1. 

W niniejszym odwołaniu Republika Grecka zwraca się do Trybunału o uchylenie wyroku Sądu Pierwszej Instancji (pierwsza izba) z dnia 17 stycznia 2007 r. w sprawie T-231/04 Republika Grecka przeciwko Komisji ( 2 ). (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”) w zakresie zawierającym błędne stwierdzenie, iż po stronie Republiki Greckiej powstały zobowiązania o charakterze pieniężnym w wyniku podpisania i ratyfikowania przez nią wstępnego uzgodnienia w sprawie porozumienia pomiędzy Komisją a państwami członkowskimi, podpisania przez nią uzgodnienia dodatkowego, a także jej zachowania.

2. 

W zaskarżonym wyroku Sąd oddalił jako bezpodstawną skargę o stwierdzenie nieważności aktu, którym Komisja dokonała windykacji poprzez potrącenie kwot dłużnych od Republiki Greckiej w wyniku jej udziału w projektach Abudża I i II w celu ustanowienia przedstawicielstwa dyplomatycznego Komisji i określonych państw członkowskich Unii Europejskiej w Abudży (Nigeria).

3.

Artykuł 58 Statutu Trybunału Sprawiedliwości stanowi, co następuje:

„Odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości jest ograniczone do kwestii prawnych. Podstawę odwołania stanowi brak właściwości Sądu Pierwszej Instancji, naruszenie procedury w postępowaniu przed Sądem wpływające niekorzystnie na interesy wnoszącego odwołanie oraz naruszenie prawa wspólnotowego przez Sąd […]”.

4.

Artykuł 71 rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich ( 3 ) („rozporządzenie finansowe”) stanowi, co następuje:

„1.   Ustalenie wierzytelności jest czynnością, [poprzez którą] delegowany lub subdelegowany intendent:

2.   Zasoby własne postawione do dyspozycji Komisji oraz wszelkie należności określone jako pewne, wyrażone w kwocie pieniężnej i wymagalne, muszą zostać ustalone przy pomocy zlecenia windykacji przekazanego księgowemu oraz noty debetowej przesłanej dłużnikowi, które są sporządzane przez właściwego intendenta […]”.

5.

Artykuł 72 rozporządzenia finansowego stanowi:

„1.   Zezwolenie na windykację należności jest czynnością, [poprzez którą] intendent delegowany lub subdelegowany zleca księgowemu, poprzez wystawienie zlecenia windykacji, windykację [wierzytelności], które ustalił […]”.

6.

Artykuł 73 rozporządzenia finansowego stanowi:

„1.   Księgowy działa na podstawie zleceń windykacji dla kwot należycie ustalonych przez właściwego intendenta. Z należytą starannością zapewnia Wspólnotom otrzymanie ich dochodów i dopilnowuje przestrzeganie ich praw.

Księgowy dokonuje windykacji należności poprzez kompensację roszczeń [potrącenie wierzytelności], które Wspólnoty posiadają względem dłużnika, z roszczeniem [wierzytelnością], które[ą] ten z kolei posiada względem Wspólnot, i które[a] jest pewne[a], wyrażone[a] w kwocie pieniężnej i wymagalne[a] […]”.

7.

Artykuł 78 rozporządzenia Komisji (WE, Euratom) nr 2342/2002 z dnia 23 grudnia 2002 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 w sprawie rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich ( 4 ) (zwanego dalej „rozporządzeniem wykonawczym”) stanowi, co następuje:

„Procedura

1.   Ustalanie należności [wierzytelności] przez właściwego intendenta stanowi uznanie prawa Wspólnot w odniesieniu do dłużnika oraz ustalenie tytułu do żądania, aby dłużnik spłacił dług.

2.   Zlecenie windykacji jest operacją, przez którą właściwy intendent wydaje księgowemu polecenie windykacji ustalonej kwoty.

3.   Nota debetowa ma na celu powiadomienie dłużnika, że:

Intendent przesyła dłużnikowi notę debetową wraz z kopią do księgowego”.

8.

Artykuł 79 rozporządzenia nr 2342/2002 stanowi:

„W celu ustalenia należności [wierzytelności] właściwy intendent zapewnia, aby:

9.

Artykuł 83 rozporządzenia wykonawczego stanowi, co następuje:

„Windykacja przez potrącenie

Na każdym etapie procedury księgowy, po powiadomieniu właściwego intendenta i dłużnika, dokonuje windykacji ustalonych należności [wierzytelności] poprzez potrącenie w przypadkach, gdy dłużnik ma również roszczenie [wierzytelność] wobec Wspólnot, które[a] jest pewne[a], w ustalonej wysokości i wymagalne[a] oraz dotyczy kwoty pieniężnej ustalonej w zleceniu płatniczym”.

10.

Artykuł 31 konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów ( 5 ) stanowi:

„Ogólna reguła interpretacji

1.   Traktat należy interpretować w dobrej wierze, zgodnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście, oraz w świetle jego przedmiotu i celu.

2.   Dla celów interpretacji traktatu kontekst obejmuje, oprócz tekstu, łącznie z jego wstępem i załącznikami:

3.   Łącznie z kontekstem należy brać pod uwagę:

4.   Specjalne znaczenie należy przypisywać wyrazowi wówczas, gdy ustalono, że taki był zamiar stron”.

11.

W zaskarżonym wyroku Sąd streścił okoliczności faktyczne skargi, którą do niego wniesiono, w następujący sposób:

12.

