EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52022AE5002
Opinion of the European Economic and Social Committee on Specific provisions for the 2014-2020 cooperation programmes supported by the European Neighbourhood Instrument and under the European territorial cooperation goal, following programme implementation disruption (COM(2022) 362 — 2022/0227 (COD))
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Przepisy szczegółowe dotyczące programów współpracy na lata 2014–2020 wspieranych z Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i w ramach celu »Europejska współpraca terytorialna« ustanawiane w następstwie zakłócenia realizacji programu” (COM(2022) 362 – 2022/0227 (COD))
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Przepisy szczegółowe dotyczące programów współpracy na lata 2014–2020 wspieranych z Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i w ramach celu »Europejska współpraca terytorialna« ustanawiane w następstwie zakłócenia realizacji programu” (COM(2022) 362 – 2022/0227 (COD))
EESC 2022/05002
Dz.U. C 75 z 28.2.2023, p. 195–197
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, GA, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
28.2.2023 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 75/195 |
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Przepisy szczegółowe dotyczące programów współpracy na lata 2014–2020 wspieranych z Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i w ramach celu »Europejska współpraca terytorialna« ustanawiane w następstwie zakłócenia realizacji programu”
(COM(2022) 362 – 2022/0227 (COD))
(2023/C 75/29)
Sprawozdawca generalny: |
Andris GOBIŅŠ |
Wniosek o konsultację |
Parlament Europejski, 27.9.2022 Rada Unii Europejskiej, 17.8.2022 |
Podstawa prawna |
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Stosunków Zewnętrznych |
Data przyjęcia na sesji plenarnej |
27.10.2022 |
Sesja plenarna nr |
573 |
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
117/1/3 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. |
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) popiera podejście Komisji Europejskiej, Parlamentu i Rady, zgodnie z którym należy dołożyć wszelkich starań, aby jak najszybciej zatwierdzić przewidziane rozporządzenie, i apeluje, by weszło ono w życie najpóźniej na początku listopada 2022 r. |
1.2. |
Jako że rozporządzenie powinno być zatwierdzone niezwłocznie i prawdopodobnie na pierwszym etapie może zostać przyjęte bez zmian, EKES sugeruje, by na drugim etapie dokonać przeglądu z uwzględnieniem proponowanych poniżej poprawek. Proponowane zmiany powinny również wzbogacić debatę i fazę przygotowania kolejnych rozporządzeń i programów następczych. |
1.3. |
EKES z zadowoleniem przyjmuje szybkie działania instytucji UE i niezbędną elastyczność w realizacji projektów tuż po niczym niesprowokowanej i nieuzasadnionej napaści Rosji na Ukrainę. Niezwłoczna reakcja była jedynym sposobem utrzymania zgodności z wartościami i zasadami UE. |
1.4. |
EKES popiera cel zapewnienia elastyczności poprzez taką zmianę celu aktualnych projektów, aby uwzględnić nowe potrzeby. Chodzi o to, by dać instytucjom zarządzającym niezbędną elastyczność i pewność prawa, że projekty są wdrażane i realizowane zgodnie z przepisami oraz że nie będzie wielu ograniczeń dotyczących audytu. Jest to bardzo ważne, ponieważ rozporządzenie będzie stosowane wstecz – od momentu rozpoczęcia wojny na pełną skalę. |
1.5. |
EKES zwraca uwagę na nowe realia ostatnich miesięcy wojny w Ukrainie. Ponieważ Ukraina ma status kraju kandydującego do UE, a jej potrzeby związane z odbudową i przygotowaniami do zimy stale rosną, konieczna jest jeszcze większa elastyczność w zakresie kwalifikujących się działań oraz poszerzenie definicji działań w zakresie współpracy transgranicznej i międzyregionalnej dla bieżących i planowanych projektów, tak jak przewidziano w proponowanych w rozporządzeniu zmianach (zob. propozycje poniżej). |
1.6. |
Biorąc pod uwagę zawieszenie finansowania przekazywanego władzom Federacji Rosyjskiej i Białorusi oraz związane z tym zawieszenie współpracy transgranicznej z tymi krajami, EKES popiera podjęcie wszelkich możliwych kroków, by przekierować środki pierwotnie przeznaczone na programy współpracy z tymi krajami na cele współpracy z Ukrainą. |
1.7. |
Ponieważ społeczeństwo obywatelskie Ukrainy jako pierwsze przystępuje do odbudowy swego kraju i jego przygotowań do przystąpienia do UE, należy zwrócić szczególną uwagę na to, by unijne środki były (ponownie) przeznaczane na działalność organizacji społeczeństwa obywatelskiego. |
2. Uwagi ogólne
2.1. |
EKES popiera cele wniosku i z zadowoleniem przyjmuje zamiar zapewnienia elastycznego podejścia w programach współpracy w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa (ENI) po to, by wyjść naprzeciw potrzebom spowodowanym niczym niesprowokowaną i nieuzasadnioną agresją wojskową Rosji na Ukrainę oraz wynikającym z niej skutkom dla Unii Europejskiej (UE), a w szczególności dla kilku jej wschodnich regionów. Celem jest także podjęcie działań w reakcji na rozległy wpływ pandemii COVID-19 na UE. |
2.2. |
EKES dostrzega ogromne wysiłki podejmowane przez rządy krajowe, władze lokalne i społeczeństwo obywatelskie sąsiednich państw członkowskich UE, Mołdawii i Ukrainy, aby przyjąć ukraińskich wysiedleńców uciekających masowo przed rosyjską inwazją. Z zadowoleniem przyjmuje wsparcie w postaci dostosowanego do potrzeb wykorzystywania programów współpracy transgranicznej, aby zaspokajać aktualne potrzeby w zakresie pomocy humanitarnej. |
2.3. |
EKES zdaje sobie sprawę ze szczególnych wyzwań, przed którymi stoją władze ukraińskie wszystkich szczebli, musząc jednocześnie zapewniać obronę wojskową kraju i funkcjonowanie gospodarki. W Ukrainie ginie wielu ludzi, niszczone są budynki mieszkalne i infrastruktura, znaczna części ludności musiała opuścić swoje domy, produkcja i transport są zakłócone, budżet państwa jest pod niespotykaną presją. To tylko niektóre problemy wynikające z rosyjskiej agresji. Dlatego celem programów współpracy transgranicznej z Ukrainą powinno być zmniejszenie tego obciążenia, a beneficjentom należy dać możliwości reagowania na potrzeby w czasie wojny. Dlatego celem programów współpracy transgranicznej z Ukrainą powinno być zmniejszenie tego obciążenia, a beneficjentom należy dać możliwości reagowania na potrzeby w czasie wojny. |
2.4. |
EKES z zadowoleniem przyjmuje niedawne przyznanie Ukrainie i Mołdawii statusu krajów kandydujących do UE i podkreśla, że Unia powinna zapewnić tym krajom kompleksowe wsparcie w reformach, które realizują z myślą o integracji z UE, ponosząc zarazem ciężar wojny na pełną skalę toczącej się w Ukrainie. Gdzie trzeba, poprzez programy współpracy transgranicznej należy zoptymalizować wzmocnione cele Ukrainy i Mołdawii w zakresie integracji z UE w ramach przewidzianych działań, m.in. poprzez przekazywanie odpowiednich doświadczeń sąsiednich państw UE w zakresie reform. Takie działania powinny obejmować przygotowania na szczeblu lokalnym i regionalnym oraz znaczącą rolę organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym partnerów społecznych. |
2.5. |
Biorąc pod uwagę zawieszenie finansowania przekazywanego władzom Federacji Rosyjskiej i Białorusi oraz związane z tym zawieszenie współpracy transgranicznej z tymi krajami, EKES popiera podjęcie wszelkich możliwych kroków, by przekierować środki pierwotnie przeznaczone na programy współpracy z tymi krajami na cele współpracy z Ukrainą. Ze względu na duży wymiar symboliczny i rosnące potrzeby warto przeznaczyć odpowiednie nakłady czasu i kompetencji na znalezienie i przygotowanie podstawy prawnej dla takiej zmiany. Silne więzy emocjonalne oraz poczucie wspólnoty wartości można postrzegać jako model sąsiedztwa z Ukrainą, który w obecnych wyjątkowych czasach należy interpretować jako zgodny z celami programu. |
2.6. |
EKES podkreśla ogromne obciążenie finansowe dla społeczności sąsiadujących z Ukrainą, przyjmujących wiele ukraińskich wysiedleńców, i dlatego z zadowoleniem przyjmuje zamiar zniesienia obowiązku współfinansowania krajowego pięciu programów transgranicznych ENI z Republiką Mołdawii i Ukrainą. |
2.7. |
EKES zauważa, że napływ wysiedleńców w wyniku agresji Rosji po raz kolejny dowiódł kluczowej roli społeczeństwa obywatelskiego i znacznie zwiększył jego aktywność zarówno w Ukrainie, jak i w sąsiednich krajach UE. W okamgnieniu pojawiły się setki ogólnokrajowych, ale też oddolnych inicjatyw wolontariackich, żeby zapewnić potrzebującym żywność i schronienie oraz zaspokajać inne potrzeby humanitarne. Dlatego wspieranie działań społeczeństwa obywatelskiego powinno koncentrować się szczególnie na programach transgranicznych. Zorganizowane społeczeństwo obywatelskie będzie również odgrywać fundamentalną rolę podczas odbudowy Ukrainy i jej regionów oraz w przygotowaniach do przystąpienia do UE. |
2.8. |
W obliczu trwającego kryzysu energetycznego EKES przypomina, że trzeba przyspieszyć przejście na zieloną energię i dążyć do dalszego zwiększania efektywności energetycznej. Programy współpracy transgranicznej powinny umożliwiać beneficjentom łagodzenie wyzwań związanych z nadchodzącym sezonem zimowym przy jednoczesnym trzymaniu się ścieżki zrównoważonego rozwoju. |
2.9. |
EKES ubolewa, że podczas prac nad proponowanymi zmianami nie przeprowadzono konsultacji z zainteresowanymi podmiotami. Jeśli konsultacje są prawidłowo przeprowadzone, nie tylko nie są zmarnowanym czasem, ale w większości przypadków poprawiają jakość przygotowywanej decyzji. |
2.10. |
Wykorzystanie najlepszych praktyk opisanych w europejskim kodeksie postępowania w zakresie partnerstwa może przyczynić się do powodzenia projektów realizowanych w ramach zmienionego rozporządzenia. |
3. Uwagi szczegółowe
3.1. |
EKES podkreśla, że UE prowadzi szeroko zakrojone działania mające na celu wspieranie wysiedleńców z Ukrainy, np. za pośrednictwem działania CARE, FAST-CARE, zmian w polityce spójności itp. Trzeba jednak ograniczyć ryzyko podwójnego finansowania. Należy zachować szczególny aspekt europejskiej inicjatywy sąsiedztwa, jakim jest współpraca między UE a partnerami wschodnimi. Ze względu na dłuższe zakłócenia w programach dotyczących Rosji i Białorusi oraz rosnące potrzeby i zainteresowanie współpracą w Ukrainie i w Mołdawii, należy przygotować podstawę prawną dla proponowanych zmian i współpracy z tymi państwami, np. w art. 9, ale również w art. 5, 6 i 8. |
3.2. |
EKES zwraca uwagę, że rosyjska inwazja w Ukrainie, oprócz tego, że wywołała napływ wysiedleńców, znacząco zmieniła także współpracę między UE, Ukrainą i krajami z nią sąsiadującymi. Z powodu zablokowania przez rosyjską marynarkę wojenną ukraińskich portów morskich i zakłócenia szlaków transportowych we wschodniej Ukrainie duża część ukraińskiego handlu, w tym zboża, została przekierowana na granicę tego kraju z Unią, co z kolei doprowadziło do znacznego obciążenia infrastruktury transgranicznej. Ponieważ eksport zboża i innych produktów z Ukrainy jest kluczowy dla zapobieżenia światowemu kryzysowi żywnościowemu, programy transgraniczne powinny rozwiązywać pojawiające się problemy logistyczne, aby zapewnić maksymalną przepustowość przepływu towarów, w tym poprzez poprawę zarządzania transgranicznego, budowę magazynów w pobliżu granic i inne odpowiednie środki. Projekty te mogą wymagać większej elastyczności pod względem terminów niż obecnie przewidziano w art. 6 ust. 2. |
3.3. |
Wyższe koszty spowodowane nadzwyczajnym wzrostem inflacji, wynikającym z wojny Rosji przeciwko Ukrainie, powinny być kwalifikowalne we wszystkich projektach, a nie tylko w projektach wymienionych w art. 6 ust. 3. |
3.4. |
EKES popiera, w obliczu nadzwyczajnych okoliczności, propozycję ułatwienia zarządzania programami transgranicznymi, w tym wprowadzania zmian w ich działaniach programowych. Podkreśla jednak, że potrzebne są zabezpieczenia przed ewentualnym niewłaściwym wykorzystaniem funduszy i sugeruje większe zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego (w tym partnerów społecznych) w podejmowanie decyzji i monitorowanie działań w ramach programów transgranicznych. Warto podkreślić te aspekty w art. 7 lub 15. |
3.5. |
Jednostronnemu zawieszeniu przewidzianemu w art. 10 ust. 2 powinno towarzyszyć uzasadnienie nawiązujące do rozporządzenia. |
3.6. |
Jak wspomniano w punktach 1.7 i 2.5, EKES sugeruje umożliwienie uczestnictwa nowych partnerów ze społeczeństwa obywatelskiego (w tym ponownego przyznania dotacji) oraz z Ukrainy, gdy przewidziano zawieszenie partnerów. Należy pod tym kątem zmienić art. 10 ust. 3. Poza tym w wyjątkowych przypadkach za partnerów można by uznać prodemokratyczną diasporę białoruską lub rosyjską. |
3.7. |
Należy przewidzieć dodatkowe działania w celu zapobiegania nadużyciom finansowym lub zarządzania nieprawidłowościami, które mogą pojawić się w procesie wdrażania. Także w tych działaniach i w komitetach monitorujących potrzeba silniejszej roli społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych (art. 14 ust. 3). |
Bruksela dnia 27 października 2022 r.
Christa SCHWENG
Przewodnicząca Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego