WYROK TRYBUNAŁU (trzecia izba)

z dnia 17 lutego 2011 r.(*)

Zbliżanie ustawodawstw – Telekomunikacja – Sieci i usługi – Dyrektywa 2002/22/WE – Wyznaczenie przedsiębiorstw do świadczenia usługi powszechnej – Nałożenie szczególnych obowiązków na wyznaczone przedsiębiorstwo – Biura numerów i spisy abonentów telefonicznych

W sprawie C‑16/10

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division) (Zjednoczone Królestwo) postanowieniem z dnia 15 grudnia 2009 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 11 stycznia 2010 r., w postępowaniu:

The Number (UK) Ltd,

Conduit Enterprises Ltd

przeciwko

Office of Communications,

British Telecommunications plc,

TRYBUNAŁ (trzecia izba),

w składzie: K. Lenaerts (sprawozdawca), prezes izby, D. Šváby, E. Juhász, G. Arestis i T. von Danwitz, sędziowie,

rzecznik generalny: J. Mazák,

sekretarz: L. Hewlett, główny administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 8 grudnia 2010 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

–        w imieniu The Number (UK) Limited oraz Conduit Enterprises Limited przez D. Rose, QC, oraz B. Kennelly’ego, barrister,

–        w imieniu British Telecommunications plc przez R. Thomsona, QC, J. O’Flaherty’ego, barrister, oraz S. Murraya, solicitor,

–        w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez F. Penlington, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez C. Vajdę, QC,

–        w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez P. Gentilego, avvocato dello Stato,

–        w imieniu Komisji Europejskiej przez G. Brauna oraz A. Nijenhuisa, działających w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni dyrektywy 2002/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy o zezwoleniach) (Dz.U. L 108, s. 21), dyrektywy 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy ramowej) (Dz.U. L 108, s. 33) oraz dyrektywy 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywy o usłudze powszechnej) (Dz.U. L 108, s. 51), w wersjach obowiązujących w chwili wydania postanowienia odsyłającego.

2        Wniosek ten został złożony w ramach sporów pomiędzy The Number (UK) Ltd (zwaną dalej „The Number”) i Conduit Enterprises Ltd (zwaną dalej „Conduit Enterprises”), dwoma dostawcami usług biur numerów i spisów abonentów telefonicznych w Zjednoczonym Królestwie, a British Telecommunications plc (zwaną dalej „BT”) w przedmiocie kwot naliczonych przez BT z tytułu dostarczania informacji pochodzących z bazy danych zawierającej dane abonentów usługi telekomunikacyjnej, którą BT powinna utrzymywać jako dostawca usługi powszechnej.

 Ramy prawne

 Prawo Unii

3        Motyw 7 dyrektywy o usłudze powszechnej przewiduje, co następuje:

„Państwa członkowskie powinny nadal zapewnić, aby usługi określone w rozdziale II były określonej jakości dla wszystkich użytkowników końcowych na ich terytorium, niezależnie od ich umiejscowienia geograficznego oraz, w świetle określonych warunków krajowych, po przystępnej cenie […]”.

4        Motyw 11 dyrektywy o usłudze powszechnej jest sformułowany następująco:

„Informacja o numerach telefonicznych i biuro numerów stanowią istotne narzędzie dostępu do publicznie dostępnych usług telefonicznych i są częścią obowiązku świadczenia usługi powszechnej. Użytkownicy i konsumenci chcą pełnych spisów numerów telefonicznych oraz biur numerów obejmujących wszystkich spisanych abonentów telefonicznych i ich numerów (włączając numery stacjonarne i komórkowe) i chcą, aby te informacje były przedstawiane w sposób nieuprzywilejowany […]”.

5        Na podstawie art. 3 ust. 2 dyrektywy o usłudze powszechnej:

„Państwa członkowskie określą najskuteczniejsze i najodpowiedniejsze podejście do zapewnienia wprowadzenia usługi powszechnej, z zachowaniem zasad obiektywności, przejrzystości, niedyskryminacji i proporcjonalności. Podejmą starania w celu minimalizacji naruszeń rynku, w szczególności zapewniania usług po cenach lub na warunkach odbiegających od normalnych warunków handlowych, z zachowaniem poszanowania interesu publicznego”.

6        Artykuł 4 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej przewiduje:

„Państwa członkowskie zapewnią, aby co najmniej jedno przedsiębiorstwo spełniło [zrealizowało] wszelkie wnioski mieszczące się w granicach rozsądku o stacjonarne podłączenie do publicznej sieci telefonicznej oraz o dostęp do publicznie dostępnych usług telefonicznych”.

