Sprawa C‑245/09

Omalet NV

przeciwko

Rijksdienst voor Sociale Zekerheid

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez arbeidshof te Brussel)

Swobodne świadczenie usług – Artykuł 49 WE – Przedsiębiorca mający siedzibę w innym państwie członkowskim – Korzystanie z usług kontrahentów mających siedzibę w tym samym państwie członkowskim – Sytuacja czysto krajowa – Niedopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

Streszczenie wyroku

Pytania prejudycjalne – Właściwość Trybunału – Granice – Wniosek o wykładnię przepisów prawa Unii, które oczywiście nie mogą znaleźć zastosowania w postępowaniu głównym

(art. 49 WE, 26 TFUE)

Kompetencja Trybunału jest wyłączona w przypadkach, gdy oczywiste jest, że przepis prawa Unii, o którego wykładnię zwrócono się do Trybunału, nie może znaleźć zastosowania. Trybunał nie jest zatem właściwy do udzielenia odpowiedzi na wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczący wykładni przepisów traktatu WE w sprawie swobodnego świadczenia usług w ramach sporu, którego wszystkie okoliczności ograniczają się do terytorium jednego państwa członkowskiego, jak spór pomiędzy głównym wykonawcą i podwykonawcą, którzy obaj mają swoją siedzibę w tym samym państwie członkowskim i w którym to sporze wszystkie okoliczności faktyczne zaistniały na terytorium tego samego państwa.

(por. pkt 10, 11,13)

WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)

z dnia 22 grudnia 2010 r.(*)

Swobodne świadczenie usług – Artykuł 49 WE – Przedsiębiorca mający siedzibę w innym państwie członkowskim – Korzystanie z usług kontrahentów mających siedzibę w tym samym państwie członkowskim – Sytuacja czysto krajowa – Niedopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

W sprawie C‑245/09

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 234 WE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez arbeidshof te Brussel (Belgia) postanowieniem z dnia 25 czerwca 2009 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 6 lipca 2009 r., w postępowaniu:

Omalet NV

przeciwko

Rijksdienst voor Sociale Zekerheid,

TRYBUNAŁ (pierwsza izba),

w składzie: A. Tizzano, prezes izby, J.J. Kasel, A. Borg Barthet, E. Levits (sprawozdawca) i M. Berger, sędziowie,

rzecznik generalny: Y. Bot,

sekretarz: M. Ferreira, główny administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 7 października 2010 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

–        w imieniu Omalet NV przez D. Van Der Mosena oraz H. Van de Cautera, advocaten,

–        w imieniu Rijksdienst voor Sociale Zekerheid przez P. Derveaux, advocaat,

–        w imieniu rządu belgijskiego przez L. Van den Broeck oraz C. Pochet, działające w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu rządu duńskiego przez V. Pasternak Jørgensen, R. Holdgaarda oraz C. Vanga, działających w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu rządu niemieckiego przez M. Lummę oraz J. Möllera, działających w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu rządu austriackiego przez E. Riedla, działającego w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu rządu fińskiego przez A. Guimaraes-Purokoski, działającą w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez H. Walker, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez T. de la Mare’a, barrister,

–        w imieniu rządu norweskiego przez Ø. Andersena oraz K.B. Moena, działających w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu Komisji Europejskich przez M. van Beeka oraz V. Kreuschitza, działających w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy stosowania i wykładni art. 49 WE.

2        Wniosek ten został przedstawiony w ramach postępowania pomiędzy Omalet NV (zwaną dalej „Omalet”) a Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (krajowym zakładem ubezpieczeń społecznych, zwanym dalej „Rijksdienst”) w przedmiocie, po pierwsze, solidarnej odpowiedzialności Omalet jako głównego wykonawcy za część zadłużenia z tytułu ubezpieczenia społecznego jednego z niezarejestrowanych podwykonawców mającego siedzibę w Belgii, a także, po drugie, obowiązku dokonania przez tę spółkę potrącenia od płatności dokonywanych na rzecz tego podwykonawcy.

 Ramy prawne

3        Artykuł 30a ustawy z dnia 27 czerwca 1969 r., zmieniającej rozporządzenie z mocą ustawy z dnia 28 grudnia 1944 r. w sprawie zabezpieczenia społecznego pracowników w brzmieniu obowiązującym w chwili zaistnienia okoliczności postępowania przed sądem krajowym, ma następujące brzmienie:

„[…]

§ 3. Zleceniodawca, który w zakresie robót określonych w § 1 korzysta z usług przedsiębiorcy, który w chwili zawarcia umowy nie jest zarejestrowany, jest odpowiedzialny solidarnie za zobowiązania z zakresu ubezpieczeń społecznych swojego kontrahenta.

Przedsiębiorca, który w zakresie robót określonych w § 1, korzysta z usług podwykonawcy, który w chwili zawarcia umowy nie jest zarejestrowany, jest odpowiedzialny solidarnie zobowiązania z zakresu ubezpieczeń społecznych swojego kontrahenta.

[…]

Odpowiedzialność solidarna jest ograniczona do 50% łącznej ceny robót, bez podatku od wartości dodanej, zleconych niezarejestrowanemu przedsiębiorcy lub niezarejestrowanemu podwykonawcy.

[…]

§ 4. Zleceniodawca dokonujący zapłaty ceny lub jej części za roboty określone w § 1 na rzecz przedsiębiorcy, który w chwili zapłaty nie jest zarejestrowany, jest zobowiązany w trakcie dokonywania zapłaty do potrącenia i wpłacenia 15% kwoty podlegającej zapłacie, bez podatku od wartości dodanej, [na rzecz Rijksdienst], na warunkach określonych przez Króla.

Przedsiębiorca dokonujący zapłaty ceny lub jej części za roboty określone § 1 na rzecz podwykonawcy jest zobowiązany do potrącenia i wpłacenia 35% kwoty podlegającej zapłacie, bez podatku od wartości dodanej, [na rzecz Rijksdienst], na warunkach określonych przez Króla.

Przedsiębiorca jest jednak zwolniony z obowiązku potrącenia i wpłaty przewidzianych w poprzednim akapicie, jeżeli w chwili zapłaty podwykonawca jest zarejestrowany, na warunkach określonych przez Króla, [w Rijksdienst] lub w funduszu ubezpieczeń na życie lub też otrzymał odroczenie płatności należnych kwot bez wszczynania procedury sądowej lub w drodze prawomocnego orzeczenia sądowego i ściśle stosuje się do wyznaczonych terminów oraz jest zarejestrowany jako przedsiębiorca. W tym celu [Rijksdienst] utworzył powszechnie dostępną bezę danych, która ma moc dowodową dla celów stosowania niniejszego akapitu.

Jeżeli przedsiębiorca jest pracodawcą niemającym siedziby w Belgii i nie ma zadłużenia z tytułu ubezpieczeń społecznych w Belgii, a jego pracownicy posiadają ważne zaświadczenie oddelegowania, do należnych mu płatności nie mają zastosowania postanowienia niniejszego paragrafu”.

 Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

4        Działając jako wykonawca projektu budowlanego, Omalet korzystała z podwykonawcy, który miał siedzibę w Belgii, lecz nie był tam zarejestrowany. Ów podwykonawca wystawił dwie faktury: pierwszą, w dniu 2 kwietnia 2003 r., na kwotę 4136,10 EUR, i drugą, w dniu 29 kwietnia 2003 r., na kwotę 4493,69 EUR. Obydwie faktury zostały zapłacone.

5        Rzeczony podwykonawca, w stosunku do którego w dniu 25 września 2003 r. ogłoszono upadłość, miał na ten dzień zadłużenie wobec Rijksdienst w wysokości 57 593,87 EUR. Na podstawie art. 30a ust. 3 ustawy z 1969 Rijksdienst zażądał od Omalet zapłaty kwoty 4314,90 EUR z tytułu odpowiedzialności solidarnej za zadłużenie owego podwykonawcy do wysokości 50% łącznej wartości robót. Na podstawie art. 30a ust. 4 tej ustawy zażądano od Omalet zapłaty dodatkowej kwoty w wysokości 6040,85 EUR, jako że nie dokonała ona potrąceń przewidzianych w tymże artykule.

6        W braku ugodowego rozstrzygnięcia sprawy Rijksdienst pozwał Omalet w dniu 25 kwietnia 2007 r. do arbeidrechtbank te Brussel (sądu pracy w Brukseli). Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2008 r. sąd ten uznał pozew Rijksdienst za uzasadniony i skazał Omalet na zapłatę kwoty 10 355,75 EUR, powiększonej o ustawowe odsetki za zwłokę od dnia 1 lutego 2006 r. i odsetki za czas trwania postępowania.

7        Pismem z dnia 23 maja 2008 r. Omalet wniosła odwołanie od tego wyroku do arbeidshof te Brussel (sądu pracy w Brukseli), powołując się między innymi na niezgodność art. 30a ustawy z 1969 r. z art. 49WE i 50WE.

8        W tych okolicznościach arbeidshof te Brussel postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy sąd krajowy powinien zastosować art. 49 WE w sporze pomiędzy [Rijksdienst] a będącym głównym wykonawcą przedsiębiorstwem mającym siedzibę w Belgii, jeżeli w sporze tym wniesiono o zasądzenie od tego przedsiębiorstwa na podstawie art. 30a § 3 [ustawy z 1969 r.] (w brzmieniu obowiązującym przed wprowadzeniem zmian do tego artykułu przez art. 55 ustawy programowej z dnia 27 kwietnia 2007 r.) jako od odpowiedzialnego solidarnie części zadłużenia niezarejestrowanego podwykonawcy mającego siedzibę w Belgii lub jeżeli wniesiono o zasądzenie od tego przedsiębiorstwa kwoty z tytułu niedopełnienia obowiązku potrącenia na podstawie art. 30 § 4 wspomnianej ustawy?

2)      Pomocniczo – czy art. 49 WE stoi na przeszkodzie takiemu uregulowaniu jak zawarte w art. 30a § 3 i § 4 [ustawy z 1969 r.] (w brzmieniu obowiązującym przed wprowadzeniem zmian do tego artykułu przez art. 55 ustawy programowej z dnia 27 kwietnia 2007 r.)?”.

 W przedmiocie właściwości Trybunału

9        W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni przepisów traktatu WE w sprawie swobodnego świadczenia usług oraz że, tak jak to ponadto twierdzi sam sąd krajowy, wszystkie okoliczności sporu przed sądem krajowym ograniczają się do jednego państwa członkowskiego.

10      W tych okolicznościach do Trybunału należy zbadanie jego własnej właściwości do wydania orzeczenia w przedmiocie wykładni rzeczonych przepisów (zob. podobnie wyroki: z dnia 31 stycznia 2008 r. w sprawie C‑380/05 Centro Europa 7, Zb.Orz. s. I‑349, pkt 64; z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie C‑384/08 Attanasio Group, Zb.Orz. s. I‑2055, pkt 22).

11      W tym zakresie należy przypomnieć, iż Trybunał wykluczył swoją właściwość w przypadkach, gdy oczywiste jest, że przepis prawa Unii, o którego wykładnię zwrócono się do Trybunału, nie może znaleźć zastosowania (wyrok z dnia 1 października 2009 r. w sprawie C‑567/07 Woningstichting Sint Servatius, Zb.Orz. s. I‑9021, pkt 43).

12      Z utrwalonego orzecznictwa wynika bowiem, że przepisy traktatu dotyczące swobody świadczenia usług nie mają zastosowania do działalności, której wszystkie istotne elementy ograniczają się do terytorium jednego państwa członkowskiego (zob. w szczególności wyroki: z dnia 9 września 1999 r. w sprawie C‑108/98 RI.SAN., Rec. s. I‑5219, pkt 23; z dnia 21 października 1999 r. w sprawie C‑97/98 Jägerskiöld, Rec. s. I‑7319, pkt 42).

13      Tymczasem w niniejszej sprawie z akt przekazanych Trybunałowi wynika, że wszystkie okoliczności postępowania przed sądem krajowym ograniczają się właśnie do terytorium jednego państwa członkowskiego, ponieważ zarówno główny wykonawca, jak i podwykonawca mają siedzibę w Belgii, a wszystkie okoliczności faktyczne zaistniały na terytorium tego państwa członkowskiego.

14      W związku z tym w sposób oczywisty okazuje się, że sprawa przed sądem krajowym nie zawiera żadnych elementów łączących przewidzianych w art. 49 WE, aby przepis ten mógł znaleźć zastosowanie.

15      Wiadomo jednak, że z orzecznictwa Trybunału wynika, iż nawet w sytuacji czysto krajowej odpowiedź Trybunału może być użyteczna dla sądu krajowego, w szczególności w wypadku, gdy prawo krajowe wymagałoby od sądu umożliwienia obywatelowi innego państwa członkowskiego skorzystania z takich samych praw, jakie w tej samej sytuacji przysługiwałby na mocy prawa Unii obywatelowi innego państwa członkowskiego (zob. w szczególności wyroki: z dnia 5 grudnia 2000 r. w sprawie C‑448/98 Guimont, Rec. s. I‑10663, pkt 23; z dnia 30 marca 2006 r. w sprawie C‑451/03 Servizi Ausiliari Dottori Commercialisti, Zb.Orz. s. I‑2941, pkt 29; z dnia 5 grudnia 2006 r. w sprawach połączonych C‑94/04 i C‑202/04 Cipolla i in., Zb.Orz. s. I‑11421, pkt 30; a także z dnia 1 czerwca 2010 r. w sprawach połączonych C‑570/07 i C‑571/07 Blanco Pérez i Chao Gómez, Zb.Orz. s. I‑4629, pkt 36).

16      Nie ma to jednak miejsca w rozpatrywanej sprawie. W rzeczywistości bowiem we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd krajowy sam wskazał na wyrok Grondwettelijk Hof (belgijskiego trybunału konstytucyjnego), w którym trybunał ten uznał, że art. 49 WE nie ma zastosowania, gdy sprawa tocząca się przed sądem była całkowicie objęta krajowym porządkiem prawnym. Wezwany do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy art. 30a ust. 1 ustawy z 1969 r. był sprzeczny z zasadami równości i niedyskryminacji ustanowionymi przez konstytucję belgijską w zakresie, w jakim przewiduje on odmienne traktowanie z jednej strony zamawiających i głównych wykonawców mających siedzibę w Belgii, korzystających z usług zagranicznych kontrahentów niezarejestrowanych w Belgii, którzy mogą powoływać się na art. 49 WE i 50 WE, oraz z drugiej strony zamawiających i wykonawców korzystających z usług usługodawcy, który nie może powoływać się na te artykuły, rzeczony trybunał konstytucyjny uznał, iż nie można porównywać sytuacji objętych wyłącznie krajowym porządkiem prawnym z sytuacjami regulowanymi przez porządek prawny Unii.

17      W związku z tym z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie wynika, by w okolicznościach takich jak okoliczności postępowania przed sądem krajowym sąd krajowy był zobowiązany do umożliwienia korzystania przedsiębiorstwom mającym siedzibę w Belgii z takich samych praw, z jakich w tej samej sytuacji korzystałyby na podstawie prawa Unii przedsiębiorstwa mające siedzibę w innym państwie członkowskim.

18      Z powyższego wynika, że w okolicznościach takich jak okoliczności postępowania przed sądem krajowym, w których wszystkie elementy ograniczają się do obszaru danego jednego państwa członkowskiego, Trybunał nie jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pytania zadane przez arbeidshof te Brussel.

19      W związku z tym należy oddalić jako niedopuszczalny wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez arbeidshof te Brussel.

 W przedmiocie kosztów

20      Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez arbeidshof te Brussel (Belgia) postanowieniem z dnia 25 czerwca 2009 r. jest niedopuszczalny.

Podpisy

---

* Język postępowania: niderlandzki.