WYROK SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI (siódma izba)

z dnia 10 grudnia 2008 r.

Sprawa T‑57/99

Albert Nardone

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich

Służba publiczna – Urzędnicy – Skarga o odszkodowanie – Choroba zawodowa – Narażenie na działanie azbestu i innych substancji

Przedmiot: Skarga mająca za przedmiot żądanie odszkodowania za rzekomo poniesioną przez skarżącego szkodę w związku z zawinionym zachowaniem Komisji polegającym na narażeniu skarżącego na przebywanie w środowisku zakurzonym i skażonym azbestem.

Orzeczenie: Komisja wypłaci Albertowi Nardone’owi 66 000 EUR tytułem odszkodowania. W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona. Każda strona pokrywa własne koszty.

Streszczenie

1.      Urzędnicy – Zabezpieczenie społeczne – Ubezpieczenie z tytułu wypadków i chorób zawodowych – Odszkodowanie ryczałtowe na podstawie regulaminu pracowniczego – Wniosek o dodatkowe odszkodowanie z tytułu zawinienia mogącego powodować powstanie odpowiedzialności instytucji

(regulamin pracowniczy, art. 73)

2.      Urzędnicy – Niezdolność do pracy – Obowiązek badania przez administrację zdatności do pracy urzędnika składającego rezygnację – Brak

(regulamin pracowniczy, art. 78)

3.      Postępowanie – Koszty – Ustalenie – Koszty podlegające zwrotowi – Pojęcie – Koszty poniesione w ramach postępowania poprzedzającego wniesienie skargi –Wyłączenie

(regulamin pracowniczy, art. 90, 91)

4.      Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom

(art. 288 akapit drugi WE)

1.      Urzędnik cierpiący na chorobę zawodową jest wyłącznie uprawniony do żądania dodatkowego odszkodowania na podstawie zasad ogólnych, jeśli system wprowadzony na podstawie art. 73 regulaminu pracowniczego nie zezwala na stosowne odszkodowanie. Ta zasada prawna, której celem jest uniknięcie sytuacji, w której urzędnicy otrzymują podwójne odszkodowanie, znajduje konsekwentne zastosowanie i nie podlega co do zasady żadnym odstępstwom. Tym samym ewentualne świadczenia otrzymane na podstawie regulaminu pracowniczego winny zostać uwzględnione do celów oszacowania podlegającej naprawieniu szkody, w zakresie, w jakim naprawiają tę samą szkodę, której naprawienia żąda się w ramach skargi o odszkodowanie.

Skarga o odszkodowanie jest przedwczesna, gdy nie można jeszcze ocenić stosownego charakteru odszkodowania na podstawie regulaminu pracowniczego, o które skarżący mógłby się ubiegać. O ile zwykle szybsze i prostsze dla urzędnika jest wykazanie, że jest on uprawniony do ryczałtowego wynagrodzenia na podstawie art. 73 regulaminu pracowniczego, niż wykazanie, że spełnione są przesłanki konieczne do powstania pozaumownej odpowiedzialności Wspólnoty, o tyle nie jest tak w każdym przypadku. To właśnie w świetle ekonomiki postępowania, zasady wymagającej równoważenia różnych czynników obecnych w poszczególnych przypadkach, sąd wspólnotowy uzależnia dopuszczalność skargi o odszkodowanie na podstawie prawa powszechnego od wyczerpania drogi dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 73 regulaminu pracowniczego. Można zatem stwierdzić dopuszczalność takiej skargi, gdy postępowanie w sprawie odszkodowania na podstawie regulaminu pracowniczego stało się przewlekłe. Ponadto, w przypadku gdyby przyznane w ramach takiej skargi odszkodowanie naprawiało szkody, których naprawienia żąda się również na podstawie systemu odszkodowania przewidzianego w art. 73 regulaminu pracowniczego, kwota tego odszkodowania powinna zostać potrącona od sumy ewentualnych świadczeń otrzymanych przez skarżącego na podstawie regulaminu pracowniczego w oparciu o zasadę zapobiegającą zbiegowi odszkodowań.

(zob. pkt 53–58)

Odesłanie: Trybunał, sprawa C‑257/98 P Lucaccioni przeciwko Komisji, 9 września 1999 r., Rec. s. I‑5251, pkt 23; Sąd Pierwszej Instancji, sprawa T‑165/95 Lucaccioni przeciwko Komisji, 14 maja 1998 r., RecFP s. I‑A‑203, II‑627, pkt 72; Sąd Pierwszej Instancji, sprawa T‑300/97 Latino przeciwko Komisji, 15 grudnia 1999 r., RecFP s. I‑A‑259, II‑1263, pkt 94, 95

2.      Z orzecznictwa Trybunału ani z żadnego innego źródła prawa wspólnotowego nie wynika, aby istniał po stronie instytucji uogólniony obowiązek badania zdatności do pracy urzędnika w przypadku jego dobrowolnego odejścia ze służby.

Jeśli urzędnik uważa, że stan zdrowia zmusza go do opuszczenia stanowiska pracy, powinien przed swym odejściem złożyć wniosek, zgodnie z art. 90 regulaminu pracowniczego, o przyznanie renty inwalidzkiej w oparciu o art. 78. W braku takiego wniosku urzędnik ten jest wyłącznie odpowiedzialny za to, że nie wypłacono mu renty inwalidzkiej, pod warunkiem że taka renta mu się należy.

(zob. pkt 130, 131)

Odesłanie: Sąd Pierwszej Instancji, sprawa T‑59/01 Nardone przeciwko Komisji, 26 lutego 2003 r., RecFP s. I‑A‑55, II‑323, pkt 38, 40

3.      Wynagrodzenie za usługi świadczone przez adwokata lub radcę prawnego na etapie postępowania poprzedzającego wniesienie skargi przewidzianego w art. 90 i 91 regulaminu pracowniczego nie stanowi kosztów podlegających zwrotowi. Zgodnie z logiką systemu postępowania poprzedzającego wniesienie skargi przewidzianego w regulaminie pracowniczym, urzędnik nie musi być na tym etapie reprezentowany, natomiast z drugiej strony administracja nie powinna interpretować zażaleń w sposób restrykcyjny, lecz przeciwnie, przyjmować szeroką wykładnię. W rezultacie, poza wyjątkowymi okolicznościami, urzędnik nie może uzyskać zwrotu kosztów, w tym wynagrodzenia swoich doradców w ramach skargi o odszkodowanie.

(zob. pkt 139, 140)

Odesłanie: Sąd Pierwszej Instancji, sprawa T‑84/91 DEP Meskens przeciwko Parlamentowi, 5 lipca 1993 r., Rec. s. II‑757, pkt 14; Sąd Pierwszej Instancji, sprawa T‑34/03 Hecq przeciwko Komisji, 6 maja 2004 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑143, II‑639, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo; Sąd Pierwszej Instancji, sprawy połączone T‑155/03, T‑157/03 i T‑331/03 Cwik przeciwko Komisji, 13 grudnia 2005 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑411, II‑1865, pkt 199 i przytoczone tam orzecznictwo

4.      Powstanie pozaumownej odpowiedzialności Wspólnoty Europejskiej zakłada, jako pierwszy warunek, wykazanie wystarczająco istotnego naruszenia normy prawnej nadającej prawa jednostkom. Rozstrzygającym kryterium dla uznania, że wymóg, by naruszenie prawa było wystarczająco istotne, został spełniony, zwłaszcza gdy dana instytucja wspólnotowa korzysta z szerokiego zakresu uznania, jest kryterium oczywistego i poważnego naruszenia przez tę instytucję granic jej uznania. Jeśli uznanie instytucji jest znacznie ograniczone, czy wręcz nieistniejące zwykłe naruszenie prawa wspólnotowego może wystarczyć dla ustalenia istnienia wystarczająco istotnego naruszenia.

Przesłanki powstania odpowiedzialności Wspólnoty za szkody wyrządzone jej urzędnikom i byłym urzędnikom z uwagi na naruszenie prawa wspólnotowego nie powinny, w braku szczególnego uzasadnienia, różnić się od przesłanek regulujących odpowiedzialność Wspólnoty względem innych jednostek.

Służby medyczne instytucji wspólnotowej powinny, w oparciu o obowiązek staranności, uprzedzić urzędnika o istnieniu jakiejkolwiek choroby, która wynika z jego akt, i powinny przestrzec go przed zachowaniami niebezpiecznymi dla jego zdrowia, co wymaga przekazania mu wszelkich istotnych w tym względzie danych i wskazówek. Służby medyczne powinny również uprzedzić urzędnika o czynnikach ryzyka mogących wywołać chorobę. Ewentualne naruszenie tych obowiązków może powodować powstanie odpowiedzialności danej instytucji. Tym samym, obowiązek staranności stanowi normę prawną, której naruszenie może powodować powstanie odpowiedzialności Wspólnoty Europejskiej.

Komisja popełnia przewinienie stanowiące wystarczająco istotne naruszenie jej obowiązku staranności, gdy zobowiązuje urzędnika do pracy w niezdrowych warunkach i nie podejmuje kroków pozwalających na ich poprawę, chociaż lekarz zakładowy kilkakrotnie zwracał jej uwagę na tę sytuację.

(zob. pkt 162, 164, 166, 171–173)

Odesłanie: Trybunał, sprawa C‑352/98 P Bergaderm i Goupil przeciwko Komisji, 4 lipca 2000 r., Rec. s. I‑5291, pkt 41, 43, 44; Sąd Pierwszej Instancji, sprawa T‑36/89 Nijman przeciwko Komisji, 25 września 1991 r., Rec. s. II‑699, pkt 36, 37; Sąd Pierwszej Instancji, sprawa T‑90/95 Gill przeciwko Komisji, 18 grudnia 1997 r., RecFP s. I‑A‑471, II‑1231, pkt 34; Sąd Pierwszej Instancji, sprawy połączone T‑198/95, T‑171/96, T‑230/97, T‑174/98 i T‑225/99 Comafrica i Dole Fresh Fruit Europe przeciwko Komisji, 12 lipca 2001 r., Rec. s. II‑1975, pkt 134