1. 

Składając niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, Landesarbeitsgericht Düsseldorf kieruje do Trybunału pytanie dotyczące wykładni art. 1 ust. 1 lit. a) i b) dyrektywy Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów ( 2 ).

2. 

Kwestia ta podniesiona została w ramach sporu między Dietmarem Klarenbergiem a spółką Ferrotron Technologies Gmbh (zwaną dalej „Ferrotron”), dotyczącego utrzymania ze stroną pozwaną stosunku pracy istniejącego pomiędzy skarżącym i spółką ET Electrotechnology Gmbh (zwaną dalej „ET”).

3.

Motywy 1–3 dyrektywy 2001/23 stanowią, co następuje:

„Dyrektywa Rady 77/187/EWG z dnia 14 lutego 1977 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich, odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów ( 3 ), została w znacznym stopniu zmieniona. Należy ją zatem skonsolidować w celu większej przejrzystości i racjonalności.

Tendencjom ekonomicznym towarzyszą, zarówno na poziomie krajowym, jak i Wspólnoty, zmiany w strukturze przedsiębiorstw, poprzez przejęcie przedsiębiorstw, zakładów lub ich części na innych pracodawców w rezultacie przeniesienia własności lub łączenia.

Konieczne jest zapewnienie ochrony pracowników w przypadku zmiany pracodawcy, w szczególności zapewnienie przestrzegania ich praw”.

4.

Artykuł 1 ust. 1 lit. a) i b) dyrektywy 2001/23 stanowi, co następuje:

5.

Na podstawie art. 3 ust. 1 dyrektywy:

„Prawa i obowiązki zbywającego wynikające z umowy o pracę lub stosunku pracy istniejącego w momencie przejęcia przechodzą, w wyniku tego przejęcia, na przejmującego”.

6.

Dyrektywa 2001/23 i dyrektywy ją poprzedzające ( 4 ) zostały transponowane do prawa niemieckiego na mocy § 613a Bürgerliches Gesetzbuch (BGB). Ustęp 1 tego paragrafu stanowi, iż:

„W razie przejęcia zakładu lub części zakładu na podstawie czynności prawnej przez inne przedsiębiorstwo wstępuje ono we wszystkie prawa i obowiązki wynikające ze stosunków pracy istniejących w momencie przejęcia”.

7.

Od dnia 1 stycznia 1989 r. D. Klarenberg, skarżący w postępowaniu przed sądem krajowym, był zatrudniony w ET, spółce działającej w sektorze automatyki przemysłowej i technik pomiaru i kontroli. Dnia 1 maja 1992 r. został on w ET mianowany dyrektorem departamentu F+E/ET-Systeme/Netzwerk/IBS (badań i rozwoju/systemów elektronicznych/sieci/interfejsów). Departament ten składał się z trzech wydziałów: F+E/ET-Systeme (badań i rozwoju systemów elektronicznych), którego bezpośrednim kierownikiem był D. Klarenberg; EDV/Netzwerk/Serversysteme/Datensicherung (technologii informatycznej/sieci/serwerów/bezpieczeństwa danych) oraz Produktion/Schaltschränke/Platinen (produkcji/paneli kontrolnych/kart informatycznych), którego kierownikiem był p. Neumann będący jednocześnie także wicedyrektorem całego departamentu.

8.

Ferrotron, strona pozwana w postępowaniu przed sądem krajowym, specjalizuje się w projektowaniu i wytwarzaniu produktów należących do sektora technologii pomiarowych i kontrolnych dla przemysłu stalowego.

9.

W dniu 22 listopada 2005 r. ET zawarła z Ferrotron i ze spółką ją kontrolującą, której siedziba mieści się w Stanach Zjednoczonych, umowę nazwaną „Asset and Business Sale and Purchase Agreement”, odnoszącą się do następujących linii produkcyjnych rozwiniętych przez ET: ET-DecNT (regulacja cyfrowa dla elektrod przeznaczonych do pieców elektrycznych łukowych), FT7000, ET-TempNet i ET-OxyNet (systemy pomiaru dla metalurgii). Wszystkie te produkty objęte były zakresem działania wydziału F+E/ET-Systeme. Na podstawie wspomnianej umowy spółka kontrolująca stronę pozwaną nabyła wszelkie prawa do programów, patentów, wniosków patentowych i wynalazków dotyczących tych produktów, a także do ich nazw i do technicznego know-how. Strona pozwana otrzymała sprzęt mający służyć działalności rozwojowej, inwentarz materiałów odnoszących się do produktów oraz listę dostawców i klientów. Ponadto pozwana spółka przejęła niektórych pracowników ET, w tym Neumanna sprawującego funkcje wicedyrektora departamentu F+E/ET-Systeme/Netzwerk/IBS oraz trzech inżynierów z wydziału F+E/ET-Systeme: pp. Hecka, Thiessena i Pavlinę.

