KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 17.4.2024

COM(2024) 171 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1005/2008 ustanawiającego wspólnotowy system zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania (rozporządzenie w sprawie połowów NNN)

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1005/2008 ustanawiającego wspólnotowy system zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY    

1.    Wprowadzenie    

2.    Postępy od czasu sprawozdania z 2020 r.    

a)    Wdrażanie środków zwalczania połowów NNN w UE    

i)    Zmiany podstawy prawnej – przegląd systemu kontroli rybołówstwa i zmiany w rozporządzeniu w sprawie połowów NNN    

ii)    Odstraszające kary    

iii)    Wdrożenie unijnego systemu świadectw połowowych na podstawie rozporządzenia w sprawie połowów NNN    

iv)    Obywatele prowadzący/wspierający połowy NNN    

v)    Wzajemna pomoc    

vi)    Wykaz statków NNN    

b)    Międzynarodowe ramy zwalczania połowów NNN    

i)    Współpraca dwustronna z państwami trzecimi    

ii)    Współpraca regionalna i wielostronna    

c)    Współpraca z zainteresowanymi stronami    

3.    Główne wyzwania związane z wdrażaniem rozporządzenia w sprawie połowów NNN    

a)    W UE    

b)    Poza UE    

4.    Wnioski    

1.Wprowadzenie

Niniejsze sprawozdanie okresowe zawiera aktualne informacje dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie najważniejszych postępów w zakresie stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1005/2008 ustanawiającego wspólnotowy system zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania („rozporządzenie w sprawie połowów NNN”) 1 . Spełnia ono wymóg sprawozdawczy określony w art. 55 ust. 2 rozporządzenia w sprawie połowów NNN i opiera się na informacjach przekazanych przez państwa członkowskie na podstawie art. 55 ust. 1 2 , na własnych uwagach Komisji oraz na ocenie wszelkich istotnych informacji od 2020 r. 3  

W ciągu 14 lat od wejścia w życie rozporządzenia w sprawie połowów NNN Unia Europejska została uznana na całym świecie za jeden z głównych podmiotów w zwalczaniu nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów (połowów NNN). W ramach unijnego systemu kontroli wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) oraz zaktualizowanego programu międzynarodowego zarządzania oceanami 4 przyjętego przez UE stosuje się podejście do połowów NNN zakładające „zero tolerancji” 5 . Rozporządzenie w sprawie połowów NNN wnosi wkład w działania, które zmierzają do wyeliminowania połowów NNN, zgodnie z zobowiązaniem UE do realizacji celu 14 Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 6 .

Rozporządzenie w sprawie połowów NNN zawiera dwa zasadnicze filary: (i) system świadectw połowowych, w którym dzięki identyfikowalności zapobiega się wprowadzaniu na rynek UE produktów rybołówstwa pochodzących z połowów NNN, oraz (ii) współpracę dwustronną z państwami trzecimi, która wspiera zarządzanie rybołówstwem w państwach trzecich i pomaga im skuteczniej wypełniać zobowiązania regionalne i międzynarodowe.

Podejście UE do zapobiegania połowom NNN oraz ich powstrzymywania i eliminowania jest przewidziane w międzynarodowym prawie dotyczącym rybołówstwa; ponadto – oprócz rozporządzenia w sprawie połowów NNN – opiera się ono na rozporządzeniu w sprawie kontroli 7 , rozporządzeniu w sprawie zrównoważonego zarządzania zewnętrznymi flotami rybackimi 8 oraz na wdrożonych do prawa UE środkach ustanowionych przez regionalne organizacje ds. zarządzania rybołówstwem (RFMO).

W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono główne działania, które przyczyniły się do osiągnięcia celów polityki UE w zakresie zapobiegania połowom NNN oraz ich powstrzymywania i eliminowania w latach 2020–2023. Działania te obejmują zmiany legislacyjne w tym okresie, starania na rzecz ulepszenia dostępnych narzędzi oraz współpracę z najważniejszymi zainteresowanymi stronami. Ponadto w sprawozdaniu określono główne wyzwania związane z wdrażaniem rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

2.Postępy od czasu sprawozdania z 2020 r.

W sprawozdaniu z 2020 r. zapowiedziano kolejne prace nad modernizacją rozporządzenia w sprawie połowów NNN i zwiększeniem jego skuteczności, w szczególności przy pomocy digitalizacji systemu świadectw połowowych, funkcjonującego wcześniej w formie papierowej. Podkreślono konieczność dalszej współpracy z państwami trzecimi i wspierania zaangażowania tych państw w zwalczanie połowów NNN. W niniejszej sekcji opisano postępy poczynione w obu obszarach.

Ponadto przedstawiono w niej przegląd prac nad wdrożeniem zaleceń z kontroli Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (ETO) z 2022 r. dotyczącej działań UE na rzecz zwalczania nielegalnych połowów („sprawozdanie specjalne ETO”). Sprawozdanie specjalne ETO zawiera zalecenia dotyczące kar nakładanych przez państwa członkowskie za nielegalne połowy oraz systemów kontroli mających na celu zapobieganie przywozowi nielegalnych produktów rybołówstwa do UE.

a)Wdrażanie środków zwalczania połowów NNN w UE

i)Zmiany podstawy prawnej – przegląd systemu kontroli rybołówstwa i zmiany w rozporządzeniu w sprawie połowów NNN 

Przegląd unijnego systemu kontroli rybołówstwa zakończył się pomyślnie pod koniec 2023 r. 9 Nowe przepisy zapewniły bardziej skuteczny i zharmonizowany system kontroli rybołówstwa oraz zmodernizowały kontrolę działalności połowowej zarówno statków UE, jak i statków prowadzących połowy na wodach UE.

W ramach przeglądu przy pomocy ukierunkowanych zmian w rozporządzeniu w sprawie połowów NNN wprowadzono obowiązek prawny stosowania narzędzi cyfrowych w celu wdrożenia systemu świadectw połowowych oraz zaostrzono kontrole przywozu poprzez poprawę identyfikowalności produktów przywożonych do UE.

Egzekwowanie przepisów oraz kary

Przegląd unijnego systemu kontroli rybołówstwa w znacznym stopniu przyczynia się do harmonizacji egzekwowania przepisów 10 . Przepisy dotyczące egzekwowania przepisów rozporządzenia w sprawie połowów NNN zmieniono w ramach rozporządzenia w sprawie kontroli, aby wprowadzić minimalne administracyjne kary finansowe lub stawki standardowe za niektóre poważne naruszenia WPRyb. Ponadto dzięki zmienionym przepisom rozszerzono wykaz poważnych naruszeń i ustanowiono naruszenia uznawane za poważne we wszystkich okolicznościach. Rozdział IX rozporządzenia w sprawie połowów NNN został zatem zmieniony, aby zapewnić spójność z nowymi przepisami dotyczącymi egzekwowania przyjętymi na mocy rozporządzenia w sprawie kontroli.

Obowiązkowe stosowanie narzędzi cyfrowych i lepsza identyfikowalność

Zmiany do rozporządzenia w sprawie połowów NNN przyjęte w kontekście przeglądu systemu kontroli rybołówstwa wprowadziły przepisy prawne, które nakładają wymóg stosowania systemu informatycznego CATCH, stanowiącego wdrożenie unijnego systemu świadectw połowowych. Unijni importerzy i organy państw członkowskich będą musieli korzystać z CATCH od 10 stycznia 2026 r., co zapewnia czas na rozwój technologii informatycznych, szkolenia, promocję i testowanie.

CATCH jest ogólnounijnym systemem informatycznym w czasie rzeczywistym, który umożliwia centralne zarządzanie wszystkimi informacjami, danymi i dokumentami. Ma on na celu poprawę skuteczności unijnego systemu świadectw połowowych i umożliwi elektroniczne składanie świadectw połowowych i dokumentów dołączonych do produktów rybołówstwa przywożonych do UE. Pozwoli to zharmonizować system i ulepszyć kontrole przywozu.

Ponadto zmiany w rozporządzeniu w sprawie połowów NNN zmieniły treść świadectwa połowowego i dokumentów towarzyszących. Celem zmian była poprawa identyfikowalności i kontroli produktów rybołówstwa przeznaczonych na rynek UE dzięki gromadzeniu dodatkowych informacji niezbędnych do prawidłowej identyfikacji produktów rybołówstwa, powiązanej działalności połowowej i przepływów handlowych.

Kolejna istotna zmiana polega na rozszerzeniu wymogu wydawania oświadczenia w sprawie przetwarzania na produkty rybołówstwa przetworzone w tym samym państwie, co państwo bandery statku rybackiego. Ma to zwiększyć identyfikowalność wszystkich przesyłek wprowadzanych do UE oraz zapewnić prawidłowe funkcjonowanie zarządzania ilością w ramach CATCH.

Poza tym upoważniono Komisję do opracowania prawa wtórnego, aby uzupełnić wymogi dotyczące dokumentacji w zakresie identyfikowalności produktów rybołówstwa i ich transportu na rynek UE.

Chociaż stosowanie CATCH będzie obowiązkowe wyłącznie dla podmiotów unijnych i organów państw członkowskich, operatorzy i organy z państw trzecich również będą mogli tworzyć, zatwierdzać i przekazywać świadectwa połowowe i powiązane dokumenty bezpośrednio w ramach systemu.

Unijne kryteria określania ryzyka w ramach systemu świadectw połowowych

Na podstawie zmienionego art. 17 ust. 3 rozporządzenia w sprawie połowów NNN wszystkie państwa członkowskie muszą obecnie stosować unijne kryteria określania ryzyka przy sprawdzaniu przywozu w ramach systemu świadectw połowowych. Zapewni to bardziej spójne podejście do kontroli świadectw połowowych przy przywozie, a jednocześnie przyniesie korzyści płynące ze zautomatyzowanych kontroli krzyżowych danych w CATCH. Przedtem państwa członkowskie miały możliwość wyboru krajowych kryteriów określania ryzyka, co utrudniało harmonizację kontroli przywozu.

Środki dodatkowe w przypadku niewspółpracujących państw trzecich w zakresie zwalczania połowów NNN

Inna zmiana rozporządzenia w sprawie połowów NNN dotyczy art. 38, w którym jest mowa o środkach mających zastosowanie do niewspółpracujących państw trzecich, po umieszczeniu ich w wykazie zgodnie z art. 33 rozporządzenia w sprawie połowów NNN. Oprócz zakazu wywozu przez takie państwa produktów rybołówstwa morskiego do UE, nowe środki uniemożliwiają statkom rybackim, które pływają pod banderą tych państw umieszczonych w wykazie, dostęp do portów UE 11 . Ponadto unijni beneficjenci rzeczywiści, którzy są armatorami lub właścicielami statków rybackich pod banderą takich państw, będą musieli teraz wystąpić o ich wyrejestrowanie.

II)Odstraszające kary

W następstwie zaleceń ETO i badania dotyczącego systemów kar Komisja współpracuje z państwami członkowskimi nad jednolitym i skutecznym stosowaniem odstraszających kar poprzez stałe kontrole i monitorowanie. Od 2022 r. Komisja zainicjowała 15 postępowań w ramach EU Pilot lub innych rodzajów wymiany listów 12 z państwami członkowskimi dotyczących ich systemów kar. Aby zaradzić niedociągnięciom w państwach członkowskich i w zależności od wyników postępowań w ramach EU Pilot, Komisja może być na późniejszym etapie zmuszona do podjęcia działań naprawczych, żeby zagwarantować, by systemy kar były skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Te działania naprawcze mogą obejmować plany działania, postępowania administracyjne lub postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

III)Wdrożenie unijnego systemu świadectw połowowych na podstawie rozporządzenia w sprawie połowów NNN

Jako jeden z największych światowych importerów produktów rybołówstwa UE musi zagwarantować, aby produkty pochodzące z połowów NNN nie docierały na jej rynek.

93 państwa trzecie zgłosiły Komisji organy krajowe upoważnione do potwierdzania prawdziwości informacji zawartych w świadectwach połowowych wydanych dla produktów wywożonych na rynek UE („właściwe organy”). W latach 2020–2021 właściwym organom państw członkowskich przedłożono około 400 000 świadectw połowowych i 59 000 oświadczeń w sprawie przetwarzania w odniesieniu do przywozu 13 . W okresie sprawozdawczym wydano łącznie 93 odmowy dotyczące przywozu na rynek UE przesyłek produktów rybołówstwa w ramach systemu świadectw połowowych na podstawie rozporządzenia w sprawie połowów NNN 14 . 

Sprawozdanie specjalne ETO zawiera ocenę skuteczności systemów kontroli mających na celu zapobieganie przywozowi nielegalnych produktów rybołówstwa do UE. Zalecono, by Komisja kontynuowała digitalizację systemu świadectw połowowych, dążyła do jednolitego stosowania kryteriów określania ryzyka, a także monitorowała zakres i jakość kontroli stosowanych przez państwa członkowskie oraz podjęła niezbędne działania. Zmienione rozporządzenie w sprawie połowów NNN uwzględnia zalecenia dotyczące digitalizacji oraz spójnego stosowania kryteriów określania ryzyka.

W latach 2020–2023 Komisja współpracowała z państwami członkowskimi nad usprawnieniem CATCH, wprowadzając dodatkowe zmiany techniczne, które odzwierciedlają zmiany w rozporządzeniu w sprawie połowów NNN. Ponadto we współpracy z państwami członkowskimi i Europejską Agencją Kontroli Rybołówstwa (EFCA) zidentyfikowano automatyczne ostrzeżenia oparte na kontrolach krzyżowych danych, a kilka z tych ostrzeżeń już opracowano.

W zmienionych przepisach rozporządzenia w sprawie połowów NNN jest mowa o interoperacyjności CATCH z unijnym środowiskiem jednego okienka w dziedzinie ceł ustanowionym rozporządzeniem (UE) 2022/2399 15 w celu usprawnienia ogólnych procedur przywozu i kontroli przywozu produktów rybołówstwa. Komisja zadbała o finansowanie tego celu i obecnie określa specyfikacje techniczne przyszłego systemu. Interoperacyjność należy wprowadzić do 10 stycznia 2028 r. Ułatwi to procedury przywozu i kontrole produktów rybołówstwa wykraczające poza zakres polityki zwalczania połowów NNN.

W celu dalszej poprawy zarządzania ryzykiem przez państwa członkowskie Komisja dokona przeglądu unijnych kryteriów określania ryzyka 16 przed wejściem w życie nowych przepisów, biorąc pod uwagę cechy statystyczne CATCH.

Jak ustalono z państwami członkowskimi i EFCA, aby pomóc wszystkim zainteresowanym stronom w bardziej jednolitym stosowaniu systemu świadectw połowowych, Komisja zastąpiła podręcznik użytkowników służący podmiotom i organom w UE zbiorem często zadawanych pytań (FAQ) opublikowanym na stronie internetowej DG MARE 17 .

W tym samym celu i we współpracy z EFCA i państwami członkowskimi Komisja przygotowała wytyczne dotyczące wspólnego podejścia do kontroli i weryfikacji w ramach obecnego systemu świadectw połowowych oraz opracowała kolejne wytyczne, które zawierają więcej informacji na temat przyszłego obowiązkowego stosowania CATCH przez państwa członkowskie 18 .

Zgodnie z zaleceniem zawartym w sprawozdaniu specjalnym ETO dotyczącym monitorowania zakresu i jakości kontroli i weryfikacji stosowanych przez państwa członkowskie Komisja dokonała przeglądu kwestionariusza na potrzeby dwuletnich sprawozdań 19 państw członkowskich z wdrażania rozporządzenia w sprawie połowów NNN. Ponadto Komisja dokonała szczegółowego przeglądu informacji 20 , które państwa członkowskie podały – w niedawnych dwuletnich sprawozdaniach – na temat wdrażania systemu świadectw połowowych. Na podstawie informacji za lata 2022–2023 Komisja zadecyduje o najwłaściwszych działaniach następczych.

Oprócz informacji na temat systemu świadectw połowowych w dwuletnich sprawozdaniach państw członkowskich przekazano również Komisji informacje o wynikach inspekcji w portach oraz bezpośrednich wyładunkach i przeładunkach produktów rybołówstwa przez statki rybackie spoza UE 21 . W latach 2020–2021 około 6 000 statków spoza UE wyładowało produkty rybołówstwa w portach UE, z czego 1 004 statki zostały poddane inspekcji przez państwa członkowskie.

IV)Obywatele prowadzący/wspierający połowy NNN 

Komisja przeprowadziła dogłębną analizę krajowych ram prawnych i środków egzekwowania przepisów, które mają zastosowanie w państwach członkowskich w odniesieniu do obywateli Unii Europejskiej prowadzących lub wspierających połowy NNN. Analiza wykazała, że obowiązki określone w art. 39 i 40 rozporządzenia w sprawie połowów NNN nie zostały jednolicie odzwierciedlone w krajowych porządkach prawnych państw członkowskich. W latach 2017–2021 państwa członkowskie zidentyfikowały 51 przypadków, w których obywatele UE prowadzą lub wspierają połowy NNN, nałożyły kary na 47 obywateli UE i odmówiły przyznania środków unijnych lub publicznych 79 obywatelom UE 22 . Ponadto odnotowano 96 przypadków, w których w drodze wzajemnej pomocy zidentyfikowano obywateli UE prowadzących lub wspierających połowy NNN, oraz 86 przypadków, w których państwa członkowskie wymieniły się informacjami na ten temat z państwami trzecimi 23 .

V)Wzajemna pomoc

Komisja prowadzi ścisłą współpracę z państwami członkowskimi w celu wykrywania połowów NNN oraz zapobiegania im, w tym przez analizę zgłoszeń o podejrzewanych połowach NNN prowadzonych przez statki spoza UE na wodach państw członkowskich 24 .

System wzajemnej pomocy ustanowiony na mocy art. 51 rozporządzenia w sprawie połowów NNN ułatwia współpracę między państwami członkowskimi, Komisją i państwami trzecimi. System pomaga zapewnić odpowiednie dochodzenia i nakładanie kar w przypadku połowów NNN. Umożliwia on wymianę informacji na bieżąco, w szczególności ostrzeżeń, danych wywiadowczych i wyników dochodzeń w sprawie domniemanych połowów NNN. W latach 2020–2023 Komisja wysłała 61 ostrzeżeń do państw członkowskich, aby uzyskać informacje, wskazać obszary potencjalnego ryzyka i udzielić wskazówek dotyczących weryfikacji przywozu. Aktywne korzystanie z systemu wzajemnej pomocy doprowadziło do przypadków wydania odmowy dotyczącej przywozu produktów rybołówstwa uzyskanych w wyniku połowów NNN.

VI)Wykaz statków NNN

Co roku Komisja przyjmuje zaktualizowany unijny wykaz statków NNN oparty na wykazach RFMO 25 . Poza tym Komisja wnosi czynny wkład w sporządzanie przez RFMO wykazów statków NNN w oparciu o dane wywiadowcze, własne dochodzenia i oceny.

b)Międzynarodowe ramy zwalczania połowów NNN

Biorąc pod uwagę globalne skutki połowów NNN, UE kładzie duży nacisk na stałą współpracę i zaangażowanie na rzecz proaktywnego i rygorystycznego działania wszystkich partnerów na szczeblu międzynarodowym, regionalnym i krajowym. Połowy NNN są również jednym z wyzwań wskazanych w zmienionej strategii Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa morskiego 26 , której towarzyszy plan działania zawierający środki zaradcze. W okresie sprawozdawczym Komisja nadal aktywnie współpracowała z partnerami międzynarodowymi, angażując się we współpracę dwustronną z państwami trzecimi UE w ramach dialogów dotyczących połowów NNN, z grupami roboczymi ds. połowów NNN oraz ramami współpracy regionalnej i wielostronnej.

I)Współpraca dwustronna z państwami trzecimi

Komisja w dalszym ciągu współdziałała z wieloma państwami trzecimi i wspierała je w realizacji fundamentalnej reformy ich systemów kontroli rybołówstwa. W okresie sprawozdawczym i pomimo ograniczeń związanych z podróżą spowodowanych pandemią COVID-19 Komisja przeprowadziła ponad 30 wizytacji i wideokonferencji z państwami trzecimi, które aktywnie współpracują z UE na mocy rozporządzenia w sprawie połowów NNN. Ponadto w tym okresie odbyło się 17 posiedzeń grup roboczych ds. połowów NNN.

Odpowiedzialność polityczna za reformy okazała się kluczowa z punktu widzenia dostosowania systemów kontroli rybołówstwa do zobowiązań międzynarodowych i regionalnych. Ogólnie rzecz biorąc, państwa trzecie, z którymi Komisja współpracuje, wykazały silną wolę polityczną, by rozwiązać problem połowów NNN i zaradzić wspólnie stwierdzonym niedociągnięciom. Doświadczenie pokazuje, że silne przywództwo polityczne i wytyczne mogą przynieść trwałe rezultaty w zakresie przestrzegania przepisów w dziedzinie rybołówstwa.

·Dialogi na temat połowów NNN

Dialogi z państwami trzecimi na temat połowów NNN jest jednym z filarów rozporządzenia w sprawie połowów NNN. To, czy Komisja zdecyduje się nawiązać dialog dotyczący połowów NNN z państwem trzecim, zależy od szeregu wskaźników, które pozwalają ocenić przestrzeganie przez dane państwo jego zobowiązań międzynarodowych jako państwa bandery, państwa nadbrzeżnego, państwa portu i państwa zbytu oraz oszacować ryzyko, że dojdzie w nim do połowów NNN.

W rozporządzeniu w sprawie połowów NNN ustanowiono „system kartek ostrzegawczych”, zgodnie z którym Komisja może powiadomić państwo trzecie, że istnieje ryzyko, iż zostanie ono uznane za państwo niewspółpracujące w zakresie zwalczania połowów NNN (procedura wstępnego uznania państwa za niewspółpracujące, tzw. „żółta kartka”) 27 . Na tym etapie Komisja angażuje się w formalny dialog na temat połowów NNN z państwem wstępnie uznanym za niewspółpracujące i nawiązuje współpracę na podstawie planu działania.

Od końca 2020 r. anulowano żółtą kartkę w przypadku jednego państwa, które wprowadziło znaczące reformy w swoim sektorze rybołówstwa. W tym samym okresie wydano dwie żółte kartki, w których nawiązano formalny dialog w celu wyeliminowania stwierdzonych niedociągnięć 28 .

Jeżeli państwo wstępnie uznane za niewspółpracujące nie usunie niedociągnięć, a tym samym nie wywiąże się ze swoich zobowiązań międzynarodowych, Komisja może uznać to państwo za niewspółpracujące w zakresie zwalczania połowów NNN („czerwona kartka”) 29 . W przeciwieństwie do procedury wstępnego uznania państwa za niewspółpracujące, która nie pociąga za sobą żadnych kar, ta procedura prowadzi do poważnych konsekwencji, w tym do zakazów handlu. Państwa członkowskie muszą odmówić przywozu produktów rybołówstwa z połowów dokonanych w naturalnym środowisku morskim przez statki pływające pod banderą państwa niewspółpracującego.

Po uznaniu danego państwa za niewspółpracujące Komisja proponuje Radzie włączenie go do wykazu niewspółpracujących państw trzecich („państwa umieszczone w wykazie”). „Wpis do wykazu” obejmuje środki wykraczające poza zakazy przywozu i obejmuje zakaz nabywania przez podmioty unijne statków rybackich z tych państw lub zakaz zmiany bandery na bandery tych państw, zakaz wywozu unijnych statków rybackich, zakaz zawierania prywatnych umów handlowych z obywatelami Unii oraz zakaz wspólnych operacji połowowych ze statkami UE. Od czasu wejścia w życie 9 stycznia 2024 r. środki te obejmują zakaz korzystania z portów UE przez statki rybackie z państw umieszczonych w wykazie oraz zakaz posiadania przez obywateli Unii statków rybackich pływających pod banderą tych państw, prowadzenia działalności tych statków lub zarządzania nimi.

Od końca 2020 r. wydano dwie czerwone kartki, a odpowiednie państwa umieszczono w prowadzonym przez Radę wykazie niewspółpracujących państw trzecich w zakresie zwalczania połowów NNN 30 .

Proces dialogu w sprawie połowów NNN zapewnił państwom ramy, dzięki którym mogą ulepszyć krajowe uregulowania prawne i dostosować je do swoich międzynarodowych zobowiązań jako państw bandery, państw nadbrzeżnych, państw portu i państw zbytu. Ponadto zaangażowane państwa trzecie pracują nad udoskonaleniem swoich systemów monitorowania, kontroli i nadzoru, zarówno w przypadku statków pływających pod ich banderą, jak i statków zagranicznych prowadzących połowy na wodach podlegających ich jurysdykcji krajowej. Częścią reform prowadzonych w ramach dialogów na temat połowów NNN są również skuteczne, proporcjonalne i odstraszające kary, które umożliwiają państwom trzecim skuteczne egzekwowanie przepisów krajowych, a w rezultacie – zwalczanie połowów NNN.

·Grupy robocze ds. połowów NNN obejmujące państwa trzecie

We współpracy z państwami prowadzącymi największe połowy ustanowiono kilka dwustronnych grup roboczych ds. połowów NNN. Spotykają się one co najmniej raz w roku i stanowią platformę, która służy do regularnego informowania o rozwoju sytuacji w zakresie kontroli rybołówstwa oraz do wymiany najlepszych praktyk i doświadczeń zgromadzonych podczas wdrażania przepisów krajowych. Dostarczają one również aktualnych informacji na temat systemów dokumentacji połowów i regionalnych organizacji ds. zarządzania rybołówstwem, a także informacji na temat przepływów handlowych.

Od ostatniego okresu sprawozdawczego Komisja kontynuowała współpracę za pośrednictwem takich grup roboczych ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki, Japonią, Chinami, Koreą Południową, Tajwanem i Tajlandią.

·Skutki wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE

1 stycznia 2021 r. Zjednoczone Królestwo stało się państwem trzecim do celów rozporządzenia w sprawie połowów NNN. Komisja zapewniła terminowe powiadomienie właściwych organów państw członkowskich dotyczące zatwierdzania świadectw połowowych w kontekście wywozu produktów rybołówstwa do Zjednoczonego Królestwa i współpracowała z organami Zjednoczonego Królestwa, by zagwarantować ciągłość przepływów handlowych produktów rybołówstwa do i ze Zjednoczonego Królestwa. Komisja regularnie udzielała państwom członkowskim wskazówek, aby mogły zapobiec problemom związanym z wdrażaniem.

Na podstawie ram windsorskich 31 , które stanowią część umowy o wystąpieniu 32 , rozporządzenie w sprawie połowów NNN ma również zastosowanie do Zjednoczonego Królestwa i w Zjednoczonym Królestwie w odniesieniu do Irlandii Północnej. Aby odpowiedzieć na wyzwania, które pojawiły się w trakcie wdrażania protokołu w sprawie Irlandii Północnej, Komisja i Zjednoczone Królestwo osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie kompleksowego zbioru wspólnych rozwiązań mających na celu sprostanie praktycznym wyzwaniom, przed którymi stoją obywatele i przedsiębiorstwa w Irlandii Północnej, oraz zapewnienie długoterminowej pewności i przewidywalności. W rezultacie produkty rybołówstwa mogą być przemieszczane z Wielkiej Brytanii do Irlandii Północnej w celu ostatecznej konsumpcji, z zastosowaniem nowych uproszczonych wymogów w zakresie certyfikacji, etykietowania i kontroli, które obowiązują w przypadku artykułów rolno-spożywczych sprzedawanych w handlu detalicznym.

·Umowy o partnerstwie w sprawie zrównoważonych połowów

Pod koniec 2023 r. UE zawarła z krajami partnerskimi 20 umów o partnerstwie w sprawie zrównoważonych połowów 33 na Oceanie Atlantyckim, Oceanie Indyjskim i Oceanie Spokojnym; 14 z tych umów obejmuje aktywne protokoły umożliwiające prowadzenie działalności połowowej. Wsparcie sektorowe w umowach o partnerstwie w sprawie zrównoważonych połowów służy realizacji celów polityki w zakresie połowów NNN dzięki programom budowania zdolności i szkoleniom, a także dzięki dążeniu do opracowywania systemów kontroli i zapewnienia ich prawidłowego funkcjonowania. Ma to pozytywny wpływ na zwalczanie połowów NNN.

Aby zapewnić spójność zewnętrznego wymiaru wspólnej polityki rybołówstwa, Komisja proponuje wypowiedzenie wszelkich umów o partnerstwie w sprawie zrównoważonych połowów z państwem trzecim umieszczonym przez Radę w wykazie zgodnie z art. 38 rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

II)Współpraca regionalna i wielostronna 

Zgodnie z zewnętrznym wymiarem wspólnej polityki rybołówstwa UE odgrywa zasadniczą rolę w promowaniu w regionalnych organizacjach ds. rybołówstwa środków zwalczania połowów NNN, opartych na zasadach i normach UE. Kluczowe znaczenie mają tu działania UE na rzecz wspierania, aktualizowania i egzekwowania zasady wpisywania do wykazu statków NNN statków ujętych w wykazach innych RFMO oraz przepisów nakładających kary na obywateli uczestniczących w połowach NNN. Ze względu na swój charakter wpisywanie do wykazu statków NNN statków ujętych w wykazach innych RFMO zapewnia faktycznie jedyny w swoim rodzaju globalny system, za pomocą którego statkom utrudnia lub uniemożliwia się nielegalne korzystanie z różnych lub nieskoordynowanych systemów regulacyjnych w tym samym czasie.

Jeżeli chodzi o wdrażanie Umowy o środkach stosowanych przez państwo portu w celu zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania (PSMA), Komisja nadal aktywnie wspierała jej ratyfikację i skuteczne wdrażanie we wszystkich zewnętrznych stosunkach w dziedzinie rybołówstwa, w tym poprzez wsparcie finansowe dla FAO. Komisja odegrała również czynną rolę w negocjowaniu i przyjmowaniu jasnych dobrowolnych wytycznych dotyczących przeładunków w ramach FAO. Ponadto Komisja wniosła istotny wkład w zakończenie negocjacji WTO w sprawie dotacji dla rybołówstwa w kwestii wyeliminowania dotacji, które przyczyniają się do połowów NNN, zgodnie z celem zrównoważonego rozwoju 14.6.

W okresie sprawozdawczym UE była głównym darczyńcą globalnego programu rozwoju zdolności FAO, aby pomóc państwom trzecim we wdrażaniu PSMA. UE udzieliła również wsparcia Afryce i regionowi Indo-Pacyfiku, aby przyczynić się do rozwoju zrównoważonego rybołówstwa i zarządzania nim. Obejmowało to wsparcie na rzecz budowania ich zdolności w zakresie zwalczania połowów NNN. W szczególności UE przeznaczyła 35 mln EUR dla państw AKP z regionu Oceanu Spokojnego w ramach programu partnerstwa morskiego Pacyfiku i Unii Europejskiej, 28 mln EUR dla regionu Oceanu Indyjskiego w ramach programu ECOFISH oraz 16,5 mln EUR dla państw Afryki Zachodniej w ramach programu usprawnionego regionalnego zarządzania rybołówstwem w Afryce Zachodniej.

W 2023 r. UE przystąpiła do zobowiązania podjętego przez sojusz na rzecz działań w zakresie połowów NNN; sojusz stanowi kolejną platformę koordynacyjną, dzięki której zwalczanie połowów NNN pozostaje priorytetem na międzynarodowym szczeblu politycznym. Zobowiązanie to odzwierciedla główne zasady polityki UE i określa działania, które Komisja może podjąć na podstawie rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

c)Współpraca z zainteresowanymi stronami

Aby poprawić koordynację i usprawnić wdrażanie rozporządzenia w sprawie połowów NNN w całej UE, Komisja organizuje regularne posiedzenia techniczne z organami państw członkowskich. Stanowią one forum wymiany najlepszych praktyk i omawiania problemów napotkanych podczas stosowania systemu świadectw połowowych. Celem dyskusji jest zagwarantowanie, aby system CATCH był przyjazny dla użytkownika i obejmował wszystkie niezbędne funkcje.

Komisja kontynuowała współpracę z Parlamentem Europejskim, w tym poprzez regularne informowanie Komisji Rybołówstwa o bieżących działaniach dotyczących zwalczania połowów NNN. Takie wymiany informacji pomagają zapewnić rozliczalność w UE i są prowadzone „przy drzwiach zamkniętych”, aby zachować poufność dialogów na temat połowów NNN z państwami trzecimi.

Komisja kontynuowała również współpracę z organizacjami pozarządowymi w celu wspierania wdrażania rozporządzenia w sprawie połowów NNN poprzez wymianę informacji na temat przypadków połowów NNN oraz informacji istotnych dla dialogu na temat połowów NNN. Komisja współpracuje również z komitetami doradczymi ustanowionymi w ramach WPRyb i regularnie przekazuje aktualne informacje o bieżących pracach nad usprawnianiem systemu CATCH oraz dialogach na temat połowów NNN.

3.Główne wyzwania związane z wdrażaniem rozporządzenia w sprawie połowów NNN

a)W UE 

Jednym z głównych wyzwań stojących przed Komisją jest przygotowanie podstaw do skutecznego wdrożenia zmienionego rozporządzenia w sprawie połowów NNN, zwłaszcza obowiązkowego stosowania systemu CATCH, który ma wejść w życie 10 stycznia 2026 r. Prace nad dostosowaniem CATCH do nowych wymogów prawnych już się rozpoczęły i powinny się zakończyć na długo przed wspomnianym terminem. Powinno to zapewnić odpowiedni czas na przeszkolenie właściwych organów państw członkowskich i państw trzecich, opracowanie podręcznika użytkownika, określenie organów zainteresowanych korzystaniem z CATCH w państwach trzecich oraz dalsze prace nad interoperacyjnością.

W celu zapewnienia spójności z nowymi przepisami prawnymi konieczne będzie dokonanie przeglądu rozporządzenia Komisji (WE) nr 1010/2009 34 . Należy przyjąć nowe przepisy określające zasady funkcjonowania systemu CATCH.

Ponadto Komisja rozpoczęła już prace nad połączeniem CATCH z unijnym środowiskiem jednego okienka w dziedzinie ceł, które ma zostać ukończone do 10 stycznia 2028 r. Wzajemne połączenie tych systemów pozwoli dodatkowo usprawnić kontrole dotyczące połowów NNN, kontrole celne i kontrole sanitarne w przypadku produktów rybołówstwa przywożonych do UE oraz poprawić spójność między tymi kontrolami.

Komisja będzie również monitorować przypadki poważnych niedociągnięć, które dotyczą stosowania przez państwa członkowskie kontroli w ramach systemu świadectw połowowych, oraz będzie w dalszym ciągu zapewniać wytyczne w celu osiągnięcia większej harmonizacji kontroli przywozu.

Ponadto w odniesieniu do wdrażania art. 39 i 40 rozporządzenia w sprawie połowów NNN w przypadku obywateli Unii, którzy prowadzą lub wspierają połowy NNN, Komisja będzie nadal współpracować z państwami członkowskimi w celu zharmonizowania i usprawnienia obowiązujących procedur identyfikacji takich obywateli oraz w celu propagowania spójności ewentualnych środków egzekwowania przepisów we wszystkich państwach członkowskich.

b)Poza UE 

Głównym wyzwaniem, które wiąże się z wdrażaniem zewnętrznego wymiaru rozporządzenia w sprawie połowów NNN, pozostaje uzyskanie wystarczającego wsparcia politycznego w krajach partnerskich w celu dostosowania ich przepisów krajowych do zobowiązań międzynarodowych i ich skutecznego wdrożenia.

W ramach RFMO wyzwaniem, przed którym stoi Komisja, pozostaje osiągnięcie konsensusu w sprawie środków zwalczania połowów NNN wśród umawiających się stron i niebędących umawiającymi się stronami współpracujących stron, zwłaszcza w odniesieniu do wpisywania do wykazu statków NNN statków ujętych w wykazach innych RFMO. Komisja była świadkami rosnącego oporu w tych organizacjach – w których podejmowanie decyzji zasadniczo opiera się na konsensusie – wobec zwiększenia kontroli działalności połowowej i przejrzystości w zakresie własności rzeczywistej statków rybackich.

Wykorzystywanie tanich bander może uniemożliwić wykonywanie obowiązków państwa bandery wynikających z prawa międzynarodowego. Kwestii tej nadano priorytetowe znaczenie w pracach Komisji z państwami trzecimi i stała się ona przedmiotem dialogów dwustronnych nawiązanych z kilkoma państwami na temat połowów NNN. Komisja rozpoczęła badanie w celu określenia czynników, jakie wpływają na różne podmioty gospodarcze i publiczne wspierające rejestry otwarte. W badaniu przeanalizowane zostaną również wpływ, jaki rejestry otwarte mogą wywrzeć na cele UE oraz międzynarodowe zasady i ramy w kluczowych obszarach polityki, takich jak rybołówstwo, dobre zarządzanie w kwestiach podatkowych, bezpieczeństwo i ochrona środowiska, warunki socjalne i warunki pracy, a także uchylanie się od kar nakładanych przez UE.

4.Wnioski

Rozporządzenie w sprawie połowów NNN nadal zapewnia kompleksowe i skuteczne ramy zwalczania połowów NNN w UE. Jest to wynik zapobiegania wprowadzaniu na rynek UE produktów rybołówstwa pochodzących z połowów NNN oraz rezultat wzmożenia starań na rzecz zwalczania połowów NNN na całym świecie za pośrednictwem mechanizmu dwustronnego dialogu na temat połowów NNN oraz na forach wielostronnych.

System kartek ostrzegawczych na podstawie rozporządzenia w sprawie połowów NNN stał się uznanym na arenie międzynarodowej narzędziem, które służy do zwalczania połowów NNN i sprawia, że ta kwestia przyciąga na świecie większą uwagę polityczną.

Teraz należy zdigitalizować system świadectw połowowych i wykorzystać jego potencjał w celu zapobiegania wprowadzaniu na rynek UE produktów rybołówstwa pochodzących z połowów NNN. CATCH może stać się punktem odniesienia jako środowisko cyfrowe dla systemów dokumentacji połowów i międzynarodowych przepływów handlowych produktów rybołówstwa, ponieważ jest to system internetowy o znacznym potencjale w zakresie interoperacyjności.

Abyśmy mogli wywiązać się z zobowiązań w ramach Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 i rzeczywiście stosować podejście „zero tolerancji” do połowów NNN, w interesie UE leży wspieranie solidnych narzędzi zwalczania połowów NNN, jakie stanowią system świadectw połowowych, system kartek ostrzegawczych i systematyczne wpisywanie do wykazu statków NNN statków ujętych w wykazach innych RFMO. Oprócz tego należy podejmować działania, które pozwolą zlikwidować luki w zarządzaniu na szczeblu krajowym i regionalnym oraz zwiększyć zdolność państw trzecich do zwalczania połowów NNN.

(1)

Dz.U. L 286 z 29.10.2008, s. 1.

(2)

Informacje przekazane przez państwa członkowskie, obejmujące lata 2018–2019 i 2020–2021.

(3)

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1005/2008 ustanawiającego wspólnotowy system zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym (NNN) połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania, COM(2020) 772 z dnia 9 grudnia 2020 r., https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52020DC0772 .

(4)

 Wyznaczenie kierunku działań na rzecz zrównoważonej niebieskiej planety – wspólny komunikat w sprawie unijnego programu międzynarodowego zarządzania oceanami, JOINT(2022) 28 final.

(5)

 Europejski Zielony Ład, COM(2019) 640 z dnia 11 grudnia 2019 r.; Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030, COM(2020) 380 z dnia 20 maja 2020 r.; Strategia „od pola do stołu” na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego, COM(2020) 381 z dnia 20 maja 2020 r.

(6)

  https://sdgs.un.org/goals/goal14#targets_and_indicators .

(7)

Dz.U. L 343 z 22.12.2009, s. 1.

(8)

Dz.U. L 347 z 28.12.2017, s. 81.

(9)

Dz.U. L, 2023/2842, 20.12.2023, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=OJ:L_202302842 .

(10)

Art. 41–44 rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

(11)

Przepisy mające zastosowanie od dnia wejścia w życie, tj. od 9 stycznia 2024 r.

(12)

Zgodnie z art. 96 rozporządzenia w sprawie kontroli.

(13)

 Art. 55 ust. 1 rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

(14)

Informacje za lata 2020–2021 przekazane w formie dwuletniego sprawozdania na podstawie art. 55 rozporządzenia w sprawie połowów NNN. Informacje za lata 2022–2023 pochodzą ze sprawozdań państw członkowskich na podstawie art. 18 ust. 5 rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

(15)

Dz.U. L 317 z 9.12.2022, s. 1.

(16)

Art. 31 rozporządzenia Komisji (WE) 1010/2009.

(17)

  https://oceans-and-fisheries.ec.europa.eu/document/download/e1e6fa33-6bcb-4352-837c-9903faef6b6b_en?filename=frequently-asked-questions-iuu-regulation_en.pdf .

(18)

  https://oceans-and-fisheries.ec.europa.eu/document/download/4b92c8f5-9f96-46ec-babc-3bc880ff4ad3_en?filename=FAQ-amendment-IUU-Regulation_en.pdf .

(19)

Art. 55 ust. 1 rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

(20)

 Ocena ta obejmuje odpowiednie przepisy prawne, wytyczne, standardowe procedury operacyjne, podręczniki i uzgodnienia dotyczące współpracy międzyagencyjnej, które obowiązują obecnie na szczeblu krajowym i o których Komisja wie.

(21)

 Art. 55 ust. 1 rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

(22)

  https://data.europa.eu/doi/10.2771/353964 .

(23)

Tamże.

(24)

 W latach 2020–2021 państwa członkowskie zgłosiły ponad 1 300 przypadków zaobserwowania zagranicznych statków rybackich. Z dwóch szczególnych powodów z tej liczby wyłączono obserwacje zgłoszone przez trzy państwa członkowskie. W przypadku jednego państwa członkowskiego zgłoszono 385 przypadków obserwacji, nie precyzując, czy dotyczyły one statków państw trzecich czy państw członkowskich. Dwa inne państwa członkowskie zgłosiły obserwacje, które dotyczyły wyłącznie statków z pozostałych państw członkowskich. Informacje oparte na sprawozdaniach państw członkowskich obejmujących lata 2020–2021 zgodnie z art. 55 ust. 1 rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

(25)

Dz.U. L 181 z 18.7.2023, s. 16.

(26)

Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie aktualizacji strategii Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa morskiego i jej planu działania „Udoskonalona strategia Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa morskiego w obliczu zmieniających się zagrożeń morskich”, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52023JC0008 . 

(27)

Art. 32 rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

(28)

  https://oceans-and-fisheries.ec.europa.eu/system/files/2023-11/illegal-fishing-overview-of-existing-procedures-third-countries_en.pdf .

(29)

Art. 31 i 33 rozporządzenia w sprawie połowów NNN.

(30)

Tamże.

(31)

Dz.U. L 102 z 17.4.2023, s. 87.

(32)

Dz.U. C 384I z 12.11.2019, s. 1.

(33)

  https://ec.europa.eu/fisheries/cfp/international/agreements_en .

(34)

Dz.U. L 280 z 27.10.2009, s. 5.