7        Artykuł 5 dyrektywy o usłudze powszechnej, zatytułowany „Biura numerów i spisy abonentów telefonicznych”, stanowi:

„1.      Państwa członkowskie zapewnią, aby:

a)      udostępniono użytkownikom końcowym co najmniej jeden pełny spis abonentów telefonicznych w formie zatwierdzonej przez odnośne władze – spis może być w postaci drukowanej lub elektronicznej lub w obu postaciach – oraz aby aktualizowano go regularnie, co najmniej raz w roku;

b)      zapewniono wszystkim użytkownikom końcowym, włączając użytkowników płatnych publicznych automatów telefonicznych, co najmniej jedno pełnozakresowe biuro numerów.

2.      Spisy wymienione w ust. 1 obejmują, z zastrzeżeniem przepisów art. 11 dyrektywy 97/66/WE, wszystkich abonentów publicznie dostępnych usług telefonicznych.

3.      Państwa członkowskie zapewnią, aby przedsiębiorstwa świadczące usługi określone w ust. 1 stosowały zasadę niedyskryminacji wobec informacji dostarczonej im przez inne przedsiębiorstwa”.

8        Artykuł 8 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej ma następujące brzmienie:

„Państwa członkowskie mogą wyznaczyć jedno lub więcej przedsiębiorstw do zagwarantowania świadczenia usługi powszechnej określonej w art. 4–7 oraz, w przypadkach, do których się odnosi, art. 9 ust. 2, tak aby pokryć całość terytorium kraju. Państwa członkowskie mogą wyznaczać różne przedsiębiorstwa lub zespoły przedsiębiorstw do świadczenia różnych składników usługi powszechnej lub pokrycia różnych części terytorium kraju”.

9        Artykuł 9 dyrektywy o usłudze powszechnej, zatytułowany „Przystępność taryf”, stanowi:

„1.      Krajowe organy regulacyjne monitorują rozwój oraz poziom taryf detalicznych usług wymienionych w art. 4–7 jako podlegających obowiązkowi świadczenia usługi powszechnej i świadczonych przez wyznaczone przedsiębiorstwa, szczególnie w odniesieniu do krajowych cen konsumpcyjnych i dochodów konsumentów.

2.      Państwa członkowskie mogą, z uwzględnieniem warunków krajowych, zażądać, aby wyznaczone przedsiębiorstwa zapewniły konsumentom opcjonalne taryfy lub pakiety, które odbiegają od tych, które zapewniają na normalnych warunkach, w szczególności w celu zapewnienia, żeby osoby z niskimi przychodami lub mające szczególne potrzeby społeczne nie powstrzymywały się przed ocenianiem [przystąpieniem do] lub korzystaniem z publicznie dostępnej usługi telefonicznej.

[…]

4.      Państwa członkowskie mogą wymagać od przedsiębiorstw obarczonych obowiązkiem określonym w art. 4–7 stosowania jednolitych taryf, włączając uśrednianie geograficzne, na całym terytorium, z uwzględnieniem warunków krajowych lub dostosowania się do limitów cenowych.

[…]”.

10      Artykuł 11 dyrektywy o usłudze powszechnej, zatytułowany „Jakość usług świadczonych przez wyznaczone przedsiębiorstwa”, przewiduje:

„1.      Krajowe organy regulacyjne zapewniają, aby wyznaczone przedsiębiorstwa obarczone obowiązkami na mocy art. 4–7 i [art.] 9 ust. 2 publikowały zadowalające i aktualne informacje dotyczące ich wywiązywania się ze świadczenia usługi powszechnie dostępnej, na podstawie parametrów jakości obsługi, definicji i metod pomiaru, wymienionych w załączniku III. [Opublikowane informacje są dostarczane również krajowym organom regulacyjnym].

[…]

4.      Krajowe organy regulacyjne powinny być w stanie wyznaczać cele odnośnie do wywiązywania się z obowiązku tym przedsiębiorstwom obarczonym obowiązkiem świadczenia usługi powszechnej, co najmniej na mocy art. 4. Czyniąc to, krajowe organy regulacyjne biorą pod uwagę poglądy zainteresowanych stron, w szczególności te, o których mowa w art. 33.

5.      Państwa członkowskie zapewniają krajowym organom regulacyjnym możliwość monitorowania, jak wyznaczone przedsiębiorstwa podporządkowują się tym celom.

[…]”.

11      Artykuł 25 ust. 2 dyrektywy o usłudze powszechnej stanowi:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby wszystkie przedsiębiorstwa, które przypisują numery telefoniczne abonentom, spełniały wszystkie, w granicach rozsądku, wymagania udostępnienia dla celów świadczenia publicznie dostępnych usług biura numerów i spisów abonentów ważnych informacji w uzgodnionym formacie i na uczciwych, obiektywnych, zorientowanych na koszty i niedyskryminacyjnych warunkach”.

12      Artykuł 8 dyrektywy ramowej, zatytułowany „Cele prowadzonej polityki oraz zasady prawne”, stanowi:

„1.      Państwa członkowskie zapewnią, by krajowe organy regulacyjne, wypełniając swoje zadania wynikające z postanowień niniejszej dyrektywy lub dyrektyw szczegółowych, podejmowały stosowne środki zmierzające do realizacji celów określonych w ust. 2, 3 oraz 4. Takie środki winny być proporcjonalne do celów, jakie mają zostać osiągnięte.

Państwa członkowskie zapewnią, by krajowe organy regulacyjne, wypełniając swoje zadania wynikające z postanowień niniejszej dyrektywy lub dyrektyw szczegółowych, w szczególności te związane z zapewnieniem efektywnej konkurencji, brały przede wszystkim pod uwagę dążenie do zagwarantowania neutralności technologicznej przyjmowanych norm prawnych.

Krajowe organy regulacyjne mogą przyczyniać się, w ramach swoich kompetencji, do realizacji polityki w zakresie promowania różnorodności kulturowej i językowej, jak również pluralizmu mediów.

2.      Krajowe organy regulacyjne będą wspierać konkurencję w dziedzinie udostępniania sieci i usług łączności elektronicznej oraz urządzeń towarzyszących i usług, m.in.:

a)      zapewniając, by użytkownicy […] czerpali maksymalne korzyści, jeżeli chodzi o różnorodność, ceny i jakość usług;

[…]

3.      Krajowe organy regulacyjne będą wspierać rozwój rynku wewnętrznego […].

4.      Krajowe organy regulacyjne będą promować interesy obywateli Unii Europejskiej, m.in.:

a)      zapewniając wszystkim obywatelom dostęp do usługi powszechnej określonej w [dyrektywie o usłudze powszechnej];

[…]”.

13      Artykuł 3 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach ma następujące brzmienie:

„Świadczenie dostępu do sieci oraz usług w zakresie łączności elektronicznej może być poddane jedynie wymogom związanym z ogólnym zezwoleniem, nie naruszając szczegółowych obowiązków, o których mowa w artykule 6 ust. 2, lub praw, o których mowa w artykule 5. Od danego przedsiębiorstwa można żądać dokonania notyfikacji, ale nie uzyskania jednoznacznej decyzji lub innego aktu administracyjnego od krajowego organu regulacyjnego przed rozpoczęciem wykonywania uprawnień, wynikających z zezwolenia. Po dokonaniu notyfikacji, jeżeli była ona wymagana, przedsiębiorca może rozpocząć działalność; w razie potrzeby może on być poddany obowiązkom określonym w artykułach 5, 6 oraz 7, dotyczącym praw użytkowania”.

14      Artykuł 6 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach przewiduje:

„Szczególne obowiązki, które mogą być nałożone na podmioty udostępniające sieci i usługi w zakresie łączności elektronicznej na podstawie artykułu 5 ust. 1 i 2 [i artykułów] 6 oraz 8 dyrektywy 2002/19/WE (dyrektywy o dostępie) i artykułów 16, 17, 18 oraz 19 dyrektywy 2002/22/WE (dyrektywy o usłudze powszechnej) lub na podmioty wyznaczone do świadczenia usług powszechnych na podstawie powyższej dyrektywy, winny być prawnie oddzielone od praw i obowiązków wynikających z ogólnego zezwolenia. Celem zapewnienia przejrzystości dla przedsiębiorstw kryteria i procedury nakładania takich obowiązków na poszczególne przedsiębiorstwa powinny być wskazane w ogólnym zezwoleniu”.

 Prawo krajowe

15      Universal Service Condition 7 (warunek usługi powszechnej nr 7, zwany dalej „USC 7”), nałożony na BT w ramach wyznaczenia jej do świadczenia usługi powszechnej na podstawie przepisów Electronic Communications (Universal Service) Regulations 2003 [rozporządzenia o łączności elektronicznej (usługa powszechna) z 2003 r.], ma następujące brzmienie:

„7.1. BT utrzymuje bazę danych zawierającą spis wszystkich abonentów, którym zostały przydzielone numery przez wszelkie podmioty udostępniające [sieci i usługi w zakresie] łączności (zwaną dalej „bazą danych”). BT zapewni, że baza danych będzie regularnie aktualizowana.

7.2.      BT, zgodnie z pkt 7.3 i 7.4, udostępni na żądanie:

a)      każdemu podmiotowi udostępniającemu [sieci i usługi w zakresie] łączności podlegającemu ust. 8.2 warunku ogólnego nr 8, w celu umożliwienia temu podmiotowi udostępniającemu [sieci i usługi w zakresie] łączności spełnienia wymogów tego ustępu – spisy abonentów telefonicznych, które zbiera BT i które spełniają wymogi tego warunku ogólnego;

b)      każdej osobie, która zamierza świadczyć publicznie dostępne usługi biura numerów lub spisów abonentów telefonicznych – zawartość bazy danych, w formacie nadającym się do odczytu maszynowego (automatycznego).

7.3.      BT dostarcza pozycje, o których mowa w ust. 7.2 lit. a) i b) na zasadny wniosek osoby żądającej powyższych pozycji. Nie naruszając powyższego ogólnego postanowienia, BT może odmówić dostarczenia takich pozycji, jeżeli:

a)      osoba żądająca powyższych pozycji nie zobowiąże się do przetwarzania danych lub informacji w nich zawartych zgodnie z właściwym kodeksem praktyk, lub

b)      BT ma uzasadnione powody, by sądzić, że osoba żądająca tych pozycji nie będzie przestrzegała wymogów właściwych przepisów o ochronie danych.

7.4.      BT dostarcza pozycje, o których mowa w ust. 7.2 lit. a) i b) na uczciwych, obiektywnych, zorientowanych na koszty i niedyskryminacyjnych warunkach, w formacie uzgodnionym pomiędzy BT a osobą żądającą informacji. Jeżeli nie dojdzie do takiego uzgodnienia, dyrektor może określić format, który zostanie zastosowany do informacji, zgodnie ze swoimi zadaniami w zakresie rozstrzygania sporów”.

 Spór przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

16      W Zjednoczonym Królestwie podmiotem świadczącym usługę powszechną w dziedzinie telekomunikacji, z wyjątkiem regionu wokół miasta Hull, jest BT.

17      The Office of Communications (urząd ds. łączności, zwany dalej „OFCOM”) jest krajowym organem regulacyjnym Zjednoczonego Królestwa w dziedzinie telekomunikacji. W 2003 r. OFCOM stał się następcą Oftel, urzędu ds. telekomunikacji.

18      USC 7, wydany przez Oftel, zobowiązuje BT do udostępnienia innym podmiotom świadczącym usługi biura numerów i spisów abonentów telefonicznych, które nie zostały wyznaczone jako podmioty świadczące usługę powszechną, na uczciwych, obiektywnych, zorientowanych na koszty i niedyskryminacyjnych warunkach i w uzgodnionym formacie, pełnozakresowej bazy danych, dotyczącej abonentów telefonicznych, zwanej „OSIS”, którą sporządza przyjmując dane od wszystkich operatorów usług telefonii stacjonarnej.

19      Zatem w miejsce zobowiązania do świadczenia usługi powszechnej zorientowanej na użytkownika, USC 7 nakłada na BT obowiązek w skali hurtowej, co w praktyce tłumaczy się obecnością na rynku Zjednoczonego Królestwa licznych konkurujących podmiotów świadczących usługi biura numerów i spisów abonentów telefonicznych działających na podstawie bazy danych OSIS.

20      Wyrokiem z dnia 25 listopada 2004 r. w sprawie C‑109/03 KPN Telecom, Zb.Orz. s. I‑11273, Trybunał uznał między innymi, że opłaty naliczane przez operatorów usług telefonii stacjonarnej za udostępnianie „istotnych informacji” dotyczących abonentów nie powinny obejmować własnych kosztów składania, zbierania i aktualizacji własnych danych usługodawcy dotyczących abonentów. The Number i Conduit Enterprises zakwestionowały opłaty, jakie naliczyła im BT za korzystanie ze swojej bazy danych OSIS, powołując się na powyższy wyrok na poparcie swojej skargi.

21      OFCOM, przed który wniesiono omawiane spory w 2005 r., wydał decyzje w dniu 10 marca 2008 r. W tych decyzjach OFCOM stwierdził między innymi, że USC 7 jest niezgodny z prawem Unii, ponieważ nie wykonuje prawidłowo wymogów art. 5 dyrektywy o usłudze powszechnej. Zdaniem OFCOM BT nie była więc zobowiązana do udostępniania bazy danych OSIS na ustanowionych w USC 7 warunkach, z wyjątkiem danych dotyczących jej własnych abonentów. W rezultacie jest ona zobowiązana do dostarczania tych ostatnich danych na mocy innego obowiązku, odrębnego od USC 7, który nie jest przedmiotem sprawy przed sądem krajowym, a który ma zastosowanie do wszystkich przedsiębiorstw łączności elektronicznej i dokonuje transpozycji art. 25 dyrektywy o usłudze powszechnej.

22      Orzeczeniem wydanym w dniu 24 listopada 2008 r. Competition Appeal Tribunal (sąd apelacyjny ds. konkurencji) uznał skargę wniesioną na decyzję OFCOM. Przyznał on mianowicie, że USC 7 prawidłowo wdrożył odpowiednie przepisy dyrektywy o usłudze powszechnej.

23      BT, popierana przez OFCOM, zaskarżyła wskazany wyrok wydany przez Competition Appeal Tribunal do sądu krajowego. Pomimo iż sąd ten doszedł do wstępnego wniosku, że USC 7 jest sprzeczny z dyrektywą o usłudze powszechnej, uznał on za konieczne uzyskanie orzeczenia Trybunału w trybie prejudycjalnym przed wydaniem wyroku, stwierdzając, że „rozważania dotyczące wchodzących w grę zasad, różnice pomiędzy obowiązującymi tekstami oraz przedstawione argumenty” wykazały, „iż zagadnienia nie można uważać za niebudzące najmniejszej wątpliwości”.

24      W tych okolicznościach Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy przyznane państwom członkowskim na podstawie art. 8 ust. 1 [dyrektywy o usłudze powszechnej], w związku z art. 8 [dyrektywy ramowej], art. 3 ust. 2 i art. 6 ust. 2 [dyrektywy o zezwoleniach] oraz art. 3 ust. 2 [dyrektywy o usłudze powszechnej] i innymi właściwymi przepisami prawa wspólnotowego uprawnienia do wyznaczania jednego lub więcej przedsiębiorstw do zagwarantowania świadczenia usługi powszechnej lub do świadczenia różnych składników usługi powszechnej, określonych w art. 4–7 i art. 9 ust. 2 [dyrektywy o usłudze powszechnej], należy interpretować w ten sposób, że:

a)      zezwalają one państwu członkowskiemu, jeżeli postanowi ono wyznaczyć przedsiębiorstwo w myśl tego przepisu, jedynie na nakładanie określonych obowiązków na to przedsiębiorstwo, z których wynika wymóg, że samo to przedsiębiorstwo ma świadczyć na rzecz użytkowników końcowych usługę powszechną lub jej składniki, odnośnie do których zostało ono wyznaczone; lub

b)      zezwalają one państwu członkowskiemu, jeżeli postanowi ono wyznaczyć przedsiębiorstwo w myśl tego przepisu, na nałożenie na wyznaczone przedsiębiorstwo takich określonych obowiązków, jakie państwo członkowskie uzna za najbardziej skuteczne, odpowiednie i proporcjonalne w celu zagwarantowania świadczenia usługi powszechnej lub jej składników na rzecz użytkowników końcowych, bez względu na to, czy obowiązki te nakładają na wyznaczone przedsiębiorstwo wymóg, aby ono samo świadczyło usługę powszechną lub jej składniki na rzecz użytkowników końcowych?

2)      Czy powyższe przepisy, interpretowane również w związku z art. 3 ust. 2 [dyrektywy o usłudze powszechnej], zezwalają państwom członkowskim – w okolicznościach, gdy na podstawie art. 8 ust. 1 [dyrektywy o usłudze powszechnej] w związku z art. 5 ust. 1 lit. b) wskazanej dyrektywy (usługa pełnozakresowego biura numerów) przedsiębiorstwo zostało wyznaczone, a nie ciąży na nim wymóg dostarczania takiej usługi bezpośrednio użytkownikom końcowym – na nałożenie na to wyznaczone przedsiębiorstwo określonych obowiązków, polegających na:

a)      utrzymywaniu i aktualizowaniu pełnozakresowej bazy danych informacji dotyczących abonentów;

b)      udostępnieniu w formacie nadającym się do odczytu maszynowego (automatycznego) zawartości pełnozakresowej bazy danych informacji dotyczących abonentów, regularnie aktualizowanej, każdej osobie, która zamierza świadczyć publicznie dostępne usługi biura numerów i spisów abonentów (bez względu na to, czy osoba ta zamierza świadczyć usługę pełnozakresowego biura numerów na rzecz użytkowników końcowych); oraz

c)      dostarczeniu bazy danych takiej osobie na uczciwych, obiektywnych, zorientowanych na koszty i niedyskryminacyjnych warunkach?”.

 W przedmiocie pytań prejudycjalnych

 W przedmiocie pytania pierwszego

25      Poprzez pytanie pierwsze sąd krajowy dąży do ustalenia, czy art. 8 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej zezwala państwom członkowskim, jeżeli postanowią one wyznaczyć w myśl tego przepisu jedno lub więcej przedsiębiorstw do zagwarantowania świadczenia usługi powszechnej lub różnych składników usługi powszechnej określonej w art. 4–7 i art. 9 ust. 2 tejże dyrektywy, jedynie na nakładanie na nie określonych obowiązków dotyczących sposobu, w jaki te przedsiębiorstwa mają świadczyć na rzecz użytkowników końcowych usługę powszechną, odnośnie do której zostały one wyznaczone, czy też państwa te są uprawnione do nakładania na wyznaczone przedsiębiorstwa obowiązków, które uważają one za najbardziej odpowiednie w celu zagwarantowania świadczenia owej usługi, niezależnie od tego, czy te przedsiębiorstwa same świadczą tę usługę.

26      Tytułem wstępu należy stwierdzić, że pytanie to powstaje w ramach sporu przed sądem krajowym dotyczącego w szczególności zgodności z prawem Unii obowiązku wchodzącego w zakres krajowego systemu usługi powszechnej mającego zastosowanie między innymi do usług biura numerów i spisu abonentów i nałożonego na jedynego operatora, tj. BT, w skali hurtowej. Na mocy wspomnianego obowiązku operator ten musi utrzymywać i udostępniać innym podmiotom świadczącym usługi biura numerów i spisu abonentów, na uczciwych, obiektywnych, zorientowanych na koszty i niedyskryminacyjnych warunkach i w uzgodnionej formie, swoją pełnozakresową bazę danych OSIS, którą sporządza gromadząc dane od wszystkich operatorów usług telefonii stacjonarnej.

27      W tym kontekście sąd krajowy dąży do ustalenia, czy przepisy dyrektywy o zezwoleniach, dyrektywy ramowej i dyrektywy o usłudze powszechnej, a w szczególności art. 8 ust. 1 tej ostatniej dyrektywy, pozwalają państwom członkowskim na nakładanie takiego obowiązku na konkretnego operatora w skali hurtowej, w ramach wyznaczenia tego operatora na podstawie tego przepisu, dla osiągnięcia pośrednio, poprzez stworzenie przychylnego środowiska konkurencyjnego, celu usługi powszechnej określonego w motywie 11 dyrektywy o usłudze powszechnej i przywołanego w jej art. 5, a polegającego na udostępnieniu wszystkim użytkownikom końcowym usług dotyczących pełnozakresowych biur numerów i pełnych spisów abonentów.

28      W celu określenia znaczenia i zakresu art. 8 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej należy przede wszystkim umieścić ten przepis w kontekście prawnym, w jaki się wpisuje (zob. analogicznie wyrok Trybunału z dnia 3 października 2006 r. w sprawie C‑475/03 Banca popolare di Cremona, Zb.Orz. s. I‑9373, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo). Następnie należy dokonać jego wykładni z uwzględnieniem jego treści, lecz także ogólnej systematyki rzeczonej dyrektywy i celów, do których dąży prawodawca.

29      W tym względzie należy stwierdzić, że zgodnie z art. 3 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach świadczenie dostępu do sieci i usług w zakresie łączności elektronicznej może być poddane jedynie wymogom związanym z ogólnym zezwoleniem, bez naruszania szczegółowych obowiązków, o których mowa w art. 6 ust. 2 tej dyrektywy, lub praw, o których mowa w jej art. 5. Te ostatnie prawa nie są przedmiotem sprawy przed sądem krajowym.

30      Państwa członkowskie są bowiem uprawnione do nakładania szczególnych obowiązków na jedno lub wiele konkretnych przedsiębiorstw tylko w zakresie, w jakim obowiązki te wchodzą w zakres przypadków, o których mowa w art. 6 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach. Ten ostatni przepis odnosi się między innymi do obowiązków nałożonych na przedsiębiorstwa wyznaczone do świadczenia usługi powszechnej na podstawie dyrektywy o usłudze powszechnej. Wśród tych obowiązków znajduje się świadczenie usług dotyczących pełnozakresowych biur numerów i pełnych spisów abonentów, o których mowa w jej art. 5. Artykuł 8 ust. 1 wskazanej dyrektywy przewiduje wyznaczenie operatorów zobowiązanych do świadczenia usługi powszechnej lub jej różnych składników.

31      Jako wyjątek od zakazu ustanawiania szczególnych obowiązków dla operatorów w sposób indywidualny, obowiązki, które mogą być nałożone na mocy przepisów dyrektywy o usłudze powszechnej na przedsiębiorstwa wyznaczone zgodnie z jej art. 8 ust. 1 w celu świadczenia usługi powszechnej, muszą podlegać wykładni ścisłej.

32      Podczas gdy w swym pierwszym zdaniu art. 8 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej przewiduje wyznaczenie przedsiębiorstwa do celów „zagwarantowania świadczenia” usługi powszechnej, to w drugim zdaniu przepis ten precyzuje też, że „[p]aństwa członkowskie mogą wyznaczać różne przedsiębiorstwa lub zespoły przedsiębiorstw do świadczenia różnych składników usługi powszechnej”. Z brzmienia tego przepisu, odczytywanego w całości, wynika zatem, że państwo członkowskie może nałożyć na wyznaczone przedsiębiorstwo tylko obowiązki konkretnie przewidziane przez przepisy dyrektywy o usłudze powszechnej, dotyczące świadczenia użytkownikom końcowym przez samo to przedsiębiorstwo jednego ze szczególnych składników usługi powszechnej określonej w art. 4–7 i art. 9 ust. 2 rzeczonej dyrektywy.

33      Należy dodać, że świadczenie usługi powszechnej na rzecz użytkowników przez samo przedsiębiorstwo nie wyłącza możliwości zlecenia przez nie tego świadczenia osobie trzeciej, pod warunkiem że pozostanie ono odpowiedzialne wobec właściwych organów państwa członkowskiego za sposób, w jaki jest świadczona usługa.

34      Ponadto rozważania dotyczące ogólnej systematyki dyrektywy o usłudze powszechnej i jej celów potwierdzają tę wykładnię. Bowiem przepisy art. 9 i 11 tej dyrektywy, dotyczące odpowiednio stosowanych taryf i kontroli przez krajowe organy regulacyjne wywiązywania się wyznaczonych przedsiębiorstw ze świadczenia usługi powszechnej, zakładają, że muszą to być te przedsiębiorstwa, które same świadczą rzeczoną usługę.

35      Po pierwsze, z motywu 7 dyrektywy o usłudze powszechnej w odniesieniu do jej art. 9 wynika, że jednym z głównych celów owej dyrektywy jest zapewnienie świadczenia użytkownikom końcowym określonego minimalnego zestawu usług łączności elektronicznej po przystępnej cenie. W tym celu art. 9 dyrektywy o usłudze powszechnej, a zwłaszcza jego ust. 1, 2 i 4, przewiduje mechanizm kontroli i regulacji przez właściwe organy krajowe struktury i poziomu taryf stosowanych przez przedsiębiorstwo wyznaczone do świadczenia składników usługi powszechnej.

36      Natomiast wskazany art. 9 nie przewiduje regulacji cen stosowanych przez przedsiębiorstwa inne niż wyznaczone. Bowiem nawet jeśli te inne przedsiębiorstwa mogą mieć dostęp, według taryf określonych przez regulatora krajowego, do pełnozakresowej bazy danych dotyczącej wszystkich abonentów telefonicznych, takiej jak baza OSIS należąca do BT, dzięki szczególnemu obowiązkowi krajowemu takiemu jak USC 7 nie są zobowiązane do świadczenia po przystępnej cenie składnika usługi uniwersalnej, o którym mowa w art. 5 rzeczonej dyrektywy, polegającego na udostępnieniu wszystkim użytkownikom końcowym usług pełnozakresowych biur numerów i pełnych spisów abonentów. W ten sposób obowiązek taki jak ustanowiony przez przepisy krajowe będące przedmiotem sprawy przed sądem krajowym jako taki nie gwarantuje, że składnik usługi powszechnej zostanie udostępniony wszystkim użytkownikom końcowym po przystępnej cenie.

37      Po drugie, zgodnie z art. 11 dyrektywy o usłudze powszechnej do krajowych organów regulacyjnych należy kontrola świadczenia usługi powszechnej przez wyznaczone przedsiębiorstwa i w razie potrzeby zobowiązanie ich do przestrzegania określonych wymogów szczególnych co do jej jakości. Przepis ten bazuje więc na przesłance, zgodnie z którą wyznaczone przedsiębiorstwa dysponują danymi operacyjnymi dotyczącymi świadczenia usługi uniwersalnej i są w stanie wpływać bezpośrednio na sposób, w jaki jest ona świadczona, co zakłada, że one same świadczą ową usługę.

38      Wprawdzie zgodnie z art. 3 ust. 2 dyrektywy o usłudze powszechnej do państw członkowskich należy określenie „najskuteczniejszego i najodpowiedniejszego podejścia do zapewnienia wprowadzenia usługi powszechnej”. Jednakże wynikający z tego przepisu dla państw członkowskich zakres swobodnego uznania nie może pozwolić im na nakładanie na niektóre przedsiębiorstwa szczególnych obowiązków innych niż te, które wchodzą w zakres hipotez określonych w art. 6 ust. 2 dyrektywy o zezwoleniach. Artykuł 3 ust. 2 dyrektywy o usłudze powszechnej nie może więc być interpretowany w sposób rozszerzający zakres wyznaczenia dopuszczony na podstawie jej art. 8 ust. 1, tak aby państwo członkowskie mogło na wyznaczone w ten sposób przedsiębiorstwo nałożyć obowiązki inne niż przewidziane przez przepisy rzeczonej dyrektywy.

39      Wreszcie w odniesieniu do ewentualnego znaczenia art. 25 ust. 2 dyrektywy o usłudze powszechnej w tym kontekście wystarczy stwierdzić, że przepis ten ogranicza się do zobowiązania państw członkowskich do zapewnienia, aby „wszystkie przedsiębiorstwa, które przypisują numery telefoniczne abonentom”, spełniały wszystkie, w granicach rozsądku, wymagania udostępnienia danych dotyczących ich własnych abonentów dla celów świadczenia usług biura numerów i spisów abonentów. Przepis ten, który dotyczy obowiązku mającego ogólnie zastosowanie do wszystkich operatorów, nie ma żadnego wpływu na zakres szczególnych obowiązków, jakie państwo członkowskie może nałożyć na jedno lub wiele konkretnych przedsiębiorstw, które wyznacza do świadczenia usługi powszechnej, zgodnie z art. 8 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej.

40      W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że art. 8 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej zezwala państwom członkowskim, jeżeli postanowią one w myśl tego przepisu wyznaczyć jedno lub więcej przedsiębiorstw do zagwarantowania świadczenia usługi powszechnej lub różnych składników usługi powszechnej określonej w art. 4–7 i art. 9 ust. 2 tejże dyrektywy, jedynie na nakładanie na nie określonych obowiązków, przewidzianych przez przepisy rzeczonej dyrektywy, które są związane ze świadczeniem wskazanej usługi lub jej składników na rzecz użytkowników końcowych przez same wyznaczone przedsiębiorstwa.

 W przedmiocie pytania drugiego

41      Zważywszy na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze, nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie drugie. Bazuje ono bowiem na przesłance, według której państwo członkowskie zgodnie z prawem nałożyło na przedsiębiorstwo wyznaczone na podstawie art. 8 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej szczególny obowiązek, nie zobowiązując go do dostarczania tej usługi bezpośrednio na rzecz użytkowników końcowych, i zasadniczo dąży do ustalenia, czy taki obowiązek może obejmować wymogi dotyczące utrzymania bazy danych i udostępnienia jej innym operatorom w skali hurtowej. Z odpowiedzi na pytanie pierwsze wynika, że nie można nałożyć takiego obowiązku na podstawie rzeczonego przepisu.

 W przedmiocie kosztów

42      Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 8 ust. 1 dyrektywy 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywy o usłudze powszechnej) zezwala państwom członkowskim, jeżeli postanowią one wyznaczyć w myśl tego przepisu jedno lub więcej przedsiębiorstw do zagwarantowania świadczenia usługi powszechnej lub różnych składników usługi powszechnej określonej w art. 4–7 i art. 9 ust. 2 tejże dyrektywy, jedynie na nakładanie na nie określonych obowiązków, przewidzianych przez przepisy rzeczonej dyrektywy, które są związane ze świadczeniem wskazanej usługi lub jej składników na rzecz użytkowników końcowych przez same wyznaczone przedsiębiorstwa.

Podpisy

---

* Język postępowania: angielski.