10.

Produkty będące przedmiotem umowy zostały włączone do gamy produktów znajdujących się już w ofercie Ferrotron, a byli pracownicy ET zostali włączeni w ramy istniejącej struktury organizacyjnej pozwanej spółki. Pełnią oni funkcje związane także z produktami innymi niż te, które zostały nabyte od ET.

11.

W dniu 17 lipca 2006 r. przeciwko ET zostało wszczęte postępowanie upadłościowe.

12.

W skardze wniesionej do Arbeitsgericht Wesel D. Klarenberg żądał utrzymania z Ferrotron stosunku pracy istniejącego pomiędzy nim i spółką ET. Po oddaleniu jego skargi przez Arbeitsgericht D. Klarenberg złożył apelację do Landesarbeitsgericht Düsseldorf, wnosząc, tytułem żądania głównego, o nakazanie stronie pozwanej przywrócenia go na stanowisko kierownika wydziału na warunkach określonych w umowie o pracę zawartej między nim i ET w dniu 1 stycznia 1989 r. i, tytułem żądania ewentualnego, o stwierdzenie istnienia stosunku pracy między nim i stroną pozwaną od dnia 9 grudnia 2005 r.

13.

Uznając, że rozstrzygnięcie sporu zależy od wykładni dyrektywy 2001/23, Landesarbeitsgericht Düsseldorf skierował do Trybunału następujące pytanie prejudycjalne:

„Czy przejęcie części przedsiębiorstwa lub zakładu przez innego pracodawcę w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. a) i b) dyrektywy 2001/23/WE ma miejsce jedynie wtedy, gdy część przedsiębiorstwa bądź zakładu jest nadal prowadzona przez nowego pracodawcę jako niezależna pod względem organizacyjnym część przedsiębiorstwa lub zakładu?”.

14.

Ferrotron kwestionuje zasadność pytania prejudycjalnego dla potrzeb rozstrzygnięcia sprawy przed sądem krajowym, powołując się na trzy względy.

15.

Po pierwsze, utrzymuje ona, iż wykluczone jest istnienie przejęcia w rozumieniu dyrektywy, ponieważ nie zostało wykazane, że elementy nabyte przez Ferrotron mogłyby stanowić jednostkę mogącą być przedmiotem takiego przejęcia. Po drugie, utrzymuje ona, iż nawet jeśli stwierdzone zostanie iż doszło do przejęcia na podstawie dyrektywy, nie powoduje ono przejęcia umowy o pracę zawartej przez skarżącego, gdyż zadania, które wykonywał on w ET wchodziły w dużej mierze w zakres innych wydziałów niż F+E/ET-Systeme i zatem nie można było ich uważać za związane z ET ( 5 ). Po trzecie, strona pozwana uważa, iż skarżący utracił prawo żądania przejęcia swej umowy, ponieważ mimo iż wiedział o umowie zawartej między Ferrotron i ET, zwlekał z podniesieniem zarzutów przeciwko stronie pozwanej aż do wystąpienia w spółce ET stanu niewypłacalności.

16.

Powołując się na wyżej przytoczone argumenty, strona pozwana wnosi do Trybunału o zbadanie kwestii dopuszczalności pytania prejudycjalnego pod kątem jego przydatności dla rozstrzygnięcia sporu przed sądem krajowym. W tym kontekście przypominam, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wyłącznie do sądów krajowych należy dokonanie oceny, z uwzględnieniem charakterystycznych elementów każdej sprawy, zarówno niezbędności orzeczenia prejudycjalnego dla wydania przez nie wyroku, jak i wagi pytań, które stawiają Trybunałowi ( 6 ). Z powyższego wynika, że pytania, z którymi zwrócił się sąd krajowy w ramach stanu faktycznego i prawnego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny i którego prawidłowość nie podlega ocenie przez Trybunał, korzystają z domniemania pozostawania w związku ze sprawą ( 7 ). Trybunał może odmówić wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym, o które wnioskował sąd krajowy, tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa wspólnotowego, o którą wnioskowano, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu przed sądem krajowym ( 8 ).

