OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

M. POIARESA MADURA

przedstawiona w dniu 18 stycznia 2006 r.(1)

Sprawa C‑459/03

Komisja Wspólnot Europejskich

przeciwko

Irlandii

Spór pomiędzy Irlandią a Zjednoczonym Królestwem – Sąd arbitrażowy powołany na podstawie załącznika VII Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza – Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości – Artykuł 292 WE – Artykuł 193 EA – Obowiązek współpracy – Artykuły 10 WE i 192 EA

1.     Niniejsze postępowanie w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego po raz pierwszy wymaga od Trybunału rozważenia kwestii rzekomego naruszenia przez państwo członkowskie art. 292 WE i art. 193 EA. Komisja jest przekonana, że Irlandia naruszyła te przepisy, jak również art. 10 WE i art. 192 EA, poprzez poddanie sporu z innym państwem członkowskim (Zjednoczonym Królestwem) pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego powołanego na podstawie Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza (zwanej dalej „konwencją prawa morza”).

2.     Zgodnie z art. 292 WE i jego identycznie sformułowanym odpowiednikiem – art. 193 EA, „[p]aństwa członkowskie zobowiązują się nie poddawać sporów dotyczących wykładni lub stosowania niniejszego traktatu procedurze rozstrzygania innej niż w nim przewidziana”. W celu ustalenia, czy postanowienia te zostały naruszone, Trybunał musi określić, czy zagadnienia poddane przez Irlandię pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego mieszczą się w zakresie prawa wspólnotowego.

I –    Stan faktyczny i postępowanie przedsądowe

3.     Niniejsze postępowanie ma swój początek w sporze pomiędzy Irlandią a Zjednoczonym Królestwem, dotyczącym funkcjonowania zakładu MOX w Sellafield, w północno‑zachodniej Anglii, na wybrzeżu Morza Irlandzkiego. Zakład wykonuje recykling plutonu pochodzącego z napromieniowanego paliwa nuklearnego poprzez mieszanie dwutlenku plutonu ze zubożonym dwutlenkiem uranu. Powstaje w ten sposób nowe paliwo o nazwie MOX, co jest skrótem oznaczającym paliwo z mieszanki tlenków („mixed oxide fuel”), stanowiące źródło energii w elektrowniach jądrowych.

4.     Zjednoczone Królestwo wyraziło zgodę na wybudowanie zakładu MOX przez British Nuclear Fuel plc (zwaną dalej „BNFL”) po przeprowadzeniu przez BNFL analizy wpływu na środowisko naturalne w roku 1993. Zakład został ukończony w roku 1996. W dniu 3 października 2001 r., po przeprowadzeniu pięciu publicznych analiz dotyczących ekonomicznego uzasadnienia funkcjonowania zakładu MOX, Zjednoczone Królestwo wydało BNFL zgodę na prowadzenie działalności w zakładzie i wytwarzanie paliwa MOX.

5.     W dniu 25 października 2001 r. Irlandia, zarzucając Zjednoczonemu Królestwu szereg naruszeń przepisów konwencji prawa morza, wytoczyła przeciwko Zjednoczonemu Królestwu postępowanie dotyczące zakładu MOX przed sąd arbitrażowy utworzony na podstawie załącznika VII do konwencji prawa morza(2).

6.     W dniu 20 czerwca 2002 r. z udziałem Irlandii i służb Komisji odbyło się spotkanie dotyczące sporów związanych z zakładem MOX(3). W dniu 15 maja 2003 r. Komisja wystosowała do Irlandii formalną notę, wyrażając pogląd, że wszczynając przeciwko Zjednoczonemu Królestwu postępowanie na podstawie konwencji prawa morza, Irlandia nie dopełniła zobowiązań wynikających z art. 10 WE, 292 WE, a także art. 192 EA i 193 EA.

7.     W piśmie z dnia 15 lipca 2003 r. Irlandia wyjaśniła, że nie zgadza się ze stanowiskiem Komisji. W dniu 19 sierpnia 2003 r. Komisja przedstawiła Irlandii umotywowaną opinię w sprawie wszczęcia przeciwko Zjednoczonemu Królestwu postępowania arbitrażowego na podstawie konwencji prawa morza, dotyczącego zakładu MOX. W dniu 16 września 2003 r. Irlandia odpowiedziała, że stanowisko Komisji wciąż nie jest dla niej przekonujące. W dniu 15 października 2003 r. Komisja wniosła sprawę do Trybunału.

II – Podniesione kwestie

8.     Trybunał rzadko bywał wzywany do rozstrzygania sporów pomiędzy dwoma państwami członkowskimi(4). Jednak na mocy art. 220 WE w związku z art. 227 WE oraz art. 136 EA w związku z art. 142 EA spory takie podlegają jurysdykcji Trybunału, gdy dotyczą stosowania i wykładni traktatu WE lub traktatu EA(5).

9.     Artykuł 292 WE i art. 193 EA stanowią, że jurysdykcja ta ma charakter wyłączny. Przepisy te składają się razem na coś, co określane jest mianem „monopolu jurysdykcyjnego” Trybunału Sprawiedliwości w sporach pomiędzy państwami członkowskimi dotyczących stosowania i wykładni prawa wspólnotowego(6).

10.   Wyłączna jurysdykcja Trybunału w sporach pomiędzy państwami członkowskimi dotyczących prawa wspólnotowego jest środkiem pozwalającym na zachowanie autonomii wspólnotowego porządku prawnego(7). Służy zapewnieniu, aby państwa członkowskie nie zaciągały zobowiązań prawnych wynikających z prawa międzynarodowego publicznego, które mogłyby pozostawać w konflikcie ze zobowiązaniami tych państw na gruncie prawa wspólnotowego. Zasadniczo, art. 292 WE i art. 193 EA ustanawiają obowiązek lojalności wobec systemu sądownictwa stworzonego przez traktaty wspólnotowe. Państwa członkowskie zgodziły się wyjaśniać występujące pomiędzy nimi różnice przy zastosowaniu metod przewidzianych w traktatach i muszą powstrzymywać się od poddawania sporów dotyczących tych traktatów pod rozstrzygnięcie z wykorzystaniem innych metod(8).

11.   Komisja utrzymuje, że Irlandia naruszyła tę zasadę, wnosząc spór ze Zjednoczonym Królestwem dotyczący zakładu MOX na drogę postępowania arbitrażowego przed sąd powołany na podstawie konwencji prawa morza. Podstawową kwestią, którą powinien rozstrzygnąć Trybunał, jest kwestia, czy spór ten dotyczy prawa wspólnotowego. Trybunał musi z jednej strony zbadać i porównać zakres swej jurysdykcji, a z drugiej strony, przedmiot sporu wniesionego przed sąd arbitrażowy.

12.   Irlandia podniosła przed sądem arbitrażowym, że Zjednoczone Królestwo naruszyło trzy grupy zobowiązań. Po pierwsze, chodzi o zobowiązanie do dokonania prawidłowej oceny potencjalnych skutków, jakie dla środowiska morskiego Morza Irlandzkiego miałoby wydanie zezwolenia na działalność zakładu MOX. W tym zakresie Irlandia powołuje się na art. 206 konwencji prawa morza. Po drugie, chodzi o zobowiązanie do współpracy z Irlandią, jako współużytkownikiem półzamkniętego Morza Irlandzkiego, w dziedzinie podejmowania środków niezbędnych dla zachowania środowiska morskiego tego morza. W tym zakresie Irlandia powołuje się na art. 123 i 197 konwencji prawa morza. Po trzecie, chodzi o zobowiązanie do podjęcia wszelkich kroków niezbędnych dla ochrony i zachowania środowiska morskiego Morza Irlandzkiego. W tym kontekście Irlandia przywołuje art. 192, 193, 194, 207, 211, 213 oraz 217 konwencji prawa morza.

13.   Stanowiska Irlandii i Komisji wobec zakresu jurysdykcji Trybunału w sporze dotyczącym zakładu MOX są diametralnie odmienne. Według Irlandii żadne z zagadnień, których dotyczy spór, nie mieści się w zakresie jurysdykcji Trybunału. Z drugiej strony, Komisja twierdzi, że cały spór podlega jurysdykcji Trybunału. Jednakże, dla celów niniejszego postępowania, nie jest konieczne ustalanie, czy spór dotyczący zakładu MOX podlega w całości jurysdykcji Trybunału. Wystarczy sprawdzić, czy prawo wspólnotowe znajduje zastosowanie przynajmniej do części przedmiotu sporu. Jeżeli tak jest, w mojej ocenie mamy do czynienia z naruszeniem, zależnie od okoliczności, art. 292 WE lub art. 193 EA.

14.   Nie można twierdzić, że jurysdykcja Trybunału rozciąga się na cały spór jedynie z tego powodu, że do części sporu zastosowanie znajduje prawo wspólnotowe. Może być tak, że spór w znacznym, a może nawet w przeważającym stopniu pozostaje poza właściwością jurysdykcyjną Trybunału, a jedynie jedna lub kilka kwestii spornych podlega jego jurysdykcji. Niemniej jednak w takich okolicznościach art. 292 WE i 193 EA wyłączają możliwość poddania całości sporu, łącznie z jego elementami mieszczącymi się w zakresie prawa wspólnotowego, metodzie rozstrzygnięcia innej niż te, które przewidziane zostały w traktatach wspólnotowych. Poza tym nie istnieje żaden próg, który znajdowałby zastosowanie do zasad określania monopolu jurysdykcyjnego Trybunału. Gdy tylko w grę wchodzi prawo wspólnotowe, państwa członkowskie muszą rozwiązywać dotyczące ich spory w ramach Wspólnoty(9).

15.   Komisja przedstawiła trzy zarzuty. Po pierwsze, utrzymuje ona, że postanowienia konwencji prawa morza powołane przez Irlandię przed sądem arbitrażowym stanowią część prawa wspólnotowego, a zatem podlegają wyłącznej jurysdykcji Trybunału w zakresie rozstrzygania sporów pomiędzy państwami członkowskimi. W rezultacie wszczęcie postępowania arbitrażowego dotyczącego omawianych przepisów konwencji prawa morza przeciwko innemu państwu członkowskiemu stanowi naruszenie art. 292 WE. Po drugie, Komisja uważa, że Irlandia naruszyła art. 292 WE i 193 EA, wzywając sąd arbitrażowy do zastosowania postanowień niektórych dyrektyw wspólnotowych. Po trzecie, Komisja twierdzi, że wszczynając takie postępowanie, Irlandia naruszyła obowiązek współpracy, który można wyprowadzić z art. 10 WE i art. 192 EA.

16.   Ocenię kolejno te trzy zarzuty.

III – Jurysdykcja Trybunału w zakresie postanowień konwencji prawa morza

17.   Konwencja prawa morza jest umową o charakterze mieszanym. W czasie, gdy Irlandia wnosiła sprawę przeciwko Zjednoczonemu Królestwu do sądu arbitrażowego, jej stronami były Wspólnota Europejska oraz 14 jej ówczesnych państw członkowskich(10). Wspólnota i państwa członkowskie będące w tym czasie stronami konwencji prawa morza przyjęły na siebie zobowiązania wynikające z tej konwencji w ramach przypisanych im zakresów kompetencji(11). Przykładowo, Wspólnota przyjęła na siebie zobowiązania w dziedzinie zachowania morskich zasobów rybnych i gospodarowania nimi, podczas gdy państwa członkowskie zobowiązały się do realizacji zobowiązań w dziedzinie wytyczenia granic morskich(12).

18.   Z punktu widzenia Komisji postanowienia konwencji prawa morza powołane przez Irlandię w sprawie przeciwko Zjednoczonemu Królestwu podlegają jurysdykcji Trybunału, ponieważ mieszczą się one w zakresie kompetencji Wspólnoty i przez nią zostały przyjęte. W tym kontekście Komisja podkreśla, że ochrona środowiska jest wyraźnym celem Wspólnoty, przy osiąganiu którego Wspólnota dysponuje kompetencjami zewnętrznymi. Komisja wskazuje dalej, że decyzja Rady 98/392/WE(13), mocą której Wspólnota Europejska przystąpiła do konwencji prawa morza, opierała się także na art. 130s traktatu WE (obecnie art. 175 WE).

19.   Z drugiej strony, Irlandia jest zdania, że w dziedzinach, których dotyczy postępowanie wytoczone przez nią przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, nie nastąpiło delegowanie kompetencji z państw członkowskich na Wspólnotę. Irlandia twierdzi, że Wspólnota jest stroną konwencji prawa morza jedynie w odniesieniu do tych dziedzin, które mieszczą się w zakresie jej wyłącznych kompetencji zewnętrznych. O ile istnieją dokumenty wspólnotowe odnoszące się do kwestii mających znaczenie w sporze dotyczącym zakładu MOX, dokumenty te gwarantują standardy minimalne, a postanowienia konwencji prawa morza nie mają na nie wpływu. Według Irlandii wynika stąd, że postanowienia te nie stały się częścią prawa wspólnotowego oraz że rozstrzygnięcie w przedmiocie roszczeń Irlandii przeciwko Zjednoczonemu Królestwu wynikających z konwencji prawa morza nie podlega jurysdykcji Trybunału.

20.   Przed dokonaniem oceny tych argumentów omówię zwięźle orzecznictwo dotyczące zakresu jurysdykcji Trybunału w odniesieniu do umów mieszanych.

21.   Trybunał wielokrotnie stwierdzał, że jego jurysdykcja rozciąga się na postanowienia umów mieszanych(14). Szczególnie w orzeczeniu wydanym w sprawie Haegeman Trybunał uznał, że przepisy powołane w tej sprawie stanowią integralną cześć prawa wspólnotowego(15). W rezultacie Trybunał jest władny do wydawania rozstrzygnięć w trybie prejudycjalnym w zakresie ich interpretacji oraz do wydawania wyroków w przypadku, gdy państwa członkowskie Wspólnoty nie dopełnią swych zobowiązań wynikających z takich postanowień(16). Z orzecznictwa Trybunału nie wypływa jednak wniosek, że wszystkie postanowienia umów o charakterze mieszanym podlegają automatycznie jurysdykcji Trybunału. Trybunał prezentuje tu bardziej ostrożne stanowisko. Uznaje bowiem, że „umowy mieszane zawierane przez Wspólnotę, jej państwa członkowskie i państwa trzecie mają we wspólnotowym porządku prawnym taki sam status co umowy o charakterze czysto wspólnotowym, o ile ich postanowienia mieszczą się w zakresie kompetencji Wspólnoty”(17).

22.   W zakresie, w jakim Wspólnota przyjęła na siebie zobowiązania wynikające z umowy mieszanej, normy wiążące Wspólnotę tworzą część prawa wspólnotowego(18). Jako takie są one wiążące dla Wspólnoty i jej państw członkowskich(19) oraz podlegają jurysdykcji Trybunału(20). Nie ma wątpliwości, że Wspólnota przyjęła na siebie zobowiązania wynikające z postanowienia umowy mieszanej, jeżeli postanowienie to ma zastosowanie do kwestii, które wchodzą w zakres wyłącznych kompetencji Wspólnoty, co miało miejsce w przypadku postanowień handlowych w sprawie Haegman. Przeciwnie, jeżeli postanowienie znajduje zastosowanie jedynie do kwestii wchodzących w zakres wyłącznych kompetencji państw członkowskich, to państwa członkowskie, a nie Wspólnota, są podmiotami zobowiązań wynikających z takiego postanowienia(21).

23.   Zagadnienie to staje się bardziej skomplikowane, gdy postanowienie umowy o charakterze mieszanym może mieć zastosowanie do kwestii mieszczącej się w zakresie równoległych kompetencji Wspólnoty i państw członkowskich. Należy wspomnieć, że w dziedzinach takich jak polityka ochrony środowiska, w przypadku których traktat przewiduje kompetencje równoległe(22), zarówno Wspólnota, jak i państwa członkowskie mogą same przyjmować na siebie zobowiązania wobec państw trzecich. Jednakże, gdy zobowiązania takie zostaną już podjęte przez Wspólnotę lub gdy zostaną już przez nią podjęte środki wewnętrzne, państwom członkowskim nie wolno przyjmować na siebie zobowiązań, które mogłyby mieć wpływ na ustanowione w ten sposób wspólne reguły(23).

24.   Irlandia i rząd szwedzki twierdzą, że zawierając konwencję prawa morza, Wspólnota Europejska wykonywała jedynie swe wyłączne zewnętrzne kompetencje w dziedzinie ochrony środowiska morskiego. Irlandia utrzymuje dalej, że postanowienia mające znaczenie w sporze dotyczącym zakładu MOX nie mieszczą się w zakresie wyłącznych kompetencji Wspólnoty, ponieważ wyznaczają one zaledwie minimalne standardy, a zatem nie są takiego rodzaju postanowieniami, które mogłyby mieć wpływ na wspólne reguły wspólnotowe(24). Na poparcie swego stanowiska Irlandia odwołuje się do deklaracji w sprawie kompetencji, która została podpisana przez Wspólnotę w czasie zatwierdzania konwencji prawa morza(25).

25.   Gdyby Irlandia miała rację, twierdząc, że Wspólnota wykonywała jedynie swe wyłączne kompetencje zewnętrzne, Trybunał musiałby w istocie szczegółowo zbadać zakres tych kompetencji – w taki sam sposób, w jaki zrobił to w wyrokach wydanych w sprawach Open Skies(26) – aby ustalić, czy odnośne postanowienia konwencji prawa morza stały się przedmiotem jurysdykcji Trybunału jako integralna część wspólnotowego porządku prawnego.

26.   W mojej ocenie jednak, założenie, że zawierając konwencję prawa morza, Wspólnota działała jedynie w zakresie swych wyłącznych kompetencji, jest nieprawidłowe.

27.   Konwencja prawa morza została przyjęta przez Wspólnotę mocą decyzji Rady 98/392. Jak trafnie wskazuje Komisja, decyzja ta, jak wiele innych, oparta jest na art. 130s traktatu. Wydaje się zatem, że gdy chodzi o postanowienia konwencji prawa morza dotyczące ochrony środowiska morskiego, przystępując do konwencji prawa morza, Wspólnota wykonywała zarówno swe wyłączne, jak i niewyłączne kompetencje zewnętrzne w dziedzinie ochrony środowiska.

28.   Co więcej, potwierdza to okoliczność, że szeroka gama środków wspólnotowych w tej dziedzinie została podjęta już przed zawarciem konwencji prawa morza.

29.   Odnośnie do tej kwestii Komisja argumentuje, że występuje tu analogia względem dwóch poprzednich postępowań w przedmiocie uchybień zobowiązaniom państw członkowskich wynikających z umów o charakterze mieszanym: Komisja przeciwko Irlandii(27) oraz Komisja przeciwko Francji(28). W obydwu tych sprawach Trybunał uznał swą jurysdykcję, wskazując, że rozważane umowy mieściły się „w znacznej mierze w zakresie kompetencji Wspólnoty”(29). Porównanie przytoczone przez Komisję przekonuje mnie jednak tylko częściowo. Moim zdaniem występuje tu wprawdzie podobieństwo do sprawy Komisja przeciwko Francji, ale nie do sprawy Komisja przeciwko Irlandii.

30.   W wyroku wydanym w sprawie Komisja przeciwko Irlandii Trybunał zadał pytanie, czy w zakresie jego jurysdykcji mieściło się postępowanie w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państw członkowskich dotyczące niezastosowania się przez Irlandię w przepisanym terminie do postanowień Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych (akt paryski). Trybunał uznał swą jurysdykcję, ponieważ konwencja berneńska dotyczyła dziedziny, która mieściła się „w znacznej mierze w zakresie kompetencji Wspólnoty”(30). Jednak stwierdzenie to należy interpretować przy uwzględnieniu szczególnej okoliczności, że sprawa ta dotyczyła naruszenia zobowiązania do przestrzegania konwencji berneńskiej(31). Jak zauważył rzecznik generalny Mischo, chociaż konwencja berneńska nie mieści się w całości w zakresie kompetencji Wspólnoty, konwencja ta jest niepodzielna i nie może być przestrzegana przez dane państwo tylko częściowo. Dlatego, idąc tym samym tropem, wyrażone w prawie wspólnotowym zobowiązanie do przestrzegania konwencji berneńskiej jest niepodzielne(32).

31.   Z drugiej strony, sprawa Komisja przeciwko Francji nie dotyczyła zobowiązania do przestrzegania umowy międzynarodowej. Dotyczyła natomiast postępowania w przedmiocie uchybienia wszczętego przeciwko Francji z powodu niewypełnienia przez nią zobowiązań wynikających z niektórych postanowień Konwencji o ochronie Morza Śródziemnego przed zanieczyszczeniem oraz protokołu dotyczącego tej konwencji. Trybunał uznał, że „[ponieważ] postępowanie w przedmiocie naruszenia traktatu może dotyczyć jedynie uchybienia w zakresie przestrzegania zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego, należy zbadać […], czy zobowiązania ciążące na Francji, stanowiące przedmiot skargi, mieszczą się w zakresie prawa wspólnotowego”(33). Uznawszy, że przedmiot konwencji i protokołu był „w znacznej mierze” zbieżny z przedmiotem różnych aktów prawnych Wspólnoty, Trybunał doszedł do wniosku, że istniał „interes wspólnotowy co do tego, aby zobowiązania zaciągnięte (na podstawie konwencji oraz protokołu) były przestrzegane zarówno przez Wspólnotę, jak i przez państwa członkowskie(34). Trybunał stwierdził dalej, że sprawa podlega jego jurysdykcji, pomimo iż postępowanie w przedmiocie uchybienia dotyczyło uwalniania słodkiej wody i osadów do środowiska morskiego, tj. kwestii, która nie była jeszcze przedmiotem wewnętrznego prawodawstwa Wspólnoty(35).

32.   Podobnie jak niniejsza sprawa, sprawa Komisja przeciwko Francji dotyczyła umowy międzynarodowej zawartej łącznie przez Wspólnotę i jej państwa członkowskie. Co więcej, w sprawie Komisja przeciwko Francji pozwane państwo członkowskie także podnosiło, że zobowiązania będące przedmiotem sprawy nie podlegały jurysdykcji Trybunału, ponieważ nie wchodziły w zakres zewnętrznych kompetencji Wspólnoty. Trybunał odrzucił ten zarzut, a zakres swej jurysdykcji określił w świetle interesu polegającego na ochronie integralności istniejących ram prawnych Wspólnoty.

33.   Uwaga sformułowana przez Trybunał w pkt 27 wyroku, zgodnie z którą omawiane postanowienia zawierają się „w dziedzinie, która w znacznej mierze mieści się w zakresie kompetencji Wspólnoty”(36), może być łatwo zrozumiana opatrznie jako sugerująca, że Trybunał wydał wyrok w postępowaniu w przedmiocie uchybienia odnośnie do zobowiązań pozostających poza zakresem prawa wspólnotowego. Takie rozumowanie jest oczywiście nieuprawnione(37). W moim rozumieniu tego wyroku, Trybunał uznał, że w dziedzinie uwalniania słodkiej wody i osadów do środowiska morskiego, zawierając umowę, Wspólnota wykonywała swe kompetencje o charakterze niewyłącznym. Innymi słowy, samo zawarcie umowy międzynarodowej może stanowić formę wykonywania przez Wspólnotę kompetencji o charakterze niewyłącznym, niezależnie od wcześniejszego uchwalenia wewnętrznego prawodawstwa wspólnotowego. W niniejszej sprawie oznacza to, że zawierając umowę, Wspólnota w zakresie, w jakim opierała się na podstawie prawnej przyznającej jej kompetencje zewnętrzne, wykonywała takie kompetencje, zarówno w dziedzinach, w których są one wyłączne, jak też w dziedzinach, w których mają one charakter niewyłączny(38). Dlatego Wspólnota przyjęła na siebie w tych dziedzinach zobowiązania międzynarodowe, które podlegają odpowiednio jurysdykcji Trybunału jako zobowiązania wynikające z prawa wspólnotowego(39).

34.   Przeciwnie do twierdzenia Irlandii, deklaracja „dotycząca kompetencji Wspólnoty Europejskiej w odniesieniu do kwestii uregulowanych przez konwencję” nie prowadzi wcale do innego wniosku.

35.   W tytule „Kwestie, w odniesieniu do których Wspólnota dzieli kompetencje ze swoimi państwami członkowskimi”, deklaracja stanowi:

„W odniesieniu do postanowień dotyczących transportu morskiego, bezpieczeństwa żeglugi i zapobiegania zanieczyszczeniom morza […], Wspólnota posiada wyłączne kompetencje jedynie odnośnie do zakresu, w jakim takie postanowienia konwencji lub dokumentów prawnych przyjętych przy ich implementacji wpływają na wspólne przepisy ustanowione przez Wspólnotę. Gdy przepisy wspólnotowe istnieją, ale nie zostają dotknięte, w szczególności w przypadku przepisów wspólnotowych określających wyłącznie normy minimalne, państwa członkowskie posiadają kompetencje do działania w takiej dziedzinie, bez uszczerbku dla kompetencji Wspólnoty. W innych przypadkach kompetencje leżą w gestii państw członkowskich.

Wykaz odpowiednich aktów wspólnotowych znajduje się w dodatku. Zakres uprawnień Wspólnoty wynikający z tych aktów musi być oceniany poprzez odniesienie do precyzyjnych postanowień każdego środka, a w szczególności do zakresu, w jakim przepisy takie ustanawiają wspólne reguły”.

36.   W mojej ocenie zapis ten zmierza do odzwierciedlenia orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, w szczególności zaś sprawy ERTA oraz opinii 2/91. Powstały tekst nie jest może wystarczająco klarowny ani zgrabny, nie uprawnia on jednak poglądu, że Wspólnota wykonywała jedynie swe zewnętrzne kompetencje o charakterze wyłącznym w dziedzinie ochrony środowiska morskiego.

37.   Komisja zasadnie twierdzi zatem, że Irlandia odwołała się do postanowień konwencji prawa morza, które stały się częścią prawa wspólnotowego, a więc podlegają jurysdykcji Trybunału.

38.   Irlandia twierdzi, że obstawanie przy wyłącznym charakterze kompetencji Trybunału w sprawach uregulowanych w konwencji prawa morza pozbawiłoby Irlandię adekwatnego środka obrony wynikającego z konwencji.

39.   Nie zgadzam się z tym poglądem. Należy tu ponownie odnieść się do procedury przewidzianej w art. 227 WE oraz do możliwości zwrócenia się z wnioskiem o zastosowanie środków tymczasowych wynikających z art. 243 WE. Ponadto warto podkreślić, że art. 282 konwencji prawa morza wyraźnie dopuszcza także inne formy rozwiązywania konfliktów niż te przewidziane w konwencji(40). Co więcej, nawet w starciu z prawdziwymi utrudnieniami, państwa członkowskie nie mogą podejmować działań wykraczających poza ramy wspólnotowe po prostu dlatego, że uznały takie działanie za bardziej stosowne(41).

40.   Jako dodatkowy argument Irlandia podnosi, że jeśli postanowienia konwencji prawa morza zostały włączone do prawa wspólnotowego, powinno to również dotyczyć postanowień konwencji prawa morza o rozwiązywaniu sporów. Metody rozstrzygania sporów przewidziane w konwencji prawa morza stałyby się w rezultacie metodami przewidzianymi przez „niniejszy traktat” w rozumieniu art. 292 WE.

41.   Nie podzielam poglądu, że reżim rozwiązywania sporów przewidziany w konwencji prawa morza został inkorporowany do wspólnotowego systemu sądownictwa, a więc zmienił ten system. Artykuł 292 WE nie pozwala na przeniesienie wyłącznej jurysdykcji Trybunału na inny sąd lub trybunał w drodze umowy międzynarodowej(42). Nie jest zatem możliwe, aby przystąpienie do konwencji prawa morza skutkowało przeniesieniem jurysdykcji Trybunału w zakresie rozwiązywania sporów pomiędzy państwami członkowskimi Wspólnoty, dotyczących interpretacji lub stosowania prawa wspólnotowego, na inny organ powołany na podstawie konwencji prawa morza.

42.   Z tych powodów proponuję, aby Trybunał orzekł, że poddając spór ze Zjednoczonym Królestwem dotyczący zakładu MOX pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego utworzonego na podstawie załącznika VII do konwencji prawa morza, Irlandia uchybiła swoim zobowiązaniom wynikającym z art. 292 WE.

43.   Ponieważ Euratom nie jest stroną konwencji prawa morza, powyższe rozumowanie nie może prowadzić do tego samego wniosku w odniesieniu do art. 193 EA. Dla oceny zarzutu mówiącego, że Irlandia uchybiła swemu zobowiązaniu wynikającemu z art. 193 EA, konieczne jest rozważenie drugiego z zarzutów podniesionych przez Komisję.

IV – Odwoływanie się przez Irlandię do prawa wspólnotowego przed sądem arbitrażowym

44.   Według Komisji, Irlandia działała z naruszeniem swych zobowiązań wynikających z art. 292 WE oraz 193 EA, przedkładając dokumenty z zakresu prawa wspólnotowego do interpretacji i zastosowania przez sąd spoza Wspólnoty. Zjednoczone Królestwo popiera ten pogląd. Komisja oraz Zjednoczone Królestwo podnoszą, że w swych wystąpieniach przed sądem arbitrażowym Irlandia wymieniła dyrektywy 85/337/EWG(43), 90/313/EWG(44), 80/836/Euratom(45), 92/3/Euratom(46) oraz 96/29/Euratom(47), jak również postanowienia konwencji OSPAR(48).

45.   Irlandia twierdzi, że nie zwróciła się do sądu arbitrażowego o zastosowanie prawa wspólnotowego, ale powołała się tylko na te dyrektywy dla ułatwienia interpretacji zobowiązań wynikających z konwencji prawa morza. Irlandia wskazuje, że w piśmie z dnia 16 września 2003 r. zobowiązała się uroczyście, że będzie w dalszym ciągu odwoływać się do dokumentów prawa wspólnotowego wyłącznie w celu ułatwienia interpretacji konwencji prawa morza oraz że nie zwróci się do sądu utworzonego na podstawie konwencji prawa morza o zbadanie, czy Zjednoczone Królestwo naruszyło jakąkolwiek zasadę lub dokument prawa wspólnotowego. Irlandia utrzymuje, że nie działała z naruszeniem swych zobowiązań wynikających z art. 292 WE ani też z art. 193 EA, ponieważ nie zarzuciła Zjednoczonemu Królestwu pogwałcenia jakiegokolwiek zobowiązania wynikającego z prawa wspólnotowego.

46.   Moim zdaniem nie można zgodzić się z taką argumentacją.

47.   Z twierdzeń zaprezentowanych przez Irlandię przed sądem arbitrażowym wynika, że odwołania do dokumentów prawa wspólnotowego dokonywane były w świetle art. 293 ust. 1 konwencji prawa morza. Zgodnie z tym przepisem sąd arbitrażowy „stosuje niniejszą konwencję i inne normy prawa międzynarodowego, które nie są sprzeczne z niniejszą konwencją”.

48.   W pkt 3 pozwu z dnia 25 października 2001 r. Irlandia wskazuje, że „sąd arbitrażowy zostanie także poproszony o wzięcie pod uwagę, odpowiednio, postanowień innych dokumentów międzynarodowych, w tym konwencji międzynarodowych i prawodawstwa Wspólnoty Europejskiej”. W pkt 34 pozwu Irlandia odwołuje się do art. 293 ust. 1 konwencji prawa morza i twierdzi, że „postanowienia konwencji prawa morza stworzone zostały przy pomocy odniesień do innych regulacji międzynarodowych wiążących Zjednoczone Królestwo, w tym konwencji OSPAR z roku 1992 o ochronie środowiska morskiego obszaru północno‑wschodniego Atlantyku, dyrektywy 85/337/EWG, a także dyrektyw 80/836/Euratom i 96/239/Euratom”.

49.   Ponadto, w memoriale przedłożonym przez Irlandię sądowi arbitrażowemu, Irlandia twierdzi, że „reguły prawa międzynarodowego, do zastosowania których wezwany został sąd utworzony zgodnie z załącznikiem VII […], odnaleźć można zarówno w odnośnych postanowieniach konwencji prawa morza, jak też w »innych przepisach prawa międzynarodowego, które nie są sprzeczne« z konwencją”(49). Irlandia podnosi dalej, że „na te dwa sposoby – poprzez interpretację ogólnych postanowień konwencji prawa morza w szerszym kontekście prawno‑międzynarodowym oraz poprzez wskazanie do zastosowania innych reguł, standardów i praktyk międzynarodowych – konwencja prawa morza pełni funkcję integrującą, łącząc normy konwencyjne z normami zwyczajowymi oraz normy regionalne z normami o charakterze globalnym”(50).

50.   W pkt 6.19 memoriału Irlandia czyni spostrzeżenie, że mające tu znaczenie przepisy wspólnotowe zostały powołane nie dlatego, że do sądu arbitrażowego zwrócono się o ich zastosowanie per se, lecz „dlatego, że pokazują one, jak należy interpretować i stosować ogólne zobowiązania wynikające z konwencji prawa morza”. Niemniej jednak w swych późniejszych twierdzeniach przytoczonych przed sądem arbitrażowym Irlandia dokonuje licznych odniesień do regulacji wspólnotowych, w związku z art. 293 ust. 1 konwencji prawa morza. Na przykład, w części memoriału Irlandii dotyczącej obowiązku przeprowadzenia właściwej oceny oddziaływania na środowisko, zatytułowanej „Źródła zobowiązań prawnych”, Irlandia wymienia, pośród innych dokumentów, dyrektywę 85/337 oraz utrzymuje, że „dokumenty te stanowią istotną wskazówkę w zakresie interpretacji obowiązków nałożonych mocą art. 206 konwencji prawa morza oraz stanowią przykład [innych przepisów prawa międzynarodowego], które stosować powinien sąd arbitrażowy w sprawie rozpoznawanej przez ten sąd na podstawie art. 293 ust. 1 konwencji prawa morza”(51). W swej replice Irlandia podnosi, że „w przypadku roszczeń dotyczących środowiska morskiego, wynikających z naruszenia pewnych reguł międzynarodowych i standardów ustanowionych przez właściwe organizacje międzynarodowe lub konferencje dyplomatyczne”, sąd arbitrażowy „musi wziąć pod uwagę i zastosować takie reguły i standardy międzynarodowe”(52).

51.   W świetle tych twierdzeń nie wydaje mi się, aby Irlandia nie zarzucała Zjednoczonemu Królestwu uchybienia jakimkolwiek zobowiązaniom wynikającym z prawa wspólnotowego(53). W każdym razie Irlandia zwraca się do sądu arbitrażowego o ustalenie, że Zjednoczone Królestwo naruszyło zobowiązania wynikające z konwencji prawa morza, które – według własnej interpretacji przepisów konwencji prawa morza dokonanej przez Irlandię – są zbieżne ze zobowiązaniami wynikającymi z prawa wspólnotowego. Dlatego Irlandia zwraca się do sądu arbitrażowego z wnioskiem o interpretację zobowiązań Zjednoczonego Królestwa wynikających z prawa WE oraz Euratomu(54).

52.   Z uwagi na powyższe należy uznać, że poddając spór dotyczący interpretacji i stosowania traktatu WE oraz traktatu Euratom pod rozstrzygnięcie trybunału arbitrażowego utworzonego na podstawie załącznika VII do konwencji prawa morza, Irlandia nie wypełniła swych zobowiązań wynikających z art. 292 WE i 193 EA.

V –    Obowiązek współpracy

53.   Komisja twierdzi, że poza niewypełnieniem swych zobowiązań wynikających z art. 292 WE i art. 193 EA, Irlandia naruszyła art. 10 ust. 2 WE oraz art. 192 ust. 2 EA. Obydwa te przepisy stanowią, że państwa członkowskie „powstrzymają się od wszelkich środków, które mogłyby zagrozić urzeczywistnieniu celów niniejszego traktatu”. Komisja przytacza tu dwa argumenty.

54.   Po pierwsze, Komisja podnosi, że w kontekście umów o charakterze mieszanym państwa członkowskie podlegają obowiązkowi współpracy na mocy art. 10 ust. 2 WE. Według Komisji, Irlandia naruszyła ten obowiązek, wszczynając postępowanie zmierzające do rozstrzygnięcia sporu w zakresie postanowień podlegających kompetencjom Wspólnoty. Działanie takie wzbudziło pośród państw trzecich wątpliwości co do zasad reprezentacji w stosunkach zewnętrznych oraz wewnętrznej jedności Wspólnoty jako strony konwencji i jest działaniem wysoce szkodliwym dla efektywności i spójności działań zewnętrznych podejmowanych przez Wspólnotę.

55.   Nie uważam za konieczne, aby Trybunał odnosił się do tej kwestii. Przedmiot skargi Komisji jest zasadniczo ten sam co przedmiot skargi na podstawie art. 292 WE. Moim zdaniem art. 292 WE stanowi szczególne wyrażenie generalnej zasady lojalności mającej swój wyraz w  art. 10 ust. 2 WE(55). Ocena dokonana na podstawie art. 292 WE jest zatem wystarczająca.

56.   Komisja wysuwa także drugi argument na poparcie twierdzenia, że Irlandia naruszyła obowiązek współpracy. Komisja podnosi, że zgodnie z art. 10 WE i 192 EA Irlandia powinna była poinformować właściwe instytucje wspólnotowe i skonsultować się z nimi przed wszczęciem postępowania w przedmiocie rozstrzygnięcia sporu na podstawie konwencji prawa morza.

57.   Zgadzam się z Komisją w tej kwestii. Artykuły 10 WE i 192 EA nakładają na Wspólnotę i jej państwa członkowskie wzajemny obowiązek szczerej współpracy(56). Obowiązek ten ma szczególne znaczenie w dziedzinie stosunków zewnętrznych(57) i znajduje zastosowanie a fortiori w sytuacjach, gdy Wspólnota oraz państwa członkowskie razem podejmują zobowiązania wobec krajów trzecich(58).

58.   Obowiązek współpracy może w pewnych sytuacjach pociągać za sobą zobowiązanie państw członkowskich do konsultowania się z Komisją w celu uniknięcia ryzyka naruszenia reguł wspólnotowych i zakłócenia wspólnotowej polityki(59). Moim zdaniem, w okolicznościach niniejszej sprawy na Irlandii ciążyło takie zobowiązanie. Irlandia zdecydowała się prowadzić spór przeciwko innemu państwu członkowskiemu na podstawie umowy międzynarodowej, której stroną jest Wspólnota Europejska, dotyczący zagadnienia, które mogło podlegać wyłącznej jurysdykcji Trybunału. Jak trafnie wskazuje Komisja, przeprowadzenie konsultacji mogłoby okazać się pomocne dla określenia stopnia, w jakim spór dotyczył prawa wspólnotowego. Co więcej, stworzyłoby to możliwość wymiany poglądów odnośnie do kwestii, czy postępowanie w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego może zostać wszczęte przeciwko państwu członkowskiemu rzekomo z naruszeniem umowy międzynarodowej. Jednak przed wszczęciem postępowania zmierzającego do rozwiązania sporu Irlandia nie próbowała uzyskać stanowiska Komisji.

59.   Na tej podstawie uważam, że Irlandia nie dopełniła swych zobowiązań wynikających z art. 10 WE i art. 192 EA.

VI – W przedmiocie kosztów

60.   Ponieważ Komisja wnioskowała o zwrot kosztów, proponuję, aby Irlandia, jako strona przegrywająca w niniejszym postępowaniu, została zobowiązana do zapłaty kosztów zgodnie z art. 69 ust. 2 regulaminu postępowania.

VII – Wnioski

61.   Proponuję, aby Trybunał:

–       orzekł, że wszczynając postępowanie sporne przeciwko Zjednoczonemu Królestwu w sprawie zakładu MOX, umiejscowionego w Sellafield, Irlandia uchybiła zobowiązaniom, które ciążą na niej na mocy art. 292 WE i art. 193 EA;

–       orzekł, że wszczynając wyżej wymienione postępowanie bez uprzedniej konsultacji z Komisją, Irlandia uchybiła zobowiązaniom, które ciążą na niej na mocy art. 10 WE i art. 192 EA;

–       obciążył Irlandię kosztami postępowania.

---

1 – Język oryginału: portugalski

---

2 – Ponadto w dniu 9 listopada 2001 r., na podstawie art. 290 ust. 5 konwencji prawa morza, Irlandia wystąpiła z wnioskiem do Międzynarodowego Trybunału Prawa Morza (ITLOS) o zastosowanie środków tymczasowych, a mianowicie o zawieszenie zezwolenia na działalność zakładu MOX i zatrzymanie międzynarodowych przepływów substancji radioaktywnych związanych z zakładem MOX. ITLOS zalecił podjęcie pewnych środków tymczasowych, innych niż te, o które wnioskowała Irlandia [postanowienie ITLOS z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie nr 10, Sprawa zakładu MOX (Irlandia przeciwko Zjednoczonemu Królestwu), Środki tymczasowe, Zbiór orzecznictwa, Opinie doradcze i postanowienia 5 (2001), część II, str. 51–54].

---

3 – Irlandia wszczęła przeciwko Zjednoczonemu Królestwu postępowanie zmierzające do rozwiązania sporu na podstawie Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru północno‑wschodniego Atlantyku („OSPAR”). Irlandia twierdziła, że Zjednoczone Królestwo naruszyło art. 9 konwencji OSPAR. Trybunał OSPAR odrzucił roszczenia Irlandii: ostateczne orzeczenie z dnia 2 lipca 2003 r. w sporze dotyczącym dostępu do informacji na podstawie art. 9 konwencji OSPAR (Irlandia przeciwko Zjednoczonemu Królestwu). Niniejsze postępowanie dotyczące naruszenia prawa przeciwko Irlandii dotyczy tylko wszczęcia postępowania zmierzającego do rozwiązania sporu na podstawie konwencji prawa morza.

---

4 – Do Trybunału wniesiono jak dotąd pięć takich sporów. W dwóch przypadkach postępowanie zakończyło się wydaniem wyroku: wyrok z dnia 4 października 1979 r. w sprawie 141/78 Francja przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, Rec. str. 2923 oraz wyrok z dnia 16 maja 2000 r. w sprawie C‑388/95 Belgia przeciwko Hiszpanii, Rec. str. I‑3123. Dwie sprawy zostały wycofane i wykreślone z rejestru (postanowienie z dnia 15 lutego 1977 r. w sprawie 58/77 Irlandia przeciwko Francji, niepublikowane, oraz postanowienie z dnia 27 listopada 1992 r. w sprawie C‑349/92 Hiszpania przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, niepublikowane). Jedna ze spraw jest aktualnie w toku: sprawa C‑145/04 Hiszpania przeciwko Zjednoczonemu Królestwu.

---

5 – Innymi postanowieniami traktatu WE i traktatu EA, na podstawie których spory pomiędzy państwami członkowskimi mogą być wnoszone przed Trybunał Sprawiedliwości, są art. 88 ust. 2 WE, art. 95 ust. 9 WE, art. 239 i 298 WE oraz art. 154 EA.

---

6 – N. Mackel, „Artykuł 292 (były artykuł 219)”, opublikowano przez: P. Léger (ed.), „Commentaire article par article des traités UE et CE”, Dalloz/Bruylant, Paryż/Bruksela 2000, str. 1874. Podobnie: K. Lasok i D. Lasok, „Law and institutions of the European Union”, Reed Elsevier, 2001 r., str. 371. Traktat EWWiS zawierał podobne postanowienia w art. 87 EWWiS. Odnośnie do różnicy w brzmieniu tego przepisu a art. 292 WE/193 EA zob. P. Herzog, „Artykuł 219”, opublikowano przez: Smit/Herzog, „The law of the European Community: a commentary on the EEC Treaty”, Bender, Nowy Jork 1976, 6-170.1-2.

---

7 – Opinia 1/91 z dnia 14 grudnia 1991 r., Rec. str. I‑6079, pkt 35.

---

8 – H.F. Van Panhuys, „Konflikty pomiędzy prawem Wspólnot Europejskich a innymi przepisami prawa międzynarodowego”, 3 Common Market Law Review 420, 1966, str. 445.

---

9 – Nie musi to wcale oznaczać, że państwa członkowskie powinny zawsze starannie wyodrębniać ze sporów pomiędzy sobą elementy wspólnotowe, aby poddawać pod rozstrzygnięcie Trybunału Sprawiedliwości wyłącznie te elementy, wnosząc przy tym pozostałą część sporu pod rozstrzygnięcie angażujące inną metodę rozwiązywania sporów. Teoretycznie rozwiązanie takie byłoby zgodne z art. 292 WE i 193 EA. W praktyce jednak preferowane może być wnoszenie „sporów hybrydowych” pomiędzy państwami członkowskimi – sporów dotyczących zarówno kwestii mieszczących się w zakresie jurysdykcji Trybunału, jak i pozostających poza jej zakresem – w całości przed Trybunał, zgodnie z art. 239 WE lub art. 154 EA.

---

10 – Konwencję prawa morza ratyfikowały pierwotnie wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Danii. Obecnie wszystkie państwa członkowskie są stronami konwencji.

---

11 – Zobacz art. 4 i 5 załącznika IX do konwencji prawa morza oraz deklarację z dnia 1 kwietnia 1998 r. sporządzoną przez Wspólnotę Europejską na podstawie art. 5 ust. 1 załącznika IX do konwencji prawa morza oraz art. 4 ust. 4 umowy dotyczącej implementowania części IX konwencji prawa morza. Deklaracja będzie rozważana poniżej w pkt 35 i 36.

---

12 – Są to jednakowoż zagadnienia mieszczące się odpowiednio w zakresie wyłącznych kompetencji Wspólnoty i państw członkowskich.

---

13 – Decyzja z dnia 23 marca 1998 r. dotycząca zawarcia przez Wspólnotę Europejską Konwencji Narodów Zjednoczonych z dnia 10 grudnia 1982 r. o prawie morza i Porozumienia z dnia 28 lipca 1994 r. odnoszącego się do stosowania jej części XI (Dz.U. L 179, str. 1).

---

14 – Opinia rzecznika generalnego Tesauro w sprawie C‑53/96 Hermés przeciwko FHT, Rec. str. I‑3603, pkt 8.

---

15 – W sprawie Haegeman do Trybunału zwrócono się w trybie prejudycjalnym z wnioskiem o interpretację pewnych postanowień handlowych umowy stowarzyszeniowej EWG z Grecją. W przedmiocie swej jurysdykcji Trybunał uznał, że „postanowienia umowy, począwszy od jej wejścia w życie, stanowią integralną część prawa wspólnotowego […]. Trybunał sprawuje zatem jurysdykcję w zakresie wydawania rozstrzygnięć w trybie prejudycjalnym, dotyczących interpretacji tej umowy” (wyrok z dnia 30 kwietnia 1974 r. w sprawie 181/73 Haegman, Rec. str. 449, pkt 5 i 6). Zobacz także wyrok z dnia 26 października 1982 r. w sprawie 104/81 Kupferberg, Rec. str. 3641, pkt 13 oraz ww. opinia 1/91, pkt 37 i 38.

---

16 – Wymieniona powyżej opinia 1/91, pkt 38.

---

17 – Wyrok z dnia 7 października 2004 r. w sprawie C‑239/03 Komisja przeciwko Francji, Zb.Orz. str. I‑9325, pkt 25 (dodano wyróżnienie). Zobacz także wyrok z dnia 19 marca 2002 r. w sprawie C‑13/00 Komisja przeciwko Irlandii, Rec. str. 2943, pkt 14 oraz, odnośnie do tej samej kwestii, wyrok z dnia 30 września 1987 r. w sprawie 12/86 Demirel, Rec. str. 3719, pkt 9.

---

18 – Wyrok z dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawach połączonych C‑300/98 i C‑392/98 Dior i in., Rec. str. I‑11307, pkt 33. Zobacz także opinię rzecznika generalnego Reischla w sprawie 65/77 zakończonej wyrokiem z dnia 24 listopada 1977 r., Rec. str. 2229, pkt 2243: „Jedynym warunkiem (pod którym Trybunał Sprawiedliwości sprawuje jurysdykcję w zakresie przedstawionych mu pytań) jest, aby Wspólnota pozostawała związana daną umową, w tym także postanowieniem, o którego interpretację się zwrócono”.

---

19 – Odnośnie do tej kwestii zob. wyrok z dnia 19 listopada 1975 r. w sprawie 38/75 Nederlandse Spoorwegen, Rec. str. 1439, pkt 16.

---

20 – Na mocy art. 300 ust. 2 WE i art. 220 WE. Zobacz także H.G. Schermers i D.F. Waelbroeck, „Judicial protection in the European Union”, Kluwer Law International, Haga/Londyn/Nowy Jork 2001, str. 296 i 297.

---

21 – W takiej sytuacji Trybunał nie sprawuje jurysdykcji w zakresie tego postanowienia (odnośnie do tej kwestii zob. ww. opinię rzecznika generalnego Tesauro w sprawie Hermés przeciwko FHT, pkt 19). Jednakże postanowienie umowy o charakterze mieszanym może też mieć zastosowanie zarówno do sytuacji objętych zakresem prawa krajowego, jak i sytuacji mieszczących się w zakresie prawa wspólnotowego. Należy przypomnieć, że w takich przypadkach Trybunał sprawuje jurysdykcję w zakresie interpretacji danego przepisu w kontekście rozstrzygnięcia w trybie prejudycjalnym, nawet gdy chodzi o sytuacje mieszczące się w zakresie regulacji prawa krajowego (ww. wyrok w sprawie Hermés przeciwko FHT, pkt 32 i 33; zob. także wyrok z dnia 13 września 2001 r. w sprawie C‑89/99 Schieving‑Nijstad i in., Rec. str. I‑5851, pkt 30. Podstawę dla tego aspektu jurysdykcji Trybunału stanowi obowiązek współpracy pomiędzy państwami członkowskimi a instytucjami Wspólnoty (ww. wyrok w sprawie Dior i in., pkt 38). Na ten temat zob. też J. Heliskoski, „The Jurisdiction of the European Court of Justice to Give Preliminary Rulings on the Interpretation of Mixed Agreements”, 2000, 4 Nordic Journal of International Law, str. 395–412; P. Koutrakos, „The interpretation of Mixed Agreements under the Preliminary Reference Procedure”, 2002, 7 European Foreign Affairs Review, str. 25–52.

---

22 – Tytuł XIX traktatu. Kompetencje Wspólnoty w zakresie zawierania umów ze stronami trzecimi zostały wyraźnie przyznane w art. 174 ust. 4 WE.

---

23 – Wyrok z dnia 31 marca 1971 r. w sprawie 22/70 Komisja przeciwko Radzie (ERTA), Rec. str. 263, pkt 17. Zobacz także wyroki z dnia 5 listopada 2002 r. w sprawach: 466/98 Komisja przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, Rec. str. I‑9427; C‑467/98 Komisja przeciwko Danii, Rec. str. I‑9519; C‑468/98 Komisja przeciwko Szwecji, Rec. str. I‑9575; C‑472/98 Komisja przeciwko Luksemburgowi, Rec. str. I‑9741; C‑475/98 Komisja przeciwko Austrii, Rec. str. I‑9797 oraz C‑476/98 Komisja przeciwko Niemcom, Rec. str. I‑9855 (wyroki „Open Skies”).

---

24 – W tym zakresie Irlandia powołuje się na opinię 2/91 z dnia 19 marca 1993 r., Rec. str. I‑1061. Zobacz w szczególności pkt 18 opinii.

---

25 – Deklaracja z dnia 1 kwietnia 1998 r. podpisana przez Wspólnotę Europejską na podstawie art. 5 ust. 1 załącznika IX do konwencji prawa morza oraz art. 4 ust. 4 Porozumienia w sprawie stosowania części XI konwencji prawa morza (zwana dalej „deklaracją”).

---

26 – Wymienione powyżej w przypisie 23.

---

27 – Wymieniona powyżej w przypisie 17.

---

28 – Wymieniona powyżej w przypisie 17.

---

29 – Wymieniony wyżej wyrok w sprawie Komisja przeciwko Francji, pkt 27; ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Irlandii, pkt 16.

---

30 – Wymieniony wyżej wyrok w sprawie Komisja przeciwko Irlandii, pkt 16.

---

31 – Zobacz w szczególności pkt 19 i 23 wyroku.

---

32 – Opinia rzecznika generalnego Mischo w sprawie Komisja przeciwko Irlandii, pkt 52.

---

33 – Wymieniony wyżej wyrok w sprawie Komisja przeciwko Francji, pkt 23.

---

34 – Punkt 29 wyroku.

---

35 – Punkty 30 i 31 wyroku. Zobacz także rozstrzygnięcie Trybunału wydane w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑213/03 Pêcheurs de l’étang de Berre (wyrok z dnia 15 lipca 2004 r., Rec. str. I‑7357) dotyczącej tej samej konwencji. Nie badając wyraźnie swej jurysdykcji w odniesieniu do postanowień konwencji i protokołu, Trybunał rozstrzygnął pytania, z którymi zwrócił się sąd krajowy.

---

36 – Dodano wyróżnienie.

---

37 – Jak stwierdził Trybunał w pkt 23 wyroku, postępowanie w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państw członkowskich „może dotyczyć tylko uchybienia w zakresie wypełnienia zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego”. Trybunał zbadał zatem, „czy zobowiązania zaciągnięte przez Francję, stanowiące przedmiot powództwa, wchodzą w zakres prawa wspólnotowego”. Oczywiście, szczególnie w kontekście umów o charakterze mieszanym możliwe jest, że uchybienie państwa członkowskiego w zakresie wypełnienia zobowiązania wynikającego z umowy, lecz pozostającego poza zakresem prawa wspólnotowego, spowoduje zagrożenie dla realizacji celów Wspólnoty i naruszy wspólnotowe interesy. W takich sytuacjach, wydawanie wyroków w postępowaniu w przedmiocie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego nie podlega jurysdykcji Trybunału. Jednak postępowanie w przedmiocie uchybienia nie może zostać wszczęte bezpośrednio z powodu niewypełnienia zobowiązań wynikających z umowy o charakterze mieszanym. Postępowanie takie musi natomiast zostać wszczęte z powodu niewypełnienia zobowiązania wspólnotowego wynikającego z art. 10 WE. Zobacz także C. Hilton, „The evolving system of European Union external relations as evidenced in the EU Partnerships with Russia and Ukraine”, praca naukowa, Leyden 2005, str. 130.

---

38 – Konwencja o ochronie Morza Śródziemnego przed zanieczyszczeniem oraz Protokół dotyczący ochrony Morza Śródziemnego przed zanieczyszczeniem ze źródeł lądowych zostały przyjęte, odpowiednio, mocą decyzji Rady 77/585/WE z dnia 25 lipca 1977 r. (Dz.U. L 240, str. 1) oraz decyzji Rady 83/101/WE z dnia 28 lutego 1983 r. (Dz.U. L 67, str. 1), obydwie wydane na podstawie art. 235 traktatu WE (obecnie art. 308 WE).

---

39 – Wyrok w sprawie Dior i in., pkt 33. Zobacz także pkt 22 powyżej.

---

40 – Artykuł 282 konwencji UNCLOS zatytułowany „Obowiązki wynikające z umów powszechnych, regionalnych lub dwustronnych” stanowi: „Jeżeli państwa‑strony, które są stronami sporu dotyczącego interpretacji lub stosowania niniejszej konwencji, uzgodniły w umowie powszechnej, regionalnej lub dwustronnej, albo w jakikolwiek inny sposób, że taki spór zostanie przekazany, na wniosek którejkolwiek ze stron sporu, do załatwienia według procedury, w której zapada wiążąca decyzja, procedura ta ma zastosowanie zamiast procedur przewidzianych w niniejszej części, chyba że strony sporu postanowią inaczej”.

---

41 – Zobacz analogicznie wyrok z dnia 25 września 1979 r. w sprawie 232/78 Komisja przeciwko Francji Rec. str. 2729, pkt 7–9.

---

42 – Wymieniona powyżej opinia 1/91, pkt 35.

---

43 – Dyrektywa Rady z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz.U. L 175, str. 40), zmieniona dyrektywą Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 r. (Dz.U. L 73, str. 5). Dyrektywa ta została później zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. (Dz.U. L 56, str. 17).

---

44 – Dyrektywa Rady z dnia 7 czerwca 1990 r. w sprawie swobody dostępu do informacji o środowisku (Dz.U. L 158, str. 56).

---

45 – Dyrektywa Rady z dnia 15 lipca 1980 r. zmieniająca dyrektywy określające podstawowe normy bezpieczeństwa w zakresie ochrony zdrowia pracowników i ogółu społeczeństwa przed zagrożeniami wynikającymi z promieniowania jonizującego (Dz.U. L 246, str. 1).

---

46 – Dyrektywa Rady z dnia 3 lutego 1992 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów radioaktywnych pomiędzy państwami członkowskimi oraz na i poza terytorium Wspólnoty (Dz.U. L 35, str. 24).

---

47 – Dyrektywa Rady z dnia 13 maja 1996 r. ustanawiająca podstawowe normy bezpieczeństwa w zakresie ochrony zdrowia pracowników i ogółu społeczeństwa przed zagrożeniami wynikającymi z promieniowania jonizującego (Dz.U. L 159, str. 1).

---

48 – Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru północno‑wschodniego Atlantyku przyjęta w imieniu Wspólnot na mocy decyzji Rady 98/249/WE z dnia 7 października 1997 r. (Dz.U. L 104, str. 1).

---

49 – Punkt 6.1 memoriału Irlandii. Wyróżnienie pochodzi z oryginalnego tekstu.

---

50 – Ibidem, pkt 6.7.

---

51 – Ibidem, pkt 7.6.

---

52 – Replika Irlandii, pkt 5.14. Zobacz także pkt 5.36: „Zadaniem sądu utworzonego na podstawie załącznika VII jest obiektywne ustalenie zakresu zobowiązań państwa wynikającego z konwencji prawa morza. Dokonanie takiego ustalenia wymaga koniecznie zbadania, czy na przykład dane państwo podjęło środki niezbędne dla wprowadzenia w życie stosownych regulacji międzynarodowych i standardów, do których odsyła konwencja prawa morza. Przystępując do konwencji prawa morza, Zjednoczone Królestwo wyraziło zgodę, aby sąd utworzony na podstawie załącznika VII dokonał takiego ustalenia”.

---

53 – Jak istotnie zauważył jeden z członków sądu arbitrażowego. Zobacz The Mox Plant Case, protokół z drugiego dnia postępowania, str. 44 in fine (pytanie Sir Arthura Wattsa KCMG C do prof. Vaughana Lowe’a, występującego jako doradca Irlandii).

---

54 – Zobacz np. twierdzenia Irlandii dotyczące zobowiązań Zjednoczonego Królestwa wynikających z dyrektywy 85/337, zawarte w memoriale Irlandii, w pkt 7.28, 8.102 oraz 8.114.

---

55 – Zobacz pkt 10 powyżej.

---

56 – Zobacz np. wyrok z dnia 10 lutego 1983 r. w sprawie 230/81 Luksemburg przeciwko Parlamentowi, Rec. str. 255, pkt 37; wyroki z dnia 22 października 1998 r. w sprawach połączonych C‑36/97 i C‑37/97 Kellinghusen i Kelsen, Rec. str. I‑6337, pkt 30; wyrok z dnia 4 marca 2004 r. w sprawie C‑344/01 Komisja przeciwko Niemcom, Rec. str. I‑2081, pkt 79 oraz wyrok z dnia 13 lipca 2004 r. w sprawie C‑82/03 Komisja przeciwko Włochom, Rec. str. I‑6635, pkt 15.

---

57 – Zobacz np. ww. wyrok w sprawie ERTA, pkt 21 i 22; wyrok z dnia 14 lipca 1976 r. w sprawach połączonych 3/76, 4/76 i 6/76 Kramer, Rec. str. 1279, pkt 42–45; rozstrzygnięcie 1/78 z dnia 14 listopada 1978 r., Rec. str. 2151, pkt 33; ww. wyrok w sprawie Kupferberg, pkt 13 oraz wyrok z dnia 2 czerwca 2005 r. w sprawie C‑266/03 Komisja przeciwko Luksemburgowi, Rec. str. I‑4805, pkt 57–66.

---

58 – Odnośnie do tej kwestii: ww. opinia 2/91, pkt 36; opinia 1/94 z dnia 15 listopada 1994 r., Rec. str. I‑5267, pkt 108; wyrok z dnia 19 marca 1996 r. w sprawie C‑25/94 Komisja przeciwko Radzie, Rec. str. I‑1469, pkt 48.

---

59 – Odnośnie do tej kwestii zob. sprawy, w których Trybunał uznał, że art. 10 WE ustanawia obowiązek podjęcia konsultacji z Komisją: ww. wyrok w sprawie Francja przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, pkt 8 i 9; wyrok z dnia 5 maja 1981 r. w sprawie 804/79 Komisja przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, Rec. str. 1045, pkt 31; wyrok z dnia 7 maja 1987 r. w sprawie 186/85 Komisja przeciwko Belgii, Rec. str. 2029, pkt 40; ww. wyrok w sprawie Komisja przeciwko Luksemburgowi, pkt 61–66 oraz wyrok z dnia 14 lipca 2005 r. w sprawie C‑433/03 Komisja przeciwko Niemcom, Zb.Orz. str. I‑6985, pkt 68–73.