Sprawa C‑194/09 P

Alcoa Trasformazioni Srl

przeciwko

Komisji Europejskiej

Odwołanie – Pomoc państwa – Preferencyjna taryfa opłat za energię elektryczną – Stwierdzenie braku pomocy – Zmiana i przedłużenie stosowania środka – Decyzja o wszczęciu postępowania przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE – Nowa pomoc lub pomoc istniejąca – Rozporządzenie (WE) nr 659/1999 – Artykuł 1 lit. b) ppkt v) – Obowiązek uzasadnienia – Zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa

Streszczenie wyroku

1.        Odwołanie – Zarzuty – Kontrola przez Trybunał oceny okoliczności faktycznych i dowodów – Wykluczenie, z wyjątkiem przypadku ich przeinaczenia

(art. 225 WE; statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 58)

2.        Pomoc przyznawana przez państwa – Badanie przez Komisję – Okoliczności, jakie należy wziąć pod uwagę

(art. 87 WE, 88 WE)

3.        Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w odniesieniu do środka krajowego – Kontrola sądowa – Granice

(art. 88 ust. 2, 3 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 6)

4.        Prawo Unii – Zasady – Ochrona uzasadnionych oczekiwań – Decyzja Komisji w dziedzinie pomocy państwa niekwestionująca jej oceny zawartej we wcześniejszej decyzji – Naruszenie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań – Brak

5.        Pomoc przyznawana przez państwa – Decyzja Komisji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w odniesieniu do środka krajowego uznanego wstępnie za nowa pomoc – Obowiązek uzasadnienia – Zakres

(art. 88 ust. 2 WE, art. 253 WE)

6.        Pomoc przyznawana przez państwa – Pomoc nowa i pomoc istniejąca – Zmiana wpływająca na istotę środka niezakwalifikowanego początkowo jako pomoc

(art. 87 WE, 88 WE)

7.        Pomoc przyznawana przez państwa – Pomoc nowa i pomoc istniejąca – Rozróżnienie odnoszące się do elementów obiektywnych

(art. 87 WE, 88 WE)

1.        Zgodnie z art. 225 WE oraz art. 58 statutu Trybunału Sprawiedliwości ten ostatni nie jest w ramach postępowania odwoławczego właściwy do ustalania oraz oceny istotnych okoliczności faktycznych, z wyjątkiem przypadków ich przeinaczenia Skoro Sąd nie przeinaczył okoliczności faktycznych, ich ocena pozostawała w jego wyłącznej gestii.

(por. pkt 39, 42)

2.        Sposób finansowania pomocy może spowodować, iż cały system pomocy, który ma być finansowany, jest niezgodny ze wspólnym rynkiem. W takim wypadku Komisja musi przeanalizować środek pomocowy z uwzględnieniem skutków jego finansowania.

(por. pkt 48)

3.        Celem wstępnego etapu badania pomocy przewidzianego w art. 88 ust. 3 WE i uregulowanego w art. 4 i 5 rozporządzenia nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 traktatu WE, jest umożliwienie Komisji wyrobienia sobie wstępnej opinii na temat częściowej lub całkowitej zgodności spornej pomocy ze wspólnym rynkiem. Etap ten różni się od etapu postępowania wyjaśniającego, przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE i uregulowanego w art. 6 i 7 wyżej wspomnianego rozporządzenia, którego celem jest umożliwienie Komisji zebrania wszelkich informacji na temat wszystkich okoliczności sprawy. Jak zaś wynika z art. 6 rozporządzenia nr 659/1999, decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego zawiera wstępną ocenę Komisji odnośnie do charakteru pomocowego proponowanego środka i określa powody, dla których instytucja ta żywi wątpliwości co do jego zgodności ze wspólnym rynkiem.

Komisja ma obowiązek przyjąć taką decyzję o wszczęciu postępowania, gdy przeprowadzając badanie prima facie, nie jest ona w stanie pozbyć się wątpliwości co do tego, czy dany środek jest zgodny ze wspólnym rynkiem i w konsekwencji sprawowana przez Sąd kontrola legalności powinna mieć ograniczony charakter, w tym sensie, że gdy skarżące kwestionują dokonaną przez Komisję ocenę w przedmiocie uznania spornego środka za pomoc państwa, kontrola sprawowana przez sąd Unii w ramach badania skierowanej przeciwko takiej decyzji skargi ogranicza się do sprawdzenia kwestii, czy Komisja nie popełniła oczywistych błędów w ocenie.

(por. pkt 57, 58, 60, 61)

4.        Prawo do powoływania się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań, dotyczy ono wszystkich jednostek, po stronie których instytucja Unii Europejskiej obudziła nadzieje opierające się na dostarczonych tym jednostkom konkretnych zapewnieniach. Jeżeli jednak rozważny i przezorny przedsiębiorca jest w stanie przewidzieć wydanie przepisu prawa Unii mogącego wpłynąć na jego interesy, nie może on powoływać się na tę zasadę w razie wydania takich przepisów.

W obszarze pomocy państwa zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań może zostać naruszona gdy środek jest przedmiotem zmiany oceny ze strony Komisji, mając za podstawę jedynie bardziej ścisłe stosowanie postanowień traktatu w dziedzinie pomocy państwa. W istocie w takim wypadku, skarżące mogą oczekiwać, że decyzja Komisji dotycząca zmiany swojej wcześniejszej oceny da im niezbędny czas na rzeczywiste uwzględnienie tej zmiany.

Sytuacje tą należy odróżnić od sytuacji, w której Komisja nie kwestionuje oceny dokonanej przez siebie we wcześniejszej decyzji lecz żywi wątpliwości co do danego środka, biorąc pod uwagę, po pierwsze, ograniczenie w czasie swoich wyciągniętych we wcześniejszej decyzji wniosków spowodowane tym, iż były one związane z zachodzącymi w danym momencie okolicznościami oraz, po drugie, zmiany, jakim poddany został badany w tej decyzji środek. W takim wypadku wcześniejsza decyzja nie może zatem spowodować uzasadnionych oczekiwań co do tego, że wyciągnięte przez Komisję w tamtej decyzji wnioski będą także dotyczyć nowego mechanizmu finansowania.

(por. pkt 71–74)

5.        Wymóg uzasadnienia, jakiego wymaga art. 253 WE, należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru przywołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie

Jeśli chodzi o etap wstępnego badania środka, który nie był przedmiotem wcześniejszej analizy, Komisja może ograniczyć się do podsumowania odpowiednich kwestii faktycznych i prawnych, przedstawienia swej tymczasowej oceny środka państwowego mającej na celu ustalenie, czy ma on charakter pomocy, oraz przedstawienia powodów, które wzbudzają wątpliwości co do jego zgodności ze wspólnym rynkiem.

(por. pkt 96, 102)

6.        Sama okoliczność, że środek, który nie został uznany za pomoc nadal jest stosowany ze względu na przedłużenie obowiązywania ustanawiającego go aktu prawnego, nie może jako taka spowodować przekształcenia go w pomoc państwa. Natomiast jeżeli wprowadzono zmiany co do samej istoty tego środka, jego badanie może odbywać się jedynie w ramach procedury właściwej dla nowej pomocy.

(por. pkt 110–112)

7.        Pojęcie istniejącej lub nowej pomocy państwa odpowiada obiektywnej sytuacji i nie powinno zależeć od zachowania lub oświadczeń instytucji.

(por. pkt 125)

WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)

z dnia 21 lipca 2011 r.(*)

Odwołanie – Pomoc państwa – Preferencyjna taryfa opłat za energię elektryczną – Stwierdzenie braku pomocy – Zmiana i przedłużenie stosowania środka – Decyzja o wszczęciu postępowania przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE – Nowa pomoc lub pomoc istniejąca – Rozporządzenie (WE) nr 659/1999 – Artykuł 1 lit. b) ppkt v) – Obowiązek uzasadnienia – Zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa

W sprawie C‑194/09 P

mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości, wniesione w dniu 29 maja 2009 r.,

Alcoa Trasformazioni Srl, z siedzibą w Portoscuso (Włochy), reprezentowana przez M. Siragusę, avvocato, T. Müllera-Ibolda i T. Grafa, Rechtsanwälte, oraz przez F. Salerna, avvocato,

strona skarżąca,

w której drugą stroną postępowania jest:

Komisja Europejska, reprezentowana przez N. Khana, działającego w charakterze pełnomocnika, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

strona pozwana w pierwszej instancji,

TRYBUNAŁ (druga izba),

w składzie: J.N. Cunha Rodrigues, prezes izby, A. Rosas, U. Lõhmus, A. Ó Caoimh i P. Lindh (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: N. Jääskinen,

sekretarz: C. Strömholm, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 24 czerwca 2010 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 23 września 2010 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        Alcoa Trasformazioni Srl (zwana dalej „Alcoa”) żąda w odwołaniu uchylenia wyroku Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich z dnia 25 marca 2009 r. w sprawie T‑332/06 Alcoa Trasformazioni przeciwko Komisji (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), w którym sąd ten oddalił jej skargę o stwierdzenie częściowej nieważności decyzji Komisji 2006/C 214/03 podanej do wiadomości Republiki Włoskiej pismem z dnia 19 lipca 2006 r. i dotyczącej wszczęcia postępowania przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE w sprawie pomocy państwa C 36/06 (ex NN 38/06) – Preferencyjna taryfa dla energii elektrycznej dla mieszczących się we Włoszech sektorów przemysłu o dużym zapotrzebowaniu na ten rodzaj energii (Dz.U. C 214, s. 5, zwanej dalej „sporną decyzją”), w zakresie, w jakim dotyczy ona taryf opłat za dostarczanie energii elektrycznej mających zastosowanie wobec fabryk aluminium należących do Alcoa.

 Ramy prawne

2        Artykuł rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. [88] traktatu WE, zatytułowany „Definicje”, stanowi:

„Do celów niniejszego rozporządzenia:

a)      »pomoc« oznacza każdy środek spełniający wszystkie kryteria ustanowione w art. [87] ust. 1 [WE];

b)      »istniejąca pomoc« oznacza:

i)      […] każdą pomoc, jaka istniała przed wejściem w życie traktatu w odpowiednich państwach członkowskich, to znaczy programy [systemy] pomocowe i pomoc indywidualną, jakie zostały wprowadzone w życie przed i nadal stosowane [mające zastosowanie] po wejściu w życie traktatu;

ii)      pomoc dozwoloną, czyli takie programy [systemy] pomocowe i pomoc indywidualną, które zostały dozwolone przez Komisję lub przez Radę;

[...]

v)      pomoc, jaka została uznana za pomoc istniejącą, ponieważ można stwierdzić, że w czasie gdy została wprowadzona w życie, nie stanowiła pomocy, a w okresie późniejszym stała się pomocą ze względu na rozwój wspólnego rynku bez wprowadzenia zmian przez państwo członkowskie. W przypadku gdy niektóre środki stają się pomocą po liberalizacji danego działania przez prawo wspólnotowe, środków takich nie uznaje się za pomoc istniejącą po terminie przyjętym dla liberalizacji;

c)      »nowa pomoc« oznacza każdą pomoc, czyli programy [systemy] pomocowe i pomoc indywidualną, która nie jest pomocą istniejącą, włącznie ze zmianami istniejącej pomocy;

[...]

f)      »pomoc przyznana bezprawnie« oznacza nową pomoc, wprowadzoną w życie z naruszeniem art. [88] ust. 3 [WE];

[...]”.

3        Zgodnie z brzmieniem art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 659/1999 „zainteresowane państwo członkowskie zgłasza Komisji w odpowiednim czasie wszelkie plany przyznania nowej pomocy”. Artykuł 3 tego rozporządzenia stanowi, że nowa pomoc „nie zostaje zrealizowana do czasu podjęcia przez Komisję decyzji zezwalającej na taką pomoc lub do czasu uznania takiej decyzji Komisji za podjętą”.

4        Artykuł 4 ust. 1–4 tego rozporządzenia stanowi:

„1.      Komisja bada zgłoszenie bezzwłocznie po jego otrzymaniu. Z zastrzeżeniem art. 8 Komisja podejmuje decyzję zgodnie z ust. 2, 3 lub 4.

2.      W przypadku gdy Komisja po przeprowadzeniu badania wstępnego stwierdza, że środek będący przedmiotem zgłoszenia nie stanowi pomocy, ustalenie to zostaje stwierdzone w formie decyzji.

3.      W przypadku gdy Komisja po przeprowadzeniu badania wstępnego stwierdza, że nie ma żadnych wątpliwości co do zgodności środka będącego przedmiotem zgłoszenia ze wspólnym rynkiem, w stopniu, w jakim mieści się on w zakresie art. [87] ust. 1 [WE], Komisja podejmuje decyzję, że środek jest zgodny ze wspólnym rynkiem […]. W decyzji określone zostaje, który z przewidzianych traktatem wyjątków zastosowano.

4.      W przypadku gdy po przeprowadzeniu wstępnego badania Komisja stwierdza, że zaistniały wątpliwości co do zgodności środka będącego przedmiotem zgłoszenia ze wspólnym rynkiem, Komisja podejmuje decyzję o wszczęciu postępowania zgodnie z art. [88] ust. 2 [WE] (zwaną dalej »decyzją o wszczęciu formalnej procedury dochodzenia [formalnego postępowania wyjaśniającego]«)”.

5        Artykuł 6 ust. 1 tego samego rozporządzenia stanowi:

„Decyzja o wszczęciu formalnej procedury dochodzenia [formalnego postępowania wyjaśniającego] zawiera podsumowanie odpowiednich kwestii faktycznych i prawnych, wstępną ocenę Komisji odnośnie do charakteru pomocowego proponowanego środka i określa wątpliwości co do jego zgodności ze wspólnym rynkiem. Decyzja wzywa zainteresowane państwo członkowskie i inne zainteresowane strony do przedstawienia uwag w wyznaczonym terminie, który zwykle nie przekracza jednego miesiąca. W należycie uzasadnionych przypadkach Komisja może przedłużyć wyznaczony termin”.

6        Artykuł 7 ust. 1 rozporządzenia nr 659/1999 stanowi, że „formalna procedura dochodzenia [formalne postępowanie wyjaśniające] zostaje zakończona[e] w formie decyzji zgodnie z ust. 2–5 niniejszego artykułu”. Ustępy te zaś stanowią, że Komisja może zadecydować, iż zgłoszony środek nie stanowi pomocy, iż zgłoszona pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem, iż zgłoszona pomoc może zostać uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem, jeśli spełnione zostaną pewne warunki, a także, iż zgłoszona pomoc jest niezgodna ze wspólnym rynkiem.

7        Jeśli chodzi o środki, które nie zostały zgłoszone, art. 10 ust. 1 rozporządzenia nr 659/1999 stanowi, że „[w] przypadku gdy Komisja posiada informacje pochodzące z niezależnego źródła, dotyczące domniemanej pomocy przyznanej bezprawnie, bada [te] informacje bezzwłocznie”. Z art. 13 ust. 1 tego rozporządzenia wynika, że w odpowiednim przypadku po przeprowadzeniu tego badania Komisja wydaje decyzję o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego.

8        Postępowanie w przedmiocie istniejących systemów pomocy zostało uregulowane w art. 17–19 rozporządzenia nr 659/1999. Zgodnie z brzmieniem art. 18 tego rozporządzenia, w przypadku gdy Komisja „stwierdza, że istniejący program [system] pomocowy nie jest lub przestaje być zgodny ze wspólnym rynkiem, Komisja wydaje skierowane do zainteresowanego państwa członkowskiego zalecenie zawierające propozycję właściwych środków”. Jeśli to państwo członkowskie nie zgadza się na zaproponowane środki, Komisja może, zgodnie z art. 19 ust. 2 tego rozporządzenia, wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające.

 Okoliczności powstania sporu

9        Leżące u podstaw skargi okoliczności przedstawione przez Sąd w zaskarżonym wyroku można streścić, dla celów niniejszej sprawy, w następujący sposób.

10      Wnosząca odwołanie Alcoa jest spółką prawa włoskiego i posiada we Włoszech dwie fabryki aluminium hutniczego, zlokalizowane na Sardynii (Portovesme) i w Wenecji Euganejskiej (Fusina). Fabryki te zostały przekazane wnoszącej odwołanie przez spółkę Alumix SpA w ramach prywatyzacji tej ostatniej.

11      Decyzją 96/C 288/04, podaną do wiadomości Republiki Włoskiej w dniu 1 października 1996 r. i opublikowaną w dniu 1 października 1996 r. (Dz.U. C 288, s. 4, zwaną dalej „decyzją w sprawie Alumix”), Komisja zakończyła postępowanie wszczęte przez siebie w dniu 23 grudnia 1992 r., którego zakres został poszerzony w dniu 16 listopada 1994 r., mające za przedmiot w szczególności taryfę opłat za dostarczanie energii elektrycznej stosowanej przez ENEL, włoskiego historycznego dostawcę energii elektrycznej, w odniesieniu do tych dwóch fabryk. Ta taryfa została ustalona w drodze decyzji nr 13 z dnia 24 lipca 1992 r., wydanej przez Comitato interministeriale dei prezzi (włoski międzyministerialny komitet ds. cen, zwany dalej „CIP”). Komisja doszła do wniosku, że ta taryfa mająca, zgodnie z art. 2 dekretu z mocą ustawy z dnia 19 grudnia 1995 r. (GURI nr 39 z dnia 16 lutego 1996 r., s. 8, zwanego dalej „dekretem z mocą ustawy z 1995 r.”) zastosowanie do dnia 31 grudnia 2005 r., nie stanowi pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

12      Za podstawę tej taryfy opłat za energię elektryczną przyjęto koszt krańcowy produkcji oraz część ponoszonych przez ENEL kosztów stałych.

13      Komisja doszła do wniosku, że stosując w odniesieniu do fabryk w Portovesme i w Fusinie w przypadku produkcji aluminium tego rodzaju taryfę, ENEL działała jak zachowujący się komercyjnie podmiot gospodarczy, ponieważ taryfa ta umożliwiała dostarczanie energii elektrycznej tym przedsiębiorcom, którzy są największymi jej klientami w regionach, gdzie istniała znaczna nadwyżka wyprodukowanej energii elektrycznej.

14      Decyzją nr 204/99, wydaną przez Autorità per l’energia elettrica e il gas (włoski urząd ds. energii elektrycznej i gazu) w dniu 29 grudnia 2004 r., zarządzanie tą taryfą zostało powierzone lokalnym dystrybutorom energii elektrycznej. Dostarczając energii elektrycznej Alcoa, ENEL, będąca lokalnym dystrybutorem tej spółki, nie stosowała już zatem wobec niej taryfy określonej w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., lecz taryfę standardową. ENEL przyznała jej określony na fakturze za energię elektryczną zwrot, finansowany za pomocą nałożonej na wszystkich włoskich konsumentów energii elektrycznej opłaty parafiskalnej i odpowiadający różnicy między taryfą stosowaną przez ENEL a tą przewidzianą w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r.

15      Decyzją nr 148/04, wydaną przez ten sam urząd ds. energii elektrycznej i gazu, w dniu 9 sierpnia 2004 r. zarząd taryfami preferencyjnymi został przeniesiony z dystrybutorów lokalnych na organ publiczny Cassa Conguaglio per il settore elettrico (fundusz wyrównawczy dla sektora energetycznego, zwany dalej „funduszem wyrównawczym”). Na tej podstawie fundusz ten sam zwracał bezpośrednio Alcoa różnicę między kwotą wynikającą z taryfy stosowanej przez ENEL a tą przewidzianą w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., finansowaną za pomocą tej samej opłaty parafiskalnej.

16      W 2005 r. władze włoskie przyjęły dekret z mocą ustawy nr 35 z dnia 14 marca 2005 r. (GURI nr 111 z dnia 14 maja 2005 r., s. 4), przekształcony w ustawę w drodze ustawy nr 80 z dnia 14 maja 2005 r. (dodatek zwyczajny do GURI nr 91 z dnia 14 maja 2005 r.) (zwany dalej „dekretem z mocą ustawy z 2005 r.”). Zgodnie z jego art. 11 ust. 11 stosowanie preferencyjnej taryfy wobec dwóch fabryk Alcoa zostało przedłużone do dnia 31 grudnia 2010 r. Ten przepis nie został zgłoszony Komisji.

17      Dekret z mocą ustawy z 2005 r. przewiduje również, że urząd ds. energii elektrycznej i gazu będzie corocznie zmieniał tę taryfę preferencyjną. Zgodnie z wydaną przez ten urząd w dniu 13 października 2005 r. decyzją nr 217/05 taryfa ta winna być począwszy od dnia 1 stycznia 2006 r. corocznie zwiększana, maksymalnie o 4%; podstawą kalkulacji mają tu być ewentualne podwyżki cen notowane na europejskich giełdach w Amsterdamie (Niderlandy) i we Frankfurcie nad Menem (Niemcy).

18      W spornej decyzji Komisja dała wyraz wątpliwościom co do tego, czy przyznana Alcoa taryfa nie stanowi pomocy państwa, i zastanawiała się nad jej zgodnością ze wspólnym rynkiem, zgodnie z art. 87 ust. 1 WE. Wskazała ona, że dowiedziała się o art. 11 ust. 11 dekretu z mocą ustawy z 2005 r. w trakcie innego postępowania, które zakończyło się wydaniem decyzji 2005/C 30/06 podanej do wiadomości Republiki Włoskiej pismem z dnia 16 listopada 2004 r. i dotyczącej wszczęcia postępowania przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE w sprawie pomocy państwa C 38/2004 (ex NN 58/04) – Pomoc na rzecz spółki Portovesme Srl (Dz.U. 2005, C 30, s. 7, zwanej dalej „decyzją w sprawie Portovesme”).