17.

Tak więc argumenty strony pozwanej nie wydają się wystarczające, aby obalić domniemanie pozostawania w związku ze sprawą, z którego korzysta na podstawie orzecznictwa Trybunału pytanie będące przedmiotem niniejszego postępowania.

18.

Jeśli chodzi w szczególności o twierdzenie Ferrotron, zgodnie z którym nie udowodniono, że istniała jednostka mogąca stanowić przedmiot przejęcia, chciałbym zauważyć, że sąd krajowy bezsprzecznie wychodzi z przeciwnego założenia, stwierdzając, iż wydział F+E/ET-Systeme, którego dotyczy umowa zawarta między ET i Ferrotron, stanowi „część zakładu w rozumieniu § 613a ust. 1 zdanie pierwsze BGB, która z uwagi na nabycie istotnych materialnych środków produkcyjnych oraz związanych z nimi list klientów i dostawców oraz przejęcie przez pozwaną niektórych zatrudnionych w tej części zakładu specjalistów dysponujących know-how, jak również nabycie praw do istotnych produktów i technologii przez kontrolującą ją spółkę została przejęta przez pozwaną” ( 9 ). Sąd odsyłający zwraca jednakże uwagę na wątpliwości dotyczące możliwości uznania omawianej czynności za przejęcie w rozumieniu przepisów prawa krajowego transponujących dyrektywę, biorąc pod uwagę, iż zbyta jednostka nie zachowała niezależności organizacyjnej u nowego właściciela.

19.

Kwestia istnienia, w momencie zbycia, jednostki mogącej być przedmiotem przejęcia, nie jest zatem przedmiotem odesłania prejudycjalnego.

20.

Jak zauważono, dyrektywa 77/187 ( 10 ) nie zawierała początkowo definicji pojęcia przejęcia. Taka definicja została do tekstu tej dyrektywy wprowadzona dopiero dyrektywą 98/50 ( 11 ) zmieniającą art. 1 dyrektywy 77/187. W kwestii tej zmiany motyw 4 dyrektywy 98/50 stanowił, iż względy pewności prawa i przejrzystości wymagały, aby pojęcie prawne przejęcia zostało wyjaśnione w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, i dodawał, iż takie wyjaśnienie nie zmieniło zakresu zastosowania dyrektywy 77/187, który był przedmiotem wykładni Trybunału.

21.

Definicja pojęcia przejęcia wprowadzona przez dyrektywę 98/50 zawarta jest także w art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2001/23, na mocy której dyrektywa 77/187 została uchylona. Motyw 8 dyrektywy 2001/23 powtarza treść motywu 4 dyrektywy 98/50, potwierdzając zatem ciągłość o charakterze nie tylko normatywnym, lecz także interpretacyjnym w stosunku do dyrektywy 77/187, której konsolidację stanowi dyrektywa 2001/23 ( 12 ).

22.

W celu wyjaśnienia pojęcia przejęcia na gruncie dyrektywy 2001/23 jest zatem konieczne odniesienie się do orzecznictwa Trybunału dotyczącego wykładni dyrektywy 77/187.

23.

Przedmiotowy zakres zastosowania dyrektywy od początku określony był w sposób szczególnie szeroki. Obejmuje ona „wszystkie przypadki zmiany, w ramach stosunków zobowiązaniowych, osoby fizycznej lub prawnej odpowiedzialnej za prowadzenie przedsiębiorstwa lub zakładu, która z tego tytułu przejmuje obowiązki pracodawcy w stosunku do pracowników przedsiębiorstwa lub zakładu” ( 13 ).

24.

W wyroku w sprawie Spijkers ( 14 ) z 1986 r. Trybunał w następstwie pytania skierowanego przez niderlandzki sąd kasacyjny, dotyczącego elementów, które powinno się wziąć pod uwagę dla potrzeb ustalenia, iż ma miejsce przejęcie w rozumieniu dyrektywy, zdefiniował to pojęcie, używając sformułowań, które w sposób trwały przejęło całe późniejsze orzecznictwo.

25.

