KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 6.12.2023

JOIN(2023) 51 final

WSPÓLNY KOMUNIKAT DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Europa zjednoczona przeciwko nienawiści

Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości.

Wartości te są wspólne państwom członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.

Art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej.

1.BARDZIEJ STANOWCZE PRZECIWDZIAŁANIE NIENAWIŚCI

Wartości zapisane w traktatach UE nie są ani teoretyczne, ani nieobowiązkowe: są to niezbędne warunki działania naszych demokratycznych i pluralistycznych społeczeństw. Wszyscy w UE muszą się do nich stosować. Każdy człowiek, każda wspólnota i każda religia zasługują na jednakowy szacunek. Presja wywierana na konkretne grupy osłabia spójność naszego społeczeństwa.

W ostatnich tygodniach miały w Europie miejsce wydarzenia, których mieliśmy nadzieję już nigdy nie oglądać. Brutalne ataki przestępcze na społeczność żydowską były szokującym przypomnieniem, że nie można lekceważyć możliwości odrodzenia się nienawiści. Niedopuszczalne jest, aby osoby należące do społeczności żydowskich czuły się zagrożone i bały się prowadzić swoje codzienne życie, wysyłać dzieci do szkoły, mieszkać na kampusach uniwersyteckich lub chodzić do pracy. Niedopuszczalne jest to, że jednym z powodów spadku populacji żydowskiej w UE w ostatnich latach i znacznej emigracji poza UE jest obawa o bezpieczeństwo. Europejskie społeczności żydowskie są nieodłącznym elementem naszej historii i kultury oraz naszego społeczeństwa, a antysemityzm stoi w sprzeczności ze wszystkim, na czym opiera się Unia Europejska. Obecna sytuacja jest nie do pogodzenia z prawami człowieka, z naszymi wartościami i z europejskim stylem życia.

To samo dotyczy wszystkich rodzajów nienawiści. Obserwujemy wzrost nienawiści antymuzułmańskiej: muzułmanie są zastraszani, nękani i dyskryminowani. Wszystkie aspekty, które czynią z Europy tak wyjątkowo różnorodne społeczeństwo, wymagają poszanowania 1 . Jest to nieodłączny element naszej europejskiej różnorodności.

W ostatnich tygodniach wyraźnie widać było gwałtowne nasilenie nienawiści. Nienawiść rodzi więcej nienawiści: jest to siła niszcząca nie tylko konkretne wspólnoty, ale nas wszystkich. Nienawiść zagraża naszemu społeczeństwu i demokracji. Nie możemy zgodzić się na to, by życie niektórych ludzi było ograniczane ze względu na ich wygląd lub wiarę, na to, kogo kochają lub skąd pochodzą. Historia Europy pokazuje, że stojący z boku milczący świadkowie pozwalają na szerzenie się nienawiści. Pogardliwy język nienawiści podsyca poczucie bezkarności za ataki na konkretne społeczności lub jednostki. Dezinformacja oraz zagraniczne manipulacje informacjami i ingerencje w informacje umożliwiają podsycanie konfliktów tym, którzy chcą osłabić nasze demokracje. Inne problemy społeczne, takie jak wykluczenie społeczne i ubóstwo, są wykorzystywane do stygmatyzacji określonych grup. Wolność wypowiedzi jest prawem podstawowym i cenną wartością, jednak w przepisach dotyczących praw człowieka podkreśla się, że nie można jej nadużywać w celach podżegania do nienawiści i przemocy. Łamanie tych zasad nie powinno uchodzić bezkarnie.

Nasza historia i nasze wspólne wartości niosą ze sobą obowiązek ochrony społeczności żydowskich w Europie i solidarności z nimi, a także obowiązek walki z nienawiścią, szukaniem kozła ofiarnego oraz poniżaniem kogokolwiek ze względu na rasę, pochodzenie etniczne, religię, płeć lub orientację seksualną. Przemoc i nienawiść obserwowane w ostatnich tygodniach – przejawiające się zarówno w działaniach bezpośrednich, jak i w podżeganiu – są niedopuszczalne i wymagają silnej i zdecydowanej reakcji.

Niniejszy komunikat jest wezwaniem do działania dla wszystkich Europejczyków: zadbajmy o to, aby wartości, na których opiera się Europa, były tu dostępne dla każdego, na równych zasadach. Obojętność lub niewiedza szkodzą nie tylko osobom dyskryminowanym – są również zagrożeniem dla otwartego i zróżnicowanego społeczeństwa, demokracji i europejskiego stylu życia. Nie możemy być bezczynni. Musimy działać wspólnie i odważnie.

***

Nienawiść może przyjąć różne formy: nękania, molestowania, zniewagi słownej lub obelg, dezinformacji, gróźb lub nawoływania do przemocy, aż po samą przemoc. Coraz więcej przejawów nienawiści w sferze społecznej i politycznej wymaga szeroko zakrojonej reakcji.

W ostatnich latach Komisja współpracowała z Parlamentem Europejskim i Radą nad opracowaniem instrumentów prawnych i inicjatyw politycznych mających na celu promowanie i ochronę wspólnych wartości i praw podstawowych UE zapisanych w traktatach i Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.

Podstawą zdecydowanej unijnej wspólnej reakcji na nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści z pobudek rasistowskich i ksenofobicznych jest decyzja ramowa z 2008 r. w sprawie zwalczania rasizmu i ksenofobii 2 . Stanowi ona ramy prawnokarne mające na celu zapewnienie, by poważne przejawy rasizmu i ksenofobii podlegały skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym karom w całej UE. Przede wszystkim decyzja ta zobowiązuje państwa członkowskie do kryminalizacji nawoływania do nienawiści, tj. publicznego nawoływania do przemocy lub nienawiści ze względu na rasę, kolor skóry, religię, pochodzenie lub przynależność narodową lub etniczną 3 , oraz do należytego uwzględniania rasistowskich pobudek przy osądzaniu sprawców przestępstw. Organy krajowe są zobowiązane wszczynać dochodzenia w sprawach domniemanych przestępstw z nienawiści lub nawoływania do nienawiści (w tym publicznego aprobowania, negowania i rażącego pomniejszania Holokaustu), podejmować czynności w zakresie ścigania i rozpoznawać takie sprawy.

Dużo wysiłku włożono w zapewnienie pełnej i prawidłowej transpozycji decyzji ramowej, przede wszystkim w drodze postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, które wszczęto przeciwko trzynastu państwom członkowskim od października 2020 r. W odpowiedzi na te postępowania dziesięć państw członkowskich podjęło odpowiednie działania. Aby skutecznie i w pełni wdrożyć te przepisy, konieczne są działania pozostałych państw członkowskich.

W grudniu 2021 r. Komisja zaproponowała rozszerzenie określonego w Traktatach wykazu „europrzestępstw” o nawoływanie do nienawiści i przestępstwo z nienawiści 4 , aby zapobiec obecnej fragmentaryczności i rozbieżności w systemach prawa karnego poszczególnych państw członkowskich oraz zapewnić spójną ochronę ofiar w całej UE. Urzeczywistnienie tej propozycji wymaga jednomyślnej decyzji Rady i uzyskania zgody Parlamentu Europejskiego, co umożliwiłoby Komisji przedstawienie wniosku ustawodawczego mającego na celu umocnienie istniejących ram prawnych w obszarze zwalczania mowy nienawiści i przestępstw z nienawiści w całej UE. Ostatnie wydarzenia podkreślają konieczność szybkiego przyjęcia tej decyzji Rady w celu ochrony naszych wspólnych wartości UE, podważanych przez wszelkie formy nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści, niezależnie od osób i grup będących ich celem.

2.BEZPIECZEŃSTWO OSÓB I MIEJSC

„Nikt nie rodzi się z uczuciem nienawiści do drugiego człowieka za jego kolor skóry, pochodzenie lub religię. Ludzie uczą się nienawiści, a skoro mogą nauczyć się nienawidzić, to mogą też nauczyć się kochać, bo miłość to uczucie bliższe naszym sercom niż jej przeciwieństwo”.

Nelson Mandela – Prezydent Republiki Południowej Afryki (1994–1999)

W strategii UE w zakresie unii bezpieczeństwa na lata 2020–2025 5 podkreślono potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim obywatelom UE z poszanowaniem wartości i zasad UE. 

Liczba przypadków nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści rośnie dziś w Europie w niepokojącym tempie 6 . Mowa tu o liczbie ataków zarówno fizycznych, 7 jak i online 8 , która nie obejmuje już istniejącej dyskryminacji rasowej. Dowody wskazują, że mowa nienawiści i wrogość dotykają przede wszystkim społeczności żydowskie i muzułmańskie 9 . Obawy o bezpieczeństwo oraz postrzegany brak determinacji w walce z antysemityzmem były ważnym elementem 10 wcześniejszych działań, które należy teraz zintensyfikować. 

-Ochrona przed zagrożeniami fizycznymi

Szczególna odpowiedzialność za przeciwdziałanie zagrożeniom bezpieczeństwa osobistego płynącym z nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści spoczywa na organach ścigania. Grupa Wysokiego Szczebla ds. Zwalczania Mowy Nienawiści i Przestępstw z Nienawiści 11 pomaga państwom członkowskim przygotowywać szkolenia i budować zdolności w zakresie ścigania przestępstw z nienawiści, poprawiać rejestrowanie przestępstw z nienawiści i gromadzenie danych na ich temat, a także skłaniać ofiary do zgłaszania takich przestępstw. Grupa współpracuje z agencjami UE w celu poprawy szkoleń policyjnych w zakresie przestępstw z nienawiści oraz wsparcia dla ofiar tych przestępstw 12 . We wszystkich przypadkach niezwykle istotne jest, aby w opracowywanie i realizację strategii bezpieczeństwa włączyć zagrożone społeczności 13 .

Bieżące działania:

·CEPOL, Agencja UE ds. Szkolenia w Dziedzinie Ścigania, planuje specjalne wydarzenia i szkolenia internetowe dotyczące przede wszystkim antysemityzmu, nienawiści antymuzułmańskiej i bardziej ogólnie mechanizmów ochrony przed rasizmem. Głównym tematem spotkania z organami ścigania z państw członkowskich w Budapeszcie w kwietniu 2024 r. będzie lepsza koordynacja i skuteczniejsze wdrażanie przepisów dotyczących przestępstw z nienawiści.

·Organy ścigania będą także mogły liczyć na większe wsparcie Europolu w zakresie cybernarzędzi dochodzeniowych do celów identyfikowania przestępców działających w internecie oraz sieci odpowiedzialnych za przestępstwa z nienawiści.

·Europejska strategia szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości na lata 2021–2024 14 obejmuje specjalne szkolenia dotyczące stosowania Karty praw podstawowych UE, w tym szkolenia w kontekście działań UE przeciwko nienawiści.

·Na europejskiej platformie szkoleniowej portalu e-Sprawiedliwość dostępne są materiały szkoleniowe na temat przeciwdziałania dyskryminacji, w tym antysemityzmu. Zostaną one uzupełnione w kolejnym etapie szkolenia europejskich kadr wymiaru sprawiedliwości.

Oprócz powyższych środków planowane są również następujące działania: sieć krajowych punktów kontaktowych organów ścigania specjalizujących się w dochodzeniach dotyczących nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści, mająca na celu poprawę koordynacji z działaniami na szczeblu UE, w tym działaniami prowadzonymi w ramach Grupy Wysokiego Szczebla ds. Zwalczania Mowy Nienawiści i Przestępstw z Nienawiści; transgraniczne wsparcie dochodzeń oraz wymiana dobrych praktyk i narzędzi 15 .

W strategii UE w zakresie praw ofiar na lata 2020–2025 16 uwypuklono potrzebę zapewnienia specjalistycznego wsparcia i ochrony ofiarom przestępstw z nienawiści. Podkreślono w niej, że przestępstwa z nienawiści w nieproporcjonalnie dużym stopniu dotykają określone społeczności, m.in. żydowskie i muzułmańskie. W strategii przewidziano działania zachęcające do zgłaszania takich przestępstw 17 , dokładniejsze analizowanie przyczyn leżących u podstaw uprzedzeń oraz większe wsparcie dla ofiar przestępstw rasistowskich i ksenofobicznych. Powyższe działania są wspomagane przez finansowanie UE dla ofiar przestępstw z nienawiści oraz inicjatywy na rzecz podnoszenia świadomości w ramach programów „Obywatele, równość, prawa i wartości” (CERV) i „Sprawiedliwość”. W lipcu 2023 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący zmiany dyrektywy o prawach ofiar 18 . Szybkie przyjęcie tej zmiany zapewniłoby lepszą ochronę bezbronnym ofiarom przestępstw z nienawiści oraz pozwoliłoby lepiej określić ich szczególne potrzeby, a także umożliwiłoby bardziej kompleksowe stosowanie specjalistycznych środków wsparcia i ochrony.

Seria brutalnych ataków w całej Europie pokazała, że miejsca kultu i lokalne miejsca spotkań wspólnot wymagają ochrony. Za ochronę obywateli odpowiedzialne są organy krajowe, jednak większość społeczności żydowskich i żydowskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego musiała zainwestować znaczne kwoty we własne bezpieczeństwo. Dlatego też w strategii UE w sprawie zwalczania antysemityzmu 19 priorytetem jest wspieranie państw członkowskich i społeczności żydowskich w zapewnieniu lepszej ochrony miejsc kultu w ramach poprawy bezpieczeństwa przestrzeni publicznej. UE uznała ochronę przestrzeni publicznej za priorytet i w ramach planu walki z terroryzmem na 2020 r. 20 uruchomiła środki z Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W ramach przestrzeni publicznej szczególną uwagę poświęcono ochronie miejsc kultu.

Od 2020 r. program PROTECT wspiera szereg projektów ponadnarodowych i międzyreligijnych, w ramach których przeprowadza się ocenę podatności miejsc kultu na zagrożenia oraz zapewnia szkolenia przywódcom wspólnot wyznaniowych i ich społecznościom 21 . Doświadczenie to wykorzystano w 2022 r. w kontekście nowego finansowania na rzecz rozszerzenia programu i objęcia nim ochrony miejsc kultu i społeczności wszystkich wyznań. Projekty dotyczą głównie ochrony żydowskich miejsc kultu, ośrodków edukacyjnych i miejsc spotkań wspólnot we współpracy z organizacjami takimi jak Centrum ds. Bezpieczeństwa i Kryzysu działające przy Europejskim Kongresie Żydów 22 . Finansowanie na ten cel jeszcze zwiększono i zostanie ono udostępnione w kolejnym zaproszeniu do składania wniosków dotyczącym ochrony przestrzeni publicznej. Jednym z priorytetów tego zaproszenia będą miejsca kultu, takie jak synagogi i meczety, a także szkoły religijne i miejsca spotkań wspólnot. Ze względu na pilny charakter sprawy termin zaproszenia do składania wniosków zostanie przesunięty z 2024 r. na 2023 r., a w zaproszeniu zostanie uwzględnione specjalne finansowanie na walkę z antysemityzmem 23 . Komisja pomaga również państwom członkowskim dostosowywać działania krajowe, między innymi przez dodatkowe finansowanie z Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego na najpilniejsze priorytety 24 .

Państwa członkowskie mogą zwrócić się do specjalnych doradców UE ds. ochrony i bezpieczeństwa 25 o wsparcie eksperckie w przygotowaniu ocen podatności na zagrożenia. Ocenom poddaje się zarówno miejsca kultu i inne przestrzenie publiczne, jak i infrastrukturę krytyczną 26 . W 2021 r. Komisja opublikowała krótki przewodnik dotyczący ochrony miejsc kultu 27 , wykorzystywany podczas szkoleń dla instruktorów w Polsce i Szwecji na temat ochrony miejsc kultu poświęconych judaizmowi. W 2022 r. uzupełniono go podręcznikiem dotyczącym zapewniania bezpieczeństwa na etapie projektowania 28 , który zachęca właściwe organy do uwzględniania aspektów bezpieczeństwa w projektowaniu przyszłych i modernizowaniu istniejących przestrzeni publicznych. W przypadku zwalczania nienawiści antymuzułmańskiej należy korzystać z bazy danych dotyczącej nienawiści antymuzułmańskiej, opracowanej przez Agencję Praw Podstawowych 29 .

–     Ochrona przed zagrożeniami w internecie

Procesy demokratyczne toczą się dziś w dużej mierze w środowisku internetowym, które jednocześnie stało się także przestrzenią dla nielegalnych treści, mowy nienawiści oraz podstępnych prób rozprzestrzeniania i podsycania nienawiści i brutalnego ekstremizmu 30 . Główną siłą napędową do nasilenia działań są obawy związane głównie z antysemityzmem i bardziej ogólnie z nawoływaniem do nienawiści.

UE opracowała szereg przepisów i inicjatyw mających na celu przeciwdziałanie różnym zagrożeniom związanym z otoczeniem cyfrowym. Najważniejszym elementem aktu o usługach cyfrowych 31 jest bezpieczeństwo użytkowników. Akt określa nowe obowiązki platform internetowych w zakresie zwalczania nielegalnych treści. Platformy te, zdefiniowane jako bardzo duże platformy internetowe lub wyszukiwarki internetowe, mają obowiązek oceny i ograniczenia ryzyka systemowego nieodłącznie związanego z rozpowszechnianiem nielegalnych treści, a także negatywnego wpływu na prawa podstawowe, procesy demokratyczne, dyskurs publiczny i procesy wyborcze, w tym ryzyka dezinformacji i bezpieczeństwa publicznego. Komisja ma bezpośrednie uprawnienia nadzorcze i wykonawcze w odniesieniu do bardzo dużych platform internetowych i wyszukiwarek internetowych 32 . Akt o usługach cyfrowych umożliwia Komisji żądanie od platform dostarczenia dowodów, że wywiązują się one ze swoich zobowiązań. Komisja szybko kontaktowała się z największymi firmami technologicznymi, podkreślając zagrożenia związane z obecnym konfliktem, i wystosowywała formalne wnioski o informacje na temat wymaganych od nich ocen i środków ograniczenia ryzyka. Nowy mechanizm reagowania został uruchomiony po raz pierwszy przez irlandzkie władze po brutalnych incydentach w Dublinie 23 listopada 2023 r. 33

Jednym ze środków mających ograniczyć ryzyko nielegalnych treści na mocy aktu o usługach cyfrowych jest stosowanie uznanych kodeksów postępowania. Kodeksy postępowania są kluczowymi elementami ram egzekwowania aktu o usługach cyfrowych i mają na celu ograniczenie ryzyka określonych rodzajów nielegalnych treści. Od 2016 r. Komisja współpracuje z głównymi platformami w ramach kodeksu postępowania w zakresie zwalczania nielegalnego nawoływania do nienawiści w internecie. Uczestniczące platformy zobowiązały się w ramach kodeksu postępowania przede wszystkim do tego, że będą oceniać większość nielegalnych przypadków mowy nienawiści w ciągu 24 godzin od zgłoszenia i będą szybko usuwać nielegalne treści. Toczące się od marca 2023 r. negocjacje w sprawie nowego kodeksu postępowania w zakresie zwalczania nielegalnego nawoływania do nienawiści w internecie są właśnie finalizowane. Nowy kodeks postępowania będzie formalnie obowiązywał na mocy aktu o usługach cyfrowych 34 . Nowelizacja kodeksu ma na celu przede wszystkim usprawnienie jego aspektu zapobiegawczego i przekształcenie go w narzędzie, które pomoże przewidywać rosnące zagrożenie mową nienawiści, zanim dane treści zostaną nagłośnione w internecie.

W akcie o usługach cyfrowych wyraźnie uznano rolę zaufanych podmiotów sygnalizujących w identyfikowaniu i sygnalizowaniu mowy nienawiści w internecie oraz jej zwalczaniu. W ramach kodeksu postępowania w zakresie zwalczania nielegalnego nawoływania do nienawiści w internecie już działa rozbudowana sieć zaufanych podmiotów sygnalizujących, która okazała się być bardzo skuteczna. W obecnej sytuacji rola zaufanych podmiotów sygnalizujących w identyfikowaniu nielegalnej antysemickiej i antymuzułmańskiej mowy nienawiści w internecie jest szczególnie ważna. Komisja zwiększy finansowanie w celu wsparcia sieci zaufanych podmiotów sygnalizujących 35 . Powstanie specjalny komponent przeznaczony na ustanowienie i wsparcie sieci zaufanych podmiotów sygnalizujących mowę nienawiści o podłożu antysemickim, jak przewidziano w strategii UE w zakresie zwalczania antysemityzmu. Zorganizowany zostanie hakaton w celu znalezienia nowych, innowacyjnych sposobów przeciwdziałania antysemityzmowi w środowisku internetowym i cyfrowym. Zgodnie z aktem o usługach cyfrowych dostawcy platform internetowych będą musieli traktować zgłoszenia składane przez zaufane podmioty sygnalizujące priorytetowo i rozpatrywać je bez zbędnej zwłoki.

Aby reagować na mowę nienawiści w internecie skutecznie i w oparciu o dowody, trzeba zrozumieć jej źródła i kanały rozprzestrzeniania się. Komisja będzie kontynuować finansowanie badań nad „ekosystemami” nienawiści w internecie w ramach programu „Obywatele, równość, prawa i wartości” (CERV), stawiając walkę z mową nienawiści i przestępstwami z nienawiści na pierwszym miejscu. Jak stwierdzono w strategii UE w zakresie zwalczania antysemityzmu, Komisja przeprowadzi również kompleksową analizę danych, aby lepiej zrozumieć rozprzestrzenianie i nagłaśnianie antysemityzmu w internecie.

Treści o charakterze terrorystycznym, które są ściśle związane z najpoważniejszymi formami nawoływania do nienawiści, to jedne z najbardziej niebezpiecznych treści w internecie. Rozporządzenie w sprawie treści o charakterze terrorystycznym w internecie 36 to solidne ramy legislacyjne, dające państwom członkowskim możliwość usuwania treści o charakterze terrorystycznym z internetu w ciągu jednej godziny. Dostawcy platform internetowych są zobowiązani do niezwłocznego działania zaraz po otrzymaniu nakazu usunięcia od organów krajowych 37 . Komisja i Europol zaoferują państwom członkowskim i dostawcom usług hostingu platform internetowych większą pomoc w radzeniu sobie z praktycznymi przeszkodami oraz w celu zapewnienia ścisłego i sprawnego stosowania rozporządzenia. W tym właśnie celu 24 listopada 2023 r. odbyły się warsztaty z udziałem właściwych organów krajowych i dostawców usług hostingu, a obecnie realizowane są trzy projekty mające pomóc przestrzegać tych przepisów małym dostawcom usług hostingu 38 .

Forum UE ds. Internetu to kierowana przez Komisję dobrowolna inicjatywa mająca na celu współpracę z branżą technologiczną i innymi właściwymi zainteresowanymi stronami w celu zwalczania treści o charakterze nienawistnym, ekstremistycznym i terrorystycznym w internecie 39 . Udziela ono wskazówek państwom członkowskim i firmom technologicznym na temat problemów, jakie powodują treści nielegalne i zamieszczane w złej wierze, w tym treści, które są szkodliwe, ale nadal chronione prawem do wolności wypowiedzi i których w związku z tym nie można usunąć. Na przykład w 2023 r. Forum opublikowało podręcznik dotyczący „treści na granicy legalności”, aby pomóc firmom technologicznym w identyfikacji takich treści. Przykładem tego rodzaju treści nienawistnych mogą być komunikaty, które podburzają, dzielą i podsycają stereotypy dotyczące grup lub mniejszości i które mogą prowadzić do radykalizacji postaw, ale nie są nawoływaniem do przemocy lub nienawiści na tle rasistowskim i ksenofobicznym, co jest czynem penalizowanym przez państwa członkowskie na mocy prawa UE. Podręcznik obejmuje różne kategorie treści, w tym legalne, ale szkodliwe treści antysemickie, treści na granicy legalności dotyczące kryzysu związanego z COVID-19 i ataku na społeczność LGBTIQ w Bratysławie oraz ogólne treści kierowane przeciwko społeczności LGBTIQ. W 2024 r. we współpracy z koordynatorem Komisji ds. zwalczania nienawiści antymuzułmańskiej zostanie dodany rozdział dotyczący antymuzułmańskich treści na granicy legalności. Forum będzie doradzać, jak radzić sobie z treściami na granicy legalności, kontynuować podnoszenie świadomości na temat takich treści, które mogą prowadzić do radykalizacji postaw, oraz wspierać firmy technologiczne w moderowaniu treści.

Forum UE ds. Internetu opracowało również unijny protokół kryzysowy (w 2019 r., zmieniony w 2023 r.) w następstwie ataku terrorystycznego w Christchurch w Nowej Zelandii. Protokół jest dobrowolnym mechanizmem, który pomaga koordynować szybką, zbiorową i transgraniczną reakcję na bardzo szybkie rozprzestrzenianie się w internecie treści terrorystycznych i brutalnych treści ekstremistycznych w odpowiedzi na rzeczywiste incydenty. Forum UE ds. Internetu i unijna jednostka Europolu ds. zgłaszania podejrzanych treści w internecie zorganizują na początku 2024 r. ćwiczenie symulacyjne, aby przetestować wdrażanie protokołu kryzysowego oraz odpowiednich obowiązków i procedur operacyjnych przewidzianych w rozporządzeniu w sprawie treści o charakterze terrorystycznym w internecie, a także aby uwzględnić wpływ sytuacji na Bliskim Wschodzie na środowisko internetowe.

W ostatnich latach UE pomagała państwom członkowskim w walce z radykalizacją postaw, która sprzyja nie tylko terroryzmowi 40 , ale także mowie nienawiści i przestępstwom z nienawiści. Sieć upowszechniania wiedzy o radykalizacji postaw 41 (RAN) gromadzi wiedzę fachową i doświadczenie w zakresie zapobiegania i przeciwdziałania brutalnemu ekstremizmowi. RAN bada obecnie, jak internetowy ekosystem informacyjny w Europie reaguje na ostatnie wydarzenia na Bliskim Wschodzie. Wyniki zostaną omówione z państwami członkowskimi w grudniu 2023 r., aby wesprzeć ich wysiłki w zakresie komunikacji strategicznej i przeciwdziałanie nacechowanym nienawiścią narracjom w internecie.

Stwierdzono, że systemy algorytmiczne platform internetowych są wykorzystywane w niewłaściwy sposób w celu nasilenia rozpowszechniania nielegalnych wypowiedzi, brutalnych treści ekstremistycznych i terrorystycznych. W UE akt o usługach cyfrowych nakłada na bardzo duże platformy internetowe konkretne wymogi oceny wpływu amplifikacji algorytmicznej na ich systemy oraz podjęcia działań w celu ograniczenia ewentualnego negatywnego wpływu na procesy demokratyczne, dyskurs obywatelski i procesy wyborcze, a także bezpieczeństwo publiczne. Ponieważ fizyczne granice państw nie powstrzymują treści rozpowszechnianych w internecie, kluczowe znaczenie ma podnoszenie świadomości wśród partnerów i zainteresowanych stron spoza UE. Prace nad amplifikacją algorytmiczną w ramach grupy Christchurch Call są kontynuowane, a 7 grudnia 2023 r. Komisja organizuje spotkanie z tą grupą 42 .

Ponadto w przeprowadzonej w 2022 r. aktualizacji europejskiej strategii na rzecz lepszego internetu dla dzieci 43 oraz w kontekście egzekwowania aktu o usługach cyfrowych szczególną uwagę zwrócono na ryzyko mowy nienawiści wśród dzieci. Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie zwalczania przemocy wobec kobiet przyczynia się do zwalczania mizoginicznej nienawiści w internecie przez kryminalizację nawoływania w internecie do przemocy i nienawiści ze względu na płeć lub płeć społeczno-kulturową oraz ułatwianie usuwania takich treści 44 . 

3.ZAANGAŻOWANIE CAŁEGO SPOŁECZEŃSTWA

Obojętność jest gorsza niż sama przemoc. To moralna apatia tych, którzy odwracają wzrok: to samo dzieje się dziś z rasizmem i innymi okrucieństwami tego świata.

Liliana Segre, dożywotnia włoska senatorka, ocalała z Holokaustu

-Wspólne działanie przez edukację, kulturę, media i sport

Wiedza i świadomość są podstawowym warunkiem wzajemnego szacunku i tolerancji, a ich brak to jeden z głównych powodów nienawiści. Niewiedza rodzi próżnię, którą można zapełnić, wykorzystując dezinformację, ekstremizm i zagraniczne manipulacje informacjami. Zrozumienie różnych społeczności i tradycji pozwala łatwiej przeciwstawić się tym, którzy prezentują różnorodność i różnice jako zagrożenie dla naszej tkanki społecznej.

Komisja rozpoczęła ogólnounijne badanie na temat uprzedzeń antysemickich wśród ogółu społeczeństwa wszystkich państw członkowskich, również wśród młodzieży. We współpracy z państwami członkowskimi Komisja utworzy również europejskie centrum badawcze ds. współczesnego antysemityzmu oraz życia i kultury żydowskiej. Program „Horyzont Europa” również wspiera projekty badawcze mające na celu lepsze poznanie zjawiska nienawiści, jej przyczyn, konsekwencji i sposobów jej zwalczania, natomiast w ramach Instrumentu Wsparcia Technicznego państwa członkowskie mogą skorzystać z pomocy w opracowywaniu i wdrażaniu strategii zwalczania nienawiści. 

Ogólne publiczne kampanie uświadamiające, organizowane na szczeblu unijnym lub krajowym, takie jak kampania uświadamiająca na temat życia żydowskiego przewidziana w strategii UE na rzecz zwalczania antysemityzmu lub kampania „Eyes Open” z 2023 r. 45 mająca na celu szerzenie wiedzy na temat praw ofiar, w tym ofiar przestępstw z nienawiści, mają szansę pobudzić zainteresowanie i obalić mity. 

Kanały podnoszenia świadomości, które mają największą siłę oddziaływania, są już częścią naszego codziennego życia – to media, edukacja, kultura i sport. Takie działania trzeba zawsze prowadzić w ścisłej współpracy z samymi społecznościami, co z kolei wymaga pogłębionego dialogu międzykulturowego i międzywyznaniowego. Osoby kształtujące opinie w tych obszarach ponoszą odpowiedzialność wobec całego społeczeństwa i jego spójności. Ważne przykłady płyną z branży sportowej, zwłaszcza piłki nożnej – niektóre krajowe federacje i kluby już wyciągają konsekwencje za antysemickie i rasistowskie zachowania i incydenty. Duże imprezy sportowe w Europie to dobre okazje – które powinny być wykorzystywane – do podnoszenia świadomości na temat nienawiści i promowania wartości europejskich. Więcej wpływowych osób ze świata kultury, mediów i sportu powinno stawać w obronie różnorodności. Należy w pełni wykorzystywać w tym celu ważne okazje przyciągające uwagę opinii publicznej, takie jak igrzyska olimpijskie, mistrzostwa międzynarodowe lub głośne wydarzenia kulturalne.

Media odgrywają ważną rolę w dostarczaniu obywatelom wiarygodnych informacji. Działania UE w celu ochrony wolności mediów i przeciwdziałania dezinformacji, prowadzone zgodnie z europejskim planem działania na rzecz demokracji, to dwie strony tego samego medalu. Działania umacniające pozycję profesjonalnego dziennikarstwa, a także szkolenia dla dziennikarzy dotyczące podtrzymania i opracowywania standardów medialnych obejmują rozpoznawanie wszelkich form antysemityzmu, nienawiści antymuzułmańskiej i szerzej rozumianego rasizmu, a także ujawnianie uprzedzeń i negatywnych stereotypów w relacjach prasowych. Działania te będą realizowane w ramach programów medialnych. Działania poprawiające podstawowe kompetencje cyfrowe obywateli, przede wszystkim umiejętności korzystania z mediów i umiejętności informatyczne, kluczowe dla świadomości społecznej i krytycznego myślenia, pomagają ludziom rozpoznać dezinformacje i unikać ich rozpowszechniania oraz tworzą godne zaufania środowisko cyfrowe, w którym można toczyć pluralistyczną debatę publiczną.

Edukacja musi przyczyniać się do podnoszenia świadomości uczniów, studentów i nauczycieli oraz zwiększania ich gotowości do reagowania na uprzedzenia, ekstremistyczne narracje, teorie spiskowe, negatywne stereotypy i ideologie, które prowadzą do dyskryminacji i nienawiści. Każde państwo członkowskie odpowiada za swoje programy nauczania, ale jest to obszar, w którym wzajemne uczenie się i wymiana doświadczeń mogą być bardzo cenne. W europejskim obszarze edukacji 46 i Planie działania w dziedzinie edukacji cyfrowej 47 przedstawiono szereg inicjatyw, które mogą pomóc w zwalczaniu nienawiści w obszarze edukacji oraz z jej wykorzystaniem. Komisja podejmie wątki zawarte w nowych konkluzjach Rady 48 w sprawie wkładu kształcenia i szkolenia we wzmacnianie wspólnych wartości europejskich i obywatelstwa demokratycznego 49 , ze szczególnym uwzględnieniem na początku 2024 r. tematu „Nie ma miejsca na nienawiść”. Wspieranie wzajemnego uczenia się i wymiany dobrych praktyk powinno skupiać się na zasobach edukacyjnych i podejściach pedagogicznych dotyczących zwalczania nienawiści, które można zastosować na różnych poziomach i do różnych rodzajów edukacji. Należy również zająć się kwestią nienawiści doświadczanej w szkołach bezpośrednio, przez zwalczanie nękania i przemocy w szkołach 50 .

Programy Erasmus+ 51 i Europejski Korpus Solidarności 52 oferują możliwości finansowania w dziedzinie kształcenia i szkolenia, kultury, młodzieży i sportu, w tym na projekty dotyczące omawianej tematyki. Priorytetem jest „włączenie społeczne i różnorodność”, a oba programy wspierają wiele projektów promujących włączenie społeczne, różnorodność, dialog międzykulturowy, walkę z nietolerancją i rasizmem, w tym antysemityzmem 53 i nienawiścią antymuzułmańską. Priorytet ten będzie nadal promowany, głównie w drodze dodatkowych działań podejmowanych przez podmioty wdrażające instrumenty finansowe w państwach członkowskich w celu zachęcania do realizowania projektów dotyczących przeciwdziałania nienawiści.

W 2022 r. Komisja opublikowała Wytyczne dla nauczycieli i pedagogów dotyczące przeciwdziałania dezinformacji i upowszechniania umiejętności cyfrowych za pośrednictwem kształcenia i szkolenia 54 . Z wytycznych nauczyciele mogą się dowiedzieć, jak pomóc dzieciom i młodzieży radzić sobie z wyzwaniami w internecie, takimi jak mowa nienawiści. Podczas przeglądu Planu działania w dziedzinie edukacji cyfrowej w 2024 r. Komisja przyjrzy się stosowaniu wytycznych i zbada, jak można wykorzystać to doświadczenie w całym obszarze kształcenia i szkolenia 55 . 

W 2023 r. Komisja, we współpracy z UNESCO i OBWE, uruchomiła projekt mający na celu przeciwdziałanie antysemityzmowi przez edukację, obejmujący szkolenia bezpośrednie w 12 państwach członkowskich. W latach 2024–2025 projekt obejmie wszystkie państwa członkowskie i będzie miał na celu szkolenie unijnych edukatorów i decydentów politycznych w zakresie radzenia sobie ze współczesnym antysemityzmem w szkołach.

Udział we wspólnych działaniach społeczności może być skutecznym sposobem budowania nowych więzi społecznych i pogłębiania wzajemnego zrozumienia 56 . Komisja wspiera rolę sportu w promowaniu tolerancyjnego i integracyjnego społeczeństwa oraz w zwalczaniu przemocy i rasizmu w społeczeństwie. Współpracę z Radą Europy w zakresie wspólnego projektu „Zwalczanie mowy nienawiści w sporcie” można wykorzystać do opracowania innowacyjnych podejść do walki z mową nienawiści w sporcie, również w internecie. Erasmus+ może również pomóc w promowaniu włączenia społecznego, równości i niedyskryminacji przez sport. Obecne porozumienie o współpracy między Komisją a Europejską Federacją Piłki Nożnej 57 zapewnia ramy promowania równości, różnorodności i włączenia społecznego oraz zwalczania wszelkich form dyskryminacji, a także podkreśla, jak piłka nożna może pomóc w walce z rasizmem i antysemityzmem w Europie 58 .

Sztuka i kultura również odgrywają kluczową rolę w budowaniu tolerancji i podtrzymywaniu dialogu w demokratycznych, różnorodnych i otwartych społeczeństwach. Sprawozdanie Komisji z 2023 r. pt. „Kultura i demokracja – dowody” 59 ilustruje, w jaki sposób sztuka i kultura zwiększają tolerancję obywateli, empatię dla osób z różnych środowisk, solidarność i spójność społeczną oraz jak mogą przyczynić się do ograniczenia przestępstw z nienawiści. Zawiera ono dane z włoskiego badania z 2022 r. 60 pokazujące, że wzrost konsumpcji kulturalnej o 1 % wiąże się ze spadkiem liczby przestępstw z nienawiści o 20 %.

Program Kreatywna Europa przełamuje bariery i zwalcza stereotypy w społeczeństwie europejskim. Jednym z działań w ramach programu będzie wsparcie nagrody za wybitny projekt żydowskiego dziedzictwa kulturowego mający na celu promowanie i poszerzanie wiedzy na temat żydowskiego dziedzictwa kulturowego.

Sztuka i kultura mogą również odgrywać ważną rolę w edukacji obywatelskiej. Plan prac UE w dziedzinie kultury na lata 2023–2026 61 ma na celu stworzenie międzysektorowych synergii między szkołami, organizacjami kulturalnymi, społeczeństwem obywatelskim i innymi podmiotami, aby wykorzystać transformacyjny potencjał kultury do wzmacniania demokracji 62 . Komisja gromadzi obecnie konkretne przykłady i wiedzę na temat sposobów budowania skutecznej, ukierunkowanej na społeczeństwo synergii między szkołami a podmiotami kulturalnymi. Wyniki zostaną udostępnione zainteresowanym stronom i państwom członkowskim, aby wesprzeć ich wysiłki na rzecz poprawy edukacji obywatelskiej uczniów, ich świadomości i gotowości do reagowania na uprzedzenia, ekstremistyczne narracje, teorie spiskowe i ideologie, które napędzają dyskryminację i nienawiść 63 .

Jednym ze sposobów podnoszenia świadomości jest wykorzystanie dni pamięci, przy okazji których media, szkoły i uczelnie, organizacje polityczne i inne mogą upowszechniać wiedzę o tym, jak ważne jest zwalczanie nienawiści. Należy lepiej wykorzystywać w tym celu już istniejące okazje do upamiętnienia różnych wydarzeń lub uczczenia idei, takie jak Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu (27 stycznia), Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu Romów (2 sierpnia), Międzynarodowy Dzień Walki z Dyskryminacją Rasową (21 marca), Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Mowie Nienawiści (18 czerwca) czy Międzynarodowy Dzień Przeciw Homofobii, Bifobii, Interfobii i Transfobii i (17 maja). Im bardziej widoczne będzie dane wydarzenie, im szersze będzie zaangażowanie w nie różnych społeczności, tym silniejszy będzie jego przekaz. Parlament Europejski i Rada mogłyby promować takie obchody w celu uzyskania szerszego oddźwięku.

Jako element strategii UE w zakresie zwalczania antysemityzmu Komisja będzie promować upamiętnianie Holokaustu w szkołach, na uniwersytetach oraz w instytucjach kształcenia i szkolenia zawodowego. We współpracy ze społecznościami lokalnymi Komisja tworzy również sieć miejsc, „gdzie zdarzył się Holokaust”.

-Ochrona demokracji przed nienawiścią

Przejawy nienawiści to nie tylko konkretne zagrożenie dla jednostek i społeczności, ale także osłabienie społeczeństwa jako całości i zagrożenie podstaw naszych demokracji. Dezinformacja, w tym zagraniczne manipulacje informacjami i ingerencje w informacje, często ma na celu wzmocnienie polaryzacji i nienawiści. Chwile napięć społecznych i geopolitycznych mogą zostać wykorzystane do nasilenia rozpowszechniania dezinformacji z pomocą podmiotów zagranicznych, co było bardzo widoczne w ostatnich tygodniach. Ma to na celu wypieranie wyważonej narracji, polaryzację i radykalizację i jest próbą osłabienia wysiłków wielu ludzi w społecznościach żydowskich i muzułmańskich oraz na całym świecie, którzy opowiadają się za pokojem, szacunkiem i współistnieniem.

Ochrona europejskiej demokracji przed zagrożeniami i szkodliwymi skutkami dezinformacji oraz manipulowania informacjami i ingerowania w informacje, również przez podmioty zagraniczne, jest w tej chwili strategicznym priorytetem UE. W ramach europejskiego planu działania na rzecz demokracji 66 Komisja i Wysoki Przedstawiciel opracowali szereg środków zwalczania dezinformacji.

Wprowadzono również szereg inicjatyw mających na celu zwiększenie odpowiedzialności dostawców platform internetowych 67 . Szczególnie ważnym elementem aktu o usługach cyfrowych jest nałożenie na bardzo duże platformy internetowe obowiązku oceny i ograniczenia ryzyka dezinformacji. Jest to uzupełnienie obowiązującego od dawna udoskonalonego kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji – elastycznego zbioru zasad zobowiązującego sygnatariuszy, w tym wszystkie główne platformy internetowe, do szybkiego reagowania na zagrożenia wspólnie ze społeczeństwem obywatelskim, w tym z inicjatywami oddolnymi, oraz władzami 68 .

W szybkim reagowaniu na dezinformację pomagają orientacja sytuacyjna i strategiczna komunikacja oraz wykorzystanie komisyjnej sieci przeciwko dezinformacji i systemu wczesnego ostrzegania zarządzanego przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych, które kontaktują ze sobą punkty koordynacji z państw członkowskich i instytucji UE. W kontekście wyborów podobną rolę pełni europejska sieć współpracy w zakresie wyborów. Obejmuje to aktywne demaskowanie i ukierunkowane kampanie (w celu przeciwdziałania zagranicznym manipulacjom informacjami i ingerencjom w informacje, w tym dezinformacjom zarówno na temat COVID-19, jak i nielegalnej agresji Rosji na Ukrainę), a także kompleksową i stałą ukierunkowaną reakcję na konkretne incydenty. Większe wsparcie dla weryfikatorów informacji również bardzo pomaga w walce z dezinformacją. Komisja i Wysoki Przedstawiciel zintensyfikują działania przeciwko dezinformacji i będą wspierać niezależnych weryfikatorów informacji, którzy odgrywają ważną rolę w zwalczaniu dezinformacji. Obejmie to wsparcie dla oddolnych cyfrowych wolontariuszy przez udostępnianie lub opracowywanie nowych narzędzi opartych na otwartym oprogramowaniu, w tym narzędzi wykorzystujących sztuczną inteligencję, aby umożliwić im skuteczniejsze zwalczanie mowy nienawiści i dezinformacji.

Komisja będzie podnosić świadomość i poprawiać przestrzeganie przepisów przez zacieśnienie kontaktów z sygnatariuszami kodeksu postępowania, a sieć Europejskiego Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) zwiększy zdolności weryfikatorów informacji. Skuteczna reakcja w dużej mierze zależy od szybkiego moderowania treści. Istniejące kontakty zostaną wykorzystane do przypomnienia kluczowym zainteresowanym stronom o obowiązujących przepisach i do uzyskania większego poparcia dla walki z dezinformacją. Celem jest wykorzystanie EDMO jako niezależnego pośrednika, który może organizować współpracę między platformami a zaufanymi podmiotami sygnalizującymi i innymi ekspertami. Pomoże to szybko i skutecznie moderować i usuwać zgłoszone treści dezinformacyjne (a także czasami zidentyfikować potencjalnie nielegalne treści).

UE może korzystać z już istniejących środków, w tym z narzędzi służących przeciwdziałaniu zagranicznym manipulacjom informacjami i ingerencjom w informacje. Do prowadzenia szerszych działań informacyjnych wykorzystane zostaną specjalne programy dyplomacji publicznej z udziałem młodych liderów opinii i ambasadorów młodzieży na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej. Rozszerzony zostanie zakres projektu dotyczącego arabskiej sieci weryfikatorów informacji, aby wspomóc dalszy rozwój platform weryfikujących informacje oraz oprogramowania, które pomaga platformom wykrywać ingerencje zagraniczne i nawoływanie do nienawiści.

W oparciu o europejski plan działania na rzecz demokracji Komisja przygotowuje serię inicjatyw dotyczących obrony demokracji, aby wspierać wspólne normy UE w zakresie reagowania na konkretne zagrożenia i zachęcać do inkluzywnego zaangażowania i uczestnictwa obywatelskiego w naszych demokracjach. Wniosek ustawodawczy wprowadzi wspólne standardy przejrzystości i rozliczalności na rynku wewnętrznym w odniesieniu do działań przedstawicieli grup interesu, które służą wywieraniu wpływu na proces decyzyjny w UE i są prowadzone w imieniu państw trzecich. Wnioski będą również zawierać zalecenia dotyczące inkluzywnych wyborów, odpornych na ingerencje, oraz środków mających na celu niedopuszczanie treści wprowadzających w błąd lub nienawistnych. Będą także zachęcały do tworzenia opartego na szacunku środowiska demokratycznego przez zaangażowanie i uczestnictwo obywatelskie.

Niezależne dziennikarstwo ma kluczowe znaczenie dla podejmowania przez obywateli świadomych decyzji oraz przeciwdziałania dezinformacji i mowie nienawiści. Niezależne dziennikarstwo jest jednak poddawane coraz większej presji na całym świecie 69 . UE jest nadal głęboko zaangażowana w ochronę niezależnego dziennikarstwa wysokiej jakości na całym świecie oraz oferuje silne i konkretne wsparcie niezależnym mediom. W wielu krajach wdrożono szereg programów UE mających na celu wspieranie niezależnych mediów, budowanie zdolności oraz zapewnienie dziennikarzom lepszej ochrony i możliwości rozwoju zawodowego. Łączne wsparcie dla takich specjalnych programów realizowanych w UE i na całym świecie w ciągu ostatnich 5 lat wyniosło ponad 180 mln EUR. UE chroni również przede wszystkim niezależnych zagrożonych dziennikarzy 70 oraz lokalną pluralistyczną przestrzeń demokratyczną w erze cyfrowej 71 .

4.ZJEDNOCZENI W RÓŻNORODNOŚCI PRZECIWKO NIENAWIŚCI

Jeżeli chcemy osiągnąć nasz cel, naszą bronią musi być wiedza, a naszą tarczą – więź i jedność.

Malala Yousafzai – laureatka Nagrody Nobla

Równość i niedyskryminacja to podstawowe wartości każdej demokracji. To dzięki nim wszyscy ludzie, niezależnie od tego, kim są, mogą żyć razem bez strachu. UE jest zdecydowana budować społeczeństwo, w którym każdy ma równe szanse rozwoju, może swobodnie wyrażać siebie i swoje poglądy, wyznawać swoją religię i kochać, kogo chce. Wspieranie takiego społeczeństwa jest mocnym narzędziem ochrony przed nienawiścią.

W badaniu z 2019 r. przeprowadzonym przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) zwrócono uwagę na wzrost dyskryminacji ze względu na orientację seksualną, tożsamość lub ekspresję płciową i cechy płciowe w UE. Co dziesiąty respondent LGBTI (11 %) był przedmiotem ataku fizycznego lub seksualnego w okresie pięciu lat przed 2020 r. z powodu przynależności do społeczności LGBTI. W większym stopniu ataki dotknęły respondentów trans (17 %) i interseksualnych (22 %) 72 . Przemoc wobec kobiet i przemoc domowa są szczególnie powszechne w UE. Jak wynika z danych, co trzecia kobieta w UE doświadczyła przemocy 73 , a co piąta – przemocy domowej 74 . Jeżeli chodzi o Romów, w 2021 r. odnotowano pozytywne zmiany w zwalczaniu nękania i przemocy motywowanych nienawiścią w porównaniu z danymi z 2016 r., nie odnotowano jednak żadnej realnej poprawy w zakresie zwalczania dyskryminacji 75 .

Dlatego właśnie równość i niedyskryminacja są głównymi punktami programu Komisji. W strategiach Unii równości 76 przyjętych w 2020 i 2021 r. określono kompleksowe podejście mające na celu stworzenie wszystkim warunków do życia, rozwoju i przywództwa w społeczeństwie, niezależnie od różnic ze względu na płeć, płeć kulturową, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. W tym celu strategie kładą nacisk na zwalczanie stereotypów, rasizmu strukturalnego i dyskryminacji oraz na zaradzenie brakowi równości rezultatów w naszych społeczeństwach przez działanie pozytywne.

Kluczowym elementem tych strategii jest zaangażowanie państw członkowskich i społeczeństwa obywatelskiego, co umożliwi przełożenie celów ze szczebla UE na szczebel krajowy, w tym przez krajowe strategie i plany działania zgodnie z podjętymi zobowiązaniami. Grupa Wysokiego Szczebla ds. Niedyskryminacji, Równości i Różnorodności stanowi ważne forum wymiany dobrych praktyk i dąży do poprawy opracowywania i wdrażania polityk i programów, które zwalczają dyskryminację i promują równość. Unijna platforma Kart różnorodności pomaga również organizacjom pragnącym dobrowolnie zobowiązać się do promowania różnorodności i równych szans w miejscu pracy za pośrednictwem europejskich Kart różnorodności.

Mobilizacja funduszy UE i zadbanie o to, by docierały one do najbardziej potrzebujących, ma również kluczowe znaczenie dla promowania równości i zwalczania dyskryminacji. W tym celu konieczne jest, aby beneficjenci funduszy UE przestrzegali wartości UE. 

Zgodnie z horyzontalnym warunkiem podstawowym Karty praw podstawowych UE państwa członkowskie muszą wprowadzić skuteczne mechanizmy zapewniające zgodność programów i ich wdrażania z Kartą 77 . Jest to warunek wstępny zwrotu powiązanych wydatków.

Komisyjny system wczesnego wykrywania i wykluczania już przewiduje możliwość wyłączenia podmiotów powiązanych z finansowaniem terroryzmu lub przestępstwami związanymi z działalnością terrorystyczną z otrzymywania wsparcia finansowego UE 78 . Wsparcie finansowe dla beneficjentów może zostać zawieszone, zmniejszone lub odzyskane w przypadku poważnego naruszenia zobowiązań umownych. W przypadku poważnego przewinienia zawodowego, w tym naruszenia wartości UE, również można podjąć odpowiednie środki. Co najważniejsze, aby wzmocnić zasadę, zgodnie z którą programy finansowane przez UE muszą być zgodne z zasadami równości i prawem UE, w ramach przeglądu rozporządzenia finansowego Komisja zaproponowała, by „podżeganie do dyskryminacji, nienawiści lub przemocy” zostało dodane jako nowy jednoznaczny powód wykluczenia. Poszanowanie wartości UE jest już elementem umowy o udzielenie dotacji, którą musi podpisać każdy beneficjent finansowania unijnego. Komisja opracowała wytyczne w celu dokładniejszego określenia konsekwencji, jakie ponoszą beneficjenci naruszający wartości UE. Komisja realizuje również projekty pilotażowe dotyczące wzmocnienia procedur kontroli i weryfikacji w odniesieniu do programów budżetowych w tych obszarach wydatków, które wiążą się z większym ryzykiem nadużyć i nieprzestrzegania wartości UE. 

Równie ważne jest zapewnienie, aby nieprzejrzyste finansowanie zagraniczne nie było wykorzystywane do podważania wartości UE. UE będzie nadal zwalczać zagraniczne finansowanie organizacji kulturalnych, obywatelskich i religijnych pochodzące z nieujawnionych źródeł i świadczące o złych zamiarach. Przejrzystość i rozliczalność to najlepsze zabezpieczenie przed ryzykiem, że z zagranicznych źródeł będzie finansowane, celowo lub nie, promowanie poglądów i zachęcanie do zachowań sprzecznych z naszymi zasadami demokratycznymi, prawami podstawowymi i prawami człowieka 79 . Ponadto UE stosuje solidne ramy przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

5.WSPÓŁPRACA Z KLUCZOWYMI ZAINTERESOWANYMI STRONAMI

Sami możemy tak niewiele, wspólnie możemy tak dużo.

Helen Keller – amerykańska pisarka i działaczka na rzecz praw osób z niepełnosprawnością

Pełen potencjał różnych inicjatyw na szczeblu UE można wykorzystać przez zaangażowanie wszystkich państw członkowskich, wszystkich społeczności oraz jak najszerszych kręgów społeczeństwa obywatelskiego. Dotyczy to przede wszystkim długotrwałego zaangażowania UE na rzecz równości, obejmującego konkretne inicjatywy na rzecz promowania równych praw i ułatwiania marginalizowanym grupom udziału we wszystkich aspektach funkcjonowania naszego społeczeństwa.

Podejście Komisji polegające na ożywianiu wsparcia UE za pośrednictwem koordynatora ds. zwalczania antysemityzmu i wspierania życia żydowskiego, koordynatora ds. zwalczania nienawiści antymuzułmańskiej oraz niedawno powołanego koordynatora ds. zwalczania rasizmu bardzo pomaga zwiększyć zaangażowanie zainteresowanych stron. Rola koordynatorów zostanie teraz wzmocniona dzięki jednoznacznym mandatom dla każdego z nich. W mandacie określona zostanie ich funkcja pełnomocników, a także ich zadania w obszarach obejmujących konkretne projekty finansowane przez UE w celu jak najlepszego wykorzystania potencjału polityki UE do zwalczania nienawiści w internecie i poza nim 81 . Mandaty będą również obejmować roczne sprawozdania dotyczące tendencji, dobrych praktyk i postępów w realizacji polityki. Kluczowym elementem tej roli będą bliskie stosunki z wieloma organizacjami, w tym z organizacjami oddolnymi pomagającymi w propagowaniu szacunku i zrozumienia oraz w mobilizowaniu całego społeczeństwa do promowania i ochrony wartości i podstawowych zasad UE. 

Agencje UE, przede wszystkim Agencja Praw Podstawowych (FRA), wnoszą kluczowy wkład w działania na szczeblu UE. Gromadzenie i analiza danych, w tym wiarygodnych i porównywalnych danych dotyczących równości 82 , są niezbędne do pogłębienia świadomości i lepszego zrozumienia obecnych zagrożeń. Kolejnym ważnym zadaniem Agencji jest wspieranie i monitorowanie krajowych planów działania dotyczących antysemityzmu, walki z rasizmem, równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów oraz równości osób LGBTIQ. Komisja zbada, jak najlepiej FRA mogłaby wesprzeć UE w jej działaniach na rzecz zwalczania nienawiści, między innymi przez ustanowienie wspólnej metodyki rejestrowania incydentów antysemickich.

Stowarzyszenia wyznaniowe mogą również pełnić ważną rolę dla społeczności i ich wzajemnych stosunków. Dialog prowadzony na mocy art. 17 między instytucjami UE a kościołami, stowarzyszeniami religijnymi oraz organizacjami światopoglądowymi i niewyznaniowymi jest uznanym forum spotkań dla różnych wyznań. W świetle rosnących obaw dotyczących nietolerancji religijnej działania prowadzone w ramach tego dialogu stają się jeszcze ważniejsze, ponieważ gwarantuje on właściwe warunki do poszukiwania sposobów zwiększenia tolerancji i promowania poszanowania wspólnot religijnych i niewyznaniowych.

Promowanie świadomości tego, jak ogromne znaczenie mają różnorodność i zwalczanie nienawiści jest również celem działań zewnętrznych UE. Jednym z programów w krajach partnerskich promujących równość, włączenie społeczne i poszanowanie różnorodności, wspieranych przez UE i wdrażanych przez społeczeństwo obywatelskie w kluczowych krajach partnerskich, jest program na rzecz praw człowieka i demokracji w ramach instrumentu „Globalny wymiar Europy” 83 .

Zwalczanie nienawiści stanowi problem ogólnoświatowy i współpraca międzynarodowa jest tu niezbędna. Naszym głównym obowiązkiem jest zwalczanie nienawiści i ochrona praw człowieka w UE, jednak położenie większego nacisku na te kwestie w działaniach zewnętrznych UE jest zarówno korzystne, jak i konieczne. Wszystkie unijne strategie na rzecz równości oraz strategia UE w sprawie zwalczania antysemityzmu przewidują specjalne działania na rzecz przeciwdziałania nienawiści i dyskryminacji na szczeblu globalnym. Na całym świecie UE jest jednym z najbardziej aktywnych uczestników organizacji wielostronnych, takich jak ONZ i Rada Europy, w promowaniu wolności religii i przekonań 84 . Unię wspiera specjalny pełnomocnik ds. promowania wolności religii lub przekonań poza UE. Unia prowadzi również dialogi i działania w krajach partnerskich we współpracy z rządami, lokalnymi zainteresowanymi stronami, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i organizacjami wyznaniowymi. Ścisła współpraca z osobami odpowiedzialnymi za propagowanie praw na szczeblu globalnym, regionalnym i krajowym 85 zwiększa wiarygodność i skuteczność działań UE w Unii i poza nią: Komisja i Wysoki Przedstawiciel zwiększą swoje zaangażowanie i poszerzą sieci kontaktów na wszystkich szczeblach, korzystając z unijnej dyplomacji, konkretnych działań i partnerstw zewnętrznych. Udział UE w Międzynarodowym Sojuszu na rzecz Pamięci o Holokauście umożliwia ściślejszą współpracę w zakresie zwalczania zjawiska negowania Holokaustu oraz zapobiegania rasizmowi, ksenofobii i antysemityzmowi.

Ponadto instytucje UE, ich miejsca zatrudnienia i pracownicy przestrzegają najwyższych standardów w zakresie zwalczania dyskryminacji i nienawiści. Jest to jeden z głównych priorytetów Komisji, a zaktualizowany plan działania na rzecz różnorodności i włączenia społecznego na lata 2023–2024 będzie punktem odniesienia dla polityki w zakresie wewnętrznych zasobów ludzkich, etyki i komunikacji.

6.PODSUMOWANIE

„Największą krzywdę wyrządza ofierze nie okrucieństwo ciemiężyciela, ale milczenie osoby postronnej”.

Elie Wiesel – laureat Nagrody Nobla, ocalony z Holokaustu

Unia Europejska narodziła się z determinacji do zjednoczenia się po wojnie wokół wspólnych wartości będących podstawą inkluzywnego, różnorodnego i demokratycznego społeczeństwa. W obliczu dwóch wojen w naszym sąsiedztwie i codziennego doświadczania podziałów w naszych domach i społecznościach, Europa musi teraz wykazać się determinacją w szanowaniu i promowaniu tych wartości.

Na początku 2024 r. Komisja zorganizuje konferencję wysokiego szczebla na temat przeciwdziałania nienawiści z udziałem ważnych osobistości zaangażowanych w walkę z nienawiścią i dyskryminacją. W ten sposób zainauguruje paneuropejską przestrzeń dialogu i pojednania, aby umożliwić odejście od nienawiści i podziałów w stronę wspólnego korzystania z naszych europejskich wartości, jakimi są równość oraz poszanowanie praw człowieka i godności. W tym celu Komisja będzie również organizować spotkania, na szczeblu europejskim, obywateli z całej UE, szczególnie ludzi młodych, z decydentami, ekspertami i członkami społeczności najbardziej dotkniętych omawianymi problemami. Takie europejskie dialogi na rzecz pojednania powinny zaowocować zaleceniami, jak budować mosty między podzielonymi społecznościami i urzeczywistnić unijne motto „zjednoczeni w różnorodności”. Komisja będzie zachęcać państwa członkowskie do organizowania podobnych dialogów na szczeblu krajowym i międzynarodowym.

W Unii Europejskiej ani nigdzie indziej na świecie nie ma miejsca na nienawiść. Politycy i osoby publiczne, a także obywatele ze wszystkich środowisk powinni być gotowi odważnie głosić swoje przekonania i zabierać głos. Musimy rozwiać wszelkie wątpliwości co do naszej determinacji nie tylko w obronie naszych wartości, ale także w niezłomnym dążeniu do stosowania ich w praktyce. Stawanie w obronie osób zagrożonych nienawiścią ma zasadnicze znaczenie dla ochrony naszego społeczeństwa i naszego stylu życia. Wspólnie UE może być potężną siłą i pokazać tę determinację, wezwać wszystkich Europejczyków do walki z nienawiścią i do zabierania głosu na rzecz równości, włączenia społecznego i szacunku.

(1)

     6 listopada 2023 r. specjalni pełnomocnicy i koordynatorzy ds. zwalczania antysemityzmu wydali  wspólne oświadczenie  w sprawie zwalczania antysemityzmu. 29 listopada 2023 r. koordynatorzy, specjalni przedstawiciele i ambasadorzy ds. nienawiści antymuzułmańskiej i rasizmu wydali międzynarodowe oświadczenie w sprawie zwalczania wszelkich form nienawiści, a zwłaszcza nienawiści wobec muzułmanów .

(2)

   Decyzja ramowa Rady 2008/913/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków prawnokarnych, Dz.U. L 328 z 6.12.2008, s. 55.

(3)

   Art. 1 decyzji ramowej.

(4)

    Bardziej inkluzywna i bezpieczna Europa: rozszerzenie wykazu przestępstw UE o nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści , COM(2021) 777 final , 9.12.2021. Inicjatywa ta jest częścią europejskiego planu działania na rzecz demokracji z 2020 r.

(5)

     Strategia bezpieczeństwa UE, COM(2020) 605 final , 24.7.2020.

(6)

   Dane opracowane w ramach finansowanego przez UE projektu „European Observatory on Online Hate” pokazują, na podstawie przeanalizowanych w UE ośmiu milionów wiadomości internetowych, że poziom nienawistnej toksyczności wzrósł od początku 2023 r. o 30 %. Najwyższe poziomy zaobserwowano w językach francuskim, rosyjskim, słowackim i hiszpańskim. https://eooh.eu/

(7)

     Władze publiczne nie opracowały jeszcze statystyk na ten temat, ale organizacje społeczeństwa obywatelskiego i media podają liczne przykłady. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Niemczech odnotowały nagły wzrost liczby incydentów antysemickich (źródło: RIAS) i antymuzułmańskich (źródło: CLAIM). W doniesieniach prasowych widać znaczny wzrost ataków antysemickich we Francji (źródło: Le Monde), Austrii (źródło: euractiv) i Niderlandach (źródło: jta.org).

(8)

   W jednym z badań w październiku odnotowano ponad 50-krotny wzrost bezwzględnej liczby antysemickich komentarzy pod nagraniami wideo na kanale YouTube na temat konfliktu izraelsko-palestyńskiego. W tym samym okresie ogólny odsetek komunikatów antysemickich wzrósł ponad dwukrotnie (źródło: isdglobal.org, 31 października 2023 r.). Podobne badania przeprowadzone na platformie X pokazują, że w weekend, podczas którego Hamas dokonał ataku terrorystycznego, liczba postów zawierających antymuzułmańskie słowa kluczowe wzrosła ponad czterokrotnie w porównaniu z poprzednimi dwoma dniami (źródło: isdglobal.org, 2 listopada 2023 r.).

(9)

   Jak wynika z opublikowanego przez Agencję Praw Podstawowych UE w październiku 2023 r. sprawozdania „Being Black in the EU”, jedna trzecia respondentów doświadczyła nękania na tle rasistowskim w ciągu pięciu lat poprzedzających badanie, a 4 % respondentów doświadczyło przemocy na tle rasistowskim.

(10)

   Strategia UE w sprawie zwalczania antysemityzmu i wspierania życia żydowskiego (na lata 2021–2030),  COM(2021) 615 final , 5.10.2021 r.

(11)

      https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/policies/justice-and-fundamental-rights/combatting-discrimination/racism-and-xenophobia/combating-hatesccscsc-speech-and-hate-crime_en

(12)

   Głównie FRA i CEPOL, a także Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).

(13)

     Od 2021 r. Komisja wspólnie z OBWE/ODIHR i Światowym Kongresem Żydów zorganizowała siedem wydarzeń dla społeczności żydowskich i krajowych organów ścigania w celu zacieśnienia ich współpracy w zakresie bezpieczeństwa. Następne wydarzenie zaplanowano na 11 grudnia 2023 r. we Włoszech.

(14)

   Zapewnienie sprawiedliwości w UE – europejska strategia szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości na lata 2021–2024,  COM(2020) 713 final , 2.12.2020.

(15)

   Propozycja prezydencji hiszpańskiej w Radzie.

(16)

     Strategia UE w zakresie praw ofiar (2020–2025),  COM/2020/258 final , 24.6.2020.

(17)

   Niski poziom zgłaszania przestępstw prowadzi do dalszej wiktymizacji, skutkuje bezkarnością przestępców i obniża poziom bezpieczeństwa całych grup dotkniętych przestępstwami z nienawiści. Badanie FRA dotyczące antysemityzmu wykazało, że 79 % Żydów, którzy doświadczyli antysemityzmu, nie zgłosiło najpoważniejszych incydentów. Badanie FRA „Experiences and perceptions of antisemitism – Second survey on discrimination and hate crime against Jews in the EU” [„Doświadczanie i postrzeganie antysemityzmu – Drugie badanie dotyczące dyskryminacji i przestępstw z nienawiści wobec Żydów w UE”], 2018 r.

(18)

      Wniosek dotyczący dyrektywy zmieniającej dyrektywę 2012/29/UE ustanawiającą normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw,  COM/2023/424 final . 

(19)

   Strategia UE w sprawie zwalczania antysemityzmu i wspierania życia żydowskiego (na lata 2021–2030),  COM(2021) 615 final , 5.10.2021.

(20)

   Plan dla UE w dziedzinie zwalczania terroryzmu: przewidywanie, zapobieganie, ochrona i reagowanie, COM(2020) 795 final , 9.12.2020.

(21)

   Z łącznej kwoty 22,7 mln EUR, na jaką opiewało zaproszenie do składania wniosków w ramach programu PROTECT w 2020 r., 14,5 mln EUR było przeznaczone na projekty dotyczące ochrony miejsc kultu. W ramach zaproszenia do składania wniosków w 2022 r. na projekty dotyczące ochrony miejsc kultu przeznaczono 8,3 mln EUR z całkowitego budżetu 17,8 mln EUR. W ramach tych zaproszeń wybrano jedenaście projektów dotyczących ochrony miejsc kultu. W sześciu z nich udział biorą partnerzy żydowscy, a jeden,  EUCARE , jest całkowicie poświęcony wzmocnieniu ochrony społeczności żydowskich. W pięciu projektach w ramach konsorcjów udział biorą partnerzy muzułmańscy.

(22)

   Zakończony w tym roku projekt o wartości 2,5 mln EUR umożliwił wyposażenie 1000 miejsc kultu w Europie w tablety alarmowe.

(23)

   Nowe zaproszenie do składania wniosków w ramach programu PROTECT zostanie ogłoszone do końca 2023 r.; całkowity budżet wyniesie 30 mln EUR, w tym dodatkowe 5 mln EUR w związku z zagrożeniami wynikającymi ze wzrostu antysemityzmu.

(24)

   Przewiduje się dodatkowe finansowanie w wysokości 3 mln EUR.

(25)

   Doradcy UE ds. ochrony i bezpieczeństwa (Protective Security Advisors, PSA) to inicjatywa w ramach planu w dziedzinie zwalczania terroryzmu.

(26)

   Praktyczny przewodnik Komisji dotyczący ochrony miejsc kultu został uzupełniony spotkaniami poświęconymi ochronie miejsc związanych z żydowską kulturą i historią w Polsce w 2021 r. i w Szwecji w 2022 r.

(27)

Krótki przewodnik UE dotyczący ochrony miejsc kultu (europa.eu)  

(28)

https://counterterrorism.ec.europa.eu/book.php

(29)

     Baza zawiera ustalenia krajowych organów ds. praw człowieka dotyczące incydentów powodowanych nienawiścią antymuzułmańską, takich jak przemoc, przestępstwa przeciwko mieniu, podżeganie do przemocy lub nienawiści, inne formy nawoływania do nienawiści, dyskryminacja, napastowanie – https://fra.europa.eu/en/databases/anti-muslim-hatred / 

(30)

     Zob. sprawozdanie FRA:  Moderowanie treści w internecie – obecne wyzwania związane z wykrywaniem nienawiści

(31)

   Wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych (akt o usługach cyfrowych) i zmieniającego dyrektywę 2000/31/WE,  COM(2020) 825 final , 15.12.2020.

(32)

   Komisja przyjęła niedawno zalecenie w sprawie koordynacji reagowania na incydenty, przede wszystkim wynikające z rozpowszechniania nielegalnych treści. Ma to skłonić państwa członkowskie do skoordynowanego i spójnego reagowania na takie incydenty.

(33)

     Przez Coimisiún na Meán (www.cnam.ie)

(34)

   Wymaga to pełnego funkcjonowania organów przewidzianych w akcie o usługach cyfrowych, tj. ustanowienia do lutego 2024 r. Rady ds. Usług Cyfrowych złożonej z koordynatorów ds. usług cyfrowych w państwach członkowskich i Komisji.

(35)

   Dodatkowe 2,5 mln EUR w 2024 r.

(36)

   Rozporządzenie (UE) 2021/784 w sprawie przeciwdziałania rozpowszechnianiu w internecie treści o charakterze terrorystycznym, Dz.U. L 172 z 17.5.2021, s. 79.

(37)

   Z informacji dostępnych Komisji wynika, że od początku października 2023 r. wydano co najmniej 100 nakazów usunięcia z internetu treści o charakterze terrorystycznym związanych z sytuacją na Bliskim Wschodzie.

(38)

      ALLIES , FRISCO i TATE .

(39)

      Forum Unii Europejskiej ds. Internetu (EUIF) . 

(40)

   Plan dla UE w dziedzinie zwalczania terroryzmu: przewidywanie, zapobieganie, ochrona i reagowanie, COM(2020) 795 final , 9.12.2020.

(41)

      Sieć upowszechniania wiedzy o radykalizacji postaw (RAN) .

(42)

   Christchurch Call to społeczność ponad 130 rządów, dostawców usług internetowych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego działających wspólnie na rzecz wyeliminowania treści terrorystycznych i brutalnych treści ekstremistycznych w internecie.

(43)

   Cyfrowa dekada dla dzieci i młodzieży: nowa strategia na rzecz lepszego internetu dla dzieci (BIK+), COM(2012) 196 final , 11.5.2022.

(44)

     Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej,  COM(2022) 105 final , 8.3.2022.

(45)

      Keep your eyes open to the different forms of violence [Zachowaj czujność na różne formy przemocy]. | Prawa ofiar (europa.eu)  

(46)

   Komunikat w sprawie utworzenia europejskiego obszaru edukacji do 2025 r., COM (2020) 625 final , 30.9.2020

(47)

     Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej na lata 2021–2027: Nowe podejście do kształcenia i szkolenia w epoce cyfrowej, COM(2020) 624 final .

(48)

      Konkluzje Rady w sprawie wkładu kształcenia i szkolenia we wzmacnianie wspólnych wartości europejskich i obywatelstwa demokratycznego , 23 listopada 2023 r.

(49)

     W 2023 r. grupa robocza ds. równości i wartości w obszarze kształcenia i szkolenia, działająca w strategicznych ramach współpracy na rzecz europejskiego obszaru edukacji, opublikowała dwa dokumenty dotyczące zwalczania różnych form dyskryminacji w obszarze edukacji i z jej wykorzystaniem oraz edukacji obywatelskiej .

(50)

   Zob. zalecenie Rady „Drogi do sukcesów w szkole”.

(51)

   Rozporządzenie 2021/817, Dz.U. L 189 z 28.5.2021, s. 1.

(52)

     Rozporządzenie 2018/1475 ustanawiające ramy prawne Europejskiego Korpusu Solidarności, 2.10.2018.

(53)

     Na przykład w ramach programu Erasmus+ Komisja sfinansowała projekt „Włączenie społeczne w historii piłki nożnej” (Football History for Inclusion), koordynowany przez Europejskie Stowarzyszenie Edukatorów Historii, współpracując m.in. z Fundacją Anne Frank, muzeum piłki nożnej Eintracht Frankfurt i rumuńską federacją piłki nożnej. Celem było wsparcie edukatorów, którzy są świadkami przypadków wykluczenia i chcą pomóc swoim uczniom prowadzić konstruktywne dyskusje na temat włączenia społecznego oraz rozwijać kompetencje społeczne i obywatelskie z wykorzystaniem historii piłki nożnej.

(54)

      Wytyczne dla nauczycieli i pedagogów dotyczące przeciwdziałania dezinformacji i upowszechniania umiejętności cyfrowych za pośrednictwem kształcenia i szkolenia – https://op.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/a224c235-4843-11ed-92ed-01aa75ed71a1/language-en .

(55)

     Wykorzystanie wymogów jakościowych dotyczących edukacyjnych treści cyfrowych do zwalczania nienawiści powinno być tematem działań następczych w związku z niedawno przyjętym zaleceniem Rady w sprawie kluczowych czynników sprzyjających skutecznemu kształceniu i szkoleniu cyfrowemu , 23 listopada 2023 r.

(56)

   Był to jeden z wniosków wyciągniętych z działania przygotowawczego UE „Kultura dla zdrowia” (2021–2023).

(57)

     Ustalenia dotyczące współpracy między Komisją Europejską a Europejską Federacją Piłki Nożnej (UEFA), C(2022) 3721 final .

(58)

     Przykładem jest projekt „Football for UNITY 2.0”, finansowany z unijnego Funduszu Azylu i Integracji, który będzie realizowany przez Fundację UEFA na rzecz Dzieci. Celem projektu, opartego na popularności piłki nożnej i prowadzonego na platformie EURO 2024, będzie zwalczanie dyskryminacji i promowanie włączenia społecznego uchodźców.

(59)

     Culture and Democracy, the evidence – How citizens’ participation in cultural activities enhances civic engagement, democracy and social cohesion: lessons from international research [Kultura i demokracja, dowody – Jak udział obywateli w działaniach kulturalnych zwiększa zaangażowanie obywatelskie, demokrację i spójność społeczną: wnioski z badań międzynarodowych].

(60)

     Denti, D., Crociata, A., & Faggian, A. (2022). Knocking on Hell’s door: dismantling hate with cultural consumption [Knocking on Hell’s door: walka z nienawiścią przez konsumpcję kultury], Journal of Cultural Economics, s. 1.

(61)

    Rezolucja Rady w sprawie planu prac UE w dziedzinie kultury na lata 2023–2026 , Dz.U. C 466 z 7.12.2022, s. 1.

(62)

   Wieloletnie plany prac w dziedzinie kultury wytyczają kierunek współpracy strategicznej na poziomie UE między państwami członkowskimi i Komisją Europejską w dziedzinie kultury.

(63)

   Proces ten przedstawiono w rocznym programie prac na 2024 r. dotyczącym realizacji programu „Kreatywna Europa”: https://culture.ec.europa.eu/resources/creative-europe-annual-work-programmes .

(64)

     Od 2024 r. w ramach programu „Horyzont Europa” finansowane będą projekty badawcze dotyczące zwalczania nawoływania do nienawiści w internecie i poza nim .

(65)

   Komisja zwiększyła do 12 mln EUR środki dostępne w 2024 r. w ramach komponentu „Pamięć” programu CERV, w tym na projekty mające na celu upamiętnienie Holokaustu, przeciwdziałanie zakłamywaniu Holokaustu, również przez cyfryzację archiwów i zeznań ocalałych z Holokaustu.

(66)

COM(2020) 790. Wkrótce zostanie przeprowadzony przegląd tego planu działania.

(67)

   Inne kluczowe inicjatywy obejmują niedawno uzgodniony wniosek w sprawie przejrzystości reklamy politycznej, wprowadzający jasne przepisy dotyczące przejrzystości i targetowania reklamy politycznej, oraz wniosek w ramach europejskiego aktu o wolności mediów, który po przyjęciu zagwarantuje dostawcom usług medialnych większą wolność redakcyjną i niezależność .

(68)

   Przyszłe rozporządzenie w sprawie reklamy politycznej zapewni wspólne standardy przejrzystości umożliwiające obywatelom odróżnienie reklamy politycznej od innych treści oraz identyfikację przekazów, które mają na celu kształtowanie ich poglądów i decyzji politycznych Wniosek ten pomoże również ograniczyć niewłaściwe wykorzystywanie danych osobowych do rozpowszechniania reklam politycznych.

(69)

    Według sprawozdania „Freedom in the World” z 2023 r. (przygotowanego przez organizację Freedom House) wolność mediów jest jednym ze wskaźników, które w ciągu ostatnich 17 lat najbardziej spadły. Obecnie aż 85 % ludności świata mieszka w krajach, w których wolność mediów pogorszyła się w ciągu ostatnich pięciu lat (źródło: ONZ).

(70)

   M.in. za pośrednictwem mechanizmu ProtectDefenders.eu.

(71)

   W tym przez partnerstwo z Danią w zakresie inicjatywy na rzecz elektronicznej demokracji.

(72)

     Badanie FRA (2020): A long way to go for LGBTI equality [Długa droga do równości dla LGBTI] | Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (europa.eu)

(73)

     Badanie FRA: Violence against women: an EU wide survey [Przemoc wobec kobiet: badanie UE] , 5.3.2014.

(74)

   Liczba ta opiera się na danych administracyjnych i obejmuje jedynie akty zgłoszone organom. EIGE, baza danych statystycznych dotyczących płci,  https://eige.europa.eu/gender-statistics/dgs ., 2019.

(75)

     Badanie FRA (2021): Roma in 10 European countries [Romowie w 10 krajach europejskich] , Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

(76)

      Unia równości: strategia na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025, COM(2020) 152 final , 5.3.2020; Unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów na lata 2020-2030, COM(2020) 620 final , 7.10.2020; Unia równości: strategia na rzecz równości osób LGBTIQ na lata 2020-2025, COM(2020) 698 final, 12.11.2020; Unia równości: Unijny plan działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025, COM(2020) 565 final , 18.9.2020; Strategia na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021–2030,  COM(2021) 101 final , 3.3.2021 r. Uzupełnia je Strategia UE w sprawie zwalczania antysemityzmu i wspierania życia żydowskiego (na lata 2021–2030), 5.10.2021 COM(2021) 615 final .

(77)

     Art. 15 rozporządzenia (UE) 2021/1060 – rozporządzenie w sprawie wspólnych przepisów.

(78)

     Art. 135 rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046 – rozporządzenie finansowe.

(79)

     Wniosek dotyczący przekształcenia rozporządzenia finansowego COM/2022/223

(80)

    Konkluzje Rady w sprawie zwalczania rasizmu i antysemityzmu , 2.3.2022.

(81)

   W działaniach tych będzie również uczestniczył koordynator Komisji ds. dialogu między Komisją Europejską a kościołami i stowarzyszeniami lub wspólnotami religijnymi, a także organizacjami światopoglądowymi i niewyznaniowymi określonymi w art. 17 TFUE.

(82)

   W tym celu Komisja współpracuje z FRA przy koordynowaniu prac podgrupy ds. danych dotyczących równouprawnienia w ramach Grupy Wysokiego Szczebla ds. Niedyskryminacji, Równouprawnienia i Różnorodności.

(83)

     Wspólny komunikat: Plan działania UE dotyczący praw człowieka i demokracji na lata 2020–2024, JOIN (2020) 5 final , 25.3.2020. Ogłoszono nowe zaproszenie do składania wniosków mające na celu promowanie wolności religii przekonań – zaproszenia do składania wniosków i przetargi (europa.eu) .

(84)

     Zob. również  Plan działania z Rabatu dotyczący zakazu nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych, rasowych lub wyznaniowych .

(85)

   Na przykład specjalny sprawozdawca ONZ ds. wolności religii i przekonań, Komisarz Praw Człowieka Rady Europy i jego specjalny przedstawiciel ds. antysemickich, antymuzułmańskich i innych form nietolerancji religijnej i przestępstw z nienawiści.