia, jest uznawane za państwo członkowskie, w którym został złożony wniosek o udzielenie azylu.

Wnioskodawca jest powiadamiany na piśmie o takim przekazaniu oraz o dacie, kiedy to nastąpiło.

5.   Osoba ubiegająca się o azyl przebywająca w innym państwie członkowskim i tam składająca wniosek o udzielenie azylu po wycofaniu swojego wniosku w trakcie procesu określania państwa odpowiedzialnego zostaje przyjęta z powrotem, na warunkach ustanowionych w art. 20, przez państwo członkowskie, w którym wniosek o udzielenie azylu został złożony, w celu zakończenia procesu określania państwa odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu.

Obowiązek ten wygasa, jeżeli osoba ubiegająca się o azyl opuściła w międzyczasie terytoria państw członkowskich na okres dłuższy niż trzy miesiące lub uzyskała dokument stałego pobytu [dokument pobytowy] od państwa członkowskiego”.

13

Rozdział V rozporządzenia nr 343/2003 określa szczegółowe zasady dotyczące przejmowania i ponownego przyjmowania osoby ubiegającej się o azyl. Artykuł 16 tego rozporządzenia stanowi:

„1.   Państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu na podstawie niniejszego rozporządzenia jest zobowiązane do:

2.   W przypadku gdy państwo członkowskie wydaje wnioskodawcy dokument stałego pobytu [dokument pobytowy], obowiązki określone w ust. 1 przechodzą na to państwo członkowskie.

3.   Obowiązki określone w ust. 1 wygasają, w przypadku gdy obywatel państwa trzeciego opuścił terytorium państw członkowskich na okres co najmniej trzech miesięcy, chyba że obywatel państwa trzeciego jest w posiadaniu ważnego dokumentu stałego pobytu [dokumentu pobytowego] wydanego przez państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosku.

4.   Obowiązki określone w ust. 1 lit. d) i e) wygasają podobnie [również wtedy], gdy państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosku po wycofaniu lub odrzuceniu wniosku o udzielenie azylu przyjęło i rzeczywiście wprowadza w życie niezbędne przepisy, zanim obywatel państwa trzeciego może wyjechać do swojego kraju pochodzenia lub do innego państwa, do którego może podróżować zgodnie z prawem”.

14

Artykuł 17 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia, który określa procedury wzywania innego państwa członkowskiego do przejęcia osoby ubiegającej się o azyl, brzmi następująco:

„1.   W przypadku gdy państwo członkowskie, w którym został złożony wniosek o udzielenie azylu, uznaje, że inne państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosku, może tak szybko, jak to możliwe, i w każdym przypadku w ciągu trzech miesięcy od daty złożenia wniosku w rozumieniu art. 4 ust. 2 wezwać inne państwo członkowskie do przejęcia osoby ubiegającej się o azyl.

W przypadku gdy wniosek o przejęcie nie zostaje wniesiony w terminie trzech miesięcy, odpowiedzialność za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu spoczywa na państwie członkowskim, w którym taki wniosek został złożony.

2.   Wnioskujące państwo członkowskie może poprosić o pilną odpowiedź, w przypadkach gdy wniosek o udzielenie azylu został złożony po tym, jak odmówiono udzielenia pozwolenia na wjazd lub pozostanie, po aresztowaniu za nielegalny pobyt lub po doręczeniu lub wykonaniu nakazu wydalenia i/lub w przypadku gdy osoba ubiegająca się o azyl jest zatrzymana.

Wniosek określa powody uzasadniające pilną odpowiedź oraz okres, w którego ramach oczekuje się odpowiedzi. Okres ten wynosi przynajmniej jeden tydzień”.

15

Zgodnie z art. 18 tego rozporządzenia:

„1.   Państwo członkowskie, do którego został skierowany wniosek, przeprowadza niezbędne kontrole i podejmuje decyzję w sprawie wniosku o przejęcie osoby ubiegającej się o azyl w terminie dwóch miesięcy od dnia otrzymania wniosku.

[…]

6.   W przypadku gdy wnioskujące państwo członkowskie poprosiło o rozpatrzenie sprawy w trybie pilnym, zgodnie z przepisami art. 17 ust. 2, państwo członkowskie, do którego skierowano wniosek, dokłada wszelkich starań w celu przestrzegania wymaganego terminu.

W wyjątkowych przypadkach, jeżeli można wykazać, że rozpatrywanie wniosku o przejęcie osoby ubiegającej się o azyl jest szczególnie skomplikowane, państwo członkowskie może udzielić odpowiedzi po upływie terminu, jednakże w każdym przypadku nie później niż w ciągu jednego miesiąca. W takich sytuacjach państwo członkowskie, do którego skierowany jest wniosek, musi powiadamiać o swojej decyzji o odroczeniu udzielenia odpowiedzi wnioskujące państwo członkowskie w terminie pierwotnie wyznaczonym.

7.   Zaniechanie działania w okresie dwóch miesięcy, określonych w ust. 1, oraz w okresie jednego miesiąca, określonym w ust. 6, jest równoznaczne z przyjęciem i pociąga za sobą obowiązek przejęcia danej osoby, wraz z zapewnieniem odpowiednich uzgodnień dotyczących przybycia [w tym poczynienia odpowiednich przygotowań dotyczących jej przybycia]”.

16

Artykuł 19 rozporządzenia nr 343/2003, który określa terminy przekazania osoby ubiegającej się o azyl, brzmi następująco:

„1.   W przypadku gdy państwo członkowskie, któremu złożono wniosek, zgadza się na przejęcie osoby ubiegającej się o azyl, państwo członkowskie, w którym złożony został wniosek o udzielenie azylu, powiadamia wnioskodawcę o decyzji dotyczącej nierozpatrywania wniosku oraz o obowiązku przeniesienia [przekazania] wnioskodawcy do odpowiedzialnego państwa członkowskiego.

2.   Decyzja określona w ust. 1 określa podstawy, na jakich jest oparta. Zawiera ona dane szczegółowe dotyczące terminu przeprowadzenia przeniesienia [przekazania] oraz, jeżeli jest to niezbędne, informacje w sprawie miejsca i terminu, w którym wnioskodawca powinien się stawić, jeżeli podróżuje do odpowiedzialnego państwa członkowskiego własnymi środkami. Od decyzji tej można się odwołać lub może ona zostać zmieniona. Odwołanie się lub zmiana nie zawieszają wykonania przekazania, chyba że sądy lub właściwe organy tak postanowią na zasadzie jednostkowych przypadków, jeżeli pozwala na to ustawodawstwo krajowe.

3.   Przeniesienie [Przekazanie] wnioskodawcy z państwa członkowskiego, w którym złożony został wniosek o udzielenie azylu, do państwa członkowskiego odpowiedzialnego za jego rozpatrywanie jest przeprowadzane zgodnie z prawem krajowym pierwszego państwa członkowskiego, po konsultacjach między zainteresowanymi państwami członkowskimi, tak szybko, jak to jest możliwe, a najpóźniej w ciągu sześciu miesięcy od zgody na wniosek o przejęcie lub od decyzji w sprawie odwołania […] lub rewizji [zmiany], w przypadku gdy ma ono skutek zawieszający [środki te mają skutek zawieszający].

[…]

4.   W przypadku gdy nie dokonano przeniesienia [przekazania] w okresie sześciomiesięcznego terminu, odpowiedzialność spoczywa na państwie członkowskim, w którym złożono wniosek o udzielenie azylu. Termin ten może być przedłużony do maksymalnie jednego roku, jeżeli przeniesienia [przekazania] nie można przeprowadzić w związku z uwięzieniem [pozbawieniem wolności] osoby ubiegającej się o azyl, lub do maksymalnie osiemnastu miesięcy, jeżeli osoba ubiegająca się o azyl ukrywa się.

[…]”.

17

Artykuł 20 tego rozporządzenia określa zasady ponownego przyjmowania osoby ubiegającej się o azyl i zawiera wskazówki dotyczące treści wezwania o ponowne przyjęcie osoby ubiegającej się o azyl, zasady udzielania na nie odpowiedzi, termin udzielenia odpowiedzi oraz zasady przekazywania osoby ubiegającej się o azyl.

18

Motyw 29 dyrektywy Rady 2005/85/WE z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich (Dz.U. L 326, s. 13) brzmi następująco:

19

Artykuł 2 dyrektywy 2005/85 zawiera definicje terminów: „wniosek o udzielenie azylu” oraz „wnioskodawca” lub „osoba ubiegająca się o azyl”, których treść zasadniczo odpowiada definicjom tych pojęć zawartym w dyrektywie 2003/9 i w rozporządzeniu nr 343/2003. Artykuł 2 lit. k) tej dyrektywy definiuje ponadto następujące określenie:

„»pozostawać w państwie członkowskim« oznacza pozostawać na terytorium, w tym na granicy lub w strefach tranzytowych państwa członkowskiego, w którym wniosek o udzielenie azylu został złożony lub jest rozpatrywany”.

20

Artykuł 7 dyrektywy 2005/85, zatytułowany „Prawo do pozostawania w państwie członkowskim podczas rozpatrywania wniosku o udzielenie azylu”, znajdujący się w jej rozdziale II, zatytułowanym „Podstawowe zasady i gwarancje”, stanowi w ust. 1:

„Wnioskodawcy pozwala się pozostawać w państwie członkowskim, wyłącznie dla potrzeb procedury, do czasu podjęcia przez organ rozpatrujący decyzji zgodnie z procedurami w pierwszej instancji określonymi w rozdziale III. To prawo do pozostawania nie stanowi uprawnienia do otrzymania zezwolenia na pobyt”.

21

Artykuł 35 tej dyrektywy stanowi:

„1.   Państwa członkowskie mogą, zgodnie z podstawowymi zasadami i gwarancjami rozdziału II, przewidzieć procedury mające na celu podejmowanie na granicach lub w strefach tranzytowych państw członkowskich decyzji dotyczących wniosków składanych w takich miejscach.

2.   Jednakże jeżeli procedury określone w ust. 1 nie istnieją, państwa członkowskie mogą utrzymać, z zastrzeżeniem przepisów niniejszego artykułu oraz zgodnie z przepisami ustawowymi lub wykonawczymi obowiązującymi w dniu 1 grudnia 2005 r., procedury stanowiące odstępstwo od podstawowych zasad i gwarancji rozdziału II w celu podejmowania na granicach lub w strefach tranzytowych decyzji, czy osoby ubiegające się o azyl, które przybyły i złożyły wniosek o udzielenie azylu w takich miejscach, mogą wjechać na ich terytorium.

3.   Procedury, o których mowa w ust. 2, zapewniają w szczególności, że dane osoby:

[…]”.

22

Artykuł 8 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1560/2003 z dnia 2 września 2003 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 343/2003 (Dz.U. L 222, s. 3), zatytułowany „Współpraca przy przekazaniu”, stanowi:

„1.   Na właściwym państwie członkowskim ciąży obowiązek umożliwienia wykonania przekazania osoby ubiegającej się o azyl najszybciej jak to możliwe oraz zapewnienia, że nie powstaną żadne przeszkody w wykonaniu przekazania. Właściwe państwo członkowskie ustali w miarę potrzeb miejsce na swoim terytorium, do którego osoba ubiegająca się o azyl zostanie przekazana lub w którym zostanie przejęta przez właściwe organy, przy uwzględnieniu ograniczeń geograficznych i środków transportu dostępnych państwu członkowskiemu wykonującemu przekazanie. W żadnym wypadku nie można wymagać, aby eskorta towarzyszyła osobie ubiegającej się o azyl poza punkt przybycia w używanych w tym celu międzynarodowych środkach transportu lub aby państwo członkowskie wykonujące przekazanie pokrywało koszty transportu poza ten punkt.

2.   Państwo członkowskie wykonujące przekazanie organizuje transport osobie ubiegającej się o azyl i eskortę dla niej oraz podejmuje decyzję, w porozumieniu z właściwym państwem członkowskim, w sprawie czasu przybycia, a także w miarę potrzeby w sprawie szczegółów przekazania [wnioskodawcy] właściwym organom. Właściwe państwo członkowskie może żądać, aby termin zawiadomienia wynosił trzy dni robocze”.

23

Motyw 13 decyzji nr 573/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 maja 2007 r. ustanawiającej Europejski Fundusz na rzecz Uchodźców na lata 2008–2013 jako część programu ogólnego „Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi” oraz uchylającej decyzję Rady 2004/904/WE (Dz.U. L 144, s. 1) brzmi następująco:

„Niniejsza decyzja ma stanowić część spójnych ram, obejmujących również decyzję nr 574/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 maja 2007 r. ustanawiającą Fundusz Granic Zewnętrznych na lata 2007–2013 jako część programu ogólnego »Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi«, decyzję nr 575/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 maja 2007 r. ustanawiającą Europejski Fundusz Powrotów Imigrantów na lata 2008–2013 jako część programu ogólnego »Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi« oraz decyzję Rady 2007/.../WE z dnia... ustanawiającą Europejski Fundusz na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich na lata 2007–2013 jako część programu ogólnego »Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi«, których celem jest zapewnienie sprawiedliwego podziału odpowiedzialności między państwa członkowskie w odniesieniu do obciążenia finansowego wynikającego z wprowadzania zintegrowanego zarządzania granicami zewnętrznymi Unii oraz wdrażania wspólnej polityki azylowej i imigracyjnej, prowadzonych zgodnie z tytułem IV części trzeciej traktatu [WE]”.

24

Artykuł 2 decyzji nr 573/2007, zatytułowany „Cel ogólny Funduszu”, stanowi:

„1.   Celem ogólnym Funduszu jest wspieranie działań podejmowanych przez państwa członkowskie i zachęcanie do podejmowania wysiłków w zakresie przyjmowania uchodźców i wysiedleńców i ponoszenia związanych z tym konsekwencji, z uwzględnieniem prawodawstwa wspólnotowego w tej dziedzinie, poprzez współfinansowanie działań przewidzianych w niniejszej decyzji.

2.   Fundusz wnosi wkład w finansowanie pomocy technicznej z inicjatywy państw członkowskich lub Komisji”.

25

Artykuł 3 tej decyzji, zatytułowany „Działania kwalifikowalne w państwach członkowskich”, stanowi w ust. 1:

„Fundusz wspiera działania w państwach członkowskich w jednej lub większej liczbie następujących dziedzin:

[…]”.

26

Zgodnie z art. L.723-1 code de l’entrée et du séjour des étrangers et du droit d’asile (kodeksu o wjeździe i pobycie cudzoziemców oraz o prawie azylowym, zwanego dalej „cesedą”):

„[Francuski urząd ds. ochrony cudzoziemców i bezpaństwowców, zwany dalej »OFPRA«] rozpatruje wnioski o udzielenie azylu, które zostały do niego skierowane. Urząd nie jest jednak właściwy do rozpatrywania wniosków złożonych przez osoby, którym odmówiono zezwolenia na pobyt na podstawie art. L.741-4 ust. 1.

[…]”.

27

Artykuł L.741-4 cesedy stanowi:

„Z zastrzeżeniem postanowień art. 33 [konwencji genewskiej], cudzoziemcowi, który złożył wniosek o udzielenie azylu, można odmówić wjazdu na terytorium Francji, tylko w przypadku gdy:

[…]”.

28

Artykuł L.742-1 cesedy stanowi:

„W sytuacji gdy obcokrajowiec ubiegający się o udzielenie azylu otrzyma zezwolenie na pobyt we Francji na podstawie przepisów rozdziału 1 niniejszego tytułu, należy wydać mu tymczasowy dokument pobytowy, umożliwiający złożenie wniosku o azyl do [OFPRA]. Wniosek do [OFPRA] można złożyć dopiero po wydaniu tego dokumentu wnioskodawcy. Po złożeniu wniosku o udzielenie azylu wnioskodawcy wydaje się nowy tymczasowy dokument pobytowy. Dokument ten podlega przedłużeniu do chwili rozpatrzenia wniosku przez urząd, zaś w przypadku wniesienia odwołania do trybunału ds. azylu – do chwili wydania przez niego orzeczenia”.

29

Artykuł L.348-1 code de l’action sociale et des familles (kodeksu socjalnego i rodzinnego) stanowi, że „[o]bcokrajowiec posiadający dokument pobytowy wskazany w art. L.742-1 [cesedy] jest uprawniony, po złożeniu stosownego wniosku, do otrzymania pomocy społecznej w celu przyjęcia w ośrodku dla osób ubiegających się o azyl”.

30

Artykuł L.5423-8 code du travail (kodeksu pracy) stanowi:

„Z zastrzeżeniem przepisów art. L.5423-9, uprawnieni do otrzymania tymczasowego świadczenia dla osób oczekujących na rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu [zwanego dalej »ATA«] są:

[…]”.

31

Zgodnie z art. L.5423-9 tego kodeksu:

„[ATA] nie przysługuje:

[…]”.

32

Artykuł L.5423-11 wspomnianego kodeksu brzmi następująco:

„[ATA] wypłacane jest co miesiąc, w należnym terminie, osobom oczekującym na ostateczne rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu.

Wypłata świadczenia ustaje z końcem miesiąca następującego po miesiącu, w którym wnioskodawca został powiadomiony o ostatecznej decyzji w sprawie jego wniosku”.

33

Okólnik z dnia 3 listopada 2009 r., dotyczący osób uprawnionych do otrzymywania ATA, stanowi w szczególności w części pierwszej:

Zgodnie z [dyrektywą 2003/9] ATA stanowi zasiłek w wysokości minimum socjalnego wypłacany osobom ubiegającym się o azyl, przysługujący w całym okresie rozpatrywania wniosku, pod warunkiem spełnienia następujących warunków.

Z zastrzeżeniem wyłączeń wskazanych w pkt I.2 i wymogu dotyczącego środków finansowych, uprawnieni do otrzymywania ATA są obywatele innych państw:

[…]

[…]

[…]

ATA nie przysługuje osobom ubiegającym się o azyl w przypadku odmowy udzielenia im zezwolenia na pobyt zgodnie z przepisami art. L.741-4 ust. 1, 3 i 4 cesedy. Dotyczy to:

[…]”.

34

W dniu 26 stycznia 2010 r. Cimade i GISTI wniosły do Conseil d’État skargę o stwierdzenie nieważności okólnika z dnia 3 listopada 2009 r. Skarżące podnoszą niezgodność tego okólnika z celami dyrektywy 2003/9 w zakresie, w jakim odmawia się w nim możliwości przyznania ATA osobom ubiegającym się o azyl, w przypadku gdy na podstawie rozporządzenia nr 343/2003 Republika Francuska wzywa inne państwo członkowskie, które jest według niej właściwe do rozpatrzenia wniosku tych osób, do ich przejęcia lub ponownego przyjęcia.

35

Uznając, że odpowiedź na ten zarzut wymaga dokonania wykładni odpowiednich przepisów prawa Unii, Conseil d’État postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

36

W pierwszym pytaniu sąd odsyłający dąży zasadniczo do ustalenia, czy państwo członkowskie, do którego skierowano wniosek o udzielenie azylu na jego granicy lub na jego terytorium, zobowiązane jest przyznać minimalne warunki przyjmowania osób ubiegających się o azyl, przewidziane w dyrektywie 2003/9, również osobie ubiegającej się o azyl, w przypadku której państwo to postanowiło, na podstawie rozporządzenia nr 343/2003, wezwać inne państwo członkowskie do jej przejęcia lub ponownego przyjęcia jako państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrywanie jej wniosku o udzielenie azylu.

37

W tym względzie trzeba na wstępie zauważyć, że zakres zastosowania dyrektywy 2003/9 został określony w jej art. 3, zgodnie z którym stosuje się ją do wszystkich obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, którzy składają wniosek o udzielenie azylu na granicy lub na terytorium państwa członkowskiego, tak długo, jak posiadają oni zezwolenie na pozostanie na jego terytorium jako osoby ubiegające się o azyl.

38

Tak więc pierwszą przesłanką zastosowania dyrektywy 2003/9 jest konieczność złożenia wniosku o udzielenie azylu na granicy lub na terytorium państwa członkowskiego. W tym względzie art. 2 lit. b) owej dyrektywy stanowi, że „»wniosek o udzielenie azylu« oznacza wniosek złożony przez obywatela państwa trzeciego lub przez bezpaństwowca, który może być rozumiany jako wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej przez państwo członkowskie na podstawie konwencji genewskiej” oraz że „[k]ażdy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej jest uznawany za wniosek o udzielenie azylu, chyba że obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec wyraźnie wnioskuje o inny rodzaj ochrony, który może być stosowany osobno”. Definicja pojęcia wniosku o udzielenie azylu wskazana w art. 2 lit. c) rozporządzenia nr 343/2003 jest zasadniczo identyczna z definicją przytoczoną powyżej.

39

Co się tyczy okresu, w którym wnioskodawcy powinni mieć możliwość korzystania z materialnych warunków przyjmowania, obejmujących zakwaterowanie, wyżywienie oraz odzież i dietę dzienną, art. 13 ust. 1 dyrektywy 2003/9 przewiduje, że początkiem tego okresu jest moment złożenia przez osobę ubiegającą się o azyl wniosku o udzielenie azylu.

40

Ponadto z art. 2 i 3 dyrektywy 2003/9 wynika, że dyrektywa przewiduje tylko jedną kategorię osób ubiegających się o azyl – a mianowicie wszystkich obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, którzy złożyli wniosek o udzielenie azylu. Wspomniana dyrektywa nie zawiera żadnego przepisu, na podstawie którego można by sądzić, że wniosek o udzielenie azylu uznaje się za złożony tylko w przypadku złożenia go organom państwa członkowskiego odpowiedzialnego za jego rozpatrywanie.

41

Taka wykładnia znajduje potwierdzenie w art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 343/2003, zgodnie z którym proces określania odpowiedzialnego państwa na podstawie tego rozporządzenia rozpoczyna się w momencie pierwszego złożenia wniosku o udzielenie azylu w jednym z państw członkowskich. Przepis ten zakłada zatem, że wniosek o udzielenie azylu składany jest przed rozpoczęciem procesu określania odpowiedzialnego państwa członkowskiego.

42

Wykładni przepisów dyrektywy 2003/9 trzeba dokonywać również w świetle jej ogólnej systematyki i celów oraz, zgodnie z jej motywem 5, w poszanowaniu praw podstawowych i zasad uznanych w szczególności w karcie. Zgodnie z tym motywem dyrektywa zmierza w szczególności do zapewnienia pełnego poszanowania godności ludzkiej i wspierania stosowania art. 1 i 18 karty.

43

Wymogi te obowiązują więc nie tylko wobec osób ubiegających się o azyl przebywających na terytorium odpowiedzialnego państwa członkowskiego w oczekiwaniu na wydanie decyzji dotyczącej ich wniosku o udzielenie azylu, lecz również wobec osób ubiegających się o azyl oczekujących na określenie państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie tego wniosku.

44

Z tego powodu nie można skutecznie twierdzić, że minimalne normy dotyczące przyjmowania osób ubiegających się o azyl nie odnoszą się do tych z nich, których dotyczy proces określania odpowiedzialnego państwa członkowskiego, ze względu na to, że proces ten jest krótkotrwały. Jak bowiem wynika z art. 17 i 18 rozporządzenia nr 343/2003, w przypadku normalnej procedury okres od momentu złożenia wniosku o udzielenie azylu do momentu wydania przez wezwane państwo członkowskie decyzji w sprawie wniosku o przejęcie osoby ubiegającej się o azyl może trwać nawet pięć miesięcy. Do tego okresu należy doliczyć czas konieczny do dokonania przekazania, który zgodnie z art. 19 tego rozporządzenia wynosi normalnie sześć miesięcy od chwili akceptacji wniosku o przejęcie.

45

Ponadto procedura ustanowiona w rozporządzeniu nr 343/2003 może w pewnych przypadkach zakończyć się w ten sposób, że osoba ubiegająca się o azyl nigdy nie zostanie przekazana do wezwanego państwa członkowskiego, lecz pozostanie w państwie członkowskim, w którym złożyła wniosek o udzielenie azylu. Terminy określone w art. 17–20 tego rozporządzenia odnoszą się tylko do sytuacji, w której wezwane państwo członkowskie godzi się na przejęcie lub ponowne przyjęcie albo nie odpowiada na wniosek wzywającego państwa członkowskiego. W przypadku odrzucenia wniosku przez wezwane państwo członkowskie omawiane rozporządzenie przewiduje tylko zastosowanie procedury koncyliacyjnej, która ma charakter dobrowolny. W tego rodzaju sytuacjach tymczasowy pobyt osoby ubiegającej o azyl na terytorium wzywającego państwa członkowskiego może się znacznie przedłużyć. Długość procedury określania odpowiedzialnego państwa członkowskiego nie może więc stanowić uzasadnienia dla pozbawienia osób, w przypadku których procedura ta została zastosowana, możliwości skorzystania z minimalnych norm dotyczących przyjmowania osób ubiegających się o azyl.

46

Drugą przesłanką zastosowania dyrektywy 2003/9 jest konieczność uzyskania przez osoby ubiegające się o azyl zezwolenia na pobyt na terytorium zainteresowanego państwa członkowskiego w charakterze osoby ubiegającej się o azyl. W tym względzie rząd francuski nie może skutecznie podnosić, że skoro motyw 29 dyrektywy 2005/85 jasno stanowi, iż wnioski objęte rozporządzeniem nr 343/2003 są wyłączone spod zakresu stosowania tej dyrektywy, uprawnienie przyznane osobie ubiegającej się o azyl w jej art. 7 ust. 1 do pozostania w państwie członkowskim podczas procesu rozpatrywania wniosku o udzielenie azylu nie może znajdować zastosowania do wnioskodawców, w przypadku których zastosowana została przewidziana w tym rozporządzeniu procedura określania odpowiedzialnego państwa członkowskiego.

47

Otóż zgodnie z art. 2 lit. k) dyrektywy 2005/85 termin „pozostawać w państwie członkowskim” oznacza pozostawać na terytorium, w tym na granicy lub w strefach tranzytowych, nie tylko państwa członkowskiego, w którym wniosek o udzielenie azylu jest rozpatrywany, lecz również państwa członkowskiego, w którym wniosek ów został złożony.

48

Trzeba więc stwierdzić, że osoby ubiegające się o azyl mają prawo pozostawać nie tylko na terytorium państwa członkowskiego, w którym wniosek o udzielenie azylu jest rozpatrywany, lecz również państwa członkowskiego, w którym wniosek ów został złożony, zgodnie z wymogami art. 3 ust. 1 dyrektywy 2003/9.

49

Tego rodzaju wykładnia nie może zostać podważona przez motyw 29 dyrektywy 2005/85, który nawiązuje wyłącznie do tego, że ustanowione w tej dyrektywie procedury dotyczące nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich różnią się od ustanowionych w rozporządzaniu nr 343/2003 procedur mających na celu określenie państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu.

50

W konsekwencji na pytanie pierwsze trzeba odpowiedzieć, że wykładni dyrektywy 2003/9 należy dokonywać w ten sposób, iż państwo członkowskie, w którym złożono wniosek o udzielenie azylu, jest zobowiązane zapewnić minimalne warunki przyjmowania osób ubiegających się o azyl ustanowione w dyrektywie 2003/9 również osobie ubiegającej się o azyl, w przypadku której państwo to postanowiło, na podstawie rozporządzenia nr 343/2003, wezwać inne państwo członkowskie do jej przejęcia lub ponownego przyjęcia jako państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrywanie jej wniosku o udzielenie azylu.

51

W drugim pytaniu sąd odsyłający dąży do ustalenia z jednej strony, w którym momencie ustaje obowiązek zapewnienia przez państwo członkowskie, w którym złożono wniosek o udzielenie azylu, minimalnych warunków przyjmowania ustanowionych w dyrektywie 2003/9 osobie ubiegającej się o azyl, w przypadku której państwo to postanowiło, na podstawie rozporządzenia nr 343/2003, wezwać inne państwo członkowskie do jej przejęcia lub ponownego przyjęcia jako państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrywanie jej wniosku o udzielenie azylu, oraz z drugiej strony, które państwo członkowskie ponosi koszty zapewnienia minimalnych warunków przyjmowania przez ten okres.

52

Co się tyczy czasu trwania obowiązku zapewnienia minimalnych warunków przyjmowania, w pierwszej kolejności trzeba przypomnieć, że, jak już stwierdzono w pkt 37 i 38 niniejszego wyroku, podmiotowy zakres zastosowania dyrektywy 2003/9 obejmuje wszystkie osoby ubiegające się o azyl, które po raz pierwszy składają wniosek o udzielenie azylu w jednym z państw członkowskich.

53

W drugiej kolejności trzeba zauważyć, że zgodnie z art. 2 lit. c) dyrektywy 2003/9 i z art. 2 lit. d) rozporządzenia nr 343/2003 wnioskodawcą lub osobą ubiegającą się o azyl jest obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec, który złożył wniosek o udzielenie azylu, w odniesieniu do którego nie podjęto jeszcze ostatecznej decyzji. Wnioskodawca zachowuje więc status osoby ubiegającej się o azyl w rozumieniu tej dyrektywy do momentu podjęcia ostatecznej decyzji.

54

W trzeciej kolejności z art. 17–19 rozporządzenia nr 343/2003 wynika, że samo wezwanie przez państwo członkowskie, w którym złożono wniosek o udzielenie azylu, innego państwa członkowskiego do przejęcia wnioskodawcy nie kładzie kresu rozpatrywaniu wniosku o udzielenie azylu przez wzywające państwo członkowskie. Otóż nawet jeżeli wezwane państwo członkowskie zgodzi się na przejęcie, faktem pozostaje, że jeżeli przekazanie nie nastąpi w terminie sześciu miesięcy, to zgodnie z art. 19 ust. 4 tego rozporządzenia odpowiedzialność za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu spada na państwo członkowskie, w którym wniosek ów został złożony. Co więcej, jak już wskazano w pkt 45 niniejszego wyroku, w przypadku odrzucenia wniosku przez wezwane państwo członkowskie omawiane rozporządzenie przewiduje tylko zastosowanie procedury koncyliacyjnej, która ma charakter dobrowolny, co oznacza, że w takim przypadku nie można wykluczyć, iż osoba ubiegająca się o azyl pozostanie na terytorium wzywającego państwa członkowskiego.