W wyroku tym Trybunał stwierdził przede wszystkim, iż biorąc pod uwagę, że celem dyrektywy jest „zapewnienie ciągłości stosunków pracy istniejących w obrębie jednostki gospodarczej niezależnie od zmiany właściciela”, decydującym kryterium dla ustalenia, czy miało miejsce przejęcie w rozumieniu tej dyrektywy, a nie jedynie sprzedaż zasobów przedsiębiorstwa, jest „ustalenie, czy ta jednostka zachowuje swą tożsamość” ( 15 ). Trybunał następnie dodał, iż w przypadku takim jak ten, który przedstawił mu Hooge Raad, gdy w momencie przeniesienia własności zbywający nie wykonywał już żadnych zadań związanych z przedsiębiorstwem, należy sprawdzić, „czy przedmiotem zbycia była jednostka gospodarcza wciąż istniejąca, co w szczególności ma miejsce wtedy, gdy jej działalność jest faktycznie kontynuowana lub wznowiona przez nowego pracodawcę w obrębie tej samej lub podobnej działalności gospodarczej” ( 16 ). Ponadto Trybunał wyjaśnił, iż dla ustalenia, czy przesłanki te zostały spełnione, „należy wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności faktyczne, które charakteryzują daną czynność, do których należą w szczególności rodzaj danego przedsiębiorstwa lub zakładu, przejęcie składników majątkowych takich jak budynki i ruchomości bądź jego brak, wartość składników niematerialnych w momencie przejęcia, przejęcie większości personelu przez nowego pracodawcę bądź jego brak, przejęcie klienteli lub jego brak, a także stopień podobieństwa działalności wykonywanej przed przejęciem i po nim oraz długość okresu, podczas którego taka działalność ewentualnie uległa zawieszeniu” ( 17 ). Trybunał wyjaśnił, iż wszystkie te elementy „stanowią jedynie tylko pojedyncze elementy oceny, która musi być dokonana całościowo, i stąd nie mogą być one oceniane osobno” ( 18 ). Wreszcie Trybunał wskazał, iż ocena okoliczności faktycznych niezbędna dla ustalenia, czy miało miejsce przejęcie w rozumieniu dyrektywy, należy do kompetencji sądu krajowego przy uwzględnieniu kryteriów interpretacyjnych przedstawionych przez Trybunał.

26.

W wyroku w sprawie Spijkers, tak jak w przeważającej części późniejszego orzecznictwa ( 19 ), przynajmniej do końca lat 90-tych, Trybunał zwracał szczególną uwagę na okoliczność, czy działalność zbywającego lub działalność analogiczna była kontynuowana, czy też wznawiana przez przejmującego. Możliwość zachowania własnej tożsamości przez przejmowaną jednostkę gospodarczą wydawała się zasadniczo równoważna ze zdolnością do zachowania „skuteczności i możliwości działania” ( 20 ) po nastąpieniu przejęcia. Taką wykładnię potwierdzała okoliczność, iż jedyne sytuacje, w których Trybunał wykluczał istnienie przejęcia, odnosiły się wyłącznie do przypadków upadłości przedsiębiorstwa lub jego przejścia w stan likwidacji ( 21 ). Ponadto także w ramach tego orzecznictwa Trybunał rozróżniał między postępowaniami upadłościowymi zmierzającymi do likwidacji majątku oraz takimi, które mają na celu kontynuację działalności przedsiębiorstwa. W tym drugim przypadku dyrektywa znajdowała zastosowanie ( 22 ).

27.

Wyrok w sprawie Süzen ( 23 ) sygnalizuje jednakże zmianę stanowiska w stosunku do wcześniejszych orzeczeń.

28.

W sprawie tej Trybunał został poproszony o wyjaśnienie, czy dyrektywa 77/187 znajduje zastosowanie także w przypadku, gdy zleceniodawca, który powierzył sprzątanie własnych lokali pierwszemu przedsiębiorcy, rozwiązał z nim umowę i zawarł nową umowę mającą za przedmiot wykonanie analogicznych prac z drugim przedsiębiorcą, przy czym czynności tej nie towarzyszy przeniesienie własności składników materialnych lub niematerialnych ani przejęcie przez nowego przedsiębiorcę znaczącej części personelu, któremu poprzednik powierzył już wykonanie umowy. Po zdefiniowaniu pojęcia jednostki gospodarczej jako „zorganizowanej zbiorowości osób i składników pozwalających na prowadzenie działalności gospodarczej, która realizuje określony cel” ( 24 ), Trybunał stwierdził, że „okoliczność, iż usługi świadczone przez poprzedniego i aktualnego wykonawcę są analogiczne, nie pozwala sama w sobie na stwierdzenie, że ma miejsce przejęcie jednostki gospodarczej”. Trybunał stwierdził dalej, iż „dana jednostka nie może zostać zredukowana do zadań, które zostały jej powierzone”, a „o jej tożsamości świadczą także inne elementy, takie jak jej personel, zarządzanie nim, organizacja pracy, metody zarządzania i ponadto, w zależności od okoliczności, środki zarządzania, którymi dysponuje” ( 25 ).

29.

Takie stanowisko zostało utrzymane w kolejnych wyrokach ( 26 ), w których znaczenie okoliczności związanej z kontynuowaniem działalności przedsiębiorstwa przez przejmującego ulega osłabieniu, a podkreślone zostaje znaczenie oceny wszystkich okoliczności charakteryzujących przeniesienie własności. Ponadto w ramach tej oceny waga poszczególnych elementów branych pod uwagę różni się w zależności od okoliczności danego przypadku ( 27 ), przy czym nie jest możliwe wskazanie jednego elementu, który w sposób abstrakcyjny miałby większe znaczenie od pozostałych. W tym kontekście Trybunał wyjaśnił, iż „ochrona praw pracowników stanowiąca cel dyrektywy […] nie może być uzależniona wyłącznie od uwzględnienia jednego czynnika” ( 28 ), nawet jeśli należy on do tych okoliczności, na podstawie których powinna zostać dokonana ocena.

30.

Tak więc Trybunał uznał za okoliczność ważną, lecz nie decydującą fakt, iż przedsiębiorstwo w momencie przejęcia było tymczasowo zamknięte i zatem nie posiadało pracowników, w szczególności w przypadku przedsiębiorstw zajmujących się pracami sezonowymi ( 29 ). W ten sam sposób, mimo że przejęcie składników majątkowych należy do kryteriów, na podstawie których powinna zostać dokonana całościowa ocena czynności, jego brak, zdaniem Trybunału, nie wyklucza takiej czynności z zakresu zastosowania dyrektywy ( 30 ), chyba że chodzi o przedsiębiorstwa działające w sektorach, „w których składniki materialne przyczyniają się w istotnym stopniu do wykonywania działalności” ( 31 ). Ponadto jeżeli przejęcie znaczącej części personelu (uwzględniając liczbę pracowników i ich kompetencje) zatrudnionego u poprzedniego pracodawcy wraz z kontynuacją działalności przedsiębiorstwa może wystarczać, aby doszło do przejęcia w rozumieniu dyrektywy w sektorach, w których działalność opiera się zasadniczo na sile roboczej ( 32 ), okoliczność ta może nie być decydująca w innych przypadkach ( 33 ). Wreszcie w wyroku w sprawie Mayeur ( 34 ) Trybunał stwierdził, że „nie można wykluczyć, iż w określonych okolicznościach elementy, takie jak organizacja, funkcjonowanie, finansowanie, zarządzanie i przepisy prawne znajdujące zastosowanie są tak charakterystyczne dla danej jednostki gospodarczej, że ich zmiana w drodze przejęcia tej jednostki niosłaby za sobą zmianę jej tożsamości” ( 35 ). Trybunał wykluczył jednakże zaistnienie takiej sytuacji w rozpatrywanym przypadku, który dotyczył „przejęcia przez gminę, będącą osobą prawną prawa publicznego, działającą w ramach szczególnych przepisów prawa administracyjnego, działalności reklamowej i informacyjnej na temat usług świadczonych mieszkańcom, która aż do tego momentu wykonywana była na rzecz gminy przez stowarzyszenie o celu niezarobkowym, będące osobą prawną prawa prywatnego” ( 36 ). Należy jednak zauważyć, iż w wyroku tym wśród różnych rozpatrywanych okoliczności Trybunał nadał szczególne znaczenie kontynuowaniu przez gminę działalności uprzednio wykonywanej przez stowarzyszenie, a w szczególności tej części działalności, która związana była z funkcjami wykonywanymi przez stronę skarżącą w postępowaniu przed sądem krajowym ( 37 ).

31.

Ta krótka analiza wykazuje, iż Trybunał w kwestii ustalania, czy miało miejsce przejęcie w rozumieniu dyrektywy 77/178, stosował zasadniczo podejście oparte na indywidualnej ocenie każdego przypadku.

32.

Preferując takie podejście, jak zauważył już w przeszłości rzecznik generalny La Pergola, Trybunał bez wątpienia zachował „elastyczność kryteriów potrzebną w różnych sytuacjach, które mogą się urzeczywistnić w kontekście wspólnotowej gospodarki” ( 38 ), lecz zrezygnował jednocześnie z określenia zasadniczych elementów pojęcia przejęcia przedsiębiorstwa, czyli jego minimalnego zakresu, pozwalającego na odróżnienie w konkretnej sytuacji przejęcia od zwykłego przeniesienia własności majątku przedsiębiorstwa, powodując w ten sposób, iż zakres ochrony ustanowionej przez dyrektywę jest bardziej elastyczny, lecz także mniej wyraźny.

33.

W świetle powyższego przechodzę teraz do analizy pytania przedłożonego przez sąd odsyłający.

34.

Sąd odsyłający zwraca się zasadniczo do Trybunału o rozstrzygnięcie, czy dochodzi do przejęcia części przedsiębiorstwa lub zakładu w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. a) i b) w sytuacji, gdy nowy pracodawca nie przyznaje niezależności organizacyjnej nabytym składnikom, jednocześnie włączając je w ramy własnej istniejącej struktury organizacyjnej. Jak wskazano w postanowieniu odsyłającym, aktualne orzecznictwo Bundesarbeitsgericht skłania się do traktowania takich sytuacji jako zwykłego przeniesienia własności majątku przedsiębiorstwa, wykluczając istnienie przejęcia w rozumieniu przepisów krajowych transponujących dyrektywę.

35.

Strona pozwana w postępowaniu przed sądem krajowym, odwołując się do orzecznictwa Bundesarbeitsgericht, podnosi, iż zbywana jednostka nie zachowuje własnej tożsamości, jeśli traci ona niezależność organizacyjną w następstwie przeniesienia własności, co miałoby miejsce, jeżeli nabyte zasoby włączane byłyby przez przejmującego w ramy całkowicie nowej struktury organizacyjnej. W niniejszym przypadku organizacja pracy w Ferrotron opiera się na podziale dokonanym ze względu na sektor działalności, a nie ze względu na gamę produktów, co ma miejsce w przypadku ET. Zatem pracownicy ET, tak jak i pozostałe składniki przejęte od Ferrotron, są włączani w strukturę przejmującego na podstawie nowej organizacji pracy.

36.

Odmiennego zdania są jednakże rząd niemiecki i Komisja. Odsyłając do orzecznictwa Trybunału, podnoszą oni, iż istnienie przejęcia w rozumieniu dyrektywy należy ustalać w ramach całościowej oceny uwzględniającej wszystkie okoliczności mające znaczenie. Zachowanie niezależności organizacyjnej zbywanej jednostki byłoby tylko jednym z kryteriów, na podstawie których ta ocena powinna zostać przeprowadzona.

37.

Podzielam takie stanowisko.

38.

Jest ono przede wszystkim spójne z kazuistycznym podejściem Trybunału i z akcentem, który kładzie on na dokonywanie oceny każdej czynności w świetle wszystkich okoliczności, które ją charakteryzują. Podejście to wydaje się być niezgodne pod względem metodologicznym z wykluczeniem istnienia przejęcia przedsiębiorstwa w rozumieniu dyrektywy dokonanym na podstawie tylko jednej okoliczności rozpatrywanej oddzielnie bez wzięcia pod uwagę całościowego kontekstu sprawy ( 39 ).

39.

Bez wątpienia aspekt organizacyjny jest jednym ze składników określających „tożsamość” zbywanej jednostki gospodarczej ( 40 ) i — jak stwierdził Trybunał w wyroku w sprawie Mayeur ( 41 ) — w określonych przypadkach może on na równi z innymi okolicznościami, takimi jak funkcjonowanie, finansowanie, zarządzanie oraz przepisy prawne znajdujące zastosowanie, w taki sposób charakteryzować daną jednostkę, iż jego zmiana spowodowana przejęciem pociągałaby za sobą zmianę jej tożsamości ( 42 ).

40.

Jednakże w orzecznictwie znaleźć można różne przykłady, w których Trybunał wykluczył, iż zmiana struktury organizacyjnej zbywanej jednostki ( 43 ), czy też zmiana organizacji pracy ( 44 ) mogła prowadzić do wniosku, iż nie doszło do przejęcia w rozumieniu dyrektywy, nawet jeśli zmiany te niosły ze sobą radykalne przekształcenie warunków zarządzania zbywanej jednostki, wpływając na możliwość kontynuowania stosunku pracy między przejmującym i przeniesionymi pracownikami ( 45 ).

41.

Na poparcie swego stanowiska strona pozwana odsyła do pojęcia jednostki gospodarczej ukształtowanego w orzecznictwie i przejętego przez art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2001/23, twierdząc, iż jedynie wtedy, gdy przejmujący zachowa strukturę organizacyjną jednoczącą składniki osobowe i materialne tworzące zbywaną jednostkę, można mówić o zachowaniu przez nią własnej tożsamości.

42.

Na podstawie art. 1 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2001/23 przejęcie w jej rozumieniu oznacza przejęcie jednostki gospodarczej stanowiącej „zorganizowane połączenie zasobów, którego celem jest prowadzenie działalności gospodarczej, bez względu na to, czy jest to działalność podstawowa, czy pomocnicza”, przy jednoczesnym zachowaniu tożsamości przez tę jednostkę. Przepis ten zawiera zatem odwołanie do aspektu organizacyjnego jako elementu kwalifikującego pojęcie „jednostki gospodarczej” i charakterystycznego dla jej tożsamości. Odwołanie to moim zdaniem nie odnosi się do konkretnej organizacji ustanowionej przez przedsiębiorcę w stosunku do różnych czynników produkcyjnych, a raczej do związku polegającego na współzależności i wzajemnym uzupełnianiu się tych czynników i który sprawia, iż jako całość służą one wykonywaniu określonej działalności gospodarczej.

43.

Tak więc w przeciwieństwie do tego, co wydaje się twierdzić strona pozwana, zanik tego związku nie następuje koniecznie w sytuacji włączenia zbywanej jednostki w struktury przejmującego, różniącej się z założenia od struktury zbywającego pod względem zakresu i/lub warunków organizacji.

44.

Innymi słowy, zachowanie tożsamości przez zbywaną jednostkę nie wymaga zachowania przez nią „niezależności organizacyjnej” w znaczeniu niezależności strukturalnej, jakie nadaje temu pojęciu strona pozwana, lecz zachowania związku funkcjonalnego i celowego między poszczególnymi przenoszonymi składnikami, który pozwala nowemu przedsiębiorcy na ich wykorzystanie, nawet jeśli zostały włączone w ramy odmiennej struktury organizacyjnej, w celu prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

45.

W stanie faktycznym będącym przedmiotem postępowania przed sądem krajowym Ferrotron nabyła ogół elementów przeznaczonych do wytwarzania i sprzedaży określonych produktów i w przeciwieństwie do tego, co twierdził podczas rozprawy przedstawiciel strony pozwanej, czynność ta nie ograniczała się do wzmocnienia zasobów ludzkich Ferrotron, lecz pozwalała jej na dołączenie do produktów już przez nią oferowanych nowej gamy produktów. Ponadto nie ulega wątpliwości, iż Ferrotron kontynuowała działalność uprzednio prowadzoną przez ET, korzystając ze zorganizowanej całości składników osobowych, materialnych i niematerialnych nabytych od ET, nawet jeśli przeniesieni pracownicy zostali włączeni w strukturę strony pozwanej i wykonywali swoje zadania w kontekście organizacyjnym całkowicie odmiennym od poprzedniego.

46.

W tych okolicznościach można przyjąć, iż mimo zmian organizacji pracy, w następstwie przejęcia nie uległ zanikowi związek między poszczególnymi składnikami nabytymi przez Ferrotron, który powodował, iż były one traktowane jako „zorganizowane połączenie zasobów, którego celem jest prowadzenie działalności gospodarczej”. Ponadto okoliczność, iż w drodze odpowiedniej klauzuli umownej przewidziano, że w ciągu dwóch lat następujących po przeniesieniu własności ET odda do dyspozycji Ferrotron dodatkowych wykwalifikowanych pracowników na wypadek niemożności skorzystania z tych, którzy już zostali przeniesieni, albo zorganizuje szkolenia dla personelu Ferrotron, pokazuje wyraźnie, iż przejmujący uznaje istnienie związku współzależności między różnymi nabytymi czynnikami produkcji oraz konieczność jego zachowania w perspektywie kontynuowania wspomnianej działalności.

47.

Do sądu krajowego należy jednak dokonanie niezbędnych ustaleń w celu określenia — uwzględniając wszystkie okoliczności charakteryzujące daną czynność i różne czynniki mające znaczenie, do których należy także czynnik organizacyjny w wyżej wskazanym rozumieniu ( 46 ) — czy w niniejszej sytuacji zbywana jednostka zachowała własną tożsamość w następstwie jej przejęcia, zgodnie z wymogiem sformułowanym przez orzecznictwo Trybunału.

48.

Strona pozwana podnosi wreszcie, iż w sytuacji utraty niezależności organizacyjnej przez jednostkę gospodarczą w następstwie przejęcia cel, do którego zmierza dyrektywa, czyli utrzymanie w mocy stosunków pracy pracowników objętych przejęciem, nie mógłby w każdym razie zostać osiągnięty. W tym kontekście strona pozwana podkreśla, iż w ramach nowej organizacji pracy, którą Ferrotron zamierza wprowadzić, nie istnieje funkcja odpowiadająca stanowisku zajmowanemu przez D. Klarenberga w ET.

49.

Argument w pewnym stopniu analogiczny w stosunku do tego, który podnosi Ferrotron, został przedstawiony przez Republikę Francuską w postępowaniu zakończonym ww. wyrokiem w sprawie Mayeur ( 47 ). Próbując wykluczyć w tamtej sytuacji istnienie przejęcia w rozumieniu dyrektywy 77/187, rząd francuski podnosił między innymi, iż na podstawie prawa krajowego jednostka publiczna przejmująca działalność wykonywaną uprzednio przez osobę prawną prawa prywatnego ma obowiązek rozwiązania umów pracy zawiązanych przez zbywającego. Trybunał stwierdził, iż niemożność utrzymania w mocy umów pracy przez przejmującego nie ma znaczenia dla potrzeb ustalenia, czy miało miejsce przejęcie. Stwierdził on, iż obowiązek rozwiązania umów pracy oznacza, na podstawie art. 4 ust. 2 dyrektywy, zmianę warunków pracy na niekorzyść pracownika, wynikającą bezpośrednio z przejęcia, i w konsekwencji należy uznać, że rozwiązanie tych umów nastąpiło z przyczyn obciążających pracodawcę ( 48 ).

50.

Na zakończenie mojej analizy pragnę przedstawić jeszcze ostatnią refleksję. Przypadek przejęcia mającego za przedmiot nie całe przedsiębiorstwo, lecz jego część, jest w sposób wyraźny opisany w dyrektywie 2001/23, która rozciąga na pracowników objętych zakresem takich czynności szczególną ochronę ustanowioną w tej dyrektywie. Właśnie w takich sytuacjach granica między przejęciem i zwykłym zbyciem czynników produkcyjnych może zacierać się, czyniąc trudniejszym wyszczególnienie kryteriów pozwalających na rozróżnienie między tymi dwoma przypadkami i zwiększając ryzyko wykluczenia z zakresu stosowania dyrektywy stanów faktycznych, które tym zakresem powinny być objęte. Tak więc jeśli włączenie zbywanych składników w strukturę organizacyjną przejmującego przedsiębiorstwa wystarczałoby samo w sobie do wykluczenia przejęcia w rozumieniu dyrektywy, stosowanie dyrektywy do przypadków przeniesienia własności części przedsiębiorstwa lub zakładu byłoby szczególnie trudne, w sytuacji gdy dana czynność tak jak w niniejszej sprawie miałaby za przedmiot przeniesienie części działalności między przedsiębiorstwami działającymi na tym samym rynku i posiadającymi odmienne struktury organizacyjne.

51.

Z całości poprzedzających rozważań wynika, iż okoliczność, że zbywana część przedsiębiorstwa bądź zakładu nie jest następnie prowadzona przez nowego pracodawcę jako niezależna pod względem organizacyjnym część przedsiębiorstwa lub zakładu, nie wystarcza sama w sobie, aby wykluczyć istnienie przejęcia w rozumieniu dyrektywy 2001/23.

52.

Z powyżej przedstawionych względów proponuję, aby Trybunał udzielił następującej odpowiedzi na pytanie przedłożone przez Landesarbeitsgericht Düsseldorf:

Artykuł 1 ust. 1 lit. a) i b) dyrektywy Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów należy interpretować w taki sposób, iż okoliczność, że zbywana część przedsiębiorstwa bądź zakładu nie jest następnie prowadzona przez nowego pracodawcę jako niezależna pod względem organizacyjnym część przedsiębiorstwa lub zakładu, nie stanowi przeszkody dla stwierdzenia istnienia przejęcia pod warunkiem, że zbywana jednostka zachowuje swoją tożsamość.