OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

PHILIPPE’A LÉGERA

przedstawiona w dniu 15 stycznia 2004 r. (1)

Sprawa C-168/02

Rudolf Kronhofer

przeciwko

Marianne Maier,

Christianowi Möllerowi,

Wirichowi Hofiusowi

i

Zeki Karanowi

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Oberster Gerichtshof (Austria)]

Konwencja brukselska – Artykuł 5 pkt 3 – Jurysdykcja szczególna w przypadku odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – Określenie miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę

1.        W niniejszej sprawie Oberster Gerichtshof (Austria) (sąd najwyższy) zwraca się do Trybunału z wnioskiem o ustalenie zakresu art. 5 pkt 3 Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (2).

2.        Konkretnie, chodzi o ustalenie, czy wyrażenie „miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” zawarte w tym przepisie może odnosić się do miejsca zamieszkania poszkodowanego jako „ośrodka interesów majątkowych”, tak że poszkodowany byłby uprawniony do wniesienia skargi o odszkodowanie z tytułu poniesionej szkody do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Kwestia ta została podniesiona w ramach postępowania w przedmiocie powództwa o odszkodowanie z tytułu szkody finansowej poniesionej przez osobę fizyczną w konsekwencji przeprowadzenia operacji giełdowych, dotyczącej składników jej majątku, zainwestosowanych uprzednio przez tę osobę w umawiającym się państwie innym niż państwo, w którym ma ona miejsce zamieszkania.

I –    Ramy prawne

3.        Artykuł 2 akapit pierwszy Konwencji ustanawia zasadę, zgodnie z którą „osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium Umawiającego się Państwa mogą być, niezależnie od ich obywatelstwa, pozywane przed sądy tego państwa”.

4.        Poza tą jurysdykcją ogólną, Konwencja przewiduje również opcjonalnie pewną liczbę przypadków jurysdykcji szczególnej, umożliwiającej powodowi wniesienie powództwa do sądów innych państw niż państwo, w którym pozwany ma miejsce zamieszkania.

5.        Do tych norm regulujących jurysdykcję szczególną należy norma sformułowana w art. 5 pkt 3 Konwencji, który stanowi, że jeżeli przedmiotem postępowania jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego, pozew może zostać skierowany przeciwko pozwanemu do sądu „miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”.

6.        Z orzecznictwa wynika, że w przypadku gdy miejsce zdarzenia mogącego wywołać odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu popełnienia czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego nie jest miejscem, w którym wystąpiła szkoda, wyrażenie „miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”, występujące w art. 5 pkt 3 Konwencji należy rozumieć w ten sposób, że obejmuje ono swoim zakresem zarówno miejsce wystąpienia samej szkody, jak również miejsce zdarzenia będącego przyczyną tej szkody, wobec czego pozew może zostać skierowany przeciwko pozwanemu według wyboru powoda do sądu jednego z tych miejsc (3).

II – Stan faktyczny i postępowanie przed sądem krajowym

7.        Rudolf Kronhofer, zamieszkały w Austrii, wniósł do sądu austriackiego powództwo o odszkodowanie przeciwko Marianne Maier, Christianowi Möllerowi, Wirichowi Hofiusowi i Zeki Karanowi, zamieszkałym w Niemczech, działającym w charakterze członków zarządu lub doradców inwestycyjnych spółki zarządzającej majątkiem Protectas Vermögensverwaltung GmbH (zwanej dalej „spółką Protectas”), której siedziba znajduje się również w Niemczech.

8.        W swoim powództwie R. Kronhofer wnosi o odszkodowanie z tytułu szkody finansowej, jaką miał ponieść w wyniku czynu pozwanych polegającego na nakłanianiu go telefonicznie do zawarcia umowy opcyjnej zakupu akcji, bez informowania go o ryzyku związanym z taką operacją.

9.        W konsekwencji R. Kronhofer przekazał na konto inwestycyjne w spółce Protectas w Niemczech środki na łączną kwotę 82 500 USD. Kwota ta została następnie wykorzystana do nabycia na giełdzie w Londynie (Zjednoczone Królestwo) opcji na zakup akcji charakteryzujących się wysokim stopniem ryzyka, tzw. „call options”. Ta operacja giełdowa doprowadziła do utraty części zainwestowanych środków.

10.      Tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę R. Kronhofer dochodzi przed sądami austriackimi zasądzenia na jego rzecz kwoty 31 521,26 USD. Na poparcie swego żądania podnosi argument, że właściwe w sprawie są, na mocy art. 5 pkt 3 Konwencji, sądy austriackie, ponieważ szkoda, na którą się powołuje, wystąpiła w Austrii, państwie jego miejsca zamieszkania.

11.      W pierwszej instancji sąd (Landesgericht Feldkirch) (Austria) uznał się za niewłaściwy ze względu na okoliczność, że powództwo o odszkodowanie zostało oparte na umowie, nie zaś na czynie niedozwolonym, a co za tym idzie, art. 5 pkt 3 Konwencji nie może mieć zastosowania i nie może prowadzić do utrzymania jurysdykcji sądów austriackich. R. Kronhofer wniósł odwołanie od tego orzeczenia.

12.      W drugiej instancji sąd (Oberlandesgericht Innsbruck) (Austria) również uznał się za niewłaściwy, lecz z innych względów niż sąd w pierwszej instancji. Stwierdził, że powództwo wniesione przez zainteresowanego jest oparte wyłącznie na czynach niedozwolonych, a co za tym, idzie art. 5 pkt 3 Konwencji znajduje zastosowanie. Niemniej jednak orzekł, że zastosowanie powołanych przepisów nie może uzasadnić jego właściwości, ponieważ ani miejsce zdarzenia wywołującego szkodę, ani miejsce wystąpienia samej szkody nie znajdowały się na terytorium Austrii.

13.      Zdaniem sądu orzekającego w drugiej instancji, miejscem, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, było miejsce, z którego pozwani telefonowali do powoda, nakłaniając go do zawarcia umowy skutkującej przeprowadzeniem spornej operacji giełdowej, czyli terytorium Niemiec. Jeżeli chodzi o miejsce wystąpienia samej szkody, to w opinii tego sądu również chodzi o terytorium Niemiec, gdyż właśnie tam zostało założone konto inwestycyjne powoda, na które wpłacił on następnie zainwestowane środki i na którym zostały odnotowane sporne straty finansowe. Oberlandesgericht Innsbruck podkreślił w tym względzie, że powyższej analizy nie podważa okoliczność, iż poniesione przez R. Kronhofera straty finansowe dotknęły wszystkich składników jego majątku „jako całości”.

14.      R. Kronhofer skierował do Oberster Gerichtshof skargę rewizyjną przeciwko powyższemu orzeczeniu. Sąd ten zauważył przede wszystkim, że przy założeniu, iż – jak utrzymuje R. Kronhofer – między stronami sporu nigdy nie istniały stosunki umowne, jego powództwo zostało słusznie oparte na czynach niedozwolonych, nie zaś na umowie (4).

15.      Jako że wniosek taki został złożony, Oberster Gerichtshof przeprowadził analizę własnej właściwości w świetle orzecznictwa Trybunału w przedmiocie wyrażenia „miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”, zawartego w art. 5 pkt 3 Konwencji.

16.      Co się tyczy miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, sąd ten uznał, że powoływana szkoda nie stanowi konsekwencji – jak to utrzymuje R. Kronhofer – operacji, w ramach której zdecydował on, będąc w Austrii, wpłacić na konto inwestycyjne w Niemczech określoną kwotę, lecz faktu, że środki te – odmiennie niż został on poinformowany telefonicznie – zostały zainwestowane przez niemiecką spółkę inwestycyjną w opcje charakteryzujące się wysokim stopniem ryzyka, które przyniosły R. Kronhoferowi straty finansowe.

17.      Co się tyczy miejsca, gdzie wystąpiła szkoda, Oberster Gerichtshof skłania się ku przekonaniu, że orzecznictwo Trybunału w tej dziedzinie, oparte na rozróżnieniu między szkodą pierwotną a szkodą wtórną, nie ma zastosowania do okoliczności niniejszej sprawy  (5). Specyfika spornej sytuacji, na którą powołuje się R. Kronhofer, polega na tym, że utrata części jego majątku zainwestowanego w innym umawiającym się państwie niż państwo, w którym ma on miejsce zamieszkania, wywołała jednocześnie i w takim samym stopniu skutki w sferze całego jego majątku, w taki sposób, że w niniejszym przypadku można mówić o szkodach identycznych i jednoczesnych, a nie o szkodach wtórnych lub kolejnych.

18.      Wobec powyższego sąd krajowy rozważa, czy nie należałoby przyjąć za punkt odniesienia, w celu ustalenia miejsca wystąpienia szkody, miejsca, w którym, zdaniem powoda, znajduje się „ośrodek jego interesów majątkowych”, a w konsekwencji miejsca, w którym ma on miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu.

III – Pytanie prejudycjalne

19.      Oberster Gerichtshof postanowił zatem zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

20.      „Czy wyrażenie »miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę«, zawarte w art. 5 pkt 3 Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych należy interpretować w ten sposób, że w przypadku szkody czysto majątkowej, która wynika z zainwestowania pewnych składników majątku osoby poszkodowanej, obejmuje ono również miejsce zamieszkania tej osoby, gdy inwestycja została dokonana w innym Państwie Członkowskim Wspólnoty?”.

IV – Analiza

21.      Sąd krajowy występujący z wnioskiem zmierza zasadniczo do uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy art. 5 pkt 3 Konwencji winien być interpretowany w ten sposób, że wyrażenie „miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” może odnosić się do miejsca zamieszkania powoda – jako „ośrodka jego interesów majątkowych” – ze względu na fakt, że tam poniósł on szkodę finansową dotykającą cały jego majątek, będącą konsekwencją utraty pewnych składników tego majątku, która miała miejsce w innym umawiającym się państwie.

22.      Moim zdaniem, na powyższe pytanie należy udzielić odpowiedzi przeczącej. Powództwo, które opiera się wyłącznie na „czynie niedozwolonym lub czynie podobnym do czynu niedozwolonego” w rozumieniu art. 5 pkt 3 Konwencji(6) nie może zostać wytoczone przed sąd państwa, w którym powód ma miejsce zamieszkania, wyłącznie na tej podstawie.

23.      Przeprowadzona przeze mnie analiza oparta została na trzech grupach argumentów, odnoszących się, po pierwsze, do ogólnych założeń Konwencji, po drugie, do wymogów prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości i sprawnej organizacji postępowania, a po trzecie do konieczności określenia pewnego i przewidywalnego sposobu przyznawania jurysdykcji.

24.      Po pierwsze, co się tyczy ogólnych założeń Konwencji, należy przypomnieć, że system przyznawania jurysdykcji przez nią ustanowiony oparty jest na podstawowej zasadzie jurysdykcji sądu umawiającego się państwa, w którym pozwany ma miejsce zamieszkania (art. 2 akapit drugi Konwencji).

25.      Poza tym, jak podkreślił Trybunał w ww. wyroku w sprawie Dumez France i Tracoba, „Konwencja upośledza jurysdykcję sądów miejsca zamieszkania powoda, wyłączając w art. 3 akapit drugi zastosowanie krajowych przepisów dotyczących tej jurysdykcji wobec pozwanych mających miejsce zamieszkania na terytorium umawiającego się państwa” (7).

26.      Jedynie na zasadzie wyjątku Konwencja wyraźnie przyznała w art. 14, a także art. 5 pkt 2 i art. 8 pkt 2 w odniesieniu do konkretnych szczególnych okoliczności jurysdykcję sądów umawiającego się państwa, w którym powód ma miejsce zamieszkania, a więc jurysdykcję forum actoris. Ta szczególna jurysdykcja została ustanowiona w celu zapewnienia ochrony konsumenta lub ubezpieczającego, będącego stroną umowy uważaną za słabszą ekonomicznie i mniej doświadczoną prawniczo niż jej druga strona, zajmująca się daną dziedziną profesjonalnie oraz będącego w potrzebie wierzyciela alimentów (8).

27.      Poza tymi wyraźnie przewidzianymi przez Konwencję przypadkami sądy umawiającego się państwa, w którym powód ma miejsce zamieszkania, nie mają co do zasady jurysdykcji, co wynika w szczególności z art. 5 pkt 3 Konwencji (9).

28.      Rozdział 2 tytułu II Konwencji przewiduje, wyłącznie na zasadzie odstępstwa od podstawowej zasady jurysdykcji sądu państwa miejsca zamieszkania pozwanego, pewną liczbę przypadków jurysdykcji szczególnej, której wybór zależy od powoda. Wśród tych przypadków jurysdykcji szczególnej figuruje przypadek z art. 5 pkt 3 Konwencji.

29.      Przepis ten podlega zatem ścisłej wykładni (10), „pod groźbą pozbawienia znaczenia sformułowanej w art. 2 akapit pierwszy Konwencji zasady ogólnej jurysdykcji sądów umawiającego się państwa, na którego terytorium pozwany ma miejsce zamieszkania, i doprowadzenia do uznania, poza wyraźnie przewidzianymi przypadkami, upośledzonej przez Konwencję jurysdykcji sądów miejsca zamieszkania powoda, […]” (11). Jak zamierzam poniżej wykazać, taka wykładnia przepisów art. 5 pkt 3 Konwencji musi być inspirowana wymogami prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości i sprawnej organizacji postępowania.

30.      Po drugie, jeśli chodzi o wymogi prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości i sprawnej organizacji postępowania, należy przypomnieć, że jurysdykcja szczególna przewidziana w rozdziale 2 tytułu II Konwencji, w której zakres wchodzi przypadek z art. 5 pkt 3, „jest oparta na istnieniu łącznika wynikającego ze szczególnie ścisłego związku pomiędzy roszczeniem a sądami innymi niż sąd miejsca zamieszkania pozwanego, który uzasadnia przyznanie jurysdykcji tym sądom ze względu na prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości oraz sprawną organizację postępowania” (12).

31.      Jak zostało powyżej wskazane, w ww. wyroku w sprawie Mines de potasse d’Alsace Trybunał uznał, że w przypadku gdy miejsce zdarzenia będącego przyczyną szkody nie jest miejscem, w którym wystąpiła szkoda, wyrażenie „miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”, występujące w art. 5 pkt 3 Konwencji może obejmować swoim zakresem jedno z tych miejsc (13).

32.      Powołane orzecznictwo zostało ściśle oparte na założeniach prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości i sprawnej organizacji postępowania.

33.      Trybunał stwierdził bowiem, że odpowiedzialność z tytułu popełnienia czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego może zostać stwierdzona wyłącznie w przypadku, gdy można wykazać istnienie związku przyczynowo-skutkowego między szkodą a zdarzeniem będącym przyczyną jej wystąpienia (14). Wywodzi on z powyższego, że – mając na względzie ścisły związek między poszczególnymi przesłankami warunkującymi ustalenie jakiejkolwiek odpowiedzialności – nie została wskazana możliwość wyboru jednego z dwóch istotnych dla sprawy łączników, a mianowicie miejsca zdarzenia będącego przyczyną szkody i miejsca jej wystąpienia, przy czym każdy z nich może, stosownie do okoliczności, dostarczyć informacji wyjątkowo pomocnych z punktu widzenia postępowania dowodowego i organizacji postępowania (15).

34.      Jedynie z powyższych przyczyn Trybunał orzekł, że znaczenie wyrażenia „miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”, występującego w art. 5 pkt 3 Konwencji należy ustalać w sposób przyznający powodowi możliwość złożenia pozwu albo w miejscu wystąpienia szkody, albo w miejscu zdarzenia będącego jej przyczyną (16).

35.      Trybunał oparł swoje rozstrzygnięcie wyłącznie na konieczności zagwarantowania jurysdykcji sądów znajdujących się w obiektywnie najlepszym położeniu do dokonania oceny, czy w okolicznościach danej sprawy zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności. Innymi słowy, Trybunał nie kierował się troską o zapewnienie poszkodowanemu, w rozwinięciu art. 5 pkt 2, art. 8 pkt 2 i art. 14 Konwencji, przywileju jurysdykcyjnego.

36.      W ww. wyroku w sprawie Mines de potasse d’Alsace nie można zatem dopatrzyć się przyznania jurysdykcji forum actoris w zakresie odpowiedzialności z tytułu popełnienia czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego, nawet jeżeli możliwe jest, że w pewnych konkretnych przypadkach jedno z kryteriów przyznania jurysdykcji określonych w tym wyroku, czyli miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, lub miejsce jej wystąpienia pokrywa się w rzeczywistości z miejscem zamieszkania poszkodowanego.

37.      Wyżej wymieniony wyrok w sprawie Marinari jednoznacznie potwierdza tę analizę. Zgodnie bowiem z założeniami prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości i sprawnej organizacji postępowania Trybunał uznał, że wyrażenie „miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” w rozumieniu art. 5 pkt 3 Konwencji „nie może […] być interpretowane w tak szeroki sposób, że oznaczałoby ono każde miejsce, w którym mogą być odczuwalne negatywne konsekwencje zdarzenia, które spowodowało szkodę rzeczywiście powstałą w innym miejscu” (17).

38.      W konsekwencji Trybunał orzekł, że „pojęcie to nie może być interpretowane jako obejmujące swym zakresem miejsce, gdzie poszkodowany […] miał ponieść szkodę majątkową będącą następstwem pierwotnej szkody, która wystąpiła i którą poniósł on w innym umawiającym się państwie” (18).

39.      W celu lepszego zrozumienia ww. wyroku w sprawie Marinari należy przypomnieć, że w sprawie tej osoba fizyczna, mająca miejsce zamieszkania we Włoszech, pozwała do włoskiego sądu Lloyd’s Bank z siedzibą w Londynie na tej podstawie, że działania pracowników tego banku doprowadziły do zajęcia weksli własnych, które w nim zdeponowała, ze względu na ich podobno wątpliwe pochodzenie oraz do jej aresztowania na terytorium Wielkiej Brytanii. W swym pozwie powód wniósł do sądu, po pierwsze, o wypłatę na jego rzecz równowartości weksli własnych, które nie zostały mu zwrócone, a po drugie, o naprawienie szkody poniesionej przez niego w wyniku jego zatrzymania, a także w wyniku zerwania pewnych umów i naruszenia jego dobrego imienia.

40.      Jak podkreślił w swojej opinii w ww. sprawie Marinari rzecznik generalny Darmon, chodzi w niej o sytuację, w której zdarzenie wywołujące szkodę (działanie zarzucane pracownikom banku) i bezpośrednie negatywne skutki (zajęcie weksli własnych i uwięzienie powoda) są umiejscowione w obrębie jednego terytorium (Zjednoczone Królestwo) i w której te pierwotne szkody spowodowały zmniejszenie majątku poszkodowanego (straty finansowe będące wynikiem zerwania pewnych umów) w innym umawiającym się państwie (Włochy) (19).

41.      Opisana sytuacja różni się zatem od sytuacji rozpoznawanej przez Trybunał w sprawie Mines de potasse d’Alsace zakończonej ww. wyrokiem, w której miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, znajdowało się na terytorium innego umawiającego się państwa niż państwo, w którym wystąpiła, co do zasady, szkoda, i w której niezbędne było zatem ustanowienie możliwości wyboru jurysdykcji w celu zapobieżenia wyłączeniu jednego z dwóch istotnych dla sprawy łączników w zakresie oceny przesłanek odpowiedzialności.

42.      Innymi słowy, w ww. sprawie Marinari jedynym argumentem powołanym na rzecz uznania jurysdykcji sądów we Włoszech zamiast sądów brytyjskich jest fakt, że powód poniósł we Włoszech szkodę finansową będącą następstwem pierwotnej szkody, która wystąpiła i którą poniósł on w Zjednoczonym Królestwie. Ten łącznik nie został uznany za wystarczająco istotny, by uzasadnić zapewnienie jurysdykcji sądom włoskim.

43.      Powołane orzecznictwo jest zgodne z logiką ww. wyroku w sprawie Dumez France i Tracoba.

44.      W ww. sprawie Dumez France i Tracoba powoływana szkoda była bowiem jedynie pośrednią konsekwencją szkody pierwotnie poniesionej przez inne osoby prawne, które stały się bezpośrednio poszkodowane w następstwie szkody, która miała miejsce w miejscu innym niż to, w którym poszkodowany w sposób pośredni lub na zasadzie rykoszetu poniósł własną szkodę.

45.      Wobec powyższych okoliczności Trybunał orzekł, że „[…] wyrażenie »miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę«, występujące w art. 5 pkt 3 Konwencji […] może być rozumiane tylko jako oznaczające miejsce, w którym zdarzenie będące przyczyną szkody, stanowiące podstawę odpowiedzialności z tytułu popełnienia czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego, wywołało bezpośrednio negatywne skutki względem podmiotu bezpośrednio poszkodowanego” (20). Oznacza to, że powołane przepisy Konwencji nie mogą być interpretowane jako „zezwalające powodowi powołującemu się na szkodę będącą, jego zdaniem, wynikiem szkody poniesionej przez inne osoby – poszkodowane bezpośrednio w wyniku zdarzenia wywołującego szkodę – na pozywanie sprawcy tego zdarzenia przed sąd miejsca, w którym powód stwierdził istnienie szkody na swoim majątku” (21).

46.      Podobnie jak Zeki Karan, rząd austriacki i Komisja Wspólnot Europejskich uważam, że to, co odnosi się zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w ww. wyrokach w sprawie Dumez France i Tracoba oraz w sprawie Marinari do szkody majątkowej kolejnej lub pośredniej, czyli ubocznej względem pierwotnej szkody, która wystąpiła i którą bezpośrednio poszkodowany poniósł w innym umawiającym się państwie, tym bardziej i bezwzględnie odnosi się do szkody majątkowej, która jednocześnie i w tym samym stopniu wywiera wpływ w innym umawiającym się państwie niż państwo, w którym wystąpiła i w którym ten poszkodowany ją poniósł.

47.      W takim przypadku bowiem żadne okoliczności nie uzasadniają przyznania jurysdykcji sądom innego umawiającego się państwa niż to, na którego terytorium umiejscowione są zarówno zdarzenie wywołujące szkodę, jak i wystąpienie szkody w całości, czyli wszystkie przesłanki warunkujące ustalenie odpowiedzialności. Z punktu widzenia postępowania dowodowego i organizacji postępowania takie nowe przyznanie jurysdykcji nie odpowiadałoby żadnym obiektywnym potrzebom. Dopuszczenie przyznania jurysdykcji prowadziłoby do rozszerzenia przysługującej powodowi możliwości wyboru w stopniu wykraczającym poza szczególne okoliczności uzasadniające to przyznanie.

48.      Po trzecie, jeśli chodzi o konieczność określenia pewnego i przewidywalnego sposobu przyznawania jurysdykcji, warto przypomnieć, że – zdaniem Trybunału – stanowi ona zasadniczy cel Konwencji (22).

49.      Ponadto powiązanie przyznania jurysdykcji z miejscem zamieszkania powoda, w którym znajduje się „ośrodek jego interesów majątkowych” byłoby oczywiście sprzeczne z tym zasadniczym celem.

50.      Jak bowiem słusznie podkreśliła Komisja, istnieje poważne ryzyko, że określenie właściwych sądów w oparciu o miejsce zamieszkania powoda lub miejsce, w którym znajduje się „ośrodek interesów majątkowych”, prowadzi do znacznych trudności, zwłaszcza że miejsca te, nawet ustalone, nie muszą się pokrywać zarówno de iure, jak i de facto.

51.      Wynika z tego, że omówione kryteria jurysdykcji nie odpowiadają również wymogowi przewidywalności powoływanemu przez Trybunał, tym bardziej przy założeniu, że miejsce zamieszkania lub miejsce, w którym znajduje się „ośrodek interesów majątkowych”, mogą w podobnych okolicznościach zmieniać się stosownie do woli powoda (23). Nie jest zatem wykluczone, że taki system, umożliwiając poszkodowanemu określenie właściwego sądu poprzez wybór lub zmianę jego miejsca zamieszkania lub „ośrodka jego interesów majątkowych”, przyczyniałby się do rozwoju instytucji „forum shopping”.

52.      Na pytanie prejudycjalne należy zatem odpowiedzieć, że art. 5 pkt 3 Konwencji należy interpretować w ten sposób, że wyrażenie „miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” nie oznacza miejsca zamieszkania powoda, w którym znajduje się „ośrodek jego interesów majątkowych” i w którym miał on ponieść, z powodu utraty pewnych składników majątku, szkodę finansową dotykającą cały jego majątek, która miała miejsce w innym umawiającym się państwie.

V –    Wnioski

53.      Mając na względzie całość powyższych rozważań, proponuję, aby na pytanie skierowane przez Oberster Gerichtshof Trybunał udzielił następującej odpowiedzi:

54.      „Artykuł 5 pkt 3 Konwencji z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, zmienionej przez Konwencję z dnia 9 października 1978 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Danii, Irlandii, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Konwencję z dnia 25 października 1982 r. w sprawie przystąpienia Republiki Greckiej, Konwencję z dnia 26 maja 1989 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii i Republiki Portugalskiej oraz przez Konwencję z dnia 29 listopada 1996 r. w sprawie przystąpienia Republiki Austrii, Republiki Finlandii i Królestwa Szwecji należy interpretować w ten sposób, że wyrażenie »miejsce, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę« nie oznacza miejsca zamieszkania powoda, w którym znajduje się »ośrodek jego interesów majątkowych« i w którym miał on ponieść, z powodu utraty pewnych składników majątku, szkodę finansową dotykającą cały jego majątek, która miała miejsce w innym umawiającym się państwie”.

---

1 – Język oryginału: francuski.

---

2  – Dz.U. 1972, L 299, str. 32. Zmieniona przez Konwencję z dnia 9 października 1978 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Danii, Irlandii oraz Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Dz.U. L 304, str. 1, i – tekst zmieniony – str. 77), Konwencję z dnia 25 października 1982 r. w sprawie przystąpienia Republiki Greckiej (Dz.U. L 388, str. 1), Konwencję z dnia 26 maja 1989 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii i Republiki Portugalskiej (Dz.U. L 285, str. 1) oraz przez Konwencję z dnia 29 listopada 1996 r. w sprawie przystąpienia Republiki Austrii, Republiki Finlandii i Królestwa Szwecji (Dz.U. 1997, C 15, str. 1, zwana dalej „Konwencją”). Wersja skonsolidowana tej Konwencji, zmienionej przez cztery ww. konwencje w sprawie przystąpienia, została opublikowana w Dz.U. 1998, C 27, str. 1.

---

3  – Wyrok z dnia 30 listopada 1976 r. w sprawie 21/76 Bier, zwany wyrokiem w sprawie „Mines de potasse d’Alsace”, Rec. str. 1735, pkt 24 i 25.

---

4  – Twierdzenie to zostało potwierdzone w toku rozprawy przed Trybunałem. Wydaje się bowiem, że jedynie R. Kronhofer i spółka Protectas byli związani stosunkami umownymi. R. Kronhofer dodał, że nie pozwał spółki Protectas w celu ustalenia jej odpowiedzialności umownej (w związku z ewentualnym obowiązkiem udzielenia informacji lub porady), ponieważ spółka ta znajdowała się w stanie upadłości.

---

5  – Sąd krajowy powołuje się na wyroki: z dnia 11 stycznia 1990 r. w sprawie C-220/88 Dumez France i Tracoba, Rec. str. I-49; z dnia 7 marca 1995 r. w sprawie C-68/93 Shevill i in., Rec. str. I-415 i z dnia 19 września 1995 r. w sprawie C-364/93 Marinari, Rec. str. I-2719.

---

6  – W tym względzie okoliczności sporu przed sądem krajowym są mniej skomplikowane od okoliczności w sprawie 189/87 Kalfelis, zakończonej wyrokiem Trybunału z dnia 27 września 1988 r., Rec. str. 5565, dotyczącej powództwa o odszkodowanie opartego zarówno na „stosunku umownym”, jak i na „czynie niedozwolonym lub czynie podobnym do czynu niedozwolonego”. W tym przypadku Trybunał orzekł, że sąd właściwy zgodnie z art. 5 pkt 3 Konwencji do rozpoznania części powództwa opartego na podstawie deliktowej nie jest właściwy do rozpoznania pozostałych części tego powództwa, które nie są oparte na podstawie deliktowej.

---

7  – Punkt 16.

---

8  – Odnośnie do uregulowań przewidzianych dla konsumenta zob. w szczególności wyrok z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie C-96/00 Gabriel, Rec. str. I-6367, pkt 39.

---

9  – Zobacz podobnie w szczególności ww. wyroki w sprawach Dumez France i Tracoba (pkt 19) oraz Marinari (pkt 13) oraz wyrok z dnia 27 października 1998 r. w sprawie C-51/97 Réunion européenne i in., Rec. str. I-6511, pkt 29.

---

10  – Zobacz podobnie ww. wyrok w sprawie Kalfelis (pkt 19).

---

11  – Zobacz podobnie ww. wyroki w sprawach Marinari (pkt 13) i Réunion européenne i in. (pkt 29).

---

12  – Zobacz ww. wyrok w sprawie Dumez France i Tracoba (pkt 17). Zobacz również ww. wyroki w sprawach Mines de potasse d’Alsace (pkt 10 i 11), Schevill i in. (pkt 19), Marinari (pkt 10) i Réunion européenne i in. (pkt 27).

---

13  – Przedmiotem tej sprawy było transgraniczne zanieczyszczenie będące wynikiem odprowadzania we Francji do wód Renu słonych odpadów, które spowodowały wystąpienie szkód u ogrodnika zamieszkałego w Niderlandach.

---

14  – Ibidem (pkt16).

---

15  – Ibidem (pkt 17, w związku z pkt 15).

---

16  – Ibidem (pkt 19).

---

17  – Punkt 14 (powtórzony w ww. wyroku w sprawie Réunion européenne i in., pkt 30).

---

18  – Ibidem (pkt 15).

---

19  – Punkty 26 i 27.

---

20  – Wyżej wymieniony wyrok w sprawie Dumez France i Tracoba (pkt 20).

---

21  – Ibidem (pkt 22).

---

22  – Zobacz podobnie wyroki: z dnia 4 marca 1982 r. w sprawie 38/81 Effer, Rec. str. 825, pkt 6; z dnia 15 stycznia 1985 r. w sprawie 241/83 Rösler, Rec. str. 99, pkt 23; z dnia 17 czerwca 1992 r. w sprawie C-26/91 Handte, Rec. str. I-3967, pkt 18 i 19; z dnia 13 lipca 1993 r. w sprawie C-125/92 Mulox IBC, Rec. str. I-4075, pkt 11; ww. wyrok w sprawie Marinari (pkt 19); z dnia 3 lipca 1997 r. w sprawie C-269/95 Benincasa, Rec. str. I-3767, pkt 29 i ww. wyrok w sprawie Réunion européenne i in. (pkt 34 i 36).

---

23  – Zobacz podobnie ww. wyroki w sprawach Dumez France i Tracoba (pkt 19) oraz Réunion européenne i in. (pkt 34).