Sprawa C‑519/09

Dieter May

przeciwko

AOK Rheinland/Hamburg – Die Gesundheitskasse

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Arbeitsgericht Wuppertal)

Artykuł 104 § 3 akapit pierwszy regulaminu postępowania – Polityka społeczna – Organizacja czasu pracy – Dyrektywa 2003/88/WE – Podmiotowy zakres stosowania – Urlop coroczny zbiegający się ze zwolnieniem chorobowym – Wypłata ekwiwalentu w razie choroby – Pojęcie pracownika – Pracownicy najemni podlegający przepisom dotyczącym urlopu corocznego urzędników („Dienstordnungsangestellte”)

Streszczenie postanowienia

Polityka społeczna – Ochrona bezpieczeństwa i zdrowia pracowników – Dyrektywa 2003/88 dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy – Coroczny płatny urlop – Pojęcie pracownika

(dyrektywa 2003/88 Parlamentu Europejskiego i Rady, art. 7 ust. 1, 2)

Wykładni art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 2003/88 dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy należy dokonywać w ten sposób, że pojęcie pracownika obejmuje pracownika umysłowego podmiotu prawa publicznego należącego do sektora zabezpieczenia społecznego, podlegającego, w szczególności w zakresie prawa do corocznego urlopu, przepisom mającym zastosowanie do urzędników.

(por. pkt 27; sentencja)

POSTANOWIENIE TRYBUNAŁU (piąta izba)

z dnia 7 kwietnia 2011 r.(*)

Artykuł 104 § 3 akapit pierwszy regulaminu postępowania – Polityka społeczna – Organizacja czasu pracy – Dyrektywa 2003/88/WE – Podmiotowy zakres stosowania – Urlop coroczny zbiegający się ze zwolnieniem chorobowym – Wypłata ekwiwalentu w razie choroby – Pojęcie pracownika – Pracownicy najemni podlegający przepisom dotyczącym urlopu corocznego urzędników („Dienstordnungsangestellte”)

W sprawie C‑519/09

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Arbeitsgericht Wuppertal (Niemcy) postanowieniem z dnia 19 listopada 2009 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 14 grudnia 2009 r., w postępowaniu:

Dieter May

przeciwko

AOK Rheinland/Hamburg – Die Gesundheitskasse,

TRYBUNAŁ (piąta izba),

w składzie: J.J. Kasel, prezes izby, E. Levits (sprawozdawca) i M. Safjan, sędziowie,

rzecznik generalny: V. Trstenjak,

sekretarz: A. Calot Escobar,

podjąwszy decyzję o rozstrzygnięciu sprawy postanowieniem z uzasadnieniem, zgodnie z art. 104 § 3 akapit pierwszy regulaminu postępowania,

po wysłuchaniu rzecznika generalnego,

wydaje następujące

Postanowienie

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 7 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz.U. L 299, s. 9).

2        Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy D. Mayem a jego byłym pracodawcą AOK Rheinland/Hamburg – Die Gesundheitskasse (ogólną rejonową kasą chorych Nadrenia/Hamburg, zwaną dalej „AOK”) dotyczącego wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za określoną liczbę dni corocznego płatnego urlopu, którego nie mógł wykorzystać w latach 2006 i 2007.

 Ramy prawne

 Uregulowania Unii

3        Artykuł 1 dyrektywy 2003/88 stanowi:

„Cel i zakres

1.      Niniejsza dyrektywa ustala minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w odniesieniu do organizacji czasu pracy.

2.      Niniejszą dyrektywę stosuje się do:

a)      minimalnych okresów […] corocznego urlopu wypoczynkowego […].

3.      Niniejszą dyrektywę stosuje się do wszystkich sektorów działalności, zarówno publicznego, jak i prywatnego, w rozumieniu art. 2 dyrektywy 89/391/EWG [Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (Dz.U. L 183, s. 1)], bez uszczerbku dla przepisów art. 14, 17, 18 oraz 19 niniejszej dyrektywy.

[…]”.

4        Artykuł 7 dyrektywy 2000/31 ma następującą treść:

„Urlop roczny

1.      Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, by każdy pracownik był uprawniony do corocznego płatnego urlopu w wymiarze co najmniej czterech tygodni, zgodnie z warunkami uprawniającymi i przyznającymi mu taki urlop, przewidzianymi w ustawodawstwie krajowym i/lub w praktyce krajowej.

2.      Minimalny okres corocznego płatnego urlopu nie może być zastąpiony wypłatą ekwiwalentu pieniężnego, z wyjątkiem przypadku gdy stosunek pracy ulega rozwiązaniu”.

5        Artykuł 17 dyrektywy 2003/88 stanowi, że państwa członkowskie mogą stosować odstępstwa od niektórych przepisów tej dyrektywy. Nie dopuszcza się żadnego odstępstwa w odniesieniu do art. 7 wspominanej dyrektywy.

6        Zakres zastosowania dyrektywy 89/31 jest określony w jej art. 2, do którego odsyła art. 1 ust. 3 dyrektywy 2003/88. Zgodnie z tym art. 2:

„1.      Niniejsza dyrektywa będzie miała zastosowanie we wszystkich sektorach działalności, zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym (przemysłowym, rolniczym, handlowym, administracyjnym, usług, szkolnictwa, oświaty i kultury, działalności rozrywkowej itp.).

2.      Niniejsza dyrektywa nie będzie miała zastosowania tam, gdzie istniałaby sprzeczność interesów – w odniesieniu do specyficznej działalności publicznej i społecznej, takiej jak siły zbrojne czy policja, lub też w odniesieniu do określonych dziedzin działalności w zakresie usług związanych z ochroną cywilną.

[…]”.

 Uregulowania krajowe

7        Verordnung über den Erholungsurlaub der Beamtinnen und Beamten und Richterinnen und Richter im Lande Nordrhein Westfalen – Erholungsurlaubsverordnung (rozporządzenie w sprawie urlopu wypoczynkowego urzędników i sędziów w kraju związkowym Nadrenii Północnej–Westfalii) w brzmieniu z dnia 14 września 1993 r. (zwane dalej „EUV”) stanowi w art. 8:

„W miarę możliwości urlop wypoczynkowy powinien zostać wykorzystany w ciągu roku kalendarzowego. Urlop może zostać przyznany w częściach, zgodnie z życzeniem; jednakże zasadniczo należy unikać podziału na więcej niż dwie części.

Urlop niewykorzystany w terminie dziewięciu miesięcy po upływie roku referencyjnego przepada. [W razie uzyskania lub utraty statusu urzędnika w trakcie roku referencyjnego] […] urlop przepada z końcem roku następnego”.

8        Dienstordnung für die Angestellten der AOK Rheinland (regulamin służby dla pracowników zatrudnionych na podstawie regulaminu służby w kasie chorych AOK Nadrenia) w wersji z dnia 1 stycznia 1999 r. w art. 20 § 1 stanowi:

„O ile nie przewidziano inaczej w przepisach ustawowych lub w niniejszym regulaminie służby, w przypadku pracowników umysłowych i emerytów odpowiednie zastosowanie mają przepisy dotyczące urzędników kraju związkowego w zakresie:

[…]

f)      urlopu”.

 Postępowanie przed sądem krajowym i pytanie prejudycjalne

9        Dieter May był zatrudniony przez AOK od dnia 1 kwietnia 1966 r. do dnia 31 marca 2009 r. Od dnia 24 kwietnia 2006 r. do czasu zakończenia służby w znacznej mierze był niezdolny do pracy z powodu choroby.

10      Dieter May wykorzystał płatny urlop coroczny za lata 2008 i 2009.

11      W skardze do Arbeitsgericht Wuppertal (sądu pracy w Wuppertal) D. May żąda ekwiwalentu pieniężnego za 11 dni urlopu corocznego za rok 2006 i za 28 dni urlopu corocznego za rok 2007, których nie mógł wykorzystać.

12      Pozwana wniosła o oddalenie skargi. Jej zdaniem pracownik umysłowy („Angestellter”) kasy chorych Nadrenia Północna–Westfalia, zatrudniony na podstawie regulaminu służby („Dienstordnung”) otrzymuje wynagrodzenia, a co za tym idzie również ekwiwalenty, na tych samych zasadach co urzędnik tego kraju związkowego, a urzędnik taki zgodnie z ustawodawstwem krajowym nie ma prawa do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop coroczny po ustaniu jego stosunku zatrudnienia.

13      Sąd krajowy uważa, że prawo do takiego ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop coroczny wynikałoby z art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 2003/88 – o ile użyte w niej pojęcie pracownika obejmowałoby również pracownika umysłowego podlegającego regulaminowi służby takiemu jak w ten, któremu podlegał skarżący w postępowaniu przed sądem krajowym.

14      W tych okolicznościach Arbeitsgericht Wuppertal postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy pojęcie pracownika w rozumieniu art. 7 ust. 1 i ust. 2 dyrektywy 2003/88/WE […] obejmuje również podlegającego regulaminowi służby pracownika umysłowego podmiotu prawa publicznego, którego autonomiczne przepisy statutowe ustanowione na podstawie upoważnienia ustawy federalnej […] odsyłają, w zakresie prawa tego pracownika umysłowego do corocznego urlopu, do przepisów mających zastosowanie do urzędników […] kraju związkowego Nadrenii Północnej–Westfalii])?”.

 W przedmiocie pytania prejudycjalnego

15      Zgodnie z art. 104 § 3 akapit pierwszy regulaminu postępowania, jeśli odpowiedź na pytanie skierowane w ramach wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym może zostać w sposób jednoznaczny wyprowadzona z istniejącego orzecznictwa, Trybunał może, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, w każdym czasie orzec postanowieniem z uzasadnieniem, zawierającym odesłanie do odpowiedniego orzecznictwa.

16      Przepis ten należy zastosować w niniejszej sprawie.

17      Poprzez swoje pytanie sąd krajowy zmierza zasadniczo do ustalenia, czy pojęcie pracownika w rozumieniu art. 7 dyrektywy 2003/88 obejmuje pracownika umysłowego podmiotu prawa publicznego należącego do sektora zabezpieczenia społecznego podlegającego, w szczególności w odniesieniu do jego prawa do corocznego płatnego urlopu, przepisom obowiązującym urzędników.

18      W tej kwestii należy przede wszystkim przypomnieć, że zgodnie z art. 1 ust. 3 dyrektywy 2003/88 – w związku z art. 2 dyrektywy 89/391, do którego artykuł ten odsyła – omawiane dyrektywy stosują się do wszystkich sektorów działalności, zarówno publicznych, jak i prywatnych, w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy oraz uregulowania niektórych aspektów organizacji ich czasu pracy.

19      I tak Trybunał orzekł już, że zakres zastosowania dyrektywy 89/391 należy rozumieć szeroko, a wyjątki od jej zakresu zastosowania przewidziane w art. 2 ust. 2 akapit pierwszy należy interpretować w sposób zawężający (zob. podobnie w szczególności wyroki: z dnia 3 października 2000 r. w sprawie C‑303/98 Simap, Rec. s. I‑7963, pkt 34, 35; z dnia 12 stycznia 2006 r. w sprawie C‑132/04 Komisja przeciwko Hiszpanii, pkt 22). Wyjątki te zostały bowiem ustanowione wyłącznie w celu zagwarantowania właściwego funkcjonowania służb niezbędnych do ochrony bezpieczeństwa, zdrowia, jak również porządku publicznego w wypadkach o wyjątkowej sile i skali (wyrok z dnia 5 października 2004 r. w sprawach połączonych od C‑397/01 do C‑403/01 Pfeiffer i in., Zb.Orz. s. I‑8835, pkt 55).

20      Z uwagi na to, że żadna z tych okoliczności nie zachodzi w wypadku pracownika umysłowego znajdującego się w sytuacji takiej jak skarżący w sprawie przed sądem krajowym, działalność takiego pracownika mieści się w zakresie zastosowania dyrektywy 2003/88.

21      Następnie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie pracownika w rozumieniu art. 45 TFUE ma wymiar autonomiczny i nie powinno być interpretowane zawężająco. Za „pracownika” należy uważać każdą osobę, która wykonuje czynności rzeczywiste i efektywne, przy czym bez znaczenia są czynności wykonywane na tak niewielką skalę, że można je jedynie uznać za marginalne i pomocnicze. Cechą charakteryzującą stosunek pracy jest zgodnie z tym orzecznictwem fakt, że dana osoba wykonuje przez pewien okres na rzecz innej osoby i pod jej kierownictwem świadczenia, za które w zamian otrzymuje wynagrodzenie (zob. w szczególności wyroki: z dnia 3 lipca 1986 r. w sprawie 66/85 Lawrie‑Blum, Rec. s. 2121, pkt 16, 17; z dnia 23 marca 2004 r. w sprawie C‑138/02 Collins, Rec. s. I‑2703, pkt 26; z dnia 7 września 2004 r. w sprawie C‑456/02 Trojani, Zb.Orz. s. I‑7573, pkt 15).

22      Powyższe dokonane przez Trybunał sprecyzowanie pojęcia pracownika w rozumieniu art. 45 TFUE pozostaje aktualne wobec tego samego pojęcia użytego w aktach prawodawczych wskazanych w art. 288 TFUE (zob. podobnie wyrok z dnia 17 lipca 2008 r. w sprawie C‑94/07, Raccanelli, Zb.Orz. s. I‑5939, pkt 27).

23      W tej kwestii należy zauważyć, że postanowienie odsyłające nie zawiera żadnej informacji mogącej wywołać wątpliwości co do tego, czy stosunek pracy między D. Mayem a jego pracodawcą – AOK miał cechy stosunku pracy wymienione w pkt 21 niniejszego postanowienia.

24      Wreszcie o ile z powyższych rozważań wynika już teraz, że na pytanie prejudycjalne należy odpowiedzieć twierdząco, konieczne jest jeszcze uściślenie, że wobec braku jakiegokolwiek rozróżnienia w ustanawiającym wyjątek postanowieniu art. 45 ust. 4 TFUE w odniesieniu do zatrudnienia w administracji publicznej bez znaczenia jest, czy pracownik zatrudniony jest w charakterze robotnika, pracownika umysłowego czy urzędnika lub czy jego stosunek zatrudnienia wypływa z prawa publicznego czy z prawa prywatnego. Te kwalifikacje prawne różnią się w zależności od woli ustawodawców krajowych, nie mogą więc dostarczyć kryterium wykładni odpowiadającego wymogom prawa Unii (zob. wyrok z dnia 12 lutego 1974 r. w sprawie 152/73 Sotgiu, Rec. s. 153, pkt 5).

25      I tak – również w trosce o wyczerpującą odpowiedź – należy zauważyć, że Trybunał wyraźnie stwierdził, że niemiecki profesor uniwersytetu jest – niezależnie od przysługującego mu na mocy prawa krajowego statusu urzędnika – pracownikiem w rozumieniu art. 45 TFUE (zob. podobnie postanowienie z dnia 10 marca 2005 r. w sprawie C‑178/04 Marhold, pkt 19).

26      W świetle ogółu powyższych rozważań należy stwierdzić, że z orzecznictwa Trybunału wyraźnie wynika, że pracownik umysłowy podmiotu prawa publicznego, taki jak skarżący w sprawie przed sądem krajowym, jest „pracownikiem” w rozumieniu art. 7 dyrektywy 2003/88.

27      W konsekwencji na pytanie prejudycjalne należy udzielić następującej odpowiedzi: art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 2003/88 należy rozumieć w ten sposób, że pojęcie pracownika obejmuje pracownika umysłowego podmiotu prawa publicznego należącego do sektora zabezpieczenia społecznego, podlegającego, w szczególności w zakresie prawa do corocznego urlopu, przepisom mającym zastosowanie do urzędników.

 W przedmiocie kosztów

28      Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

Wykładni art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy należy dokonywać w ten sposób, że pojęcie pracownika obejmuje pracownika umysłowego podmiotu prawa publicznego należącego do sektora zabezpieczenia społecznego, podlegającego, w szczególności w zakresie prawa do corocznego urlopu, przepisom mającym zastosowanie do urzędników.

Podpisy

---

* Język postępowania: niemiecki.