55

W związku z powyższym trzeba stwierdzić, że ani decyzji państwa członkowskiego o wezwaniu innego państwa członkowskiego, które według tego pierwszego państwa jest odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu, do przejęcia osoby ubiegającej się o azyl, ani akceptacji tego wezwania przez wezwane państwo członkowskie nie można uznać za decyzję ostateczną w rozumieniu dyrektywy 2003/9. Wynika stąd, że jedynie rzeczywiste przekazanie osoby ubiegającej się o azyl przez wzywające państwo członkowskie kładzie kres rozpatrywaniu przez to państwo wniosku o udzielenie azylu, jak również odpowiedzialności za zapewnienie minimalnych warunków przyjmowania.

56

Ponadto ogólna systematyka i cel dyrektywy 2003/9, jak również poszanowanie praw podstawowych, w szczególności wymogów ustanowionych w art. 1 karty, zgodnie z którym godność człowieka musi być szanowana i chroniona, stoją na przeszkodzie temu, by – jak już zauważono w pkt 42–45 niniejszego wyroku – osoba ubiegająca się o azyl została pozbawiona ochrony wynikającej z minimalnych norm ustanowionych w tej dyrektywie, choćby w tymczasowym okresie po złożeniu wniosku o udzielenie azylu i przed jej rzeczywistym przekazaniem do państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie jej wniosku.

57

Ustanowione w dyrektywie 2003/9 warunki przyjmowania można ograniczyć lub cofnąć tylko w przypadkach enumeratywnie wskazanych w jej art. 16, w sytuacji gdy osoba ubiegająca się o azyl nie przestrzega zasad systemu przyjmowania funkcjonującego w danym państwie członkowskim.

58

Z powyższego wynika, że obowiązek zapewnienia przez państwo członkowskie, do którego skierowano wniosek o udzielenie azylu na jego granicy lub na jego terytorium, minimalnych warunków przyjmowania ustanowionych w dyrektywie 2003/9 osobie ubiegającej się o azyl, w przypadku której państwo to postanowiło, na podstawie rozporządzenia nr 343/2003, wezwać inne państwo członkowskie do jej przejęcia lub ponownego przyjęcia jako państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrywanie jej wniosku o udzielenie azylu, ustaje wyłącznie w następstwie rzeczywistego przekazania osoby ubiegającej się o azyl przez wzywające państwo członkowskie.

59

Co się tyczy pytania o to, które państwo członkowskie ponosi koszty zapewnienia minimalnych warunków, trzeba zauważyć, że koszty związane z wymogami wynikającymi z konieczności dostosowania się państwa członkowskiego do prawa Unii ponosi zazwyczaj państwo członkowskie, na którym spoczywa obowiązek dostosowania się do jego wymogów, czyli – w sprawie takiej jak rozpatrywana przed sądem krajowym – państwo członkowskie, które ma obowiązek zapewnienia minimalnych warunków przyjmowania ustanowionych w dyrektywie 2003/9, zgodnie z tym, co zostało powiedziane w punkcie poprzednim, chyba że uregulowania Unii stanowią inaczej. Wobec braku odmiennych przepisów w tym względzie zarówno w dyrektywie 2003/9, jak i w rozporządzeniu nr 343/2003 trzeba uznać, że koszty zapewnienia minimalnych warunków ponosi państwo członkowskie, na którym ciąży obowiązek ich zapewnienia.

60

Należy też zauważyć, że w trosce o sprawiedliwy podział odpowiedzialności między państwa członkowskie w odniesieniu do obciążenia finansowego wynikającego z wprowadzania wspólnej polityki azylowej i imigracyjnej, odpowiedzialności, która może mieć znaczenie w szczególności w przypadku dużych przepływów migracyjnych, Europejski Fundusz na rzecz Uchodźców, ustanowiony decyzją nr 573/2007 jako część programu ogólnego „Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi”, przewiduje możliwość udzielenia pomocy finansowej państwom członkowskim w zakresie między innymi warunków przyjmowania i procedury udzielania azylu.

61

W konsekwencji na pytanie drugie trzeba odpowiedzieć, że obowiązek zapewnienia przez państwo członkowskie, w którym złożono wniosek o udzielenie azylu, minimalnych warunków przyjmowania ustanowionych w dyrektywie 2003/9 osobie ubiegającej się o azyl, w przypadku której państwo to postanowiło, na podstawie rozporządzenia nr 343/2003, wezwać inne państwo członkowskie do jej przejęcia lub ponownego przyjęcia jako państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrywanie jej wniosku o udzielenie azylu, ustaje w następstwie rzeczywistego przekazania osoby ubiegającej się o azyl przez wzywające państwo członkowskie, zaś koszty zapewnienia owych minimalnych warunków ponosi państwo członkowskie, na którym ciąży obowiązek ich zapewnienia.

62

Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje: