KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 21.2.2023

COM(2023) 102 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Plan działania UE: ochrona i odbudowa ekosystemów morskich w celu zapewnienia zrównoważonego i odpornego rybołówstwa

1.Wprowadzenie

Oceany i morza stanowią 70 % powierzchni planety i zajmują ponad 65 % terytorium UE. Zdrowe ekosystemy morskie mają zasadnicze znaczenie dla życia na Ziemi i odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu dobrostanu planety. Są jednym z największych źródeł bioróżnorodności i pożywienia, regulują klimat i są ogromnymi pochłaniaczami dwutlenku węgla ( 1 ). Co równie ważne, przynoszą też znaczne korzyści zdrowotne, społeczne i gospodarcze społecznościom nadbrzeżnym.

Według najnowszego sprawozdania Międzyrządowej Platformy Naukowo-Politycznej w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów ( 2 ) jedna na pięć osób na świecie jest zależna od dzikich gatunków jako źródła pożywienia i dochodów, przy czym głównym źródłem pożywienia pochodzącego od dzikich gatunków jest rybołówstwo. Dlatego ochrona tych zasobów przez zarządzanie nimi w sposób zrównoważony jest ważniejsza niż kiedykolwiek w kontekście osiągnięcia celów ONZ w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Ryby, którymi zarządza się i których połów odbywa się w sposób zrównoważony, są źródłem wysokiej jakości i przystępnego cenowo białka o stosunkowo niewielkim śladzie węglowym ( 3 ). Ma to kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa żywnościowego wielu osób oraz dla utrzymania podstaw gospodarczych społeczności rybackich. Zapewnienie zrównoważonego rybołówstwa i zrównoważonego zarządzania stadami ryb ma również kluczowe znaczenie dla ochrony bioróżnorodności oceanów i walki ze zmianą klimatu.

Obecnie środowisko morskie, a także rybacy i sektor rybołówstwa stoją w obliczu szeregu trudności. Oprócz zagrożeń egzystencjalnych dla środowiska morskiego wynikających ze zmiany klimatu i utraty bioróżnorodności spowodowanej licznymi presjami antropogenicznymi sektor ten mierzy się również z szeregiem poważnych wyzwań, począwszy od brexitu, przez pandemię COVID-19, po następstwa niedawnej bezwzględnej agresji wojskowej Rosji wobec Ukrainy ( 4 ). Te kryzysowe sytuacje, oprócz oczywistego zagrożenia, jakie stanowią operacje wojskowe i miny na Morzu Czarnym, wywołały masowe zakłócenia rynku, niedobory podstawowych surowców, gwałtowny wzrost cen paliwa i pasz dla ryb.

Równolegle z reagowaniem na te najpilniejsze wyzwania UE nie może zapomnieć o zasadniczej potrzebie zabezpieczenia zrównoważonego charakteru systemu żywnościowego. Zgodnie ze strategią na rzecz bioróżnorodności ( 5 ), strategią w zakresie przystosowania do zmiany klimatu ( 6 ) i strategią „Od pola do stołu” ( 7 ) UE musi zapewnić, aby zagrożenia wynikające ze zmiany klimatu i utraty bioróżnorodności nie zagrażały dostępności towarów i usług świadczonych w ramach zdrowych ekosystemów morskich na rzecz rybaków, społeczności nadbrzeżnych i całej ludzkości.

Zwiększenie odporności sektora rybołówstwa w UE oznacza również zapewnienie jego wkładu w ochronę i odbudowę ekosystemów morskich, od których sektor ten zależy. Zdrowe środowisko morskie ze zdrowymi stadami ryb i bogatą bioróżnorodnością to jedyny sposób na zapewnienie społecznościom rybackim dostatniej przyszłości w perspektywie średnio- i długoterminowej. Ekosystemy morskie są w coraz większym stopniu zagrożone z powodu zmiany klimatu ( 8 ) oraz niezrównoważonych lub nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów ( 9 ). Inne formy presji ( 10 ) są również związane z działalnością człowieka, taką jak transport morski, produkcja energii, turystyka, rolnictwo i przemysł. W związku z tym ważne jest, aby równolegle zająć się również tymi innymi formami presji wywieranej na ekosystemy morskie i wpływającej na stabilność stad ryb, w tym różnymi formami zanieczyszczenia, czy to przez substancje zanieczyszczające, praktyki rolnicze, tworzywa sztuczne, czy hałas. UE walczy z zanieczyszczeniem morza, realizując szereg inicjatyw ustawodawczych i politycznych w szerszym kontekście planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń ( 11 ). Zakres tych inicjatyw obejmuje określenie limitów dotyczących odpadów morskich, hałasu podwodnego, substancji biogennych i substancji zanieczyszczających zgodnie z dyrektywą ramową w sprawie strategii morskiej oraz wdrożenie środków ukierunkowanych na ich osiągnięcie. Obejmuje również określenie szeregu celów w zakresie ograniczenia zanieczyszczenia do poziomu zerowego ( 12 ) oraz podjęcie działań na rzecz ochrony środowiska morskiego. W przepisach UE dotyczących portowych urządzeń odbiorczych zachęca się również do odprowadzania w portach biernie poławianych odpadów ( 13 ). 

Istnieje pilna potrzeba zintensyfikowania działań na szczeblu UE w celu odwrócenia tendencji spadkowej w zakresie ekosystemów morskich przez zmniejszenie wszelkich form presji. Jak określono w niniejszym planie działania, muszą one obejmować działania ukierunkowane na bardziej zrównoważone i nowoczesne zarządzanie rybołówstwem, tak aby zapewnić ochronę i odbudowę ekosystemów morskich oraz dobry stan ich środowiska ( 14 ), a także aby zachęcać i inspirować świat do podążania za przykładem ( 15 ).

Niniejszy plan działania jest częścią działań podejmowanych przez Komisję w celu zapewnienia bardziej spójnego wdrażania unijnej polityki ochrony środowiska i wspólnej polityki rybołówstwa w ramach trzech filarów zrównoważonego rozwoju: środowiskowego, gospodarczego i społecznego. Plan ten stanowi przyszłościową strategię dotyczącą skuteczniejszego stosowania podejścia ekosystemowego do zarządzania rybołówstwem i jest uzupełnieniem komunikatu w sprawie funkcjonowania wspólnej polityki rybołówstwa ( 16 ) oraz komunikatu w sprawie transformacji energetycznej unijnego sektora rybołówstwa i akwakultury, zwanej dalej „inicjatywą na rzecz transformacji energetycznej” ( 17 ).

W oparciu o zobowiązanie zawarte w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030, zgodnie z którym 30 % obszarów morskich należy objąć ochroną prawną, z czego jedną trzecią należy objąć ścisłą ochroną, w planie działania zajęto się kwestią niedociągnięć stwierdzonych w sprawozdaniu specjalnym Europejskiego Trybunału Obrachunkowego dotyczącym środowiska morskiego ( 18 ), a w szczególności skoncentrowano się na chronionych obszarach morskich ( 19 ) oraz na tym, jak zarządzanie rybołówstwem może przyczynić się do skuteczniejszej ochrony i odbudowy różnorodności biologicznej mórz, a tym samym zapewnić wkład w osiągnięcie celów określonych w proponowanym prawie o odbudowie zasobów przyrodniczych ( 20 ).

Plan działania opiera się na wkładzie wniesionym przez zainteresowane strony i ogół społeczeństwa podczas szeroko zakrojonych konsultacji ( 21 ).

Niniejszy plan działania wprowadzany w następstwie historycznego porozumienia w sprawie nowych globalnych ram różnorodności biologicznej osiągniętego w Montrealu podczas 15. Konferencji Stron Konwencji o różnorodności biologicznej (15. Konferencja Stron CBD) oraz w trakcie procesu negocjacji dotyczących nowych prawnie wiążących porozumień w sprawie ochrony morza pełnego i powstrzymania zanieczyszczenia plastikiem przyczyni się do umocnienia światowego przywództwa UE, ponieważ stanowi dowód na to, że UE wywiązuje się z podjętych zobowiązań. To UE kierowała działaniami na rzecz zapewnienia ambitnych nowych globalnych ram różnorodności biologicznej uzgodnionych podczas 15. Konferencji Stron. Niniejszy plan działania pomoże zrealizować niektóre z podjętych globalnych zobowiązań, w tym zobowiązanie do ochrony 30 % światowych obszarów lądowych i morskich oraz do odbudowy 30 % zdegradowanych ekosystemów.

Ponadto cele określone w niniejszym planie działania są również spójne ze zobowiązaniami UE przedstawionymi we wspólnym komunikacie w sprawie międzynarodowego zarządzania oceanami ( 22 ) oraz z zewnętrznym wymiarem wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb).

2.Zapewnienie bardziej zrównoważonych praktyk połowowych

Obecnie środowisko morskie ulega licznym presjom, którym należy stawić czoła w sposób spójny ( 23 ). Zgodnie z celami określonymi w nowych globalnych ramach różnorodności biologicznej oraz w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 polegającymi na objęciu ochroną 30 % europejskich obszarów morskich UE może zmniejszyć znaczną część tej presji dzięki tworzeniu nowych chronionych obszarów morskich i skutecznemu zarządzaniu tymi już istniejącymi, a także dzięki zapewnieniu bardziej zrównoważonych praktyk połowowych, w tym stosowania narzędzi połowowych o niskim wpływie na środowisko. Skutecznie zarządzane obszary objęte ochroną przyczyniają się do zminimalizowania przypadkowych połowów gatunków wrażliwych ( 24 ), ochrony tarlisk ryb i obszarów dojrzewania narybku oraz osobników młodocianych, a także do ograniczenia wpływu na siedliska wrażliwe, w szczególności dno morskie.

Decyzje dotyczące czasu, miejsca i sposobu prowadzenia połowów wpływają nie tylko na gatunki docelowe, ale również na liczebność i wielkość ryb i przyłowów, a w konsekwencji na zrównoważony charakter operacji połowowych. Przepisy mające zastosowanie do tego aspektu połowów, zwane powszechnie „środkami technicznymi”, zaktualizowano w 2019 r.( 25 ). Nowe przepisy zawierają spójny zestaw środków, które mają pomóc w osiągnięciu celów środowiskowych i które opierają się na podejściu regionalnym w celu zapewnienia wymaganej elastyczności. Rozporządzenie w sprawie środków technicznych zawiera zestaw podstawowych przepisów dotyczących połowów selektywnych w każdym basenie morskim. Na przykład określono w nim różne rozmiary i kształty oczek w sieciach rybackich, tak aby zapewnić połów jedynie ryb o określonych rozmiarach, wskazano kratownice sortujące i panele umożliwiające określonym gatunkom ucieczkę, a także ustalono zamknięcia obszarów połowowych w zależności od miejsca lub czasu, np. w okresie rozrodu ryb ( 26 ).

Większa selektywność narzędzi połowowych i ograniczenie wpływu rybołówstwa na gatunki wrażliwe

Jednym z celów określonych w przepisach podstawowych rozporządzenia w sprawie środków technicznych jest zminimalizowanie i – w miarę możliwości – wyeliminowanie przypadkowych połowów wrażliwych gatunków morskich. Ryby i inne gatunki morskie są narażone na wiele zagrożeń, w tym przełowienie, zanieczyszczenie oraz zaburzenie lub niszczenie i degradację ich siedlisk. W przypadku niektórych z nich jednym z głównych zagrożeń jest przypadkowy odłów spowodowany ich wpadaniem w narzędzia połowowe. Problemy te przyczyniły się do spadku liczebności populacji szeregu gatunków i choć większość z nich jest ściśle chroniona przez unijne przepisy w zakresie ochrony przyrody, niektóre są nadal zagrożone wyginięciem.

Szczególnie zagrożone są gatunki narażone. Należy do nich kilka gatunków rekinów ( 27 ), żółwi morskich, ssaków morskich, takich jak morświn zwyczajny z Bałtyku Właściwego i mniszka śródziemnomorska, oraz ptaków morskich takich jak burzyk balearski. Wszystkie te gatunki są narażone na niebezpieczeństwo złowienia w ramach połowów w sieci stawne. Podczas połowów ssaki morskie często wpadają we włoki pelagiczne, ptaki morskie są łapane w takle, a żółwie morskie – we włoki i takle.

Powszechnie dostępne są jednak rozwiązania pozwalające uniknąć przypadkowych połowów, które są już wymagane na podstawie unijnych przepisów o ochronie środowiska i przepisów wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb). Obejmują one wprowadzenie zmian technicznych w narzędziach połowowych lub ograniczenie połowów w okresach i obszarach charakteryzujących się występowaniem szczególnie dużej liczby gatunków wrażliwych.

Zaplanowane lub prowadzone są już prace, w tym w ramach projektów pilotażowych, ukierunkowane na skuteczniejszą ochronę gatunków wrażliwych we wszystkich regionach morskich UE, choć ich poziom ambicji i tempo realizacji są różne ( 28 ). Aby jednak skutecznie wywiązać się ze zobowiązań wynikających z unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030,należy podjąć dalsze działania.

Komisja wzywa państwa członkowskie do podejmowania bardziej ambitnych działań i pełnego wykorzystania narzędzi w ramach WPRyb w celu pilnego wdrożenia środków, które są już dostępne i zostały naukowo ocenione. Mogą one obejmować krótkoterminowe zamknięcie określonych obszarów połowowych lub instalację dźwiękowych urządzeń odstraszających, które zgodnie z opinią naukową( 29 ), pomogłyby w odbudowie populacji morświnów zwyczajnych z Bałtyku Właściwego lub delfinów zwyczajnych w Zatoce Biskajskiej. Szybkie działania pomogą również w ograniczeniu przypadkowych połowów ptaków morskich przez narzędzia połowowe oraz w ochronie rekinów( 30 ). Ponadto państwa członkowskie powinny usprawnić systemy monitorowania, tak aby możliwe było określenie zakresu i rozmieszenia przypadkowych połowów.

Kluczową zasadą wspólnej polityki rybołówstwa, która przyczynia się do zapewnienia dobrego stanu środowiska populacji ryb eksploatowanych w celach handlowych, jest osiągnięcie poziomów maksymalnego podtrzymywalnego połowu gatunków ryb eksploatowanych w celach handlowych. Poziomy te można osiągnąć przez ograniczenie połowów lub nakładu połowowego oraz zapewnienie wysoce selektywnego charakteru działalności połowowej, tak aby rybacy poławiali tylko gatunki docelowe i tylko w określonych ilościach, w określonym wieku i w określonym rozmiarze. Ochrona ważnych tarlisk ryb i obszarów dojrzewania narybku, w tym wprowadzanie obszarów ściśle chronionych, może również przynieść korzyści sektorowi rybołówstwa, ponieważ zwiększone stada ryb rozprzestrzeniają się na obszary sąsiadujące.

Obecnie dostępnych jest wiele nowych i innowacyjnych rozwiązań ukierunkowanych na dalszą poprawę zrównoważonego charakteru technik połowowych, takich jak stosowanie bardziej selektywnych narzędzi połowowych, narzędzi służących do monitorowania pozwalających na identyfikację obszarów koncentracji osobników młodocianych oraz środków umożliwiających unikanie takich obszarów ( 31 ). Wspólne działania państw członkowskich są niezbędne do kontynuowania i przyspieszenia prac nad środkami krajowymi i wspólnymi rekomendacjami ( 32 ) oraz do wypełniania zaleceń wydanych przez Generalną Komisję Rybołówstwa Morza Śródziemnego (GFCM) dotyczących przyjmowania i rozpowszechniania takich innowacyjnych narzędzi i praktyk. Aby to osiągnąć, należy zapewnić zainteresowanym społecznościom rybackim skuteczne zachęty i wsparcie oraz dobrze wykorzystać dostępne środki unijne.

Komisja będzie wspierać państwa członkowskie przez zasięganie opinii instytucji naukowych na temat sposobów usprawnienia obecnych modelów połowów floty UE. W stosownych przypadkach na podstawie nowych opinii naukowych Komisja wykorzysta również swoje uprawnienia wykonawcze zgodnie z rozporządzeniem w sprawie środków technicznych, związane z budową narzędzi połowowych ( 33 ) w celu zapewnienia równych szans we wdrażaniu przepisów dotyczących selektywności narzędzi połowowych.

Szczególnie ważną i pilną kwestią jest poprawa ochrony gatunków krytycznie zagrożonych, poławianych w celach handlowych, takich jak węgorz europejski. Zarządzanie tym gatunkiem wędrownym i jego ochrona oznaczają konieczność uwzględnienia wielu różnych rodzajów działalności człowieka, dlatego konieczne jest przyjęcie kompleksowego podejścia obejmującego różne strategie polityczne.

Ograniczenie wpływu rybołówstwa na dno morskie

Zdrowe siedliska dna morskiego są kluczowym elementem ekosystemów morskich. Ich bogata bioróżnorodność zapewnia wielu gatunkom obszary dojrzewania narybku i tarliska oraz przyczynia się do utrzymania struktury i prawidłowego funkcjonowania morskich sieci troficznych, a także do regulacji klimatu.

Połowy przy użyciu określonych narzędzi połowowych czynnych mających kontakt z dnem (połowy denne z użyciem narzędzi czynnych) ( 44 ), w szczególności połowy włokami dennymi, należą do najbardziej rozpowszechnionych działań powodujących najpoważniejsze szkody w obszarze dna morskiego i związanych z nim siedlisk ( 45 ). Obecnie uznaje się, że zaburzenia fizyczne, spowodowane głównie połowami włokami dennymi, występują na 79 % obszarów przybrzeżnego dna morskiego, a do utraty siedlisk dna morskiego doszło prawdopodobnie na jednej czwartej obszarów przybrzeżnych UE ( 46 ). Na obszarach charakteryzujących się dużą intensywnością połowów połowy włokiem mają miejsce ponad 10 razy w roku ( 47 ).

Oceany i morza są głównym naturalnym pochłaniaczem dwutlenku węgla, w szczególności osady oceaniczne. Coraz częściej uznawane jest znaczenie składowania i utrzymania niebieskiego dwutlenku węgla w siedliskach morskich w celu przeciwdziałania zmianie klimatu ( 48 ). Chociaż wiedza na temat morskich zasobów dwutlenku węgla jest nadal uboższa niż wiedza na temat lądowych zasobów dwutlenku węgla, najnowsze dowody ( 49 ) wskazują, że naruszanie osadów dna morskiego ma bezpośredni wpływ na ich zdolność do magazynowania dwutlenku węgla.

Odbudowa bioróżnorodności dna morskiego jest jednak możliwa w przypadku zmniejszenia presji np. przez ograniczenie połowów dennych z użyciem narzędzi czynnych ( 50 ). Jest to bardzo korzystne dla ekosystemów i społeczeństwa, w tym dla rybołówstwa, ponieważ przyczynia się do odbudowy stad ryb i zwiększenia biomasy ryb oraz pomaga uniknąć degradacji środowiska morskiego.

Zgodnie z prawem Unii obowiązuje już wymóg ochrony i odbudowy dna morskiego. Przepisy o ochronie środowiska zawierają wymóg, zgodnie z którym państwa członkowskie muszą wprowadzić środki ochrony dna morskiego, aby osiągnąć „dobry stan środowiska” wód UE ( 51 ). Muszą one również wprowadzić niezbędne środki na morskich obszarach Natura 2000, aby przyczynić się osiągnięcia lub utrzymania „właściwego stanu ochrony” określonych siedlisk dna morskiego.

W ramach narzędzi zarządzania rybołówstwem zakazuje się połowów dennych z użyciem narzędzi czynnych na Morzu Śródziemnym w wąskich obszarach przybrzeżnych i w wodach głębszych niż 1 000 metrów, a w przypadku Atlantyku zakazuje się połowów włokami dennymi w wodach głębszych niż 800 metrów, przy jednoczesnym zamknięciu dla połowów dennych obszaru o powierzchni 16 419 km2 wrażliwych ekosystemów morskich( 52 ). Połowy denne są ponadto ograniczane na obszarach szczególnie wrażliwych za pomocą różnych środków i przepisów ( 53 ).

Ponadto niektóre państwa członkowskie podjęły działania w celu zakazania lub ograniczenia połowów dennych na określonych obszarach za pomocą środków krajowych i przez przedłożenie wspólnych rekomendacji dotyczących WPRyb ( 54 ) stanowiących podstawę dla rozporządzeń delegowanych. W listopadzie 2022 r. na podstawie wniosku UE GFCM podjęła decyzję o przeprowadzeniu oceny potencjalnego wpływu zmiany limitów głębokości obowiązujących w przypadku obecnych ograniczeń połowowych na głębokościach od 600 do 800 m w celu ewentualnego ustanowienia ograniczeń w odniesieniu do płytszych wód.

Ogólnie rzecz biorąc, połowy denne z użyciem narzędzi czynnych są jednak wciąż powszechne na wodach UE. Na przykład na północno-wschodnim Atlantyku są one praktykowane na 80–90 % obszarów nadających się do połowów ( 55 ), w tym na wielu obszarach Natura 2000 i innych chronionych obszarach morskich. Utrudnia to realizację globalnych celów w zakresie ochrony określonych w Konwencji o różnorodności biologicznej ( 56 ) i zagraża postępom w łagodzeniu zmiany klimatu.

Wpływ połowów dennych z użyciem narzędzi czynnych na środowisko morskie zagraża również zrównoważonemu charakterowi połowów i dostępności ryb w perspektywie średnio- i długoterminowej. Połowy te nie tylko szkodzą ekosystemom, od których same zależą, ale również są niezwykle paliwochłonne, co generuje znaczne koszty dla sektora i szczególnie wysoki ślad węglowy ( 57 ). Ze względu na swój charakter połowy denne z użyciem narzędzi czynnych należą do najmniej selektywnych metod połowowych i są powodem nieproporcjonalnie dużej ilości niezamierzonych połowów ( 58 ) i odrzutów. Odrzuty są szczególnie niepokojące, zwłaszcza w czasie, gdy UE dąży do ograniczenia ilości odpadów żywnościowych ( 59 ), co jest bardzo istotną kwestią w szerszej debacie na temat globalnego bezpieczeństwa żywnościowego.

Konieczne są zdecydowane działania na rzecz ochrony i odbudowy dna morskiego, w tym polegające na odejściu od połowów dennych z użyciem narzędzi czynnych, przy jednoczesnym zapewnieniu, aby techniki tej nie zastąpiono takimi samymi lub gorszymi rozwiązaniami alternatywnymi. Niezbędna jest pilna ochrona i odbudowa siedlisk dna morskiego na chronionych obszarach morskich, szczególnie ze względu na ich znaczenie jako kluczowych elementów unijnej różnorodności biologicznej mórz, ich potencjał w zakresie zwiększenia liczby stad ryb oraz wieloletnie zobowiązania prawne dotyczące skutecznego zarządzania tymi obszarami.

Aby osiągnąć cele unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności polegające na objęciu ochroną 30 % mórz UE, Komisja wzywa państwa członkowskie do pełnego wykorzystania dostępnych narzędzi w ramach WPRyb oraz do stopniowego wycofywania połowów dennych z użyciem narzędzi czynnych na wszystkich chronionych obszarach morskich najpóźniej do 2030 r. Na początek państwa członkowskie powinny do końca marca 2024 r. przyjąć środki krajowe lub – w stosownych przypadkach – przedstawić grupom regionalnym wspólne rekomendacje dotyczące zakazu prowadzenia połowów dennych z użyciem narzędzi czynnych na chronionych obszarach morskich będących obszarami Natura 2000 wyznaczonymi na podstawie dyrektywy siedliskowej, na których dno morskie i gatunki morskie objęte są ochroną. Ponadto nie należy zezwalać na połowy denne z użyciem narzędzi czynnych w żadnym nowo ustanowionym chronionym obszarze morskim.

Bazując na wynikach zobowiązań złożonych przez państwa członkowskie z myślą o osiągnięciu celu strategii na rzecz bioróżnorodności, polegającego na objęciu ochroną co najmniej 30 % mórz UE, państwa członkowskie powinny zastosować się do opinii naukowych i uwzględnić ogólny wpływ środków na ekosystem morski w decyzjach w zakresie zarządzania rybołówstwem. W szczególności muszą one unikać wywoływania zmian w praktykach połowowych mogących powodować szkody, takich jak zwiększenie wpływu innych rodzajów narzędzi połowowych na ekosystemy morskie lub gatunki wrażliwe.

Wraz z opracowywaniem bardziej innowacyjnych narzędzi ukierunkowanych na ograniczenie wpływu tego rodzaju narzędzi połowowych konieczne jest kontynuowanie dialogu z sektorem, aby stymulować dalsze innowacje i wdrażać nowe rozwiązania w praktyce. Jest to również ważne dla zapewnienia, aby wprowadzone środki były wciąż funkcjonalne i nadążały za rozwojem technologicznym.

Zgodnie z celami określonymi w dyrektywie ramowej w sprawie strategii morskiej i w proponowanym prawie o odbudowie zasobów przyrodniczych ochronę i odbudowę dna morskiego należy zapewnić również poza chronionymi obszarami morskimi. W tym celu państwa członkowskie powinny szybko uzgodnić i wdrożyć wartości progowe w odniesieniu do integralności dna morskiego, które są obecnie opracowywane na podstawie dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej.

3.Zapewnienie wszystkim uczciwej i sprawiedliwej transformacji

W Europejskim Zielonym Ładzie stanowiącym nową europejską strategię na rzecz wzrostu gospodarczego określono środki mające zapewnić uczciwą i sprawiedliwą transformację społeczeństwa i gospodarki w celu osiągnięcia modelu prawdziwie zrównoważonego rozwoju inkluzywnego. Uczciwość i inkluzywność są warunkami wstępnymi udanej zielonej transformacji.

Lepsze zachowanie i skuteczniejsza ochrona gatunków i siedlisk morskich przynosi wyraźne korzyści społeczeństwu i gospodarce, w szczególności społecznościom rybackim i nadbrzeżnym, których źródła dochodów zależą bezpośrednio od zdrowych ekosystemów morskich. Na przykład naukowcy oszacowali, że gdyby 30 % oceanów było objętych ochroną, roczne światowe połowy mogłyby wzrosnąć o osiem milionów ton, czyli o około 10 % obecnych połowów ( 62 ). 

Chociaż transformacja jest potrzebna i korzystna pod względem społeczno-gospodarczym i chociaż obecne wyzwania związane z pandemią COVID-19 i wojną w Ukrainie, które wpływają na sektor rybołówstwa, w tym powodują rosnące ceny energii, nie są związane z działaniami określonymi w niniejszym planie działania, w tym ze stopniowym wycofywaniem połowów dennych na wszystkich chronionych obszarach morskich, to szczególnie to ostatnie działanie będzie miało społeczne i gospodarcze skutki dla określonych podmiotów i społeczności ( 63 ) i w związku z tym należy zapewnić, aby ta transformacja była sprawiedliwa. Skutki mogą być różne – od niewielkich zmian w operacjach połowowych, które można łatwo przyswoić, po większe zmiany w zakresie tych operacji, które wymagałyby działań łagodzących mających na celu pomoc rybakom, ich społecznościom i podmiotom w całym łańcuchu dostaw w dostosowaniu się do szerszych zmian strukturalnych. Skutki mogłyby zostać częściowo zniwelowane przez przeniesienie działalności połowowej na inne obszary połowowe, na których można ją prowadzić.

Jednocześnie oczekuje się, że skutki będą bardziej znaczące w społecznościach zależnych od rybołówstwa, w których dywersyfikacja gospodarcza jest obecnie ograniczona. W związku z tym należy zapewnić, by transformacja ta była stopniowa, a państwa członkowskie uwzględniały szczególne potrzeby społeczności lokalnych i wspierały je w tej transformacji, zapewniając również wsparcie finansowe. Należy wziąć pod uwagę, że podobnie jak w przypadku doświadczeń związanych z wprowadzeniem celu dotyczącego maksymalnego podtrzymywalnego połowu zmiany praktyk stosowanych w sektorze rybołówstwa zostaną zrekompensowane w perspektywie średnio- i długoterminowej, w miarę jak stada ryb będą się odbudowywać, a gatunki ryb eksploatowanych handlowo będą się przemieszczać z chronionych obszarów morskich do innych obszarów połowowych w wyniku efektu mnożnikowego.

W perspektywie krótkoterminowej skutki gospodarcze dla tego sektora wynikają również ze wzrostu cen energii. Stopniowe przechodzenie z paliwochłonnych połowów włokami dennymi na mniej energochłonne metody połowów również może przynieść duże oszczędności. Jest to w pełni zgodne z celem Komisji, jakim jest jak najszybsze odejście od paliw kopalnych, oraz z jej dążeniem do wspierania unijnej floty rybackiej i sektora akwakultury w ich strukturalnej transformacji energetycznej. W związku z tą transformacją przy okazji zmiany unijnej dyrektywy w sprawie opodatkowania energii (dyrektywa Montiego) ( 64 ) Komisja zaproponowała również wprowadzenie podatku paliwowego i przedstawia, równocześnie z niniejszym planem działania, inicjatywę na rzecz transformacji energetycznej.

Komisja wzywa państwa członkowskie do zachęcania społeczności rybackich do transformacji określonej w niniejszym planie działania i wspierania ich w tym procesie, a także do pomagania im w zwiększaniu odporności, wprowadzaniu innowacji i dostosowywaniu się. Obejmuje to lepsze wykorzystanie wsparcia dostępnego za pośrednictwem instrumentów finansowania unijnego, w szczególności wsparcia na rzecz innowacji i dywersyfikacji działalności gospodarczej, wsparcia na rzecz transformacji energetycznej oraz zwiększenia selektywności narzędzi. Liczne przykłady wskazują, że skuteczne wykorzystanie środków UE może zmienić istniejącą sytuację, ale w przeszłości udział finansowania unijnego wykorzystywanego w celu wspierania ochrony mórz i oceanów był zbyt mały ( 65 ). Jak potwierdził Trybunał Obrachunkowy, wyraźnie istnieje możliwość lepszego wykorzystania dostępnego budżetu UE.

Fundusze, które zostaną wykorzystane na ten cel, to przede wszystkim Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury (EFMRA) ( 66 ) oraz program LIFE ( 67 ). Odgrywają one kluczową rolę we wspieraniu celów polityki w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej. Ponadto Komisja ściśle współpracuje z państwami członkowskimi, aby zapewnić, by każdy program przyczyniał się do osiągnięcia celów horyzontalnych określonych w wieloletnich ramach finansowych dotyczących tych celów ( 68 ).

Inne źródła finansowania, jak podkreślono w dokumencie Komisji „Find your EU funding programme for the environment” ( 69 ) („Znajdź swój program finansowania unijnego na rzecz środowiska”), obejmują program „Horyzont Europa” ( 70 ), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (w tym Interreg) ( 71 ), Europejski Fundusz Społeczny Plus ( 72 ), Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich ( 73 ), instrument „Łącząc Europę” oraz Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ( 74 ). Państwa członkowskie powinny wykorzystywać je w sposób strategiczny, zwiększać finansowanie krajowe i zachęcać do inwestycji podmioty z sektora prywatnego w celu zapewniania wsparcia na rzecz transformacji, na przykład strategii inteligentnej specjalizacji na rzecz zrównoważonej niebieskiej gospodarki. Komisja będzie nadal w pełni wspierać państwa członkowskie w tym zakresie.

Należy w pełni wykorzystać możliwości dywersyfikacji i innowacji, począwszy od tych określonych w nowej strategii na rzecz zrównoważonej niebieskiej gospodarki w UE ( 75 ). Strategia ta dotyczy opracowania nowych modeli biznesowych w celu ograniczenia śladu środowiskowego sektora za sprawą cyfryzacji oraz wykorzystania innowacyjnych narzędzi i technik. Aby zapewnić społecznościom rybackim w okresie transformacji pełny dostęp do szeregu możliwości dywersyfikacji gospodarczej powstających w innych sektorach niebieskiej gospodarki, podczas zbliżającego się niebieskiego forum – w maju 2023 r. – Komisja rozpocznie dyskusję z udziałem różnych zainteresowanych stron i grup prowadzących działalność na morzach i oceanach.

Ukierunkowane programy szkoleń i podnoszenia kwalifikacji, prowadzone przy wsparciu UE z programu Erasmus+ lub z funduszy EFMRA lub EFS+, mogłyby również pomóc w tworzeniu powiązań z innymi sektorami niebieskiej gospodarki, takimi jak produkcja alg i regeneracyjna marikultura ( 76 ), energia odnawialna i zrównoważona akwakultura. Poprawa zrównoważoności środowiskowej, na przykład dzięki skutecznie zarządzanym chronionym obszarom morskim, może zapewnić dodatkowe lub alternatywne źródła utrzymania dla lokalnych społeczności rybackich, takie jak turystyka przyrodnicza i odpowiednio zarządzane połowy rekreacyjne. Rybacy mogą również uzyskać dostęp do wsparcia UE, które pomoże im w pełnieniu roli gospodarzy mórz. Kilka pozytywnych przykładów ( 77 ) już pokazuje, jak to partnerstwo może pomóc w wydobywaniu i zbieraniu śmieci oraz utraconych narzędzi połowowych.

4.Umacnianie bazy wiedzy oraz badań naukowych i innowacji

Aby opracować i rozwijać inicjatywy mające na celu zarządzanie rybołówstwem i ochronę środowiska morskiego, należy dysponować solidną bazą wiedzy. To z kolei wymaga systematycznego gromadzenia danych i naukowego monitorowania na podstawie wiarygodnych metod. Chociaż brak pełnych informacji naukowych nie może usprawiedliwiać odraczania lub niewprowadzania niezbędnych środków, uwypukla on potrzebę większych inwestycji w identyfikację i likwidację braków w wiedzy.

Państwa członkowskie stosują szereg podejść i zestaw instrumentów służących monitorowaniu ekosystemów morskich i presji środowiskowych, zwłaszcza za pośrednictwem ram gromadzenia danych ( 79 ) i programów monitorowania na podstawie dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej, dyrektywy ptasiej ( 80 ) i dyrektywy siedliskowej. Aby zapewnić monitorowanie i gromadzenie danych odpowiednie do oceny wpływu połowów na siedliska i gatunki morskie, potrzeba jednak wzmożonych starań.

Prace te powinny obejmować opracowanie ukierunkowanych programów monitorowania w celu poprawy obserwacji i zgłaszania gatunków przypadkowo przyłowionych. W programach tych należy uwzględnić połowy wysokiego ryzyka oraz potencjalny wpływ wszystkich istotnych segmentów floty, w tym mniejszych statków. Powinny one obejmować również analizę danych dotyczących połowów rekreacyjnych, w tym statków do połowów rekreacyjnych, oraz ich wpływu na stada i środowisko morskie. Po przyjęciu przez współprawodawców zaktualizowane i zmienione rozporządzenie w sprawie kontroli ( 81 ) odegra ważną rolę we wprowadzeniu tych usprawnień.

Konieczne są również dalsze badania i gromadzenie danych, aby zwiększyć wiedzę na temat stanu dna morskiego i wpływu połowów na siedliska dna morskiego, w tym rozmieszczenia i częstotliwości połowów dennych ( 82 ) oraz ich wpływu na sekwestrację dwutlenku węgla. Komisja przeprowadzi badanie mające na celu oszacowanie zdolności składowania dwutlenku węgla przez różne rodzaje siedlisk dna morskiego w wodach UE oraz potencjalnego wpływu połowów dennych na tę zdolność.

Przejście na bardziej selektywne i mniej szkodliwe dla środowiska praktyki połowowe wymaga systematycznej oceny kosztów i korzyści, aby pomóc rybakom, innym przedsiębiorstwom w sektorze i całemu społeczeństwu. Wymaga to lepszych metod modelowania, które pozwolą przewidzieć i ocenić społeczne, gospodarcze i środowiskowe skutki obecnych i przyszłych środków ochrony. Przed końcem 2023 r. Komisja zacznie opracowywać narzędzie modelowania, które pozwoli na uwzględnienie koncepcji „kapitału naturalnego” w decyzjach gospodarczych. Będzie się to wiązało z oceną i określeniem ilościowym zarówno wartości ekonomicznej morskich usług ekosystemowych, jak i kosztów społeczno-gospodarczych oraz korzyści wynikających z utrzymania środowiska morskiego w dobrej kondycji.

W celu zapewnienia, aby polityka opierała się na najlepszych dostępnych opiniach naukowych, należy koniecznie przesyłać wnioski o wydanie opinii naukowej do organów takich jak ICES i STECF. Z tego powodu oraz biorąc pod uwagę wymóg prawny określony w WPRyb dotyczący konsultacji ze STECF w sprawie prawa wtórnego, osoby wchodzące w skład nowego STECF (2022–2025) zapewniają wiedzę ekspercką w dziedzinach szczególnie istotnych dla wdrażania i wspierania niniejszego planu działania.

Europejska Agencja Środowiska (EEA) zapewnia również Komisji istotne wsparcie w mapowaniu i ocenie spójności sieci chronionych obszarów morskich w wodach UE oraz w ocenie stanu gatunków, siedlisk i ekosystemów morskich oraz wywieranych na nie presji. Wsparcie EEA we wdrażaniu strategii na rzecz bioróżnorodności dotyczy przede wszystkim obszarów chronionych, w tym monitorowania środków zarządzania rybołówstwem na chronionych obszarach morskich, i będzie miało szczególnie duże znaczenie dla realizacji działań określonych w niniejszym planie działania. Komisja zamierza zacieśnić współpracę z EEA, aby pomóc we wdrożeniu niniejszego planu działania, w tym przez dostosowanie obecnych systemów sprawozdawczości środowiskowej.

Do skutecznego wdrażania niniejszego planu działania przyczyni się również europejska sieć informacji i obserwacji środowiska morskiego (EMODNET), ponieważ jest ona kolejnym istotnym narzędziem służącym tworzeniu bazy wiedzy na temat mórz europejskich. Zapewnia bezpłatny i nieograniczony dostęp do danych morskich zgromadzonych w terenie w odniesieniu do siedmiu kategorii tematycznych ( 83 ). EMODNET i usługa monitorowania środowiska morskiego zapewnią dane stanowiące podstawę europejskiego cyfrowego bliźniaka oceanu – cyfrowej platformy modelowania, która zwiększy naszą zdolność do oceny innych możliwych wariantów strategicznych dotyczących środowiska morskiego za pomocą testowania różnych scenariuszy zarządzania. W tym celu na platformie znajdą się informacje środowiskowe, społeczne i finansowe.

Unijny program badań i innowacji wspiera zrównoważone rybołówstwo oraz ochronę i odbudowę różnorodności biologicznej mórz. W szczególności wsparcie jest dostępne z programu „Horyzont Europa”, zarówno w ramach ogólnego programu prac ( 84 ), jak i w ramach misji „odbudowa naszych oceanów i zasobów wodnych do 2030 r.” i związanych z nią regionalnych latarni morskich w skali basenu ( 85 ). Może on wspierać badania naukowe i innowacje w zakresie zrównoważonego rybołówstwa oraz ochrony i odbudowy różnorodności biologicznej mórz.

W ramach misji w zakresie odbudowy naszych oceanów i zasobów wodnych wyznaczono ambitne cele w zakresie ochrony i odbudowy ekosystemów morskich i słodkowodnych oraz różnorodności biologicznej. Priorytety obejmują inteligentne i przyjazne środowisku narzędzia połowowe, wykorzystanie przestrzeni morskiej do wielu celów, ekologiczne i energooszczędne statki rybołówstwa łodziowego, w coraz większym stopniu zasilane paliwami odnawialnymi i niskoemisyjnymi oraz związane z nimi działania. Wszystkie te działania będą się wiązały z pogłębianiem wiedzy na temat różnych części składowych ekosystemu, opracowywaniem przełomowych rozwiązań w zakresie ochrony zasobów i siedlisk morskich oraz doskonaleniem metod monitorowania, w tym z wykorzystaniem sztucznej inteligencji.

Dodatkowe wsparcie w zakresie gromadzenia danych oraz badań naukowych i innowacji jest dostępne w ramach EFMRA i programu LIFE.

5.Monitorowanie i egzekwowanie

Skuteczność przepisów UE dotyczących rybołówstwa i przepisów o ochronie środowiska zależy wyłącznie od stopnia ich wdrożenia. Państwa członkowskie muszą podjąć działania w celu wdrożenia, monitorowania i egzekwowania przepisów, a Komisja musi monitorować ich przestrzeganie przez państwa członkowskie.

Kwestia monitorowania i egzekwowania przez państwa członkowskie przepisów WPRyb ( 88 ) jest uregulowana przede wszystkim w rozporządzeniu w sprawie kontroli rybołówstwa, którego zaostrzenie Komisja zaproponowała w 2018 r. ( 89 ). Po prawie pięciu latach międzyinstytucjonalnych dyskusji i negocjacji istnieje pilna potrzeba zakończenia przeglądu i wprowadzenia zaktualizowanego, bardziej nowoczesnego i skuteczniejszego systemu monitorowania w celu wsparcia przejścia na bardziej zrównoważone rybołówstwo.

Oprócz wdrażania dyrektywy w sprawie przestępstw przeciwko środowisku ( 90 ) działania Komisji w zakresie egzekwowania prawa w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci miały kluczowe znaczenie dla postępów w prawidłowym wdrażaniu prawa UE dotyczącego różnorodności biologicznej i przepisów WPRyb ( 91 ). Strategia na rzecz bioróżnorodności wzmocniła zobowiązanie Komisji do egzekwowania tych przepisów, na przykład dotyczących tworzenia obszarów Natura 2000 i skutecznego zarządzania nimi oraz przyłowu gatunków chronionych.

Komisja zintensyfikuje działania w zakresie egzekwowania przepisów w ramach dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej, które do tej pory dotyczyły jedynie wymogów w zakresie sprawozdawczości, i będzie się zajmować bardziej istotnymi przypadkami nieprawidłowego wdrażania dyrektywy. W ramach trwającego przeglądu dyrektywy Komisja oceni również, czy istnieje potrzeba wyjaśnienia niektórych zobowiązań prawnych.

Państwa członkowskie jak dotąd w niewystarczającym stopniu korzystały z przepisu umożliwiającego zwrócenie się do instytucji Unii o podjęcie działań w przypadku stwierdzenia występowania problemu, który oddziałuje na stan środowiska ich wód morskich i którego nie mogą rozwiązać za pomocą środków krajowych lub który jest powiązany z inną polityką, np. rybołówstwa ( 92 ). Europejski Trybunał Obrachunkowy stwierdził, że osłabia to koordynację między obszarami polityki ( 93 ). Komisja ocenia powyższy przepis w ramach przeglądu dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej i na podstawie swoich ustaleń może zaproponować zmianę w celu poprawy jego skuteczności.

Europejska Agencja Kontroli Rybołówstwa (EFCA) ( 94 ), wspierana w niektórych obszarach przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) oraz Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej (Frontex), również pomaga państwom członkowskim i Komisji w wypełnianiu ich zadań i obowiązków wynikających z WPRyb. W przyszłości program prac EFCA powinien uwzględniać działania w zakresie monitorowania rybołówstwa, które w szczególny sposób przyczyniają się do realizacji celów określonych w niniejszym planie działania. Powinny one obejmować konkretne działania w ramach wspólnych planów rozmieszczenia EFCA, zgodnie z decyzją wykonawczą Komisji ( 95 ) ustanawiającą indywidualne programy kontroli i inspekcji.

6.Zarządzanie, zaangażowanie zainteresowanych stron i działania środowiskowe

Skuteczne wdrożenie środków zarządzania środowiskowego i zarządzania rybołówstwem wymaga wsparcia wszystkich zainteresowanych stron, w szczególności rybaków. W związku z tym przy opracowywaniu i wdrażaniu środków niezbędne są: przejrzystość, współpraca, działania środowiskowe, informacje oraz inkluzywność.

Państwa członkowskie przyjmują na siebie wyraźne zobowiązania i odpowiedzialność za ochronę środowiska morskiego. WPRyb zapewnia narzędzia umożliwiające wdrożenie środków w zakresie rybołówstwa niezbędnych do wypełnienia tych zobowiązań. W szczególności WPRyb stanowi podstawę dla wszystkich zainteresowanych stron do współpracy w ramach grup regionalnych i komitetów doradczych w celu określenia i uzgodnienia najodpowiedniejszych środków w zakresie rybołówstwa w odniesieniu do każdego czynnika lokalnego lub regionalnego. Takie podejście może przyczynić się do transformacji i sprawić, że z ambicji politycznej przekształci się ona w realne, praktyczne działania.

Chociaż na początku podczas wdrażania podejścia regionalnego państwa członkowskie skupiały się przede wszystkim na obowiązku wyładunku, w ostatnich latach doprowadziło ono do większych osiągnięć, zwłaszcza od czasu przyjęcia w 2019 r. rozporządzenia w sprawie środków technicznych. Działania w zakresie opracowania niezbędnych środków zarządzania rybołówstwem na morskich obszarach Natura 2000 na podstawie art. 11 WPRyb ( 97 ) przebiegały jednak w bardzo nierównym tempie w poszczególnych basenach morskich.

Tempo przygotowywania wspólnych rekomendacji dotyczących środków w zakresie rybołówstwa na chronionych obszarach morskich przyspieszyło dopiero od 2021 r., ale ich ogólna liczba jest nadal bardzo niska, a zakres ochrony ograniczony. Poziom wdrażania jest niewystarczający, biorąc pod uwagę znaczenie tych środków zarządzania rybołówstwem dla skutecznego wdrożenia i zapewnienia zgodności z przepisami UE w zakresie ochrony i odbudowy środowiska morskiego.

Oczywiste jest, że aby stawić czoła kryzysom planetarnym i coraz szybszej utracie różnorodności biologicznej mórz oraz integralności ekosystemu, co wywołuje szkodliwe skutki społeczno-gospodarcze ze względu na zmniejszające się stada ryb i zagrożenia dla bezpieczeństwa żywnościowego, państwa członkowskie muszą przyspieszyć realizację i zwiększyć poziom ambicji w podejściu regionalnym. Istnieje potrzeba odnowienia wspólnego zobowiązania UE do ochrony mórz i oceanów oraz zapewnienia wyraźnego politycznego zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron i instytucji w celu skutecznego wdrożenia przepisów o ochronie środowiska, wykorzystania obecnych narzędzi polityki określonych w WPRyb i zapewnienia ich funkcjonowania.

Konieczne jest, aby proces ten był przejrzysty i obejmował wszystkie zainteresowane strony i organy. Na podstawie Traktatów UE zachowanie morskich zasobów biologicznych należy do wyłącznej kompetencji UE, ale polityka ochrony środowiska wchodzi w zakres kompetencji dzielonych z państwami członkowskimi. W rezultacie na wszystkich szczeblach opracowano odrębne i nieskoordynowane procesy decyzyjne, uniemożliwiające przyjęcie i wdrożenie spójnych środków zarządzania. Kluczowe znaczenie ma poprawa powiązań między tymi dwoma obszarami polityki oraz znaczne zwiększenie przejrzystości i koordynacji działań wielu organów i zainteresowanych stron. Umożliwiłoby to UE zaprojektowanie i opracowanie rozwiązań korzystnych dla wszystkich, które przyniosą korzyści zarówno rybakom, jak i środowisku.

Aby odzwierciedlić zobowiązanie do przyspieszenia działań i poprawy przejrzystości, państwa członkowskie powinny przygotować i opublikować plany działania, wraz z harmonogramem, określające środki krajowe i inne środki, które planują przedstawić we wspólnych rekomendacjach, niezbędne do osiągnięcia celów określonych w niniejszym planie działania. Powinno to obejmować odpowiednie środki określone w rozdziałach 2, 3 i 6 niniejszego komunikatu. Plany działania powinny opierać się na zobowiązaniach państw członkowskich do realizacji celów określonych w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030. Aby ułatwić ten proces, Komisja udostępni wzór planów działania.

Aby wspierać państwa członkowskie we wdrażaniu planu działania oraz zapewnić spójność i skuteczność, Komisja ustanowi nową specjalną wspólną grupę dla państw członkowskich, z udziałem zainteresowanych stron w charakterze obserwatorów. Jej celem będzie ułatwienie wymiany wiedzy i dyskusji między społecznościami rybackimi i środowiskowymi, jak również zapewnienie państwom członkowskim platformy sprzyjającej przejrzystości i umożliwiającej dialog na temat wdrażania ich planów działania. Komisja będzie również nadal zachęcać inne instytucje Unii i organy krajowe do zwiększenia przejrzystości i zacieśniania współpracy między stronami a ekspertami w dziedzinie rybołówstwa i ochrony środowiska.

Aby zapewnić większą jasność i ułatwić wdrażanie obecnych ram prawnych, Komisja przedstawiła wytyczne dotyczące ról i obowiązków wszystkich podmiotów w ramach procedur określonych w art. 11 WPRyb ( 98 ). Komisja przedstawi również dalsze wytyczne dotyczące art. 6 dyrektywy siedliskowej i przepisów dotyczących rybołówstwa. 

Aby zmniejszyć wpływ połowów na środowisko morskie, konsumenci i rynki również muszą odgrywać aktywną rolę. Ma to kluczowe znaczenie dla pobudzania popytu na ryby pozyskiwane przy minimalnym wpływie na środowisko i klimat. Inicjatywy sektora prywatnego w zakresie oznakowania ekologicznego cieszą się popularnością, co pokazuje, że konsumenci chętnie kupują produkty, które charakteryzują się bardziej zrównoważonym podejściem do zarządzania stadami ryb. Inicjatywy te powinny być metodycznie poprawne, tak aby uniknąć wprowadzania konsumentów w błąd. Przyczyni się do tego przyjęty wniosek w sprawie wzmocnienia pozycji konsumentów w procesie zielonej ekologicznej oraz przygotowywany wniosek w sprawie zwalczania fałszywych twierdzeń dotyczących ekologiczności.

Jak zapowiedziano w strategii „Od pola do stołu”, należy kontynuować prace nad inicjatywą dotyczącą zrównoważonego systemu żywnościowego, którą Komisja planuje zaproponować w 2023 r. w celu zapewnienia zharmonizowanego podejścia UE do zrównoważonej produkcji żywności.

Oprócz opisanego powyżej podnoszenia norm w zakresie zachowania morskich zasobów biologicznych oraz ochrony różnorodności biologicznej mórz i ekosystemów UE powinna wymagać od swoich statków przestrzegania co najmniej takich samych norm, gdy dokonują one połowów na morzu pełnym lub w wyłącznej strefie ekonomicznej państw trzecich, tak jak w przypadku połowów na wodach UE. Oprócz działań prowadzonych w ramach RFMO do wspierania międzynarodowego zarządzania rybołówstwem przyczyniają się również umowy o partnerstwie w sprawie zrównoważonych połowów, ponieważ sprzyjają one propagowaniu zrównoważonego rybołówstwa w krajach partnerskich. W dyrektywie ramowej w sprawie strategii morskiej nałożono również wymóg podejmowania decyzji na szczeblu regionalnym, w tym w drodze współpracy z państwami trzecimi, dwustronnie lub za pośrednictwem odpowiednich instrumentów międzynarodowych, takich jak regionalne konwencje morskie ( 99 ).

7.ramy wdrażania niniejszego planu działania

W niniejszym planie działania określono szereg działań i środków wsparcia mających na celu lepszą ochronę zasobów rybnych i ekosystemów morskich oraz poprawę spójności i koordynacji między polityką ochrony środowiska i polityką rybołówstwa na wszystkich szczeblach. Ma on ułatwić sektorowi rybołówstwa przejście na bardziej zrównoważone praktyki połowowe i przyczynić się do zwiększenia jego odporności. Plan ten stanowi przewodnik dla państw członkowskich, który ma im pomóc w ustaleniu priorytetów w zakresie środków, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony wrażliwych gatunków, dna morskiego i zwiększenia selektywności połowów.

Aby wdrożyć te środki i zapewnić ich skuteczność, przedstawiciele sektora rybołówstwa, organy odpowiedzialne za ochronę środowiska, Komisja, Parlament Europejski, Rada i państwa członkowskie muszą ściśle ze sobą współpracować. Chociaż niezbędne są nowe polityczne zobowiązanie i bodziec polityczny, podejście regionalne w ramach WPRyb nadal stanowi właściwe ramy wdrożenia niniejszego planu działania, ponieważ w pełni uwzględnia różnice i okoliczności regionalne. W tym procesie szczególnej uwagi wymagają prace prowadzone w kontekście RFMO, z uwagi na stan stad wspólnie eksploatowanych i okołogranicznych oraz konieczność współpracy z państwami trzecimi prowadzącymi działalność na wodach UE.

Komisja proponuje następujące ramy wdrażania niniejszego planu działania:

-Wiosną 2023 r. Komisja udostępni państwom członkowskim wzór i wytyczne ułatwiające przygotowanie planów działania.

-Jesienią 2023 r. Komisja zwoła pierwsze posiedzenie nowej specjalnej wspólnej grupy, która będzie wspierać państwa członkowskie w przygotowaniu krajowych planów działania i rozpocznie proces monitorowania.

-Do końca marca 2024 r. państwa członkowskie przedłożą Komisji plany działania i podadzą je do wiadomości publicznej. W tych planach działania należy określić środki krajowe i inne środki, które państwa członkowskie zamierzają zaproponować w ramach wspólnych rekomendacji, aby osiągnąć cele określone w planie działania, w tym harmonogram do 2030 r. 

-W pierwszej połowie 2024 r. Komisja przyjmie drugie sprawozdanie dotyczące rozporządzenia w sprawie środków technicznych. Wniesie ono wkład w przegląd śródokresowy strategii na rzecz bioróżnorodności, który również ma zostać przeprowadzony w pierwszej połowie 2024 r. i w ramach którego ocenione zostaną postępy we wdrażaniu niniejszego planu działania. Postępy we wdrażaniu niniejszego planu działania będą oceniane w odniesieniu do 1) środków ogłoszonych i określonych w planach działania na 2030 r. oraz 2) środków krajowych lub wspólnych rekomendacji wprowadzonych lub przedłożonych do marca 2024 r.

-W zależności od oceny poczynionych postępów Komisja – zgodnie z przysługującym jej prawem inicjatywy – rozważy, czy konieczne są dalsze działania w celu poprawy wdrażania któregokolwiek ze środków przedstawionych w niniejszym planie działania, w tym w postaci wniosku ustawodawczego na podstawie szczegółowej oceny skutków.

8.Podsumowanie

UE usilnie dążyła do osiągnięcia porozumienia w sprawie ambitnych celów dotyczących nowych globalnych ram różnorodności biologicznej, a teraz musi zapewnić, by przyniosły one oczekiwane rezultaty.

Przeciwdziałanie potrójnemu kryzysowi, przed którym stoi nasza planeta: zmianie klimatu, utracie różnorodności biologicznej i zanieczyszczeniu, stało się kwestią pilniejszą niż kiedykolwiek, którą należy się zająć, aby chronić i odbudowywać europejskie morza i oceany oraz zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe i dobrostan społeczno-gospodarczy rybakom, społecznościom nadbrzeżnym i całemu społeczeństwu w Europie. Należy pilnie wesprzeć sektor rybołówstwa w UE i pomóc mu zwiększyć jego odporność oraz wkład w ochronę i odbudowę ekosystemów morskich, od których jest zależny.

W ramach paktu na rzecz rybołówstwa i oceanów określonego w komunikacie w sprawie WPRyb ( 101 ) oraz działań wynikających z inicjatywy na rzecz transformacji energetycznej Komisja wzywa wszystkie zainteresowane strony – państwa członkowskie, Parlament Europejski i Radę – do ambitnego podejścia do wdrożenia niniejszego planu działania oraz do ścisłej współpracy z zainteresowanymi stronami w celu wdrożenia unijnej polityki ochrony środowiska i polityki rybołówstwa w pełnej zgodności z przepisami, aby zbudować dobrze prosperujący zrównoważony sektor rybołówstwa, współistniejący i działający w synergii ze zdrowym i bioróżnorodnym ekosystemem morskim.

(1) ()    Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z wdrażania dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej (dyrektywy 2008/56/WE), COM(2020) 259.

(2) () IPBES (2022), „Summary for policymakers of the thematic assessment of the sustainable use of wild species of the Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services” [„Streszczenie tematycznej oceny zrównoważonego sposobu wykorzystywania gatunków dzikich przeprowadzonej przez Międzyrządową Platformę Naukowo-Polityczną w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów przeznaczone dla decydentów”], J.-M. Fromentin, M.R. Emery, J. Donaldson, M.-C. Danner, A. Hallosserie, D. Kieling, G. Balachander, E.S. Barron, R.P. Chaudhary, M. Gasalla, M. Halmy, C. Hicks, M.S. Park, B. Parlee, J. Rice, T. Ticktin, i D. Tittensor (red.), Sekretariat IPBES, Bonn, Niemcy, 33 strony. https://doi.org/10.5281/zenodo.6425599

(3) ()    Bianchi, M., Hallström, E., Parker, R.W.R. i in., „Assessing seafood nutritional diversity together with climate impacts informs more comprehensive dietary advice” [„Ocena różnorodności żywieniowej żywności pochodzenia morskiego wraz z oceną wpływu klimatu pozwala na uzyskanie bardziej kompleksowych porad żywieniowych”], Commun Earth Environ, nr 3, art.: 188, (2022), https://doi.org/10.1038/s43247-022-00516-4  

(4) ()    W tym sektor akwakultury i branża przetwórstwa ryb.

(5) ()    Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030. Przywracanie przyrody do naszego życia” (COM(2020) 380).

(6) ()    Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Budując Europę odporną na zmianę klimatu – nowa Strategia w zakresie przystosowania do zmiany klimatu” (COM(2021) 82 final).

(7) ()    Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Strategia »od pola do stołu« na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego” (COM(2020) 381).

(8)

()    Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z wdrażania dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej (dyrektywy 2008/56/WE), COM(2020) 259 final.

(9) ()    Europejska Agencja Środowiska, 2019, Marine messages II. Navigating the course towards clean, healthy and productive seas through implementation of an ecosystem-based approach [Komunikaty morskie II. Ku czystym, zdrowym i produktywnym morzom przez wdrożenie podejścia ekosystemowego].

(10) ()    Z najnowszych sprawozdań IPBES (Global Assessment Report on Biodiversity and Ecosystem Services [Sprawozdanie z globalnej oceny różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych] (2019); Methodological Assessment Report on the Diverse Values and Valuation of Nature [Metodyczne sprawozdanie oceniające dotyczące różnorodnych wartości i wyceny przyrody] (2022)) wynika, że stan zdrowia ekosystemów, od których zależą ludzie i wszystkie inne gatunki, pogarsza się szybciej niż kiedykolwiek oraz że doprowadzamy do naruszenia podstaw naszych gospodarek, źródeł dochodów, bezpieczeństwa żywnościowego, zdrowia i jakości życia na całym świecie.

(11) ()    Komunikat Komisji „Droga do zdrowej planety dla wszystkich. Plan działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby”, COM(2021) 400 final.

(12) ()    Działania te obejmują m.in. ograniczenie o 50 % ilości odpadów i tworzyw sztucznych w morzu, ograniczenie o 30 % ilości mikrodrobin plastiku uwalnianych do środowiska; ograniczenie o 50 % utraty składników odżywczych i stosowania pestycydów chemicznych; ograniczenie o 25 % liczby ekosystemów w UE, w których zanieczyszczenie powietrza zagraża różnorodności biologicznej.

(13) ()    Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/883 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie portowych urządzeń do odbioru odpadów ze statków, zmieniająca dyrektywę 2010/65/UE i uchylająca dyrektywę 2000/59/WE (Dz.U. L 151 z 7.6.2019, s. 116).

(14) ()    Zgodnie z wymogami określonymi w dyrektywie ramowej w sprawie strategii morskiej (dyrektywie 2008/56/WE).

(15) ()    Plan działania ma również znaczenie dla unijnych regionów najbardziej oddalonych (wymienionych w art. 249 TFUE), którym również należy poświęcić szczególną uwagę, zgodnie z wezwaniem zawartym w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030, aby koncentrować się na pilnej ochronie i przywróceniu dobrego stanu ekosystemów znajdujących się w tych regionach, co podyktowane jest ich szczególnie wysoką wartością różnorodności biologicznej.

(16) ()    Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady „Wspólna polityka rybołówstwa dziś i jutro: pakt na rzecz rybołówstwa i oceanów w dążeniu do zrównoważonego, opartego na wiedzy naukowej, innowacyjnego i inkluzywnego zarządzania rybołówstwem”, COM(2023) 103.

(17) () Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie transformacji energetycznej sektora rybołówstwa i akwakultury w UE, COM(2023) 100.

(18) ()    Sprawozdanie specjalne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nr 26/2020: „Środowisko morskie – ochrona przewidziana przez UE jest szeroko zakrojona, lecz powierzchowna”, https://op.europa.eu/webpub/eca/special-reports/marine-environment-26-2020/pl/index.html

(19) () Chronione obszary morskie to strefy zróżnicowane pod względem geograficznym, w odniesieniu do których określono cele w zakresie ochrony (EEA, 2018 ). Zob. najnowsza analiza przestrzenna chronionych obszarów morskich w morzach Europy przeprowadzona przez EEA: https://www.eionet.europa.eu/etcs/etc-icm/products/etc-icm-reports/etc-icm-report-3-2020-spatial-analysis-of-marine-protected-area-networks-in-europe2019s-seas-iii

(20) ()    Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych, Bruksela, 22.6.2022, COM(2022) 304 final 2022/0195 (COD).

(21) ()    Streszczenie wyników konsultacji stanowi załącznik do niniejszego komunikatu.

(22) ()    Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Wyznaczenie kierunku działań na rzecz zrównoważonej niebieskiej planety – wspólny komunikat w sprawie unijnego programu międzynarodowego zarządzania oceanami”, JOIN(2022) 28 final.

(23) ()    Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z wdrażania dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej (dyrektywy 2008/56/WE), COM(2020) 259 final.

(24) () Zgodnie z definicją zawartą w art. 6 pkt 8 rozporządzenia (UE) 2019/1241.

(25) ()    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1241 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie zachowania zasobów rybnych i ochrony ekosystemów morskich za pomocą środków technicznych, zmieniające rozporządzenia Rady (WE) nr 1967/2006, (WE) nr 1224/2009 i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1380/2013, (UE) 2016/1139, (UE) 2018/973, (UE) 2019/472 i (UE) 2019/1022 oraz uchylające rozporządzenia Rady (WE) nr 894/97, (WE) nr 850/98, (WE) nr 2549/2000, (WE) nr 254/2002, (WE) nr 812/2004 i (WE) nr 2187/2005 (Dz.U. L 198 z 25.7.2019, s. 105).

(26) ()    Załączniki V–XI do rozporządzenia (UE) 2019/1241.

(27) ()    O ile nie określono inaczej, odniesienia do „rekinów” w niniejszym dokumencie należy rozumieć jako obejmujące wszystkie gatunki z gromady Chondrichthyes (rekiny, płaszczki, raje i chimery).

(28) ()    W odniesieniu do Morza Bałtyckiego państwa członkowskie przygotowują się do przyjęcia środków ograniczających przypadkowe połowy krytycznie zagrożonych morświnów zwyczajnych z Bałtyku Właściwego przez zamknięcie obszarów zgodnie z opinią naukową. W odniesieniu do Morza Śródziemnego i Morza Czarnego państwa członkowskie opracowują w kontekście Generalnej Komisji Rybołówstwa Morza Śródziemnego (GFCM) dalsze środki łagodzące w celu ochrony gatunków wrażliwych, takie jak ograniczenie połowów zagrożonych gatunków rekinów i ochrona obszarów dojrzewania narybku. W przypadku Morza Czarnego opracowywane są również środki służące ochronie jesiotrów i morświnów zwyczajnych. W przypadku północno-wschodniego Atlantyku umawiające się strony ustanowiły w ramach konwencji OSPAR środki, które mają umożliwić odbudowę zagrożonych lub ginących gatunków i ptaków morskich. W przypadku Morza Bałtyckiego konwencja helsińska z 1992 r. (HELCOM) ma na celu sporządzenie mapy obszarów wysokiego ryzyka dla ptaków morskich, ocenę skuteczności działań w zakresie ochrony przybrzeżnych gatunków ptaków wodnych oraz zmniejszenie presji.

(29) ()    Wniosek UE w sprawie zastosowania środków nadzwyczajnych w celu zapobiegania przyłowom delfina zwyczajnego (Delphinus delphis) i morświna zwyczajnego z Bałtyku Właściwego (Phocoena phocoena) na obszarze północno-wschodniego Atlantyku (opinia ICES w odpowiedzi na wniosek specjalny, ekoregiony północno-wschodniego Atlantyku, opublikowana 26 maja 2020 r.).

(30) ()    Art. 21 rozporządzenia (UE) 2019/1241 i załącznik XIII do tego rozporządzenia.

(31) ()    Takich jak te, o których mowa w projektach DISCARDLESS i MINOW oraz w opinii ICES na temat innowacyjnych narzędzi.

(32) ()    Zgodnie z art. 15 rozporządzenia (UE) 2019/1241 lub art. 11 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013 („rozporządzenie w sprawie WPRyb”). Zob. również https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/marine/docs/Marine%20SWD%20288%20final.pdf

(33) ()    Art. 8 ust. 5 i art. 24 ust. 1 lit. a), c), d), g) rozporządzenia (UE) 2019/1241.

(34) ()    Mianowicie obejmujących „[g]atunki ptaków, ssaków, gadów oraz gatunki ryb i głowonogów nieeksploatowanych w celach handlowych, którym grozi przypadkowy przyłów w danym regionie lub podregionie”, decyzja Komisji (UE) 2017/848, załącznik, część II, kryteria, standardy metodologiczne, specyfikacje i ujednolicone metody monitorowania i oceny zasadniczych elementów i właściwości oraz obecnego stanu środowiska wód morskich na podstawie art. 8 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2008/56/WE.

(35) ()    Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiająca ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej).

(36) ()    Na przykład przez pełne wdrożenie środków zalecanych w dodatkowym wniosku UE w sprawie zastosowania środków łagodzących w celu ograniczenia przyłowów delfina zwyczajnego (Delphinus delphis) w Zatoce Biskajskiej, ICES, 2023, zawartym w sprawozdaniu Komitetu Doradczego ICES, 2023, opinia ICES z 2023 r., sr.2023.01, https://doi.org/10.17895/ices.advice.21946634 , lub środków o równoważnym skutku.

(37) ()    Zgodnie z definicją w przypisie 35.

(38) ()    Rozporządzenie Rady (WE) nr 1100/2007 z dnia 18 września 2007 r. ustanawiające środki służące odbudowie zasobów węgorza europejskiego (Dz.U. L 248 z 22.9.2007, s. 17).

(39) ()    Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. L 327 z 22.12.2000, s. 1).

(40) ()    Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U. L 206 z 22.7.1992, s. 7).

(41) ()    Przy okazji prac STECF dotyczących środków technicznych: grupa robocza STECF 20-02: https://stecf.jrc.ec.europa.eu/web/stecf/ewg2002  i STECF 21-07: https://stecf.jrc.ec.europa.eu/ewg2107

(42) ()    Gatunki wykorzystywane do celów handlowych wymienione w załączniku XIV do rozporządzenia (UE) 2019/1241.

(43) ()    Takie jak przepisy dotyczące uprawnień do połowów, zgodnie z opinią naukową.

(44) ()    Zgodnie z tabelą 1 w sprawozdaniu STECF „Support of the Action plan to conserve fisheries resources and protect marine ecosystems (STECF-OWP-22-01)” [„Wsparcie nowego planu działania w celu ochrony zasobów rybnych i ochrony ekosystemów morskich (STECF-OWP-22-01)”], Bastardie, F. i Doerner, H. (red.), EUR 28359 EN, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2022, ISBN 978-92-76-52911-8, doi:10.2760/25269, JRC129455. Wykaz obejmuje dragi ramowe, dragi mechaniczne, w tym dragi ssące, włoki denne rozpornicze, zestaw dwuwłokowy, tukę denną, niewody dobrzeżne, niewody duńskie (niewody duńskie kotwiczone), niewody obsługiwane z dwóch statków, niewody szkockie, niewody łodziowe i włok rozprzowy.

(45) ()    Stwierdzono, że rybołówstwo jest najszerzej zakrojoną działalnością człowieka prowadzoną w środowisku morskim, która powoduje zaburzenia dna morskiego w morzach Europy w skali regionalnej. W przypadku Morza Północnego z oceny wstępnej wynika, że połowy denne odpowiadały za około 95 % zaburzeń powodujących fizyczne ścieranie (ICES 2019). Ponadto według oceny EEA zaburzenia spowodowane połowami włokami dennymi występują na 79 % unijnych obszarów przybrzeżnego dna morskiego (Komisja Europejska, sprawozdanie z wdrażania dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej, 2020).

(46) ()    Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z wdrażania dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej (dyrektywy 2008/56/WE), COM(2020) 259 final.

(47) ()     https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/bottom-trawl-fishing-intensity-in

(48) ()    Konferencja ONZ z 2022 r. w sprawie wsparcia realizacji celu zrównoważonego rozwoju nr 14 „ Our ocean, our future, our responsibility: draft declaration” [„Nasz ocean, nasza przyszłość, nasza odpowiedzialność: projekt deklaracji”], Lizbona, 27 czerwca – 1 lipca 2022 r.

(49)

()    EEA, Carbon stocks and sequestration in terrestrial and marine ecosystems: a lever for nature restoration? A quick scan for terrestrial and marine EUNIS habitat type [Zasoby i sekwestracja dwutlenku węgla w ekosystemach lądowych i morskich: klucz do odbudowy przyrody? Szybki przegląd typów siedlisk morskich według klasyfikacji EUNIS], Wageningen, listopad 2020; zob. także: Cavan i Hill, 2021 ; Duarte i in., 2020 ; Luisetti i in., 2019 ; Pusceddu i in., 2014 .

(50) ()    Zob. na przykład: Hiddink, J.G., i in., „ Global analysis of depletion and recovery of seabed biota after bottom trawling disturbance ” [„Globalna analiza dotycząca zubożenia i odbudowy fauny i flory dna morskiego po zaburzeniach wywołanych połowami włokami dennymi”], Proceedings of the National Academy of Sciences, 2017.

(51) ()    Zgodnie z wymogami określonymi w dyrektywie 2008/56/WE.

(52) ()    Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2022/1614 z dnia 15 września 2022 r. określające istniejące obszary połowów głębinowych oraz ustanawiające wykaz obszarów występowania lub prawdopodobnego występowania wrażliwych ekosystemów morskich, Dz.U. L 242 z 19.9.2022, s. 1.

(53) ()    Na przykład załącznik II do rozporządzenia (UE) 2019/1241.

(54) ()    Od 2013 r. obowiązują uzgodnione przez państwa członkowskie w ramach pięciu wspólnych rekomendacji ograniczenia połowów włokami dennymi na szeregu obszarów Morza Północnego i Morza Bałtyckiego, których celem częściowo jest ochrona ekologicznie wrażliwych raf. Stosuje się również środki krajowe przyjęte w niektórych państwach członkowskich, środki uwzględnione w planach zarządzania na podstawie rozporządzenia w sprawie Morza Śródziemnego oraz środki GFCM.

(55) ()    Opinia Międzynarodowej Rady Badań Morza (ICES) dotycząca europejskich wód Atlantyku i Morza Bałtyckiego, wniosek UE w sprawie wpływu scenariuszy zarządzania ukierunkowanych na ograniczenie zaburzeń powodowanych połowami dennymi z użyciem narzędzi czynnych w siedliskach dna morskiego na wyładunek i wartość połowów, opinia ICES w odpowiedzi na wniosek specjalny, 24 czerwca 2021 r.Zgodnie z tą opinią ICES podobne wzorce zidentyfikowano w Morzu Śródziemnym i w Morzu Czarnym, chociaż różnice w metodzie oznaczają, że wyniki nie są bezpośrednio porównywalne.

(56) ()     Dureuil i in., „Elevated trawling inside protected areas undermines conservation outcomes in a glo bal fishing hot spot” [„Zwiększona ilość połowów włokiem na obszarach chronionych podważa wyniki dotyczące ochrony w glo balnym najważniejszym punkcie połowów”], Science , nr   3 62, s. 1403–1407 (2018), DOI: 10.1126/science.aau05.

(57) ()    Sala, A., Damalas, D., Labanchi, L. i in., „Energy audit and carbon footprint in trawl fisheries” [„Audyt energetyczny i ślad węglowy w rybołówstwie włokowym”], Sci Data, nr 9, art: 428, 2022, https://doi.org/10.1038/s41597-022-01478  

(58) ()    IPBES (2022), „Summary for policymakers of the thematic assessment of the sustainable use of wild species of the Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services” [„Streszczenie tematycznej oceny zrównoważonego sposobu wykorzystywania gatunków dzikich przeprowadzonej przez Międzyrządową Platformę Naukowo-Polityczną w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów przeznaczone dla decydentów”], J.-M. Fromentin, M.R. Emery, J. Donaldson, M.-C. Danner, A. Hallosserie, D. Kieling, G. Balachander, E.S. Barron, R.P. Chaudhary, M. Gasalla, M. Halmy, C. Hicks, M.S. Park, B. Parlee, J. Rice, T. Ticktin, i D. Tittensor (red.), Sekretariat IPBES, Bonn, Niemcy, 33 strony. https://doi.org/10.5281/zenodo.6425599 .

(59) ()    Zaplanowany na 2023 r. przegląd dyrektywy ramowej w sprawie odpadów pomoże zmniejszyć ilość odpadów żywnościowych zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju ONZ i priorytetami Komisji na 2023 r.

(60) ()    Zgodnie z art. 4 decyzji (UE) 2017/848.

(61) ()    Planowanie to powinno być częścią planów działania, o których mowa w rozdziale 7.

(62) ()    Sala, E., Mayorga, J., Bradley, D. i in., „Protecting the global ocean for biodiversity, food and climate” [„Ochrona oceanu światowego w kontekście bioróżnorodności, żywności i klimatu”], Nature, nr 592, s. 397–402 (2021), https://doi.org/10.1038/s41586-021-03371-z

(63) ()     Komitet Naukowo-Techniczny i Ekonomiczny ds. Rybołówstwa (STECF) „Support of the Action plan to conserve fisheries resources and protect marine ecosystems (STECF-OWP-22-01)” [„Wsparcie nowego planu działania w celu ochrony zasobów rybnych i ochrony ekosystemów morskich (STECF-OWP-22-01)”]. Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2022. Dokument dostępny pod adresem: https://www.researchgate.net/publication/360642059_Scientific_Technical_and_Economic_Committee_for_Fisheries_STECF_-_Support_of_the_Action_plan_to_conserve_fisheries_resources_and_protect_marine_ecosystems  

(64) ()    Dyrektywa Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej. Dokument opublikowano w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 31 października 2003 r. (Dz.U. L 283 z 31.10.2003, s. 51).

(65) ()    Sprawozdanie specjalne Trybunału Obrachunkowego nr 26/2020: „Środowisko morskie – ochrona przewidziana przez UE jest szeroko zakrojona, lecz powierzchowna”, s. 46.

(66) ()    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1139 z dnia 7 lipca 2021 r. ustanawiające Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2017/1004. 13 % środków jest zarządzane bezpośrednio przez Komisję.

(67) ()    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/783 z dnia 29 kwietnia 2021 r. ustanawiające Program działań na rzecz środowiska i klimatu (LIFE) i uchylające rozporządzenie (UE) nr 1293/2013, Dz.U. L 172 z 17.5.2021.

(68) ()    Jeśli chodzi o budżet EFMRA w wysokości 5,3 mld EUR dostępny dla państw członkowskich na lata 2021–2027, w projektach programów państw członkowskich planuje się przeznaczyć 29 % budżetu na różnorodność biologiczną, a 56 % na zmianę klimatu (aktualna sytuacja na 28 września 2022 r.). Program LIFE obejmuje budżet w wysokości 5,43 mld EUR na lata 2021–2027, a finansowane są z niego projekty dotyczące ochrony i zachowania środowiska morskiego oraz zmniejszenia presji na ekosystemy morskie.

(69) ()    DOI 10.2779/768079.

(70) ()    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 z dnia 28 kwietnia 2021 r. ustanawiające program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” oraz zasady uczestnictwa i upowszechniania obowiązujące w tym programie.

(71) ()    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1301/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i przepisów szczególnych dotyczących celu „Inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia”.

(72) ()    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+).

(73) ()    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).

(74) ()    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17).

(75) ()    Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie nowego podejścia do zrównoważonej niebieskiej gospodarki w UE „Przekształcenie niebieskiej gospodarki UE na rzecz zrównoważonej przyszłości”, COM(2021) 240 final.

(76) ()    Regeneracyjna marikultura oznacza uprawę wodorostów morskich i skorupiaków, mięczaków i innych bezkręgowców wodnych w podwodnych ogrodach przybrzeżnych.

(77) ()     https://oceans-and-fisheries.ec.europa.eu/news/joining-hands-eu-fight-marine-litter-2021-09-29_en oraz https://audiovisual.ec.europa.eu/en/video/I-175441?&lg=EN/EN

(78) ()    Przyjętych przez państwa członkowskie na podstawie art. 8 dyrektywy siedliskowej.

(79) ()    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1004 z dnia 17 maja 2017 r. w sprawie ustanowienia unijnych ram gromadzenia danych, zarządzania nimi i ich wykorzystywania w sektorze rybołówstwa oraz w sprawie wspierania doradztwa naukowego w zakresie wspólnej polityki rybołówstwa oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 199/2008, Dz.U. L 157 z 20.6.2017, s. 1. Wieloletni program UE w zakresie gromadzenia danych określony w decyzji delegowanej Komisji (UE) 2021/1167.

(80) ()    Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (dyrektywa ptasia) i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (dyrektywa siedliskowa).

(81) ()    Rozporządzenie Rady (WE) nr 1224/2009 z dnia 20 listopada 2009 r. ustanawiające wspólnotowy system kontroli w celu zapewnienia przestrzegania przepisów wspólnej polityki rybołówstwa, zmieniające rozporządzenia (WE) nr 847/96, (WE) nr 2371/2002, (WE) nr 811/2004, (WE) nr 768/2005, (WE) nr 2115/2005, (WE) nr 2166/2005, (WE) nr 388/2006, (WE) nr 509/2007, (WE) nr 676/2007, (WE) nr 1098/2007, (WE) nr 1300/2008, (WE) nr 1342/2008 i uchylające rozporządzenia (EWG) nr 2847/93, (WE) nr 1627/94 oraz (WE) nr 1966/2006, Dz.U. L 343 z 22.12.2009, s. 1.

(82) ()    Kluczową rolę w tym kontekście odgrywa zapis danych na podstawie zaktualizowanego i zmienionego rozporządzenia w sprawie kontroli.

(83) ()    Są to: siedliska dna morskiego, batymetria, geologia, działalność człowieka (np. farmy wiatrowe, akwakultura, ruch statków), a także fizyczne, chemiczne i biologiczne parametry środowiska morskiego.

(84) ()    A dokładniej „Klastra 6: Żywność, biogospodarka, zasoby naturalne, rolnictwo i środowisko” określonego w programie prac programu „Horyzont Europa”.

(85) ()    Misja UE: odbudowa naszych oceanów i zasobów wodnych: https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe/eu-missions-horizon-europe/restore-our-ocean-and-waters_en

(86) ()    Lub w przypadku niektórych państw członkowskich do końca 2027 r., w zależności od ram czasowych obecnych planów prac.

(87) () Zgodnie z wymogami określonymi w art. 6 rozporządzenia (UE) 2017/1004.

(88) ()    Przepisy wspólnej polityki rybołówstwa oznaczają prawodawstwo unijne dotyczące ochrony i eksploatacji żywych zasobów wodnych oraz zarządzania nimi, akwakultury, przetwórstwa, przewozu i wprowadzania do obrotu produktów rybołówstwa i akwakultury (art. 4 pkt 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1224/2009).

(89) ()    Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1224/2009 oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (WE) nr 768/2005, (WE) nr 1967/2006, (WE) nr 1005/2008 oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1139 w odniesieniu do kontroli rybołówstwa {SEC(2018) 267 final}{SWD(2018) 279 final}{SWD(2018) 280 final}.

(90) ()    Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/99/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne, Dz.U. L 328 z 6.12.2008, s. 28).

(91) ()    Aktualną sytuację dotyczącą działań w zakresie egzekwowania przepisów podjętych przez Komisję w latach 2015–2019 przedstawiono w drugim pięcioletnim sprawozdaniu z wdrożenia rozporządzenia w sprawie kontroli: EUR-Lex – 52021DC0316 – PL – EUR-Lex (europa.eu)

(92) ()    Art. 15 dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej.

(93) ()    Sprawozdanie specjalne nr 26/2020 : „Środowisko morskie – ochrona przewidziana przez UE jest szeroko zakrojona, lecz powierzchowna”, s. 47, zalecenie 87, odniesienie do art. 15 dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej.

(94) Rozporządzenie (UE) 2019/173.

(95) ()    Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2018/1986 z dnia 13 grudnia 2018 r. ustanawiająca indywidualne programy kontroli i inspekcji dotyczące niektórych połowów oraz uchylająca decyzje wykonawcze 2012/807/UE, 2013/328/UE, 2013/305/UE oraz 2014/156/UE, Dz.U. L 317 z 14.12.2018, s. 29.

(96) () O których to programach mowa w art. 95 rozporządzenia Rady (WE) nr 1224/2009.

(97) ()    Zob. przypis 29 dotyczący art. 11 rozporządzenia nr 1380/2013 (WPRyb).

(98) ()    Dokument roboczy służb Komisji w sprawie ustanowienia środków ochrony w ramach wspólnej polityki rybołówstwa dla obszarów Natura 2000 i do celów dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej, SWD(2018) 288 final.

(99) ()    Wody morskie UE są przedmiotem czterech regionalnych konwencji morskich: Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego (konwencja helsińska – HELCOM), Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru północno-wschodniego Atlantyku (konwencja OSPAR), Konwencji o ochronie środowiska morskiego i regionu przybrzeżnego Morza Śródziemnego (konwencja barcelońska – UNEP MAP) oraz Konwencji w sprawie ochrony Morza Czarnego przed zanieczyszczeniem (konwencja bukareszteńska). UE jest umawiającą się stroną pierwszych trzech konwencji.

(100) ()    Komisja zapewni wzory planów działania, aby wspomóc państwa członkowskie w tym procesie.

(101) ()    COM(2023) 103.