Republika Grecka wniosła skargę do Trybunału Sprawiedliwości na decyzję w sprawie potrącenia. Skarga ta została następnie przekazana Sądowi i zarejestrowana pod sygnaturą T-231/04. W postępowaniu przed Sądem Republika Grecka podniosła jedyny zarzut naruszenia uzgodnienia wstępnego i dodatkowego, a także przepisów rozporządzenia finansowego i rozporządzenia nr 2342/2002.

13.

W pierwszej części zarzutu Republika Grecka podniosła naruszenie uzgodnień wstępnych oraz dodatkowych.

14.

W pierwszej kolejności Sąd zajął się kwestią swej właściwości do rozpoznania skargi, biorąc pod uwagę, że jedna z kwot, która uległa potrąceniu, należy do zakresu tytułu V traktatu UE, odnośnie którego Trybunał nie jest właściwy, gdyż kompetencja taka nie została określona w art. 46 TUE. Jednakże skoro Komisja dokonała windykacji spornych kwot w drodze aktu wydanego na podstawie rozporządzenia finansowego i rozporządzenia 2342/2002, Sąd przyjął, że akt dotyczący potrącenia należy do dziedziny prawa wspólnotowego i w konsekwencji taki akt może stanowić przedmiot wniosku o stwierdzenie nieważności wniesionego na podstawie art. 230 WE. Sąd uznał zatem, że jest właściwy do rozpoznania wniesionej skargi.

15.

Następnie Sąd przystąpił do badania istnienia odpowiedzialności finansowej Republiki Greckiej z tytułu projektów Abudża I i Abudża II.

16.

Jeżeli chodzi o projekt Abudża I, Republika Grecka przyznała, że jest ona zobowiązana do zwrotu dłużnych kwot z tytułu czynszu i kosztów działalności, jednakże zaprzeczała swojej odpowiedzialności za całkowitą kwotę 72714,47 EUR, którą została obciążona przez Komisję. Sąd orzekł, że Republika Grecka nie udowodniła, że Komisja popełniła błąd dotyczący należnej kwoty. Co więcej, Republika Grecka nie zakwestionowała licznych nakazów zapłaty, które otrzymała, oraz nie wyjaśniła, dlaczego w jej przekonaniu nie była zobowiązana do zapłaty różnicy pomiędzy kwotą, którą uznała, a kwotą dochodzoną przez Komisję. W konsekwencji argument Republiki Greckiej odnoszący się do braku jej odpowiedzialności za zadłużenie dotyczące projektu Abudża I nie został uwzględniony

17.

Jeśli chodzi o projekty Abudża II, Sąd wskazał, że przez ponad sześć lat — od 18 kwietnia 1994 r. do  — Republika Grecka poprzez swoje zachowanie dawała do zrozumienia pozostałym partnerom, że podtrzymywała swoje uczestnictwo w projekcie Abudża II. Po podpisaniu uzgodnienia dodatkowego w grudniu 1998 r. uczestniczyła w tym projekcie przez blisko dwa kolejne lata.

18.

W związku z powyższym Sąd wywnioskował, że ocena zobowiązań Republiki Greckiej nie może zostać ograniczona do uzgodnień wstępnego i dodatkowego, lecz powinna jednocześnie uwzględniać oczekiwania, które powstały po stronie państw członkowskich w związku z jej zachowaniem się wobec partnerów.

19.

Odnośnie do tej kwestii Sąd stwierdził, że zasada dobrej wiary jest zasadą zwyczajowego prawa międzynarodowego, która jest wiążąca wobec Wspólnoty oraz pozostałych partnerów uczestniczących, oraz że jest ona „w międzynarodowym prawie publicznym konsekwencją zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań”.

20.

Sąd wskazał następnie, że skoro Republika Grecka podpisała uzgodnienie wstępne, które również ratyfikowała, była ona jednym z partnerów projektu Abudża II, co łączy się z określonymi zobowiązaniami związanymi ze współpracą i solidarnością pomiędzy partnerami.

21.

Sąd zauważył, że uzgodnienie wstępne dotyczy wstępnych faz projektu Abudża II oraz że po wstępnej fazie planowania projektu partnerzy zdecydowali się kontynuować projekt i ponosić koszty związane z projektowaniem szczegółowym budynku jeszcze przed ustanowieniem uzgodnienia wstępnego. Istotnie podczas spotkania w dniu 24 lutego 1997 r., w którym brali udział dwaj przedstawiciele Republiki Greckiej, partnerzy upoważnili Komisję do zawarcia porozumień z architektami koniecznych do przygotowania szczegółowych planów bez czekania na uzgodnienie dodatkowe. Sąd uznał, że w ten sposób partnerzy wyszli poza fazy wstępne, zawierając w ten sposób dorozumiane porozumienie o realizacji projektu. Tymczasem ponieważ partnerzy zadecydowali podczas posiedzenia w dniu o przystąpieniu do realizacji projektu, nie mieli oni już możliwości wycofania się z projektu bez zwrotu ich części kosztów wstępnych i kosztów późniejszych.

22.

Sąd zauważył następnie, że choć niektóre państwa członkowskie wycofały się później z projektu, to zachowanie Republiki Greckiej nie wywoływało wątpliwości co do jej uczestnictwa, a w dniu 9 grudnia 1998 r. Republika Grecka i pozostali partnerzy, którzy nie wycofali się z projektu, podpisali uzgodnienie dodatkowe. Sąd odnotował okoliczność, że dopiero latem 2000 r. Republika Grecka po raz pierwszy okazała swoje niezdecydowanie odnośnie do kontynuacji swojego uczestnictwa.