19      W pkt 40–46 uzasadnienia spornej decyzji Komisja wskazała, że miała ona obowiązek sprawdzenia, czy dana taryfa stanowi pomoc państwa. W opinii Komisji obniżka ceny energii elektrycznej stanowiła dla zakładu wytwórczego aluminium znaczną korzyść gospodarczą. Obniżka ta była finansowana z zasobów państwowych, a konkretnie za pomocą wpłacanej do funduszu wyrównawczego opłaty parafiskalnej nałożonej na wszystkich włoskich konsumentów energii elektrycznej. Obniżka ta groziła zakłóceniem konkurencji i mogła wywierać wpływ na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową. Na tej podstawie Komisja wyciągnęła wniosek, że obniżka ta wchodzi w zakres stosowania art. 87 ust. 1 WE.

20      W pkt 47 uzasadnienia spornej decyzji Komisja wskazała, że ze względu na to, iż art. 11 ust. 11 dekretu z mocą ustawy nie został jej zgłoszony, rozpatrywany środek powinien zostać uznany z przyznany bezprawnie w rozumieniu art. 1 lit. f) rozporządzenia nr 659/1999, a jej wcześniej wyciągnięte w decyzji w sprawie Alumix wnioski, zgodnie z którymi przyznana Alcoa taryfa preferencyjna nie stanowi istniejącej pomocy, uniemożliwiają uznanie tego środka za pomoc istniejącą.

21      Następnie, w pkt 49 i 78 uzasadnienia spornej decyzji, Komisja wyraziła wątpliwości co do zgodności rozpatrywanego środka ze wspólnym rynkiem; wątpliwości te dotyczyły odpowiednio pomocy przyznanej fabryce w Fusinie oraz pomocy przyznanej fabryce w Portovesme.

22      Wreszcie, w pkt 80 i 81 uzasadnienia spornej decyzji, Komisja wezwała Republikę Włoską do zgłoszenia jej, w ciągu miesiąca od otrzymania spornej decyzji, ewentualnych uwag oraz przedstawienia jej w tym samym terminie wszelkich informacji, które mogą okazać się użyteczne dla oceny rozpatrywanej pomocy. Przypomniała ona, że art. 88 ust. 3 WE ma skutek zawieszający, a zgodnie z art. 14 rozporządzenia nr 659/1999 może ona nałożyć na państwo członkowskie obowiązek odzyskania od beneficjenta pomocy otrzymanej przezeń bezprawnie.

 Skarga wniesiona do Sądu i zaskarżony wyrok

23      W dniu 29 listopada 2006 r. Alcoa wniosła do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności spornej decyzji w zakresie, w jakim dotyczy ona taryfy opłat za dostarczanie energii elektrycznej jej znajdującym się w Fusinie i w Portovesme fabrykach, lub, tytułem żądania ewentualnego, o stwierdzenie jej nieważności w zakresie, w jakim Komisja uznała w niej tę taryfę za przyznaną bezprawnie nową pomoc.

24      Skargę swą Alcoa oparła na trzech zarzutach. W pierwszej kolejności podniosła ona, że Komisja w spornej decyzji błędnie zakwalifikowała jako pomoc państwa taryfę mającą zastosowanie do jej fabryk, podczas gdy stosowanie tej odpowiadającej cenom rynkowym taryfy nie przysparzało im żadnej korzyści. W drugiej kolejności zarzuciła ona Komisji naruszenie zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa ze względu na to, że decyzja ta jest sprzeczna z decyzją w sprawie Alumix. W trzeciej kolejności, tytułem ewentualnym, podniosła ona wreszcie, że Komisja przeanalizowała środek, którego dotyczy sporna decyzja, stosując błędnie procedurę mającą zastosowanie do nowej pomocy, a nie tę mającą zastosowanie do pomocy istniejącej.

25      W zaskarżonym wyroku Sąd oddalił skargę.

26      W zakresie dotyczącym zarzutu pierwszego Sąd w pierwszej kolejności stwierdził, że uznanie w decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego danego środka za pomoc państwa nie ma ostatecznego charakteru, a sprawowana przez Sąd kontrola zgodności takiej decyzji z prawem winna ograniczać się do sprawdzenia tego, czy Komisja nie popełniła oczywistych błędów w ocenie, uznając, iż nie jest ona w stanie pozbyć się wszelkich wątpliwości w tej kwestii już podczas pierwszego badania danego środka.

27      Sąd, po podkreśleniu, że Alcoa nie kwestionuje dokonanej przez Komisję oceny, zgodnie z którą zasoby umożliwiające finansowanie rozpatrywanej taryfy są zasobami państwowymi, stwierdził, że Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, uznając tymczasowo, iż preferencyjna taryfa przysparza korzyści fabrykom należącym do Alcoa. W tym względzie Sąd rozstrzygnął również, że należy oddalić jako pozbawione znaczenie dla sprawy podniesione przez Alcoa argumenty, zgodnie z którymi Komisja powinna była określić to, czy rozpatrywana taryfa odpowiada taryfie rynkowej oraz to, czy kryteria, na których Komisja oparła się, aby wyciągnąć w decyzji w sprawie Alumix wniosek o braku korzyści, miały nadal zastosowanie. Sąd odrzucił również podniesiony przez Alcoa argument, zgodnie z którym Komisja uchybiła ciążącemu na niej obowiązkowi uzasadnienia, między innymi nie przeprowadzając badania tych kryteriów, oraz przypomniał, że rozstrzygnięcie kwestii tego, czy przyznana fabrykom Alcoa taryfa odpowiada taryfie rynkowej, wymaga przeprowadzenia złożonej oceny gospodarczej, której dokonanie, w ramach formalnego postępowania wyjaśniającego, należy do Komisji.

28      W zakresie dotyczącym zarzutu drugiego Sąd zbadał to, czy Komisja, uznając preferencyjną taryfę za nową pomoc, naruszyła zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa, na które Alcoa mogła się powoływać po wydaniu decyzji w sprawie Alumix.

29      Sąd stwierdził, że zarówno ze skargi, jak i z decyzji w sprawie Alumix wynika, iż ta decyzja dotyczy jedynie dekretu z mocą ustawy z 1995 r., który obowiązywał przez ograniczony okres dziesięciu lat. Dodał on, że Komisja w spornej decyzji wspomniała o tym, iż przedłużenie stosowania przyznanej taryfy do 2010 r., które nie zostało jej zgłoszone, może stanowić pomoc państwa. Sąd wskazał, że Komisja nie zakwestionowała oceny środka zbadanego w decyzji w sprawie Alumix, i wyciągnął wniosek, że Alcoa nie mogła mieć żadnej pewności co do tego, iż Komisja zadecyduje, że przyznana jej taryfa nie stanowi pomocy państwa.

30      W zakresie dotyczącym zarzutu trzeciego Sąd przypomniał, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, jeśli istniejąca pomoc winna być zmieniona w swej istocie albo też jej stosowanie winno być przedłużone, należy ją uznać za nową pomoc. Wyciągnął on na tej podstawie wniosek, że w sytuacji, gdy stosowanie środka, który Komisja uznała za niestanowiący pomocy państwa, zostało przedłużone lub też został on zmieniony w swej istocie, Komisja może badać go jedynie w ramach postępowania mającego zastosowanie do nowej pomocy.

31      Sąd rozstrzygnął, że w niniejszym przypadku rozpatrywany środek nie może zostać uznany za pomoc istniejącą nie tylko ze względu na to, iż obejmuje on okres inny niż ten, który Komisja zbadała w decyzji w sprawie Alumix, lecz również ze względu na to, iż szczegółowe zasady finansowania tego środka zostały, w porównaniu ze środkiem badanym w tamtej decyzji, zmienione.

 Żądania stron

32      W swym odwołaniu Alcoa zwraca się do Trybunału o:

–        uchylenie zaskarżonego wyroku;

–        stwierdzenie nieważności spornej decyzji w zakresie, w jakim dotyczy ona taryf opłat za energię elektryczną mających zastosowanie do należących do niej fabryk aluminium;

tytułem żądania ewentualnego,

–        przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd zgodnie z rozstrzygnięciem Trybunału,

oraz, w każdym z tych dwóch przypadków,

–        obciążenie Komisji kosztami postępowania.

33      Komisja wnosi o oddalenie odwołania i obciążenie Alcoa kosztami postępowania.

 W przedmiocie odwołania

34      Alcoa opiera swe odwołanie na dwóch zarzutach. Celem pierwszego z nich jest uzyskanie rozstrzygnięcia, że Sąd naruszył prawo, uznając, iż Komisja mogła wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające, nie badając tego, czy wnioski zawarte w decyzji w sprawie Alumix są jeszcze aktualne. Zarzut drugi został oparty na błędnym zastosowaniu procedury właściwej dla nowej pomocy.

35      Oba te zarzuty są ściśle związane z czasowym i przedmiotowym zakresem obowiązywania nieuwzględnionej – zdaniem wnoszącej odwołanie – przez Sąd decyzji w sprawie Alumix. Kwestia czasowego zakresu obowiązywania tej decyzji została podniesiona przez Alcoa w części czwartej zarzutu pierwszego oraz w części drugiej zarzutu drugiego, podczas gdy kwestia przedmiotowego zakresu jej obowiązywania została rozwinięta w opartym na braku istotnych zmian taryfy opłat za energię elektryczną argumencie przedstawionym w części czwartej zarzutu pierwszego oraz w części trzeciej zarzutu drugiego.

36      Analizę niniejszego odwołania należy rozpocząć od oceny tych części zarzutów i tego argumentu.

 W przedmiocie części czwartej zarzutu pierwszego oraz części drugiej zarzutu drugiego, dotyczących obowiązywania decyzji w sprawie Alumix w czasie

 Argumentacja stron

37      Alcoa w części czwartej zarzutu pierwszego oraz w części drugiej zarzutu drugiego zarzuca Sądowi, że ten w pkt 105–107 zaskarżonego wyroku uznał, iż obowiązywanie decyzji w sprawie Alumix było ograniczone w czasie. W ten sposób Sąd jej zdaniem dokonał błędnej wykładni tej decyzji i naruszył prawo. Alcoa po pierwsze twierdzi, że Komisja w decyzji w sprawie Alumix nie powołuje się wyraźnie na dekret z mocą ustawy z 1995 r., zgodnie z którym określona w nim taryfa opłat za energię elektryczną miała obowiązywać przez dziesięć lat i który nie ogranicza w żaden inny sposób, nawet dorozumiany, okresu obowiązywania tej taryfy. Po drugie Alcoa dodaje, że nawet przy założeniu, iż obowiązywanie decyzji w sprawie Alcoa byłoby ograniczone w czasie, zawarte w niej stwierdzenie braku pomocy ma ogólny i nieograniczony w czasie charakter.

38      Zdaniem Komisji Sąd prawidłowo przeanalizował decyzję w sprawie Alumix w świetle dekretu z mocą ustawy z 1995 r., który wyraźnie ograniczył okres obowiązywania rozpatrywanej taryfy do dziesięciu lat.

 Ocena Trybunału

39      Należy w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z art. 225 ust. 1 WE oraz art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości ten ostatni nie jest w ramach postępowania odwoławczego właściwy do ustalania oraz oceny istotnych okoliczności faktycznych, z wyjątkiem przypadków ich przeinaczenia (zob. podobnie wyroki: z dnia 1 czerwca 1994 r. w sprawie C‑136/92 P Komisja przeciwko Brazzellemu Lualdiemu i in., Rec. s. I‑1981, pkt 49, 66; a także z dnia 7 listopada 2002 r. w sprawach połączonych C‑24/01 P i C‑25/01 P Glencore i Compagnie Continentale przeciwko Komisji, Rec. s. I‑10119, pkt 65).

40      W tym względzie dokonana przez Sąd w pkt 107 zaskarżonego wyroku ocena w przedmiocie ograniczonego w czasie obowiązywania decyzji w sprawie Alumix oparta została na szeregu ustaleń. Przede wszystkim, w pkt 105 tego wyroku Sąd stwierdził, że w decyzji w sprawie Alumix Komisja wydała rozstrzygnięcie w przedmiocie taryfy opłat za energię elektryczną, jaką ENEL stosowała wobec należących do Alcoa fabryk w okresie 1996–2005. Następnie, w tym samym punkcie, Sąd wskazał, że choć w tej decyzji w sprawie Alumix Komisja nie wspomniała o dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., którego art. 2 określał czas obowiązywania tej przewidzianej w decyzji CIP nr 13/92 taryfy, to niemniej jednak Alcoa wyraźnie powołała się na ten dekret z mocą ustawy w swej skardze, efektem czego uznał on za właściwe przytoczenie odpowiedniego fragmentu odzwierciedlającego stanowisko tej ostatniej spółki. Zgodnie z brzmieniem tego fragmentu prywatyzacja Alumix SpA wymagała ze strony rządu włoskiego wsparcia w celu ustalenia z ENEL mającej zastosowanie do dwóch rozpatrywanych fabryk taryfy, w miarę możliwości poprzez zawarcie długoterminowej umowy (na dziesięć lat) dotyczącej cen konkurencyjnych na poziomie europejskim. Sąd, nadal powołując się na fragmenty tej skargi, dodał, że nakładanie dodatkowych opłat [sovrapprezzi] przewidzianych w decyzji IPC nr 13/92 zostało zniesione od dnia 31 grudnia 2005 r. i że począwszy od tej daty poziom opłat nakładanych na ogół użytkowników został wyrównany. Wreszcie w pkt 14 i 65 zaskarżonego wyroku Sąd wskazał, że stosowanie taryfy opłat za energię elektryczną wobec dwóch należących do Alcoa fabryk zostało przedłużone przez dekret z mocą ustawy z 2005 r. aż do dnia 31 grudnia 2010 r.

41      Alcoa nie kwestionuje tych stwierdzeń ani nie zarzuca Sądowi wypaczenia okoliczności faktycznych.

42      Należy podkreślić, że skoro Sąd nie przeinaczył okoliczności faktycznych, ich ocena pozostawała w jego wyłącznej gestii. Mógł on zatem, nie naruszając prawa, stwierdzić w pkt 106 zaskarżonego wyroku, że ocena przez Komisję rozpatrywanej taryfy opłat za energię elektryczną w okresie 1996–2005 została dokonana z uwzględnieniem warunków rynkowych takich, jakie instytucja ta mogła przewidzieć w odniesieniu do tego okresu. Nie naruszając prawa, Sąd mógł również w pkt 107 tego wyroku, przytaczając zwroty wykorzystane przez Komisję w spornej decyzji, zgodzić się z jej stanowiskiem, zgodnie z którym zatwierdzenie przez nią tej taryfy w decyzji w sprawie Alumix było ograniczone w czasie właśnie ze względu na to, że zostało ono oparte na ekonomicznej ocenie okoliczności zachodzących w danym momencie i że skutkiem tego to zatwierdzenie przez Komisję nie mogło zostać wykorzystane jako podstawa rozszerzenia obowiązywania środka ustanowionego w dekrecie z mocą ustawy z 2005 r.

43      Należy zatem oddalić część czwartą zarzutu pierwszego oraz część drugą zarzutu drugiego.

 W przedmiocie opartego na braku istotnych zmian analizowanej w decyzji w sprawie Alumix taryfy opłat za energię elektryczną argumentu przedstawionego w części czwartej zarzutu pierwszego oraz w części trzeciej zarzutu drugiego

 Argumentacja stron

44      Alcoa twierdzi, że Sąd błędnie oddalił jako bezzasadny jej argument, zgodnie z którym zmiany wprowadzone do systemu zarządzania taryfą opłat za energię elektryczną w latach 1999 i 2004 nie były istotne, lecz miały jedynie czysto techniczny charakter. Zdaniem Alcoa dokonywane przez ENEL zwroty oraz przeniesienie zarządzania tą taryfą na fundusz wyrównawczy pozostają bez wpływu na dokonaną w decyzji w sprawie Alumix ocenę, zgodnie z którą ta taryfa nie stanowi pomocy. Wprowadzone zmiany dotyczyły jedynie sposobu jej przyznawania oraz tożsamości zajmującego się tym przyznawaniem podmiotu, podczas gdy mający podstawowe znaczenie poziom przewidzianych w tej taryfie opłat pozostał niezmieniony.

45      Komisja odpiera, że przejście od sytuacji, w której Alcoa uiszcza swemu dostawcy opłaty zgodnie z zatwierdzoną w decyzji Alumix taryfą preferencyjną, do sytuacji, w której Alcoa płaci ustaloną przez swego dostawcę cenę umowną, a potem otrzymuje od funduszu wyrównawczego zwrot mający na celu obniżenie ponoszonych przez nią kosztów do poziomu tej taryfy preferencyjnej, nie może zostać uznane za zmianę o jedynie technicznym charakterze.

 Ocena Trybunału

46      W pkt 64 i 65 zaskarżonego wyroku Sąd podniósł, że tymczasowy wniosek o odniesieniu przez Alcoa korzyści został przez Komisję wyciągnięty na podstawie, po pierwsze, przedłużenia do 2010 r. stosowania taryfy określonej w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., z zastrzeżeniem maksymalnego poziomu podwyżki wynoszącego 4%, oraz, po drugie, przeniesienia zarządzania tą taryfą na fundusz wyrównawczy, który zwracał bezpośrednio Alcoa różnicę pomiędzy taryfą opłat za energię elektryczną stosowaną wobec jej fabryk a taryfą określoną w tym dekrecie z mocą ustawy. Alcoa nie kwestionuje tych dwóch ustaleń faktycznych dotyczących zmian wprowadzonych w art. 11 ust. 11 dekretu z mocą ustawy z 2005 r. oraz w decyzjach włoskiego urzędu ds. energii elektrycznej i gazu nr 148/04 z dnia 9 sierpnia 2004 r. oraz nr 217/05 z dnia 13 października 2005 r.

47      W pkt 68 zaskarżonego wyroku Sąd wskazał, że ten mechanizm zwrotu dotyczył samej istoty preferencyjnej taryfy, z której korzystała Alcoa, i że w tej sytuacji Komisja miała podstawy do tego, aby nie wykluczyć możliwości, iż stosowanie tego mechanizmu pociąga za sobą przyznanie korzyści – jednego z warunków umożliwiających uznanie, że doszło do udzielenia pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

48      Ta dokonana przez Sąd ocena odzwierciedla stanowisko Trybunału, zgodnie z którym sposób finansowania pomocy może spowodować, iż cały system pomocy jest niezgodny ze wspólnym rynkiem, efektem czego w takim przypadku analiza środka pomocowego zawsze musi być przeprowadzona z uwzględnieniem skutków jego finansowania (zob. wyrok z dnia 21 października 2003 r. w sprawach połączonych C‑261/01 i C‑262/01 van Calster i in., Rec. s. I‑12249, pkt 49).

49      W niniejszym przypadku, w pkt 107 i 131 zaskarżonego wyroku, Sąd stwierdził, że ze spornej decyzji wynika, iż mechanizm finansowania taryfy określonej w dekrecie z mocą ustawy z 2005 r., w porównaniu z taryfą określoną w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., oznacza przejście z taryfy rynkowej na finansowaną z zasobów państwowych taryfę obniżoną.

50      W kontekście reguł rządzących pomocą państwa, biorąc pod uwagę przedstawione w spornej decyzji ewentualne konsekwencje zmian wprowadzonych do tego mechanizmu finansowania stwierdzić należy, że Sąd nie naruszył prawa, rozstrzygając w pkt 130 zaskarżonego wyroku, iż środek analizowany w spornej decyzji różnił się od środka analizowanego w decyzji w sprawie Alumix; nie naruszył on również prawa, oddalając w pkt 134 tego wyroku jako bezzasadny argument Alcoa, zgodnie z którym te zmiany nie były istotne.

51      Należy zatem oddalić jako bezzasadny przedstawiony przez Alcoa w części czwartej zarzutu pierwszego oraz w części trzeciej zarzutu drugiego argument dotyczący nieistotnego charakteru wprowadzonych zmian.

52      W świetle tych właśnie stwierdzeń należy rozważyć argumenty pierwszy i drugi.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na niedostatecznym uwzględnieniu decyzji w sprawie Alumix

53      Celem pierwszego z podnoszonych przez Alcoa zarzutów jest uzyskanie rozstrzygnięcia, że Sąd naruszył prawo, uznając, iż Komisja mogła wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające, nie badając tego, czy wnioski zawarte w decyzji w sprawie Alumix są jeszcze aktualne. Zarzut ten dzieli się na sześć części. W pierwszej z nich Alcoa zarzuca Sądowi, że ten ograniczył swą kontrolę w zakresie dotyczącym uznania rozpatrywanego środka za pomoc państwa do oczywistego błędu. Część druga zarzutu dotyczy nieuwzględnienia orzecznictwa oraz zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań. Celem części trzeciej podnoszonego przez Alcoa zarzutu jest uzyskanie rozstrzygnięcia, że dwa podstawowe elementy, na których Sąd oparł swój wniosek, zgodnie z którym Komisja miała prawo wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające, są niewystarczające. Część czwarta, dotycząca zakresu obowiązywania decyzji w sprawie Alumix w czasie, została oddalona w pkt 43 niniejszego wyroku jako bezzasadna. Część piąta została oparta na naruszeniu zasady dobrej administracji i prawa do bycia wysłuchanym. Wreszcie część szósta dotyczy nieuwzględnienia zakresu obowiązku uzasadnienia.

 W przedmiocie części pierwszej zarzutu pierwszego, opartej na tym, że Sąd błędnie przeprowadził kontrolę ograniczoną do oczywistego błędu

–       Argumentacja stron

54      W ramach części pierwszej zarzutu pierwszego Alcoa podnosi, że Sąd, w szczególności w pkt 61 zaskarżonego wyroku, naruszył prawo, ograniczając swą kontrolę spornej decyzji w zakresie dotyczącym uznania rozpatrywanego środka za pomoc państwa do oczywistego błędu. W ten sposób zdaniem wnoszącej odwołanie zrezygnował z przeprowadzenia kontroli sądowej w sytuacji, gdy ochrona sądowa ma zasadnicze znaczenie dla ochrony przedsiębiorstw przed stanowiącymi nadużycie formalnymi postępowaniami wyjaśniającymi.

55      Alcoa podkreśla różnicę między wszczęciem formalnego postępowania wyjaśniającego w przedmiocie środków, w przypadku których wyciągnięto konkretny wniosek, że nie stanowią one pomocy państwa, a wszczęciem takiego postępowania w przedmiocie środków, w przypadku których nie wyciągnięto takiego wniosku. Twierdzi ona, że w tej pierwszej sytuacji na Komisji spoczywają szczególne zobowiązania w zakresie przeprowadzenia badania wstępnego i uzasadnienia wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego.

56      Komisja odpiera, że w jej przekonaniu Sąd przeprowadził kontrolę na odpowiednim poziomie – tym, który ma zastosowanie do decyzji tymczasowej.

–       Ocena Trybunału

57      Należy przypomnieć, że celem wstępnego etapu badania pomocy przewidzianego w art. 88 ust. 3 WE i uregulowanego w art. 4 i 5 rozporządzenia nr 659/1999 jest umożliwienie Komisji wyrobienia sobie wstępnej opinii na temat częściowej lub całkowitej zgodności spornej pomocy ze wspólnym rynkiem. Etap ten różni się od etapu postępowania wyjaśniającego, przewidzianego w art. 88 ust. 2 WE i uregulowanego w art. 6 i 7 wyżej wspomnianego rozporządzenia, którego celem jest umożliwienie Komisji zebrania wszelkich informacji na temat wszystkich okoliczności sprawy (zob. wyrok z dnia 15 kwietnia 2008 r. w sprawie C‑390/06 Nuova Agricast, Zb.Orz. s. I‑2577, pkt 57).

58      Jak zaś wynika z art. 6 rozporządzenia nr 659/1999, decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego zawiera wstępną ocenę Komisji odnośnie do charakteru pomocowego proponowanego środka i określa powody, dla których instytucja ta żywi wątpliwości co do jego zgodności ze wspólnym rynkiem.

59      W tym względzie stwierdzić należy, iż Sąd prawidłowo przypomniał rolę, jaką odgrywa wstępny etap badania pomocy, podkreślając w pkt 58–60 zaskarżonego wyroku, że nie jest on tożsamy z formalnym postępowaniem wyjaśniającym.

60      W szczególności w pkt 58 zaskarżonego wyroku Sąd przypomniał, że Komisja ma obowiązek wszcząć formalne postępowanie wyjaśniające w sytuacji, gdy przeprowadzając badanie prima facie, nie jest ona w stanie pozbyć się wątpliwości co do tego, czy dany środek jest zgodny ze wspólnym rynkiem.

61      W pkt 61 zaskarżonego wyroku Sąd wyciągnął prawidłowy wniosek, że sprawowana przezeń kontrola legalności decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego powinna mieć ograniczony charakter, a w pkt 62 tego wyroku słusznie uznał, że w sytuacji, gdy skarżące kwestionują dokonaną przez Komisję ocenę w przedmiocie uznania spornego środka za pomoc państwa, kontrola sprawowana przez sąd Unii w ramach badania skierowanej przeciwko takiej decyzji skargi ogranicza się do sprawdzenia kwestii, czy Komisja nie popełniła oczywistych błędów w ocenie.

62      Nie można zatem uwzględnić podniesionego przez Alcoa argumentu, zgodnie z którym Sąd powinien był w niniejszym przypadku, ze względu na wydanie przez Komisję wcześniejszej decyzji w sprawie Alumix, przeprowadzić bardziej pogłębioną analizę i nie ograniczać swej kontroli jedynie do oczywistego błędu w ocenie, ponieważ, jak już wskazano w pkt 50 niniejszego wyroku, wydane przez Sąd rozstrzygnięcie, zgodnie z którym środek, którego dotyczyła sporna decyzja, różnił się od środka analizowanego w decyzji w sprawie Alumix, było prawidłowe.

63      Wynika z tego, że należy oddalić jako bezzasadną część pierwszą zarzutu pierwszego.

 W przedmiocie drugiej części zarzutu pierwszego, opartej na nieuwzględnieniu orzecznictwa oraz zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań

–       Argumentacja stron

64      Niezależnie od mającego zastosowanie standardu kontroli Alcoa w drugiej części zarzutu pierwszego podnosi, że Sąd naruszył prawo, nie uwzględniając orzecznictwa oraz zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań, ustanawiających obowiązek wzięcia pod uwagę wydanych wcześniej w tej samej sprawie decyzji.

65      Alcoa stoi na stanowisku, że z wyroku z dnia 5 października 1994 r. w sprawie C‑47/91 Włochy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑4635, wynika, iż Komisja miała obowiązek uwzględnić decyzję w sprawie Alumix i przeprowadzić ponowne badanie kwestii, czy czynniki, na których została oparta tamta decyzja, pozostały niezmienione. Zdaniem wnoszącej odwołanie Sąd naruszył prawo, uznając w pkt 70 zaskarżonego wyroku, że Komisja nie była zobowiązana do ustalenia, „czy kryteria, na których oparła się, aby wyciągnąć wniosek o braku korzyści w decyzji w sprawie Alumix, nie straciły aktualności”. Alcoa, opierając się na wyroku z dnia 22 czerwca 2006 r. w sprawach połączonych C‑182/03 i C‑217/03 Belgia i Forum 187 przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑5479, dodaje, że miała ona prawo domniemywać, iż wnioski wyciągnięte przez Komisję w decyzji w sprawie Alumix nie uległy zmianie, skoro będące ich podstawą okoliczności faktyczne nie straciły aktualności.

66      Komisja twierdzi, że nie było obowiązku uwzględnienia decyzji w sprawie Alumix.

–       Ocena Trybunału

67      W pkt 24 ww. wyroku w sprawie Włochy przeciwko Komisji Trybunał rozstrzygnął, że w sytuacji, gdy Komisja ma do czynienia z pomocą indywidualną, która rzekomo została przyznana na podstawie uprzednio zatwierdzonego systemu, nie może jej ona od razu badać pod kątem traktatu WE. Przed wszczęciem każdego postępowania musi ona najpierw ograniczyć się do sprawdzenia, czy pomoc jest objęta ogólnym systemem i czy spełnia warunki ustalone w decyzji w sprawie zatwierdzenia tego systemu. Gdyby Komisja nie postępowała w ten sposób, mogłaby w trakcie badania każdej pomocy indywidualnej zmieniać swoją decyzję w sprawie zatwierdzenia systemu pomocy, naruszając zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa.

68      Należy jednak stwierdzić, że środek rozpatrywany w niniejszej sprawie, w odróżnieniu od środka rozpatrywanego w ww. wyroku w sprawie Włochy przeciwko Komisji, nie stanowi należącej do ogólnego systemu pomocy indywidualnej. Jak zaś wskazano w pkt 50 niniejszego wyroku, rozpatrywany środek różni się od tego analizowanego we wcześniejszej decyzji Komisji wydanej w sprawie Alumix.

69      Wynika z tego, że przedstawione w ww. wyroku w sprawie Włochy przeciwko Komisji względy dotyczące przyjętej w ramach ogólnego systemu pomocy indywidualnej są w niniejszej sprawie pozbawione znaczenia.

70      Alcoa opiera się następnie na ww. wyroku w sprawach połączonych Belgia i Forum 187 przeciwko Komisji, aby podnieść, że stosując zasady pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań, mogła ona spodziewać się, iż Komisja będzie się trzymać wniosków wyciągniętych przez siebie w decyzji w sprawie Alumix.

71      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zasada pewności prawa oznacza, że ustawodawstwo wspólnotowe musi być jasne, a jego stosowanie przewidywalne dla jednostek (zob. m.in. ww. wyrok w sprawie Belgia i Forum 187 przeciwko Komisji, pkt 69; a także wyrok z dnia 14 października 2010 r. w sprawie C‑67/09 P Nuova Agricast i Cofra przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑9811, pkt 77). Jeśli chodzi o prawo do powoływania się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań, dotyczy ono wszystkich jednostek, po stronie których instytucja Unii Europejskiej obudziła nadzieje opierające się na dostarczonych tym jednostkom konkretnych zapewnieniach. Jeżeli jednak rozważny i przezorny przedsiębiorca jest w stanie przewidzieć wydanie przepisu prawa Unii mogącego wpłynąć na jego interesy, nie może on powoływać się na tę zasadę w razie wydania takich przepisów (zob. ww. wyrok w sprawie Belgia i Forum 187 przeciwko Komisji, pkt 147; wyrok z dnia 17 września 2009 r. w sprawie C‑519/07 P Komisja przeciwko Koninklijke FrieslandCampina, Zb.Orz. s. I‑8495, pkt 84; a także wyrok z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie C‑537/08 P Kahla Thüringen Porzellan przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑12917, pkt 63).

72      Z pkt 71 ww. wyroku w sprawie Belgia i Forum 187 przeciwko Komisji wynika, że Komisja zmieniła swą ocenę rozpatrywanego w nim środka, mając za podstawę jedynie bardziej ścisłe stosowanie postanowień traktatu w dziedzinie pomocy państwa. W pkt 161 i 167 tego wyroku Trybunał rozstrzygnął, iż skarżące w tamtych sprawach połączonych mogły oczekiwać, że decyzja Komisji dotycząca zmiany swojej wcześniejszej oceny da im niezbędny czas na rzeczywiste uwzględnienie tej zmiany, i wyciągnął na tej podstawie wniosek, iż ich zarzut oparty na naruszeniu zasady uzasadnionych oczekiwań był zasadny.

73      Orzecznictwo to nie ma jednak zastosowania w niniejszym przypadku ze względu na to, że jak słusznie rozstrzygnął Sąd w pkt 107 zaskarżonego wyroku, Komisja w spornej decyzji nie kwestionuje oceny dokonanej przez siebie wcześniej w decyzji w sprawie Alumix. Sąd słusznie wskazał w tym samym punkcie tego wyroku, że Komisja żywiła wątpliwości co do ustalonej w dekrecie z mocą ustawy z 2005 r. taryfy opłat za energię elektryczną, biorąc pod uwagę, po pierwsze, ograniczenie w czasie swoich wyciągniętych w decyzji w sprawie Alumix wniosków spowodowane tym, iż były one związane z zachodzącymi w danym momencie okolicznościami oraz, po drugie, zmiany, jakim poddana została badana w tej decyzji taryfa.

74      Decyzja w sprawie Alumix nie mogła zatem spowodować uzasadnionych oczekiwań co do tego, że wyciągnięte przez Komisję w tamtej decyzji wnioski będą także dotyczyć taryfy przewidzianej w dekrecie z mocą ustawy z 2005 r.

75      Wynika z tego, że Sąd nie naruszył uzasadnionych oczekiwań Alcoa, uznając w pkt 70 zaskarżonego wyroku, iż Komisja nie miała obowiązku sprawdzenia, czy kryteria, na których oparła się w decyzji w sprawie Alumix, aby wyciągnąć wniosek o braku korzyści, nie straciły aktualności.

76      Jeśli chodzi o twierdzenie, że doszło do naruszenia zasady pewności prawa, stwierdzić należy, iż Alcoa ograniczyła się do powołania na tę zasadę, nie wskazując jednak tych punktów zaskarżonego wyroku, w których Sąd miał ją naruszyć. Twierdzenie to należy zatem odrzucić.

77      Należy zatem oddalić część drugą pierwszego zarzutu.

 W przedmiocie trzeciej części zarzutu pierwszego, dotyczącej tego, że elementy, które zostały uwzględnione przy wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, nie były wystarczające, aby to wszczęcie uzasadnić

–       Argumentacja stron

78      W trzeciej części zarzutu pierwszego Alcoa podnosi, że Sąd naruszył prawo, opierając się w pkt 67 i 68 zaskarżonego wyroku zasadniczo na dwóch elementach stanu faktycznego, aby wyciągnąć na ich podstawie wniosek, iż Komisja była uprawniona do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego w przedmiocie przyznanych Alcoa taryf opłat za dostarczanie energii elektrycznej. Pierwszym z tych elementów jest finansowanie tych taryf z zasobów państwowych, a drugim – dokonywanie na rzecz Alcoa zwrotu za pomocą stosowanego przez fundusz wyrównawczy mechanizmu skutkującego obniżeniem ostatecznej taryfy opłat za dostarczanie energii elektrycznej, jakie Alcoa powinna była uiszczać, gdyby nie została objęta tym mechanizmem. Alcoa twierdzi, że te dwa elementy stanu faktycznego są niewystarczające [, aby uzasadnić wszczęcie formalnego postępowania wyjaśniającego], skoro zachodziły one również w momencie wydania decyzji w sprawie Alumix i nie stanęło to Komisji na przeszkodzie w wyciągnięciu wniosku o braku pomocy. Wnosząca odwołanie podkreśla w tym względzie po pierwsze, że preferencyjne taryfy, z których korzystała ona wówczas, zostały narzucone ENEL przez sprawujące całkowitą kontrolę nad tą spółką państwo, a zatem – były przez nie finansowane; po drugie twierdzi ona, że taryfy te skutkowały, z czysto formalnego punktu widzenia, „obniżką” taryf mających ogólne zastosowanie.

79      Zdaniem Komisji w części trzeciej zarzutu Alcoa ponawia jedynie argumenty przedstawione już wcześniej.

–       Ocena Trybunału

80      Stwierdzić należy, że przedstawiając aspekty wspólne jej zdaniem taryfom opartym na dekrecie z mocą ustawy z 1995 r. i tym opartym na dekrecie z mocą ustawy z 2005 r., Alcoa nie wspomina o niewątpliwych zmianach, które zostały wprowadzone w odniesieniu do tych pierwszych taryf w 1999 i w 2004 r.

81      Nie wskazuje bowiem ona, że jak wynika z pkt 15, 65 i 66 zaskarżonego wyroku, taryfa opłat stosowanych wobec niej na podstawie dekretu z mocą ustawy z 1995 r. została zastąpiona taryfą opłat, których wysokość została obniżona za pomocą zwrotu finansowanego dzięki zarządzanej przez fundusz wyrównawczy opłacie parafiskalnej.

82      Ze względu na znaczenie, jakie mają te cechy charakterystyczne tej taryfy dla uznania jej za pomoc, co zostało przypomniane w pkt 50 niniejszego wyroku, podkreślając je, Sąd nie naruszył prawa.

83      Prawidłowo rozstrzygnął on zatem w pkt 68 zaskarżonego wyroku, że samo tylko stwierdzenie istnienia rozpatrywanego mechanizmu zwrotu wystarczy, aby uzasadnić niemożność wykluczenia przez Komisję na etapie badania wstępnego tego, iż Alcoa odnosiła korzyść w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE.

84      Ponadto w pkt 58 zaskarżonego wyroku Sąd słusznie rozstrzygnął, że jeśli badanie wstępne nie pozwala Komisji na przezwyciężenie wszystkich trudności związanych z kwestią tego, czy badany środek stanowi pomoc w rozumieniu art. 87 ust. 1 WE, jest ona zobowiązana do wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego, przynajmniej wówczas, gdy podczas tego wstępnego badania nie była ona w stanie nabrać przekonania, że badany przez nią środek – przy założeniu, iż stanowi on pomoc państwa – jest w każdym razie zgodny ze wspólnym rynkiem (zob. także analogicznie wyroki: z dnia 2 kwietnia 1998 r. w sprawie C‑367/95 P Komisja przeciwko Sytraval i Brink’s France, Rec. s. I‑1719, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 2 kwietnia 2009 r. w sprawie C‑431/07 P Bouygues i Bouygues Télécom przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑2665, pkt 61). W tych okolicznościach Sąd w pkt 70 zaskarżonego wyroku mógł w istocie, odsyłając w szczególności do ww. pkt 58, wyciągnąć zgodnie z prawem wniosek, że kwestia tego, czy taryfa przyznana fabrykom Alcoa stanowi taryfę rynkową, wymaga przeprowadzenia złożonej oceny gospodarczej ze względu na to, iż budzi ona wątpliwości, które zostałyby w najbardziej skuteczny sposób rozpatrzone w ramach formalnego postępowania wyjaśniającego.

85      Należy zatem oddalić część trzecią zarzutu pierwszego jako bezzasadną.

 W przedmiocie części piątej zarzutu pierwszego, opartej na naruszeniu zasady dobrej administracji i prawa do bycia wysłuchanym

–       Argumentacja stron

86      Alcoa podnosi, że Republika Włoska nie miała możliwości przedstawienia na etapie badania wstępnego swych uwag dotyczących uznania środka za nową pomoc i że Sąd naruszył prawo, nie uznając, iż Komisja naruszyła wskutek tego zasadę dobrej administracji i prawo do bycia wysłuchanym.

87      Komisja twierdzi, że Alcoa podnosi w ten sposób nowy zarzut, który nie został powołany przed Sądem i który jest z tego względu niedopuszczalny. Podnosi ona ponadto, że w każdym razie Republika Włoska miała okazję przedstawić swe stanowisko w przedmiocie uznania rozpatrywanego środka za nową pomoc, jak wynika to z pkt 40 zaskarżonego wyroku.

–       Ocena Trybunału

88      Należy przypomnieć, że w ramach odwołania kompetencje Trybunału są, co do zasady, ograniczone do oceny prawnego rozstrzygnięcia w kwestii zarzutów, które były rozpatrywane przez sąd pierwszej instancji (zob. w szczególności wyrok z dnia 1 lutego 2007 r. w sprawie C‑266/05 P Sison przeciwko Radzie, Zb.Orz. s. I‑1233, pkt 95 i przytoczone tam orzecznictwo). Strona nie może więc, co do zasady, podnosić po raz pierwszy przed Trybunałem zarzutu, którego nie powołała przed Sądem, ponieważ oznaczałoby to umożliwienie Trybunałowi kontroli zgodności z prawem rozstrzygnięcia przyjętego przez Sąd w odniesieniu do zarzutów, których Sąd ten nie rozpoznawał.

89      W tym względzie z zaskarżonego wyroku wynika, że problematyka poruszona przez Alcoa w części piątej zarzutu pierwszego nie była przedmiotem przeprowadzonej przez Sąd analizy argumentu, który spółka ta podniosłaby przed tym Sądem.

90      Choć nie ma wątpliwości co do tego, że w pkt 39 i 40 zaskarżonego wyroku Sąd zbadał kwestię, czy Republika Włoska zajęła stanowisko w przedmiocie uznania rozpatrywanego środka za nową pomoc, to jednak przeprowadził on to badanie w ramach analizy argumentu podniesionego przez Komisję w celu stwierdzenia niedopuszczalności skargi w pierwszej instancji ze względu na to, iż Republika Włoska nie sprzeciwiła się wystarczająco wyraźnie tej kwalifikacji.

91      Należy zatem stwierdzić, że część piąta zarzutu pierwszego jest niedopuszczalna.

 W przedmiocie części szóstej zarzutu pierwszego, opartej na nieuwzględnieniu zakresu obowiązku uzasadnienia

–       Argumentacja stron

92      W części szóstej zarzutu pierwszego Alcoa twierdzi, że Sąd nie uwzględnił zakresu spoczywającego na Komisji obowiązku uzasadnienia. Ze względu na nieodwracalne skutki wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego oraz istnienie w niniejszym przypadku wcześniejszej decyzji Komisji, a mianowicie decyzji w sprawie Alumix, Sąd błędnie zdaniem Alcoa stwierdził, iż nie ma potrzeby uzasadniania rozróżnienia wprowadzonego między tą decyzją a sporną decyzją. Ten niewystarczający charakter uzasadnienia utrudnił zdaniem wnoszącej odwołanie analizę prawną oraz kontrolę spornej decyzji. Alcoa twierdzi, że sporna decyzja powinna była zawierać istotną wstępną ocenę ewentualnych zmian gospodarczych, jakie zaszły w porównaniu z decyzją w sprawie Alumix.

93      Komisja stoi na stanowisku, że tę część zarzutu należy oddalić jako bezzasadną.

–       Ocena Trybunału

94      Wbrew temu, co podnosi Alcoa, Sąd nie stwierdził w zaskarżonym wyroku, że nie ma potrzeby uzasadniania rozróżnienia wprowadzonego między decyzją w sprawie Alumix a sporną decyzją.

95      Jeśli chodzi o zastrzeżenie, iż Sąd nie uwzględnił zakresu obowiązku uzasadnienia, wydaje się, że podnosząc je, Alcoa ma na myśli w szczególności pkt 78–89 zaskarżonego wyroku. Wśród tych punktów, wydaje się, jak podniósł to rzecznik generalny w pkt 127 swej opinii, że wnoszącej odwołanie chodzi w szczególności o pkt 88 tego wyroku, w którym Sąd oddalił argument Alcoa, zgodnie z którym Komisja uchybiła swemu obowiązkowi uzasadnienia spornej decyzji pod kątem kryteriów zastosowanych w decyzji w sprawie Alumix.

96      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnienie, jakiego wymaga art. 253 WE, powinno być dostosowane do charakteru rozpatrywanego aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy podjętej decyzji, a właściwemu sądowi dokonać jej kontroli. Wymóg uzasadnienia należy oceniać w odniesieniu do konkretnej sytuacji, w szczególności do treści aktu, charakteru przywołanych argumentów, a także interesu, jaki w uzyskaniu informacji mogą mieć adresaci aktu lub inne osoby, których dotyczy on bezpośrednio i indywidualnie (zob. w szczególności wyrok z dnia 2 grudnia 2009 r. w sprawie C‑89/08 P Komisja przeciwko Irlandii i in., Zb.Orz. s. I‑11245, pkt 77 i przytoczone tam orzecznictwo).

97      Podnieść należy, że jak przyznaje to sama Alcoa, w pkt 78 zaskarżonego wyroku Sąd prawidłowo powołał się na ustanowiony w art. 253 WE obowiązek uzasadnienia oraz wynikające z niego wymogi.

98      Alcoa zarzuca jednak Sądowi, że ten nie stwierdził niewystarczającego charakteru uzasadnienia spornej decyzji pod kątem decyzji w sprawie Alumix. W opinii Alcoa Komisja powinna była wyjaśnić, w jaki sposób sporna decyzja różni się od decyzji w sprawie Alumix.

99      Stwierdzić należy, że zastrzeżenie to oparte zostało na przesłance, zgodnie z którą przedmiotem spornej decyzji jest ta sama taryfa, która była przedmiotem badania przeprowadzonego w decyzji w sprawie Alumix, w efekcie czego niepotrzebne jest szczegółowe badanie elementów stanu faktycznego, które mogłyby doprowadzić do wyciągnięcia odmiennego wniosku.

100    Jak zaś stwierdzono w pkt 50 powyżej, Sąd nie naruszył prawa, rozstrzygając w pkt 130 zaskarżonego wyroku, że środek analizowany w spornej decyzji różnił się od środka analizowanego w decyzji w sprawie Alumix.

101    Co za tym idzie, jak wynika z pkt 88 zaskarżonego wyroku, nie było potrzeby przeprowadzania szczegółowego badania złożonych ocen gospodarczych dokonanych przez Komisję w decyzji w sprawie Alumix oraz względów, dla których ta decyzja nie znajdowała już zastosowania.

102    Jeśli chodzi o etap wstępnego badania środka, który nie był przedmiotem wcześniejszej analizy, Sąd w pkt 79 zaskarżonego wyroku prawidłowo rozstrzygnął, że Komisja mogła ograniczyć się do podsumowania odpowiednich kwestii faktycznych i prawnych, przedstawienia swej tymczasowej oceny środka państwowego mającej na celu ustalenie, czy ma on charakter pomocy, oraz przedstawienia powodów, które wzbudzają wątpliwości co do jego zgodności ze wspólnym rynkiem.

103    Sąd nie naruszył zatem prawa, rozstrzygając w pkt 81 i 82 zaskarżonego wyroku, iż Komisja w wystarczający sposób uzasadniła sporną decyzję, przedstawiając wyraźnie powody, dla których doszła do tymczasowego wniosku, że rozpatrywany środek stanowi pomoc i że ma ona poważne wątpliwości co do jego zgodności ze wspólnym rynkiem.

104    Należy zatem oddalić część szóstą zarzutu pierwszego jako bezzasadną.

105    Ponieważ żaden z argumentów podniesionych przez Alcoa w ramach zarzutu pierwszego nie został uwzględniony, zarzut ten należy w całości oddalić.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na błędnym zastosowaniu procedury właściwej dla nowej pomocy

106    Zarzut drugi dzieli się na cztery części. Część pierwsza została oparta na błędnym zastosowaniu orzecznictwa dotyczącego przedłużenia stosowania pomocy zgodnej ze wspólnym rynkiem. W części drugiej, analizowanej w pkt 37–43 niniejszego wyroku, Alcoa zarzuca Sądowi, że ten dokonał błędnej wykładni zakresu obowiązywania w czasie decyzji w sprawie Alumix. Podnosząc część trzecią drugiego zarzutu odwołania, Alcoa zmierza do uzyskania rozstrzygnięcia, że Sąd naruszył prawo, opierając się na zmianach technicznych, jakie zaszły w latach 1999 i 2004, aby na tej podstawie potwierdzić zastosowanie przez Komisję procedury właściwej dla nowej pomocy. Część czwarta dotyczy naruszenia zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa.

 W przedmiocie części pierwszej zarzutu drugiego, opartej na błędnym zastosowaniu orzecznictwa dotyczącego przedłużenia stosowania pomocy zgodnej ze wspólnym rynkiem

–       Argumentacja stron

107    Alcoa twierdzi, że Sąd naruszył prawo, uznając w pkt 128 zaskarżonego wyroku, iż jego wyrok z dnia 6 marca 2002 r. w sprawach połączonych T‑127/99, T‑129/99 i T‑148/99 Diputación Foral de Álava i in. przeciwko Komisji, Rec. s. II‑1275 znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie i pozwala na uznanie, iż przedłużenie stosowania danego środka mogło samo w sobie spowodować przekształcenie go w nową pomoc. Alcoa podkreśla, że wyrok ten dotyczy pomocy uznanej za zgodną ze wspólnym rynkiem. Jej zdaniem istnieje zaś zasadnicza różnica pomiędzy środkiem, który został uznany za zgodny ze wspólnym rynkiem, a takim, w odniesieniu do którego stwierdzono, że nie stanowi on pomocy. W przypadku pomocy zgodnej ze wspólnym rynkiem ograniczenie stosowania jej w czasie jest jednym z powodów, dla których możliwe jest wyciągnięcie wniosku o tej jej zgodności. Przedłużenie jej stosowania może zatem jedynie spowodować przekształcenie jej w nową pomoc. Jeśli natomiast Komisja wyciągnęła wniosek o braku pomocy, zmiana warunków rynkowych może przekształcić dany środek w pomoc, lecz przedłużenie jego obowiązywania jako takie nie może mieć takiego skutku. W takiej sytuacji zastosowanie znajduje zatem art. 1 lit. b) ppkt v) rozporządzenia nr 659/1999, nakazujący traktowanie tego środka raczej jak pomocy istniejącej, a nie jako nowej pomocy.

108    Komisja odpiera, że Sąd nie popełnił błędu, potwierdzając jej stanowisko, iż przedłużenie stosowania taryfy ustanowionej w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r. uzasadnia uznanie rozpatrywanego środka za nową pomoc.

–       Ocena Trybunału

109    Stwierdzić należy, że ww. wyrok w sprawach połączonych Diputación Foral de Álava i in. przeciwko Komisji dotyczył pomocy ustanowionej przed rozszerzeniem wspólnego rynku o dane państwo członkowskie, a zatem – pomocy istniejącej. Sąd rozstrzygnął w tym wyroku, że ze względu na zmianę okresu jej stosowania, który został przedłużony, uznać ją należy za nową pomoc.

110    Z tego wyroku, dotyczącego przedłużenia stosowania środka stanowiącego pomoc istniejącą, nie wynika jednak, że orzecznictwo to znajduje zastosowanie do środka, w odniesieniu do którego – przeciwnie – stwierdzono, iż nie stanowi on pomocy. Okoliczność, że taki środek nadal jest stosowany, w danym przypadku ze względu na przedłużenie obowiązywania ustanawiającego go aktu prawnego, nie może jako taka spowodować przekształcenia go w pomoc państwa.

111    Sąd nie twierdzi jednak, że samo przedłużenie stosowania środka uznanego przez Komisję za niestanowiący pomocy powoduje przekształcenie go w nową pomoc. Wskazuje on jedynie w pkt 129 zaskarżonego wyroku, że Komisja może przeprowadzić badanie takiego środka, którego stosowanie zostało przedłużone, jedynie w ramach procedury właściwej dla nowej pomocy.

112    Stwierdzić należy, że w niniejszym przypadku Sąd wyciągnął zawarty w pkt 133 zaskarżonego wyroku wniosek, iż Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, badając rozpatrywany środek pod kątem reguł mających zastosowanie do nowej pomocy, nie tylko na podstawie przedłużenia stosowania – na podstawie dekretu z mocą ustawy z 2005 r. – przyznanej Alcoa taryfy preferencyjnej, lecz w pkt 131 i 132 tego wyroku podkreślił on również w tym względzie, że Republika Włoska wprowadziła zmiany co do samej istoty tego środka.

113    Wynika z tego, że w tym przypadku nie znajduje zastosowania art. 1 lit. b) ppkt v) rozporządzenia nr 659/1999, zgodnie z którym pomocą istniejącą jest pomoc, jaka została uznana za pomoc istniejącą ze względu na to, iż można stwierdzić, że w czasie gdy została wprowadzona w życie, nie stanowiła pomocy, a w okresie późniejszym stała się pomocą ze względu na rozwój wspólnego rynku bez wprowadzenia zmian przez państwo członkowskie.

114    W tych okolicznościach i zgodnie z art. 1 lit. c) rozporządzenia nr 659/1999, w sytuacji, gdy Komisja podejrzewa, że taryfa ustanowiona w dekrecie z mocą ustawy z 2005 r. stanowi pomoc, winna zbadać ją pod kątem procedury mającej zastosowanie dla nowej pomocy.

115    Należy zatem uznać, że Sąd w pkt 133 zaskarżonego wyroku prawidłowo uznał, iż Komisja nie popełniła oczywistego błędu w ocenie, badając rozpatrywany środek w ramach procedury mającej zastosowanie do nowej pomocy, a nie – w ramach procedury mającej zastosowanie do pomocy istniejącej.

116    Należy zatem oddalić część pierwszą drugiego zarzutu jako bezzasadną.

 W przedmiocie części trzeciej zarzutu drugiego, mającej na celu uzyskanie rozstrzygnięcia, że Sąd naruszył prawo, opierając się na zmianach technicznych, jakie zaszły w latach 1999 i 2004, aby na tej podstawie potwierdzić zastosowanie procedury właściwej dla nowej pomocy

–       Argumentacja stron

117    Alcoa twierdzi, że Sąd błędnie potwierdził zasadność zastosowania przez Komisję procedury właściwej dla nowej pomocy ze względu na to, iż przyznane Alcoa taryfy nie polegały już na stosowaniu przez ENEL taryfy przewidzianej w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., lecz na przyznawaniu zwrotu przez fundusz wyrównawczy. W ten sposób zdaniem Alcoa Sąd rozszerzył zakres przedmiotowy spornej decyzji, która była skierowana jedynie przeciwko przedłużeniu okresu obowiązywania taryf przyznanych Alcoa w zastosowaniu dekretu z mocą ustawy z 2005 r., a nie – przeciwko zmianom o czysto technicznym charakterze, jakie zaszły w latach 1999 i 2004.

118    Alcoa dodaje, że Komisja wiedziała o tych zmianach i nie sprzeciwiła się im. W spornej decyzji nie wspomniała bowiem nic o tym, że zmiany techniczne, jakie zaszły w latach 1999 i 2004, uzasadniają przeprowadzenie ponownej analizy. Nie wspomniała ona też o nich w innej decyzji, w której mowa była o przyznanej Alcoa preferencyjnej taryfie, a mianowicie w decyzji w sprawie Portovesme. Ponadto w decyzji z dnia 1 grudnia 2004 r. dotyczącej pomocy państwa N/490/2000 – Włochy, Koszty amortyzacyjne [utopione] w sektorze energii elektrycznej (Dz.U. 2005, C 250, s. 9, zwanej dalej „decyzją w sprawie kosztów utopionych”) Komisja uznała, że taryfy takie jak te, z których korzysta Alcoa, stanowią koszty ogólne, już objęte systemem istniejącej pomocy. Alcoa zarzuca zaś Sądowi, że ten nie uwzględnił decyzji w sprawie kosztów utopionych jako pozbawionej znaczenia dla niniejszej sprawy i, aby uzasadnić zastosowanie przez Komisję procedury właściwej dla nowej pomocy, oparł się na ww. zmianach technicznych.

119    Komisja podnosi, że Alcoa zaprzecza samej treści spornej decyzji, uznając, iż ta dotyczy jedynie przedłużenia stosowania taryfy przewidzianej w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r. Sąd nie rozszerzył zakresu przedmiotowego spornej decyzji, uznając, że przejście od rzeczywistej taryfy – tej, na podstawie której wydano decyzję w sprawie Alumix – do badanej w spornej decyzji taryfy teoretycznej stanowi istotną zmianę. Ponadto wbrew temu, co twierdzi Alcoa, Komisja podkreśla, że zakwestionowała ona już zmiany techniczne, jakie zaszły w latach 1999 i 2004, w decyzji w sprawie Portovesme, właśnie poprzez wszczęcie formalnego postępowania wyjaśniającego w sprawie, w której wydano tę decyzję. Jeśli chodzi o decyzję w sprawie kosztów utopionych, Komisja podnosi, że dotyczy ona kosztów utopionych poniesionych przez ENEL i jest pozbawiona znaczenia z punktu widzenia korzyści przyznanych Alcoa w zakresie taryf opłat za energię elektryczną.

–       Ocena Trybunału

120    Alcoa w ramach swego odwołania nie zakwestionowała okoliczności faktycznych niniejszej sprawy ani też sposobu, w jaki przedstawiona została sporna decyzja. Dostarczyła ona jedynie dodatkowych, niezakwestionowanych przez Komisję i przypomnianych w pkt 14 niniejszego wyroku wyjaśnień, zgodnie z którymi zmiany do taryfy przewidzianej w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r. zostały wprowadzone w 1999 r., czyli przed przyjęciem dekretu z mocą ustawy z 2005 r.

121    Z przedstawienia spornej decyzji w zaskarżonym wyroku wynika, że mowa jest w niej nie tylko o przedłużeniu stosowania taryfy przewidzianej w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., lecz również o zmianach, jakie zaszły w odniesieniu do zarządzania nią, a mianowicie o częściowym zwrocie przewidzianych w niej opłat [finansowanym] za pomocą opłaty parafiskalnej oraz o powierzeniu zarządzania tą taryfą funduszowi wyrównawczemu.

122    Sąd w pkt 17 zaskarżonego wyroku podniósł, że te zmiany doprowadziły Komisję do uznania w pkt 40–46 uzasadnienia spornej decyzji, iż musi ona sprawdzić to, czy przyznana Alcoa taryfa preferencyjna stanowi pomoc państwa, a to ze względu na związaną z jej stosowaniem obniżkę opłat, korzyść gospodarczą, jaką stanowiła ona dla Alcoa, finansowanie tej obniżki z zasobów państwowych oraz skutki jej stosowania dla konkurencji oraz wewnątrzwspólnotowej wymiany handlowej.

123    Wynika z tego, że przeprowadzając w pkt 68 zaskarżonego wyroku ocenę konsekwencji z punktu widzenia pojęcia korzyści, jakie Komisja wyciągnęła ze zwrotu różnicy między taryfą stosowaną przez ENEL a taryfą, której stosowanie zostało przedłużone na mocy dekretu z mocą ustawy z 2005 r., Sąd nie rozszerzył zakresu przedmiotowego spornej decyzji.

124    Nie rozszerzył on też przedmiotowego zakresu tej decyzji, stwierdzając w pkt 132 zaskarżonego wyroku, że rozpatrywany środek nie polega już na stosowaniu przez ENEL taryfy przewidzianej w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., odpowiadającej taryfie rynkowej, ale na przyznawaniu przez fundusz wyrównawczy zwrotów ze środków publicznych w celu zrównoważenia różnic pomiędzy taryfą stosowaną przez ENEL a taryfą przewidzianą w dekrecie z mocą ustawy z 1995 r., rozszerzonym dekretem z mocą ustawy z 2005 r.

125    Podniesione przez Alcoa argumenty, zgodnie z którymi, po pierwsze, zmiany te zostały wprowadzone przed przyjęciem dekretu z mocą ustawy z 2005 r., oraz, po drugie, Komisja wiedziała o nich i nie sprzeciwiła się nim, nie mogą stanąć na przeszkodzie zbadaniu tych zmian przez Komisję jako nowej pomocy, określonej w art. 1 lit. c) rozporządzenia nr 659/1999. Trybunał rozstrzygnął już bowiem wcześniej, że pojęcie istniejącej lub nowej pomocy państwa odpowiada obiektywnej sytuacji i nie powinno zależeć od zachowania lub oświadczeń instytucji (ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Irlandii, pkt 72).

126    W zakresie dotyczącym znaczenia decyzji w sprawie kosztów utopionych stwierdzić należy, że Sąd słusznie w pkt 113 zaskarżonego wyroku wskazał, iż nie dotyczyła ona zwrotu na rzecz Alcoa, lecz systemu, w ramach którego ENEL otrzymywała zwrot poniesionych przez siebie kosztów utopionych wskutek uwolnienia rynku energii elektrycznej.

127    Sąd słusznie dodał zresztą w pkt 114 zaskarżonego wyroku, że nawet zakładając, iż Komisja, w ramach procedury dotyczącej decyzji w sprawie kosztów utopionych, zostałaby poinformowana o systemie, którym objęte były fabryki Alcoa, spółka ta nie mogłaby, w braku udzielonych jej przez Komisję szczegółowych zapewnień, nabrać na tej podstawie pewności co tego, iż przedłużenie stosowania preferencyjnej taryfy nie stanowi nowej pomocy.

128    Wynika z tego, że Sąd nie popełnił błędu w swej dokonanej w pkt 112–114 zaskarżonego wyroku ocenie wpływu decyzji w sprawie kosztów utopionych na sporną decyzję oraz rozstrzygając w pkt 112 tego wyroku, iż ten argument Alcoa jest pozbawiony znaczenia dla sprawy.

129    Należy zatem oddalić część trzecią zarzutu drugiego jako bezzasadną.

 W przedmiocie części czwartej zarzutu drugiego, opartej na naruszeniu zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa

–       Argumentacja stron

130    W części czwartej zarzutu drugiego Alcoa twierdzi, że potwierdzając zastosowanie przez Komisję procedury właściwej dla nowej pomocy, Sąd nie uwzględnił zasad ochrony uzasadnionych oczekiwań i pewności prawa. Biorąc pod uwagę wcześniejsze stwierdzenie Komisji, zgodnie z którym taryfa, z której korzystała Alcoa, nie stanowiła pomocy, instytucja ta powinna była co najwyżej zastosować procedurę właściwą dla pomocy istniejącej. Alcoa przytacza w tym względzie szereg wcześniejszych decyzji Komisji i opiera się na orzecznictwie zapoczątkowanym ww. wyrokiem w sprawach połączonych Belgia i Forum 187 przeciwko Komisji.

131    Komisja odpiera, że Sąd nie naruszył tych ogólnych zasad prawa i że Alcoa opiera się ponownie na błędnie przyjętym założeniu, iż art. 11 ust. 11 dekretu z mocą ustawy z 2005 r. stanowi jedynie przedłużenie stosowania środka badanego w decyzji w sprawie Alumix. Wydane przez Komisję decyzje, na które powołuje się Alcoa, są pozbawione znaczenia, albo ze względu na to, że dotyczą one braku możliwości odzyskania pomocy – która to kwestia nie została podniesiona w ramach niniejszego sporu – albo ze względu na to, że dotyczą one dalszego funkcjonowania danych systemów na zasadach takich samych jak te, które zostały ustalone w czasie ich zatwierdzania, co nie ma miejsca w niniejszym przypadku.

–       Ocena Trybunału

132    Stwierdzić należy, że w części czwartej zarzutu drugiego Alcoa w istocie powtarza argumenty przedstawione przez siebie w ramach części drugiej zarzutu pierwszego, stosując je jednocześnie do procedury właściwej dla nowej pomocy.

133    Po pierwsze podnieść należy, że Sąd w pkt 102 i 103 zaskarżonego wyroku prawidłowo przytoczył mające znaczenie dla niniejszej sprawy orzecznictwo przypomniane w pkt 71 niniejszego wyroku.

134    Po drugie, ze względów przedstawionych w pkt 71–75 niniejszego wyroku, stwierdzenia Komisji poczynione w decyzji w sprawie Alumix nie mogły doprowadzić Alcoa do uzasadnionego przekonania, że wnioski z tej decyzji dotyczą taryfy badanej w spornej decyzji.

135    Sąd słusznie zatem w pkt 108 zaskarżonego wyroku uznał, że decyzja w sprawie Alumix nie mogła spowodować powstania po stronie Alcoa uzasadnionych oczekiwań co do dalszej aktualności zawartych w tej decyzji wniosków. Sąd słusznie wyciągnął z tego w pkt 109 tego samego wyroku wniosek, że Komisja nie naruszyła zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, opierając sporną decyzję na procedurze właściwej dla nowej pomocy.

136    Jeśli chodzi o twierdzenie, zgodnie z którym naruszona została zasada pewności prawa, należy je oddalić z tego samego względu co ten wskazany w pkt 76 niniejszego wyroku.

137    Uwzględniając powyższe, należy oddalić część czwartą zarzutu drugiego oraz zarzut drugi jako całość.

138    Ponieważ żaden z podniesionych zarzutów nie został uwzględniony, odwołanie należy oddalić.

 W przedmiocie kosztów

139    Zgodnie z art. 122 akapit pierwszy regulaminu postępowania, jeżeli odwołanie jest bezzasadne, Trybunał rozstrzyga o kosztach. Zgodnie z brzmieniem art. 69 § 2 tego regulaminu, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie jego art. 118, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Alcoa przegrała sprawę, należy – zgodnie z żądaniem Komisji – obciążyć ją kosztami postępowania odwoławczego.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:

1)      Odwołanie zostaje oddalone.

2)      Alcoa Trasformazioni Srl zostaje obciążona kosztami postępowania.

Podpisy

---

* – Język postępowania: angielski.