23.

Według Sądu jest oczywiste, że Republika Grecka miała prawo do wycofania się z projektu. Niemniej jednak, w szczególności z uwagi na ewolucję zobowiązań po fazie wstępnej oraz mimo braku ratyfikacji uzgodnienia dodatkowego, Republika Grecka nie mogła się wycofać bez przyjęcia odpowiedzialności za wydatki związane z jej uczestnictwem w projekcie Abudża II.

24.

Ponadto Sąd orzekł, że zobowiązania finansowe Republiki Greckiej wynikają również z postanowień uzgodnienia wstępnego, a w szczególności z art. 15 ust. 1 uzgodnienia. Zgodnie z tym przepisem państwo, które nie podpisze uzgodnienia dodatkowego, może uchylić się od zobowiązań finansowych związanych z projektem. Jednakże Sąd zasugerował, że w przypadku podpisania przez dane państwo uzgodnienia dodatkowego (jak w przypadku Republiki Greckiej) ma miejsce sytuacja odwrotna.

25.

Jeśli chodzi o argument, że ratyfikacja uzgodnienia dodatkowego stanowi warunek konieczny dla jego wejścia w życie, Sąd orzekł, że zgodnie z art. 14 uzgodnienia dodatkowego stosowało się ono tymczasowo do Republiki Greckiej od dnia 1 lutego 1999 r. do października 2000 r. Dla Sądu oznaczało to, że Republika Grecka nie powinna zapominać o tym tymczasowym stosowaniu, powołując się na okoliczność, że nie ratyfikowała tego uzgodnienia.

26.

Wreszcie jeśli chodzi o argument Republiki Greckiej, że zwiększenie kosztu projektu może zostać uznane za „zasadniczą zmianę okoliczności”, która zwolniłaby ją ze zobowiązań finansowych, Sąd orzekł, że w odniesieniu do projektu budowy budynku zwiększenie kosztu projektu nie może zostać uznane za „zasadniczą zmianę okoliczności”. Ponadto Republika Grecka zaakceptowała wzrost kosztu projektu, wiadomy od początku projektu Abudża II, i nie zgłosiła żadnego sprzeciwu wówczas, gdy jej udział w projekcie został zwiększony w następstwie wycofania się licznych państw członkowskich pomiędzy 1997 a 1999 r.

27.

Sąd orzekł, że z powyższego wynika, że należy uznać, iż Republika Grecka jest odpowiedzialna za wszystkie wydatki związane z jej udziałem w projekcie Abudża II.

28.

W związku z powyższym Sąd oddalił pierwszą część zarzutu jako bezpodstawną.

29.

Poprzez drugą część jedynego zarzutu Republika Grecka zarzuciła naruszenie rozporządzenia finansowego oraz rozporządzenia nr 2342/2002.

30.

Jeśli chodzi o twierdzenie Republiki Greckiej, że zarówno w odniesieniu do projektu Abudża I, jak i projektu Abudża II w sposób oczywisty niejasne są dochodzone kwoty i ich uzasadnienie, Sąd podkreślił, że potrącenie na podstawie art. 73 ust. 1 rozporządzenia finansowego nie jest wykluczone wówczas, gdy zadłużenie to jest kwestionowane lub gdy doszło do negocjacji pomiędzy Komisją a dłużnikiem dotyczących tego zadłużenia. W przeciwnym wypadku dłużnik mógłby w nieskończoność odraczać windykację zadłużenia.

31.

Sąd uznał, że pomimo iż w 2002 r. mogła istnieć wątpliwość w zakresie wierzytelności, w następstwie rozmów pomiędzy stronami oraz w wyniku nowej oceny akt Komisja dokonała pewnych ustaleń odnośnie do należnych kwot w 2004 r., kiedy to przystąpiła do windykacji.

32.

Ponadto Sąd stwierdził, że Republika Grecka nie przedstawiła żadnego dowodu, który mógłby potwierdzić, iż Komisja nie przestrzegała procedury przewidzianej przez sporne rozporządzenia, oraz że nie miała ona prawa przyjąć, że wierzytelność była „pewna, wyrażona w pieniądzu i wymagalna”. Z powyższego wynika, że przesłanki windykacji w drodze potrącenia były spełnione w dacie zaskarżonej decyzji.

33.

Wreszcie Sąd odrzucił twierdzenie Republiki Greckiej, że Komisja nie była uprawniona do dokonania windykacji w drodze potrącenia z tego powodu, że sporne wierzytelności miały przysługiwać partnerom, a nie Wspólnocie, a zatem windykacja nie zmierzała do ochrony interesów finansowych Wspólnot, co stanowi przedmiot wspominanych rozporządzeń. Sąd uznał przeciwnie, że sporne wierzytelności były wierzytelnościami przysługującymi Wspólnocie, gdyż w odniesieniu do projektów Abudża I i II Komisja była pełnomocnikiem uczestniczących stron.

34.

W związku z powyższym Sąd oddalił jako bezpodstawną drugą część jedynego zarzutu.

35.

Republika Grecka wniosła do Trybunału o:

36.

Komisja wniosła do Trybunału o:

37.

Republika Grecka twierdzi, że Sąd niewłaściwe zinterpretował art. 12, 13 i 15 wstępnego uzgodnienia w sprawie porozumienia i art. 14 uzgodnienia w sprawie dodatkowego porozumienia, a także zasady dobrej wiary i ochrony uzasadnionych oczekiwań.

38.

Republika Grecka twierdzi, że Sąd popełnił błąd, orzekając, iż obowiązki państw członkowskich związane z projektami Abudża I i Abudża II określane są poprzez zachowanie się każdego z państw członkowskich, zamiast przyjąć, że mają one czysto umowny charakter i ustalane są na podstawie postanowień dwóch wymienionych wyżej uzgodnień. Tymczasem właściwa wykładnia art. 12, 13 i 15 wstępnego uzgodnienia w sprawie porozumienia i art. 14 uzgodnienia w sprawie dodatkowego porozumienia prowadzi do wniosku, że w odniesieniu do Republiki Greckiej nie powstały żadne obowiązki o charakterze pieniężnym, jako że uzgodnienie w sprawie dodatkowego porozumienia zostało przez nią podpisane, lecz nie było ratyfikowane. W związku z tym nie doszło do zatwierdzenia przez Republikę Grecką tego dokumentu i w konsekwencji w przypadku tego państwa członkowskiego nie wystąpiły wszystkie przesłanki, od spełnienia których uzależnione jest powstanie obowiązków o charakterze pieniężnym.

39.

Republika Grecka twierdzi, że zasada dobrej wiary jest istotna wyłącznie dla celów ustalenia, czy państwo członkowskie brało udział w projekcie Abudża II, a nie w celu ustalenia obowiązków wynikających z takiego uczestnictwa. Obowiązki te muszą być ustalane wyłącznie na podstawie postanowień umownych, a zachowanie się każdego z państw członkowskich nie ma znaczenia w tym względzie.

40.

W tym zakresie Republika Grecka podnosi, że Sąd niewłaściwe zinterpretował art. 13 uzgodnienia wstępnego, który „po zatwierdzeniu [uzgodnienia dodatkowego]” wymaga „całkowitego pokrycia ciążących na nich kosztów” przez dane państwa członkowskie. Samo tymczasowe stosowanie uzgodnienia dodatkowego nie wystarczy do powstania obowiązków o charakterze pieniężnym ustanowionych w art. 12 i 13 uzgodnienia wstępnego, które wymagają zatwierdzenia uzgodnienia dodatkowego.

41.

Sąd niewłaściwe zinterpretował również art. 14 uzgodnienia dodatkowego, zgodnie z którym ratyfikacja stanowi warunek konieczny do wejścia w życie tego uzgodnienia, a zatem również do powstania obowiązków o charakterze pieniężnym po stronie uczestniczących państw członkowskich.

42.

Republika Grecka podnosi, że Sąd niewłaściwie zinterpretował postanowienie art. 15 wstępnego uzgodnienia w sprawie porozumienia, stwierdzając, iż przed podpisaniem uzgodnienia w sprawie dodatkowego porozumienia partnerzy zawarli w dniu 24 lutego 1997 r. w sposób dorozumiany porozumienie o realizacji projektu i że w związku z tym wymieniony wyżej art. 15 ust. 1 został uchylony lub przynajmniej zmieniony.

43.

Komisja twierdzi, że odwołanie jest niedopuszczalne z tego powodu, że opiera się na wykładni uzgodnień w sprawie porozumienia, które nie stanowią części prawa wspólnotowego. W związku z tym odwołanie nie opiera się na żadnej z podstaw wymienionych w art. 58 Statutu Trybunału Sprawiedliwości jako możliwych podstawach odwołania.

44.

Artykuł 58 Statutu stanowi, że odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości jest ograniczone do kwestii prawnych. Postanowienie to jest rozumiane jako ograniczenie kompetencji Trybunału Sprawiedliwości w postępowaniu odwoławczym do kontrolowania zgodności z prawem rozstrzygnięć Sądu.

45.

W niniejszej sprawie pojawia się trudność wynikająca z faktu, jak ujął to Sąd, że „stosunki pomiędzy Komisją a państwami członkowskimi wynikające z ich współpracy w ramach projektowania, planowania i wykonania projektów Abudża I i Abudża II należą do zakresu tytułu V traktatu WE” ( 6 ). Jednakże Sąd prawidłowo zauważył, że „w ramach traktatu WE, w brzmieniu wynikającym z traktatu z Amsterdamu, kompetencje Trybunału Sprawiedliwości zostały wymienione w sposób wyczerpujący w art. 46 WE. Artykuł ten nie przewiduje żadnej kompetencji Trybunału w ramach tytułu V traktatu WE” ( 7 ). Zatem uzgodnienia w sprawie porozumienia jako takie nie należą do właściwości Trybunału.

46.

Niemniej jednak odnośnie do zawisłego przed nim sporu orzekł, iż „wiadomo, że Komisja dokonała windykacji spornych kwot w drodze aktu wydanego na podstawie rozporządzenia finansowego i rozporządzenia 2342/2002, a zatem akt dotyczący potrącenia należy do dziedziny prawa wspólnotowego” ( 8 ).

47.

Sąd orzekł ponadto, że „z zakresu zastosowania rozporządzenia finansowego, a zwłaszcza z jego art. 1 wynika, iż przewidziana w jego art. 73 ust. 1 procedura windykacji poprzez potrącenie nie ma zastosowania do kwot wchodzących do budżetu wspólnotowego. Tymczasem nie kwestionowano, że Komisja była uprawniona na podstawie art. 268 WE — który przewiduje wpisanie do budżetu zarówno wydatków Wspólnoty, jak i określonych wydatków poniesionych przez instytucje w związku z postanowieniami traktatu o Unii Europejskiej dotyczącymi wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa — do obciążenia budżetu wspólnotowego wydatkami poniesionymi na projekty Abudża I i Abudża II” ( 9 ).

48.

Moim zdaniem Sąd wyciągnął prawidłowe wnioski logiczne z art. 268 WE, który stanowi, że nie tylko wydatki Wspólnoty, ale również niektóre wydatki wynikłe dla instytucji w związku z postanowieniami traktatu o Unii Europejskiej dotyczącymi wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa obciążają budżet. Postanowienie to znajduje odbicie w art. 28 ust. 2 TUE. Postanowienia te skutkowały zrównaniem, w szerokim zakresie, budżetowego traktowania takich wydatków z traktowaniem wydatków poniesionych zgodnie z traktatem WE ( 10 ). Wynika z tego, że art. 73 ust. 1 rozporządzenia finansowego, który przewiduje, że windykacja przez potrącenie wierzytelności, które Wspólnota posiada względem dłużnika, z wierzytelnością, którą ten z kolei posiada względem Wspólnoty, ma równe zastosowanie do wydatków, które wynikły dla instytucji w związku z postanowieniami traktatu o Unii Europejskiej dotyczącymi wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa i które obciążają budżet Wspólnoty, tak jak wydatki Wspólnoty.

49.

Jako akt prawa wspólnotowego akt potrącenia podlega kontroli sądownictwa wspólnotowego na podstawie art. 230 WE. Kontrola taka, dla swej skuteczności i kompleksowości, często wymaga weryfikacji istnienia potrącanego zadłużenia ( 11 ). W niniejszej sprawie Sąd musiał dokonać wykładni zarówno uzgodnienia wstępnego, jak i dodatkowego w zakresie, w jakim ich wykładnia była niezbędna w celu zapewnienia kompleksowej kontroli sądowej zgodności z prawem aktu potrącenia.

50.

Moim zdaniem z faktu, że Sąd był uprawniony do dokonania ustaleń faktycznych dotyczących dwóch uzgodnień w sprawie porozumienia oraz przystąpił do tego, logicznie wynika, że całkiem uzasadnione jest, aby na etapie odwołania do Trybunału Sprawiedliwości zarzut odwołania dotyczył wykładni tych dwóch uzgodnień. Jednakże choć taki zarzut odwołania dotyczy kwestii prawnej, która musi zostać zbadana w niniejszej sprawie w celu zweryfikowania zgodności z prawem aktu prawa wspólnotowego (aktu potrącenia), ten zarzut odwołania nie dotyczy w istocie błędnej wykładni prawa wspólnotowego. Skoro zarzuty odwołania przytoczone przez wnoszącą odwołanie nie należą do wymienionych w art. 58 Statutu Trybunału Sprawiedliwości, trzeba ustalić, czy Trybunał Sprawiedliwości może mimo to wydać rozstrzygnięcie w przedmiocie zarzutów odwołania dotyczących tych kwestii prawnych.

51.

W związku z tym należy po pierwsze zaznaczyć, że w kontekście postępowania innego niż odwoławcze do Trybunału Sprawiedliwości często zwracano się o dokonanie wykładni prawa międzynarodowego publicznego ( 12 ).

52.

Po drugie należy przypomnieć, że celem postępowania odwoławczego jest zapewnienie dwuetapowego systemu ochrony prawnej, dzięki któremu orzeczenia sądowe w większym stopniu spełniają wymogi praworządności ( 13 ).

53.

Wreszcie nie można wykluczyć, że restryktywne brzmienie art. 58 Statutu Trybunału Sprawiedliwości wywierałoby skutki względem innych typów odwołań, w których występują kwestie prawne, a które, ściśle rzecz ujmując, nie dotyczą wykładni prawa wspólnotowego. Ma to miejsce w przypadku odwołań od wyroków wydanych przez Sąd zgodnie z art. 238 WE. W takich postępowaniach Sąd może orzekać głównie, jeśli nie wyłącznie, w oparciu o prawo krajowe właściwe dla umowy zawierającej klauzulę arbitrażową. Jeśli zarzut Komisji oparty na art. 58 Statutu Trybunału Sprawiedliwości miałby zostać uwzględniony w niniejszej sprawie odnośnie do ustaleń dotyczących tytułu V traktatu UE, moim zdaniem mogłoby to również stać na przeszkodzie temu, by strona wnosząca odwołanie od wyroku Sądu wydanego w trybie art. 238 WE mogła skutecznie powoływać się na naruszenia prawa dotyczące rozstrzygnięć Sądu w zakresie danego prawa krajowego. Moim zdaniem trudno jest pogodzić to z zamiarem zapewnienia dwuetapowego systemu ochrony prawnej.

54.

W związku z tym uważam, że należy uznać, iż zarzuty dotyczące wykładni uzgodnień w sprawie porozumienia mieszczą się w granicach kwestii prawnych, które podlegają kontroli Trybunału w kontekście niniejszego odwołania.

55.

Pierwszy zarzut niedopuszczalności należy więc oddalić.

56.

Komisja twierdzi, że odwołanie jest niedopuszczalne z uwagi na to, że podniesione zarzuty nie mają znaczenia dla sprawy. Zdaniem Komisji zaskarżony wyrok pozostawałby ważny nawet w mało prawdopodobnej sytuacji, gdyby oba zarzuty odwołania zostały uznane za dopuszczalne i zasadne. Bardziej precyzyjnie rzecz ujmując, Komisja twierdzi, że wnosząca odwołanie nie kwestionuje ustalenia zawartego w pkt 100 zaskarżonego wyroku, w myśl którego tylko partner, który wycofał się z projektu bez podpisywania uzgodnienia dodatkowego, może uchylić się od zobowiązań finansowych, w przeciwieństwie do partnera, który podpisze uzgodnienie dodatkowe bez ratyfikowania go. Według Komisji odwołujący się nie kwestionuje również ustalenia zawartego w pkt 101 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym Republika Grecka również ponosi odpowiedzialność finansową w wyniku tymczasowego stosowania uzgodnienia dodatkowego.

57.

Choć Republika Grecka być może nie zakwestionowała w sposób szczególny uzgodnień zawartych w pkt 100 oraz 101, z podniesionego przez nią argumentu dotyczącego pierwszej podstawy odwołania oraz z części zaskarżonego wyroku, do której się odniosła, wynika, że Republika Grecka nie zgadza się zasadniczo z ustaleniami Sądu zawartymi w tych punktach. Po pierwsze, kwestionuje ustalenie prawne, w myśl którego zgodnie z art. 15 ust. 1 uzgodnienia wstępnego podpisanie uzgodnienia w sprawie dodatkowego porozumienia skutkuje po stronie Republiki Greckiej zobowiązaniami finansowymi odmiennymi od zobowiązań partnerów, którzy nie podpisali uzgodnienia dodatkowego. Po drugie, w zakresie, w jakim Republika Grecka odrzuca możliwość powstania zobowiązań finansowych przed ratyfikacją uzgodnienia dodatkowego oraz w sposób wyraźny twierdzi, że Sąd dokonał błędnej wykładni art. 14 uzgodnienia dodatkowego, który przewiduje tymczasowe stosowanie tego uzgodnienia, w sposób nieunikniony kwestionuje tezę, że tymczasowe stosowanie uzgodnienia dodatkowego wobec sygnatariuszy uzgodnienia tymczasowego mogło skutkować nałożeniem zobowiązań finansowych na tych sygnatariuszy uzgodnienia dodatkowego, którzy go nie ratyfikowali. W związku z tym najwyraźniej pierwszy zarzut odwołania również obejmuje ustalenia Sądu zawarte w pkt 100 i 101 zaskarżonego wyroku. W konsekwencji jeśli Trybunał uznałby pierwszy zarzut za zasadny, to uznałby, że ustalenia dokonane przez Sąd w pkt 100 i 101 zaskarżonego wyroku są nieważne.

58.

Omawiany zarzut niedopuszczalności należy więc oddalić.

59.

Kluczową kwestią w niniejszej sprawie jest to, czy Sąd popełnił błąd, orzekając, że Republika Grecka posiadała dług o charakterze pieniężnym wobec budżetu Wspólnoty, co wynikało ze zobowiązań finansowych zaciągniętych z tytułu jej planowanego udziału w projekcie Abudża II.

60.

W zaskarżonym wyroku Sąd dokonał oceny istnienia zobowiązań finansowych w świetle brzmienia uzgodnień wstępnego i dodatkowego, jak również w świetle zasad dobrej wiary oraz ochrony uzasadnionych oczekiwań. Ponadto w pkt 100 i 101 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził, że zobowiązanie finansowe powstało na podstawie art. 15 ust. 1 uzgodnienia wstępnego (biorąc pod uwagę, że Republika Grecka podpisała uzgodnienie dodatkowe) oraz w związku z tym, że na podstawie art. 14 uzgodnienie dodatkowe było stosowane tymczasowo, począwszy od pierwszego dnia drugiego miesiąca następującego po jego podpisaniu.

61.

Republika Grecka twierdzi, że ustalenie zobowiązań finansowych powinno opierać się wyłącznie na warunkach postanowień umownych, a zachowanie Republiki Greckiej nie może być brane pod uwagę dla celów ustalenia istnienia jakichkolwiek zobowiązań finansowych. W istocie Republika Grecka przyjmuje pogląd, że znaczenie mają tylko warunki umowne, a żadne zobowiązania finansowe nie mogły powstać przed wyrażeniem przez nią zgody na związanie się uzgodnieniem dodatkowym, czyli przed ratyfikowaniem tego uzgodnienia.

62.

W pierwszej kolejności można przypomnieć, że tak jak już wcześniej wspomniałem odnośnie do dopuszczalności niniejszego odwołania, dwa uzgodnienia stanowiące przedmiot sporu zostały przyjęte na podstawie tytułu V traktatu o Unii Europejskiej dotyczącego wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, zwanego powszechnie „drugim filarem” Unii Europejskiej. Postanowienia tego tytułu stanowią podstawę praw i obowiązków, które reguluje prawo międzynarodowe ( 14 ). W języku prawnym oznacza to, że uzgodnienia stanowią umowy międzynarodowe ( 15 ), które jak się okazuje — zgodnie z treścią preambuły — zostały zawarte pomiędzy Komisją Europejską z jednej strony a kilkoma państwami, w tym Republiką Grecką, z drugiej strony ( 16 ). Z charakteru tych instrumentów prawnych wynika, że należy je interpretować zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego publicznego ( 17 ).

63.

W tym względzie ze zwyczajowego prawa międzynarodowego w formie skodyfikowanej ( 18 ) w art. 31 konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów wynika, że istnieją trzy główne elementy wykładni traktatu: (i) tekst; (ii) kontekst oraz (iii) przedmiot i cel.

64.

W przypadku uzgodnień, które stanowią przedmiot sporu, postanowieniem, które jest najbardziej istotne dla celów ustalenia zobowiązań finansowych wycofującego się partnera, jest z pewnością art. 15 ust. 1 uzgodnienia wstępnego. Reguluje on skutki wycofania się partnera z projektu Abudża II. Stanowi on zasadniczo, że „jeżeli jeden z partnerów postanowi wycofać się z projektu Abudża II, nie podpisując uzgodnienia dodatkowego, postanowienia uzgodnienia wstępnego — włączywszy w to zobowiązania finansowe przewidziane w art. 12 i 13 — przestają być stosowane wobec wycofującego się wspólnika”.

65.

Jasne jest, że Republika Grecka kwestionuje ustalenia Sądu zawarte w pkt 100 zaskarżonego wyroku ( 19 ), twierdząc w odwołaniu, że sytuacja prawna państwa, które podpisało, ale nie ratyfikowało uzgodnienia dodatkowego, a które w związku z tym nie jest stroną uzgodnienia dodatkowego, nie różni się — szczególnie jeśli chodzi o zobowiązania finansowe — od sytuacji prawnej państwa, które nigdy nie podpisało porozumienia dodatkowego.

66.

Moim zdaniem nie można zgodzić się z taką argumentacją.

67.

Po pierwsze, art. 15 ust. 1 uzgodnienia wstępnego w sposób wyraźny odnosi się do podpisania uzgodnienia dodatkowego, a nie do jego ratyfikacji. Wskazuje to na to, że strony wyraziły zgodę na nadanie szczególnej wagi, w kontekście wycofania się partnerów z projektu Abudża II, podpisaniu uzgodnienia dodatkowego, a nie jego ratyfikacji. Taki wybór zdarzenia przyszłego jako punktu wyjścia dla wywołania pewnych skutków prawnych jest niezależny od faktu, że jedynie ratyfikacja uzgodnienia dodatkowego pozwala na wejście w życie uzgodnienia dodatkowego.

68.

Zatem nic nie wskazuje na to, że uzgodnienie w sprawie porozumienia musiało zostać ratyfikowane oraz musiało wejść w życie po to, aby postanowienia dotyczące wycofania się ustanowione w art. 15 ust. 1 uzgodnienia wstępnego wywołały skutki prawne.

69.

Moim zdaniem Sąd był w związku z tym upoważniony do dokonania ustalenia zawartego w art. 100 wyroku, od którego wniesiono odwołanie, zgodnie z którym zobowiązania finansowe Republiki Greckiej wynikają z warunków uzgodnienia wstępnego. Moim zdaniem wystarczy to, by uznać, że wyrok Sądu powinien zostać utrzymany w mocy.

70.

Po drugie oraz na poparcie ostatniej konkluzji ważne jest wskazanie, że poprzez złożenie podpisu Republika Grecka wyraziła zgodę — stosownie do art. 14 uzgodnienia dodatkowego — na tymczasowe stosowanie porozumienia, począwszy od pierwszego dnia drugiego miesiąca następującego po jego podpisaniu do chwili jego wejścia w życie po ratyfikacji przez sygnatariuszy lub oświadczeniu wobec pozostałych sygnatariuszy zamiaru niedokonania ratyfikacji porozumienia.

71.

Choć, jak już wykazałem powyżej, podpisanie uzgodnienia dodatkowego wystarczy, aby art. 15 ust. 1 uzgodnienia wstępnego wywołał skutki prawne, okoliczność, że uzgodnienie dodatkowe było tymczasowo stosowane, ma dodatkowe znaczenie dla celów ustalenia, czy Republika Grecka była już związana zobowiązaniami finansowymi w momencie wycofywania się z projektu Abudża II.

72.

Choć umowa międzynarodowa co do zasady nie ma skutku wiążącego wobec państwa — sygnatariusza aż do chwili ratyfikacji ( 20 ), układające się strony mogą zastrzec, że umowa będzie stosowana tymczasowo przed jej wejściem w życie ( 21 ). Celem takiego tymczasowego stosowania jest pozbawienie sygnatariuszy bodźca do odejścia od reżimu traktatowego poprzez opóźnianie ratyfikacji traktatu lub brak jego ratyfikacji, zmuszając ich do ponoszenia kosztów zobowiązań traktatowych już od chwili jego podpisania ( 22 ).

73.

Zatem okoliczność, iż sygnatariusze uzgodnienia dodatkowego wyrazili zgodę na jego tymczasowe stosowanie, wyraźnie wskazuje na ich zamiar przyjęcia skutków, czy to finansowych, czy też innych, wypływających z tymczasowego stosowania uzgodnienia, do chwili oświadczenia przez sygnatariusza pozostałym partnerom swego zamiaru niedokonania ratyfikacji uzgodnienia.

74.

W konsekwencji sądzę, że Sąd nie popełnił błędu, orzekając w pkt 101 zaskarżonego wyroku, że Republika Grecka nie mogła nie uwzględnić tegoż stosowania tymczasowego, powołując się na to, że nie ratyfikowała uzgodnienia.

75.

Wynika z tego, że Sąd prawidłowo ustalił w pkt 100 i 101 zaskarżonego wyroku, że istnienie zobowiązania finansowego wynika z art. 15 ust. 1 uzgodnienia wstępnego oraz tymczasowego stosowania uzgodnienia dodatkowego.

76.

W związku z tym wątpliwe jest, czy dla wyniku niniejszego odwołania w ogóle istotne jest, czy Sąd popełnił błąd przy stosowaniu zasad dobrej wiary i ochrony uzasadnionych oczekiwań w związku z art. 12, 13 i 15 wstępnego uzgodnienia w sprawie porozumienia oraz art. 14 uzgodnienia w sprawie porozumienia dodatkowego.

77.

W każdym razie oraz aby opinia była kompletna, można pokrótce stwierdzić, że moim zdaniem Sąd mógł również powołać się na zasadę dobrej wiary na poparcie wniosku, że po stronie Republiki Greckiej istniało zobowiązanie finansowe, zobowiązanie to wynikało z ratyfikowania przez nią uzgodnienia wstępnego oraz podpisania uzgodnienia dodatkowego.

78.

Tak jak słusznie przypomniał Sąd, zasada dobrej wiary jest zasadą zwyczajowego prawa międzynarodowego, której istnienie zostało uznane przez Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej utworzony w ramach Ligi Narodów ( 23 ). Jest ona w pewnym stopniu ( 24 ) konsekwencją w prawie międzynarodowym publicznym zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, funkcjonującej we wspólnotowym porządku prawnym ( 25 ).

79.

Dodać można, że niedawno Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że „jedną z podstawowych zasad regulujących tworzenie i wykonywanie obowiązków prawnych, bez względu na ich źródło, jest zasada dobrej wiary” ( 26 ).

80.

Jednakże precyzyjna definicja ( 27 ) oraz rola zasady dobrej wiary w prawie międzynarodowym nie są łatwe do uchwycenia ( 28 ). Niemniej jednak wiadomo, iż zasada dobrej wiary, gdy stosowana jest do stosunków umownych na podstawie prawa międzynarodowego, implikuje rozsądne i słuszne stosowanie postanowień umownych do okoliczności danej sprawy. Zasada dobrej wiary jest w szczególności zasadą stanowiącą wskazówkę dla interpretacji okoliczności faktycznych ( 29 ).

81.

Najbardziej istotne dla sprawy zawisłej przed Trybunałem jest to, że dobra wiara wymaga, aby wyrażony zamiar był zgodny z prawdziwym zamiarem, a bardziej ogólnie rzecz ujmując, aby rzeczywistość prawna była zgodna z wrażeniem prawnym (czyli zgodna z wrażeniem stworzonym przez twierdzenia lub zachowanie ze strony podmiotów prawnych) ( 30 ). Ten skutek zasady dobrej wiary wydaje się zbiegać z zasadą allegans contraria non est audiendus, znaną powszechnie jako zasada zaprzeczania w prawie międzynarodowym ( 31 ).

82.

W świetle różnych ustaleń faktycznych Sądu, zgodnie z którymi Republika Grecka wywołała u partnerów, w okresie od kwietnia 1994 r. do września 2000 r., oczekiwanie, że będzie nadal uczestniczyć w projekcie Abudża II, Sąd słusznie powołał się na zasadę dobrej wiary na poparcie swego wniosku, że Republika Grecka nie mogła się wycofać bez przyjęcia odpowiedzialności za wydatki związane z jej uczestnictwem w projekcie Abudża II.

83.

Taki wniosek znajduje potwierdzenie — poza ogólnym rozumieniem zasady dobrej wiary — w istnieniu zwiększonego obowiązku w zakresie dobrej wiary ( 32 ), który ciąży na państwach członkowskich Unii Europejskiej, jeśli chodzi o ich stosunki wzajemne, jak i stosunki z instytucjami Unii Europejskiej w wyniku członkowstwa w UE ( 33 ). W niniejszej sprawie obowiązek taki istniał po stronie Republiki Greckiej w stosunkach tego państwa z Komisją oraz państwami partnerskimi w projekcie Abudża II.

84.

Uważam, że z przyczyn podanych powyżej pierwszy zarzut odwołania jest niezasadny.

85.

Skoro uważam, że zobowiązania finansowe wobec Grecji powstały już w wyniku postanowień uzgodnień wstępnego i dodatkowego, okazuje się, że dla wyniku niniejszego postępowania odwoławczego nie jest istotne, czy Sąd miał rację, ustalając, że takie zobowiązania finansowe powstały również w wyniku dorozumianego porozumienia zawartego na spotkaniu w dniu 24 lutego 2007 r.

86.

W związku z tym drugi zarzut odwołania jest nieskuteczny i powinien być oddalony.

87.

Z wszystkich przedstawionych powyżej rozważań wynika, że odwołanie musi zostać oddalone w całości.

88.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 regulaminu Trybunału Sprawiedliwości, który ma zastosowanie do postępowania odwoławczego zgodnie z art.118 tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Skoro Komisja wniosła o obciążenie Republiki Greckiej kosztami, a Republika Grecka jest stroną przegrywającą, to kosztami należy obciążyć Republikę Grecką.

89.

Z przyczyn podanych powyżej proponuję, aby Trybunał: