KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 20.7.2021

SWD(2021) 715 final

DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI

Sprawozdanie na temat praworządności z 2021 r.

Rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii

Towarzyszący dokumentowi:

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Sprawozdanie na temat praworządności z 2021 r.

Sytuacja w zakresie praworządności w Unii Europejskiej

{COM(2021) 700 final} - {SWD(2021) 701 final} - {SWD(2021) 702 final} - {SWD(2021) 703 final} - {SWD(2021) 704 final} - {SWD(2021) 705 final} - {SWD(2021) 706 final} - {SWD(2021) 707 final} - {SWD(2021) 708 final} - {SWD(2021) 709 final} - {SWD(2021) 710 final} - {SWD(2021) 711 final} - {SWD(2021) 712 final} - {SWD(2021) 713 final} - {SWD(2021) 714 final} - {SWD(2021) 716 final} - {SWD(2021) 717 final} - {SWD(2021) 718 final} - {SWD(2021) 719 final} - {SWD(2021) 720 final} - {SWD(2021) 721 final} - {SWD(2021) 722 final} - {SWD(2021) 723 final} - {SWD(2021) 724 final} - {SWD(2021) 725 final} - {SWD(2021) 726 final} - {SWD(2021) 727 final}

I.System wymiaru sprawiedliwości

Irlandzki system prawny to system prawa zwyczajowego (ang. common law), w którym sądy dzielą się na sądy cywilne i sądy karne. System sądownictwa składa się z: sądu apelacyjnego najwyższej instancji, tj. Sądu Najwyższego (Supreme Court), Sądu Apelacyjnego (Court of Appeal) oraz sądów pierwszej instancji, do których należą: Wysoki Trybunał (High Court), posiadający właściwość ogólną we wszystkich sprawach karnych i cywilnych, oraz sądy o ograniczonej właściwości, tj. sąd okręgowy (Circuit Court) i sąd rejonowy (District Court), zorganizowane według lokalizacji geograficznej. Szczególne Sądy Karne (Special Criminal Courts) 1 są sądami bez ławy przysięgłych i zajmują się sprawami związanymi z działalnością paramilitarną i wywrotową, a także przestępczością zorganizowaną. Ponadto funkcjonuje wiele sądów i trybunałów szczególnych 2 właściwych w poszczególnych obszarach, w tym w zakresie stosunków pracy 3 . W 2019 r. ustanowiono Radę Sądownictwa 4 . Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Irlandii po zasięgnięciu opinii rządu. Rada doradcza ds. powoływania na stanowiska sędziowskie (Judicial Appointments Advisory Board – JAAB) zajmuje się wyborem odpowiednich kandydatów na sędziów. Prokuratura nie należy do struktur władzy sądowniczej. Rzecznik Generalny (Attorney General) jest doradcą prawnym rządu. Przedstawiciele zawodów prawniczych dzielą się na solicitors (radców prawnych), których reprezentuje Towarzystwo Prawnicze (Law Society), oraz barristers (adwokatów), których znaczną część reprezentuje Palestra Irlandii (Bar of Ireland). Urząd Regulacji Służby Prawnej, ustanowiony w 2016 r. jako niezależny organ, to irlandzki ustawowy krajowy organ regulacyjny właściwy dla obu gałęzi zawodów prawniczych.

Niezależność i niezawisłość

Poziom postrzeganej niezależności sądów i niezawisłości sędziów w opinii ogółu społeczeństwa i wśród przedsiębiorstw pozostaje 5 wysoki. Poziom niezależności sądów i niezawisłości sędziów jest postrzegany jako „dość dobry” lub „bardzo dobry” przez 73 % ogółu społeczeństwa i 77 % przedsiębiorstw 6 . Od 2016 r. postrzegana niezależność sądów utrzymuje się stale na wysokim poziomie.

Niedawno powołana Rada Sądownictwa kontynuowała prace nad wydaniem szeregu wytycznych, obejmujące m.in. prowadzenie badań i opracowywanie dokumentów 7 . Rozpoczęto realizację nowoczesnego programu kształcenia i szkolenia sędziów przy udziale urzędującego sędziego powołanego na stanowisko dyrektora studiów prawniczych. Grupa Państw przeciwko Korupcji (GRECO) Rady Europy z zadowoleniem przyjęła ustanowienie Rady Sądownictwa zgodnie z jej wcześniejszymi zaleceniami 8 . Rada Sądownictwa prowadzi badania mające ukierunkować opracowywane przez nią wytyczne orzecznicze. Rada przyjęła w marcu 2021 r. wytyczne w zakresie szkód na osobie zawierające ogólne wytyczne dotyczące wysokości kwot przyznawanych z tytułu roszczeń w zakresie szkód na osobie lub kwot oszacowanych w ramach oceny tych roszczeń, obowiązujące od kwietnia 2021 r. od momentu wejścia w życie tego aktu prawnego. Przy wdrażaniu takich wytycznych szczególną uwagę należy zwrócić na przestrzeganie niezależności sądów 9 .

Przygotowywany jest nowy projekt ustawy o powoływaniu i awansowaniu sędziów. Po wygaśnięciu projektu ustawy o powoływaniu na stanowiska sędziowskie z 2017 r. wraz z zakończeniem poprzedniej kadencji parlamentu, nowy rząd przedstawił nowy ogólny plan 10 tej ustawy w grudniu 2020 r 11 . Oczekuje się, że projekt ustawy zostanie przedłożony w parlamencie w trzecim kwartale 2021 r.

Zmieniono skład planowanej komisji ds. powoływania sędziów. W nowym ogólnym planie przewidziano ustanowienie komisji ds. powoływania sędziów złożonej z dziewięciu członków, która zastąpi obecną radę doradczą ds. powoływania na stanowiska sędziowskie (JAAB) 12 . W skład komisji będą wchodzili: pierwszy prezes Sądu Najwyższego (jako przewodniczący), dwóch sędziów mianowanych przez Radę Sądownictwa (z których jeden wykonywał wcześniej zawód solicitora, a drugi – barristera), jeden prezes sądu (będący prezesem sądu do którego komisja ma zalecić kandydatów do powołania) oraz czterech ławników (spośród których trzy osoby mają zostać wybrane w drodze otwartego konkursu przez służbę ds. nominacji publicznych, a jedna zostanie mianowana przez Irlandzką Komisję Praw Człowieka i Równouprawnienia) 13 . Rzecznik Generalny będzie zasiadał w komisji z urzędu bez prawa głosu. Skład przewidywanej komisji nie przewiduje wyraźniej większości sędziów wybranych przez innych sędziów 14 , chociaż uwzględnia on pewne obawy podnoszone w odniesieniu do poprzednich planów przewidujących większość członków będących ławnikami i przewodniczącego będącego ławnikiem 15 . Członkostwo Rzecznika Generalnego w komisji, nawet bez prawa głosu, który jest również głównym doradcą prawnym rządu i uczestniczy w posiedzeniach rządu 16 , może wzbudzać obawy dotyczące niezależności komisji od rządu 17 , jak stwierdzono w sprawozdaniach Komisji Praw Człowieka i Równouprawnienia 18 oraz Towarzystwa Prawniczego 19 . Ogólny plan przewiduje również komitet doradczy ds. powoływania na wyższe stanowiska sędziowskie, który ma polecać kandydatów na stanowiska pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, prezesa Sądu Apelacyjnego oraz prezesa Wysokiego Trybunału. W skład tego Komitetu będą wchodzili: pierwszy prezes Sądu Najwyższego, jeden członek cywilny oraz Rzecznik Generalny. Rzecznik Generalny odgrywałby zatem znaczącą role w powoływaniu osób na najwyższe stanowiska w sądownictwie, co również mogłoby wywołać obawy co do niezależności. Ważne jest, aby ostateczna reforma gwarantowała niezależność sądów, zgodnie z prawem Unii i z uwzględnieniem norm europejskich 20 , oraz aby była przeprowadzona w pełnym porozumieniu z właściwymi zainteresowanymi stronami 21 oraz z Komisją Wenecką. W szczególności taki niezależny organ powołujący powinien zgodnie z zaleceniami Rady Europy w znacznej części wywodzić się z sądownictwa i powinien być upoważniony do wydawania zaleceń lub wyrażania opinii, które odpowiedni organ powołujący uwzględnia w praktyce 22 .

Przewidywana procedura powołań na stanowiska sędziowskie i awansów budzi zaniepokojenie. W ramach obowiązującego systemu w przypadku pierwszorazowych powołań na stanowiska sędziowskie rada doradcza ds. powoływania na stanowiska sędziowskie rekomenduje ministrowi sprawiedliwości co najmniej siedmiu kandydatów na każde wolne stanowisko 23 . Kolejność kandydatów na liście nie odzwierciedla preferencji, a rząd nie jest zobowiązany do wyboru kandydatów z listy. Sędziów awansuje prezydent Irlandii po zasięgnięciu porady rządu, a proces ten nie podlega procedurze przeprowadzanej przez radę doradczą ds. powoływania na stanowiska sędziowskie. Zgłoszono zaniepokojenie szerokim zakresem swobody uznania pozostawionym władzy wykonawczej w obecnym systemie 24 . W ogólnym planie przewidziano, że wszelkie powołania na stanowiska sędziowskie i awanse muszą podlegać planowanej nowej procedurze, która jest zdolna wzmocnić niezależność sądów. W ogólnym planie przewidziano, że komisja będzie przedstawiać rządowi pięciu kandydatów, bez ustawiania ich w kolejności preferencji 25 , co skuteczniej ograniczy zakres swobody uznania rządu w porównaniu z obecnym systemem listy siedmiu kandydatów. W projekcie ustawy z 2017 r. przewidywano jednak jeszcze większe ograniczenie, proponując listę tylko trzech kandydatów, podanych w kolejności preferencji. Liczba kandydatów, jaką należy przedstawić, oraz fakt, że w nowym ogólnym planie nie przewidziano układania listy według preferencji, zapewniają rządowi szeroki zakres swobody uznania w odniesieniu do powoływania na stanowiska sędziowskie, co wzbudziło krytykę 26 . Swobodę uznania wzmacnia dodatkowo możliwość wyboru przez rząd kandydata, który nie figuruje na liście przygotowanej przez komisję, bez konieczności podania przyczyn 27 . Rząd uważa, że ta swoboda uznania wynika z przepisów konstytucyjnych, zgodnie z którymi sędziów powołuje prezydent 28 . Ważne jest jednak, aby w ramach reformy uwzględniono zalecenia Rady Europy dotyczące potrzeby stosowania w praktyce przez władzę wykonawczą zaleceń niezależnych organów 29 .

Trwają pracę nad ustanowieniem systemu dyscyplinarnego dla sędziów, a parlament jest nadal odpowiedzialny za odwoływanie sędziów. Komitet ds. Postępowania Sędziów Rady Sądownictwa, który ustanowiono w 2020 r. w celu rozpatrywania skarg dotyczących wykroczeń zawodowych sędziów, opracowuje wytyczne dotyczące postępowania sędziów, procedur nieformalnego rozpatrywania skarg oraz dopuszczalności i działania systemu składania skarg. Procedura rozpatrywania skarg powinna być gotowa do wdrożenia do lata 2022 r. 30 . Pomimo postępów poczynionych w tym zakresie wyrażona została obawa 31 , w tym przez społeczeństwo obywatelskie 32 , wobec obecnego braku formalnych procedur dyscyplinarnych dotyczących sędziów. Powstające wytyczne i procedury mogłyby zatem doprowadzić do zwiększenia poziomu rozliczalności sędziów; ważne jest, aby utrzymały one niezależność sądów zgodnie z prawem Unii oraz z uwzględnieniem zaleceń Rady Europy 33 . Parlament pozostaje odpowiedzialny za podejmowanie decyzji o usunięciu sędziów ze stanowiska i zachowuje w tym zakresie swój margines swobody decyzyjnej, co może budzić obawy co do upolitycznienia tego procesu, nawet jeśli procesu tego nigdy nie uruchomiono 34 .

Jakość

Liczba sędziów jest wciąż niska, a dostępne zasoby na potrzeby szkolenia sędziów wydają się ograniczone. Liczba sędziów w przeliczeniu na mieszkańca utrzymuje się na poziomie, który jest najniższy w UE, co może również mieć wpływ na efektywność irlandzkiego systemu wymiaru sprawiedliwości 35 . Chociaż rząd zobowiązał się do dokonania przeglądu liczby i kategorii sędziów potrzebnych do zapewnienia efektywnego wymiaru sprawiedliwości przez kolejne pięć lat 36 , bardziej bezpośrednie działania mogłyby rozwiać obawy zgłaszane również przez zainteresowane strony 37 . W ostatnich latach odnotowuje się znaczny wzrost budżetu systemu wymiaru sprawiedliwości w przeliczeniu na mieszkańca i należy on do najwyższych w UE, natomiast budżet wyrażony jako odsetek PKB pozostaje na stałym poziomie i nadal kształtuje się poniżej średniej unijnej 38 . Jeżeli chodzi o kwestię szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości 39 , w 2020 r. powołano dyrektora studiów prawniczych (który jest czynnym sędzią), pełniącego tę funkcję w niepełnym wymiarze czasu pracy. Rozszerzenie programu szkoleń było niemożliwe, jakkolwiek ostatnio poczyniono postępy w zakresie zabezpieczenia niezbędnego wsparcia administracyjnego ułatwiającego rozwijanie tego programu 40 . W 2021 r. przeprowadzono badanie dotyczące potrzeb w zakresie szkolenia kadr wymiaru sprawiedliwości 41 .

Trwa debata nad kosztami postępowania sądowego oraz nad systemem pomocy prawnej 42 i może ona doprowadzić do poprawy dostępu do wymiaru sprawiedliwości. W październiku 2020 r. opublikowano Przegląd wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych 43 , który zawiera zalecenia ukierunkowane na poprawę dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych, upowszechnianie wczesnego rozwiązywania sporów, ograniczanie kosztów postępowania sądowego, tworzenie bardziej reaktywnego i proporcjonalnego systemu, a także zapewnienie lepszych rezultatów uczestnikom postępowań sądowych. W Przeglądzie zaleca się opracowanie niewiążących wytycznych dotyczących kosztów sądowych 44 . Rząd rozpoczął ocenę tego wniosku, w tym ocenę kwestii, czy koszty sądowe powinno się ustalać w sposób wiążący 45 . Oczekuje się przedstawienia zaleceń w tej kwestii do końca 2021 r. Rząd zobowiązał się również do rozpoczęcia w tym roku przeglądu systemu pomocy prawnej w sprawach cywilnych. Inicjatywy te mogą pomóc w uwzględnieniu zastrzeżeń dotyczących dostępu do wymiaru sprawiedliwości, a w szczególności do systemu pomocy prawnej w sprawach cywilnych 46 . Jeżeli chodzi o pomoc prawną w sprawach karnych, rząd planuje przekazać prowadzenie tego systemu radzie ds. pomocy prawnej 47 . Chociaż system pomocy prawnej w sprawach karnych ogólnie uznaje się za dobrze funkcjonujący, Palestra Irlandii zgłosiła zastrzeżenia dotyczące niskiego wynagrodzenia dla barristers przewidzianego w ramach tego systemu 48 . Wzmocnienie systemów pomocy prawnej oraz ograniczenie kosztów sądowych wydaje się ważne w celu poprawy dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Ponadto można by jeszcze bardziej udoskonalić propagowanie alternatywnych metod rozwiązywania sporów oraz środki zachęcające do stosowania tych metod 49 .

Urząd Regulacji Służby Prawnej wprowadza dalsze środki mające usunąć pozostałe bariery na rynku usług prawnych. Przed końcem 2021 r. Urząd planuje wprowadzenie ram regulujących prawnicze spółki partnerskie (które mogłoby obejmować spółki, których wspólnikami są sami barristers, i spółki zakładane wspólnie przez barristers i solicitors). Urząd zamierza również ponownie rozważyć wprowadzenie praktyk interdyscyplinarnych (obejmujących usługi prawników praktyków i innych przedstawicieli wolnych zawodów – np. architektów, księgowych), jako kolejny krok następujący po wprowadzeniu prawniczych spółek partnerskich. W 2020 r. Urząd opublikował sprawozdanie, w którym rozważano, czy należy zunifikować zawody prawnicze barristers i solicitors. W sprawozdaniu stwierdzono brak dowodów stanowiących podstawę do zalecenia unifikacji zawodów prawniczych, lecz Urząd zobowiązał się do ponownego rozważenia tej kwestii po ugruntowaniu się reform określonych w ustawie 50 . Urząd opublikował również sprawozdanie dotyczące kształcenia i szkolenia prawników praktyków, w którym zaleca się reformy mające na celu zdefiniowanie kompetencji i standardów wymaganych do wykonywania zawodu solicitora lub barristera. Urząd zaleca również ustanowienie ram ustawowych na potrzeby akredytacji istniejących podmiotów zajmujących się kształceniem i szkoleniem prawników praktyków, a także umożliwiających akredytację nowych podmiotów zajmujących się szkoleniem zawodowym solicitors i barristers 51 . Urząd pracuje obecnie wspólnie z Ministerstwem Sprawiedliwości nad wdrożeniem tych zaleceń. Urząd rozpoczyna również projekt badawczy na temat potencjalnych barier, które mogą występować przy rozpoczynaniu kariery zawodowej w charakterze barristera lub solicitora, który ma zostać zakończony przed końcem 2021 r. W 2020 r. w związku z wprowadzeniem nowych przepisów Urząd przejął regulowanie reklamy prawników praktyków 52 . Ważne byłoby, aby Urząd przeprowadził ocenę, czy i w jaki sposób podjęte działania przyczyniły się do ograniczenia kosztów sądowych i zwiększenia dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Trwają prace 53 nad wypełnianiem istniejących luk w systemie cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości. Służba Sądownicza opracowała długoterminową strategię 54 , której celem jest lepsze wspieranie dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Do priorytetów programu modernizacji należą: składanie pism drogą elektroniczną, system zarządzania sprawami oraz stworzenie infrastruktury ułatwiającej działalność sądów przez internet. Podczas pandemii COVID-19 program wirtualnych sal rozpraw umożliwił przeprowadzenie od marca 2020 r. ponad 2 200 rozpraw sądowych na odległość. Sądy na odległość nadal działają w sądach wszystkich instancji w szerokim zakresie – w Sądzie Najwyższym, Sądzie Apelacyjnym i Wysokim Trybunale – i planuje się ich dalsze funkcjonowanie w przyszłości. Pomimo wprowadzonych w 2020 r. środków umożliwiających zwiększenie wykorzystania rozpraw prowadzonych na odległość w sprawach cywilnych oraz w postępowaniach apelacyjnych w sprawach karnych Irlandia uzyskała wynik poniżej średniej unijnej w zakresie przepisów proceduralnych dopuszczających stosowanie technologii cyfrowych w sądach w sprawach cywilnych/handlowych, administracyjnych i karnych 55 . Irlandia uzyskała również wynik poniżej średniej w zakresie wykorzystywania technologii cyfrowej przez sądy i prokuraturę 56 , narzędzi łączności elektronicznej w sądach 57 , rozwiązań cyfrowych służących do prowadzenia i śledzenia postępowań sądowych w sprawach karnych 58 oraz dostępu ogółu społeczeństwa przez internet do opublikowanych orzeczeń 59 . Niezbędna jest zatem dalsza cyfryzacja irlandzkiego systemu wymiaru sprawiedliwości, aby wypełnić istniejące luki, a także umożliwić gromadzenie danych dotyczących długości postępowania zgodnie z metodyką Europejskiej Komisji na rzecz Efektywności Wymiaru Sprawiedliwości Rady Europy (CEPEJ) 60 .

Rząd zapowiedział przegląd obejmujący funkcjonowanie Szczególnych Sądów Karnych. Organizacja Narodów Zjednoczonych 61 i społeczeństwo obywatelskie 62 od dawna wzywały do rozważenia likwidacji Szczególnego Sądu Karnego, ustanowionego w 1972 r. w celu zajmowania się sprawami związanymi z terroryzmem i przestępczością zorganizowaną, albo do wzmocnienia procedury tego sądu, aby zapewnić przestrzeganie prawa do rzetelnego procesu sądowego. W lutym 2021 r. rząd powołał grupę mającą przeprowadzić przegląd ustaw o przestępstwach przeciwko państwu. Kompetencje grupy ds. przeglądu obejmują funkcjonowanie Szczególnego Sądu Karnego 63 .

Efektywność

Wyzwania związane z długością postępowania nasiliły się 64 . Średnia długość postępowania przed Wysokim Trybunałem w 2019 r. wynosiła 785 dni, co oznacza wydłużenie o około 35 dni w porównaniu z 2018 r. Nadal wydłużała się zwłaszcza długość postępowań w sprawach handlowych – o około 220 dni od 2018 r. do 2019 r. Natomiast długość postępowania w sądach okręgowych i rejonowych zmalała w 2019 r. w porównaniu z rokiem 2018 po wzroście w poprzednim roku. Długość postępowania w Sądzie Apelacyjnym wydłużyła się o około 110 dni w 2019 r. (1220 dni) w stosunku do 2018 r. (1101 dni). W stosunku do 2018 r. w 2019 r. długość postępowań w sprawach karnych wydłużyła się o około 120 dni w sądzie okręgowym i o około 100 dni w głównym sądzie karnym 65 . W przeglądzie wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych wydano zalecenia mające na celu ograniczenie opóźnień w postępowaniach sądowych, a także czasu ich trwania 66 . W dniu 24 maja 2021 r. przyjęto projekt ustawy o postępowaniu karnym przewidujący przesłuchania przedprocesowe, co może zapewnić szybszy i bardziej efektywny proces sądowy w przypadku określonych przestępstw 67 .

Przed końcem 2021 r. rząd zamierza zaproponować system rekompensat z tytułu przewlekłości postępowań sądowych. Jest to wymagane na podstawie wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, którego wykonanie nadal pozostaje pod wzmocnionym nadzorem Komitetu Ministrów Rady Europy 68 .

II.Ramy antykorupcyjne

W Irlandii prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawie korupcji należy do obowiązków An Garda Síochána, krajowej służby policyjnej. Na Jednostce Antykorupcyjnej w Oddziale Policji Krajowej ds. Przestępstw Gospodarczych (Garda National Economic Crime Bureau) spoczywa wyłączna odpowiedzialność za prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawach dotyczących przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych oraz w sprawach dotyczących przekupstwa krajowych urzędników publicznych i korupcji o znaczeniu krajowym. Jednostka Antykorupcyjna działa jako centrum doskonałości w zakresie prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawie przekupstwa i korupcji, zapobiegania im oraz ich zakłócania. Policja prowadzi postępowania przygotowawcze w zakresie walki z korupcją. Nowa jednostka skupiająca się na prowadzeniu postępowań przygotowawczych dotyczących korupcji wewnątrz sił policyjnych rozpoczęła działania w listopadzie 2020 r. Niedawno opracowano nowy system zarządzania postępowaniami przygotowawczymi (Investigation Management System, IMS), który jest obecnie testowany przez krajową służbę policyjną i służbę bezpieczeństwa. Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych (Standards in Public Office Commission, SIPO) jest odpowiedzialna za egzekwowanie przepisów ustaw z zakresu prawa wyborczego i ustaw o etyce oraz ustawy o regulacji działalności lobbingowej z 2015 r.

W odczuciu ekspertów i pracowników na stanowiskach kierowniczych w przedsiębiorstwach korupcja w sektorze publicznym utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie. W opublikowanym przez Transparency International wskaźniku postrzegania korupcji w 2020 r. Irlandia, z wynikiem 72/100, zajmuje 7. miejsce w Unii Europejskiej i 20. na świecie 69 . Wskaźnik ten utrzymywał się na stosunkowo stabilnym poziomie 70 na przestrzeni ostatnich pięciu lat 71 .

W następstwie kompleksowego przeglądu rząd planuje wprowadzenie zmian do ram legislacyjnych prawa karnego, aby poprawić skuteczność walki z korupcją. Ustawa o wymiarze sprawiedliwości w sprawach karnych z 2018 r. 72 stanowi jeden skonsolidowany akt prawny. Prawo dotyczące przekupstwa i korupcji zaktualizowano i skonsolidowano w ramach ustawy z 2018 r. i obecnie niezgłoszenie policji przekupstwa lub przestępstw korupcyjnych stanowi przestępstwo kryminalne. Na podstawie ustawy o korupcji zagranicznych funkcjonariuszy publicznych przestępstwa korupcyjne mają również skutki ekstraterytorialne w przypadku udowodnienia, że część odnośnego postępowania, która miała miejsce poza państwem, stanowiłaby przestępstwo, gdyby wystąpiła w Irlandii 73 . Jak przedstawiono w sprawozdaniu w ubiegłym roku, przeprowadzono dogłębną ocenę skuteczności organów w walce z przestępstwami gospodarczymi i korupcją 74 . Tzw. „Hamilton review” 75 opublikowano w grudniu 2020 r. W następstwie tej oceny Ministerstwo Sprawiedliwości ustaliło priorytety, które można wdrożyć w perspektywie krótkoterminowej, takie jak przyjęcie projektu ustawy o postępowaniu karnym, której uchwalenie włączono do aktualnego programu prac legislacyjnych. Do kolejnych priorytetów należą wzmocnienie prawa w obszarze etyki sektora publicznego oraz zmiana przepisów, aby uwzględnić sytuacje ewentualnych naruszeń przez byłych deputowanych do parlamentu (Izb Parlamentu (Oireachtas)), którzy mogli naruszyć swoje zobowiązania wynikające z ustaw o etyce. Do priorytetów należy również zmiana przepisów dotyczących wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych dopuszczająca niezależne nakazy przeszukania umożliwiające policji żądanie haseł do urządzeń elektronicznych posiadanych przez osoby objęte nakazem aresztowania lub którymi zarządzają te osoby 76 .

Irlandia przeprowadza obecnie przegląd krajowej struktury antykorupcyjnej. Jednym z głównych zaleceń zawartych w Hamilton review jest ustanowienie na stałe międzysektorowej rady doradczej na potrzeby koordynacji całościowego podejścia do przestępstw gospodarczych i korupcji oraz i kierowania tym podejściem. W celu zajęcia się kwestią braku krajowej strategii zwalczania przestępstw gospodarczych i korupcji oraz licznych organów posiadających kompetencje obejmujące walkę z korupcją w Hamilton review zalecono również opracowanie strategii wieloletniej wraz z towarzyszącym jej planem działania 77 .

Kompetencje i obowiązki w zakresie polityki antykorupcyjnej, a także zapobiegania korupcji, jej wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych dotyczących korupcji oraz ścigania korupcji są rozdzielone między poszczególne wyspecjalizowane organy ścigania. Oddział Policji Krajowej ds. Przestępstw Gospodarczych (GNECB) oraz jego wyspecjalizowana Jednostka Antykorupcyjna są w szczególności odpowiedzialne za prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawach wszystkich przestępstw korupcyjnych, w tym przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych. Chociaż policji przyznano ostatnio znaczące zasoby 78 , nie nastąpił proporcjonalny wzrost zasobów przeznaczonych na Biuro Dyrektora ds. Oskarżenia Publicznego (Office of the Director of Public Prosecutions, ODPP), mimo że zwiększenie zasobów w innych częściach systemu (policja, sądy, sędziowie) ma wpływ na obciążenie pracą ODPP, gdyż większa liczba policjantów, wykrytych przestępstw i prowadzonych postępowań przygotowawczych prowadzi do powstawania większej liczby spraw prokuratorskich dla ODPP. W samej policji uruchomiono też nową jednostkę antykorupcyjną do zajmowania się dochodzeniami wewnętrznymi w sprawach dotyczących korupcji. ODPP skupia się wyłącznie na ściganiu przestępstw zgłoszonych przez organy dochodzeniowe i nie pełni żadnych funkcji w zakresie prewencji. ODPP posiada Specjalną Jednostkę ds. Przestępstw Finansowych, z którą Jednostka Antykorupcyjna kontaktuje się bezpośrednio w związku z określonymi sprawami dotyczącymi korupcji. Policja uczestniczy w inicjatywie organizacji Transparency International Ireland „Uczciwość w pracy” (Integrity at Work) i dąży do wypromowania środowiska pracy wspierającego zgłaszanie obaw dotyczących nadużyć. Jednostka Antykorupcyjna GNECB prowadzi bezpłatną poufną linię telefoniczną na potrzeby zgłaszania przypadków przekupstwa i korupcji.

Ograniczone zasoby w dalszym ciągu stanowią wyzwanie dla Jednostki Antykorupcyjnej w obrębie Oddziału Policji Krajowej ds. Przestępstw Gospodarczych (GNECB). W GNECB pracuje aktualnie 74 śledczych (spośród których 12 jest oddelegowanych tymczasowo), 18 pracowników cywilnych oraz trzech biegłych z zakresu księgowości śledczej. Jednostka Antykorupcyjna w ramach GNECB składa się obecnie tylko z trzech osób – jednego detektywa w randze sierżanta i dwóch detektywów prowadzących postępowania przygotowawcze. Niedawno zakończył się konkurs mający na celu wybór detektywów do przydzielenia do GNECB,w wyniku którego Jednostka Antykorupcyjna otrzyma jednego dodatkowego pracownika. Jednostka Antykorupcyjna wykorzystuje zasoby GNECB przy przeprowadzaniu dużych operacji i ma ścisłe relacje robocze z innymi jednostkami krajowymi 79 . W Hamilton review odnotowano brak zasobów w Jednostce Antykorupcyjnej i zalecono zapewnienie przydzielenia dodatkowych zasobów GNECB, a także Biuru Dyrektora ds. Oskarżenia Publicznego. Zalecenie dotyczące szczególnie tego ostatniego obejmowało dodatkowych prokuratorów, a także oddelegowanego specjalistę z zakresu kryminalistyki cyfrowej i oddelegowanego biegłego z zakresu księgowości śledczej 80 . Według danych GNECB jednostka aktualnie prowadzi dziewięć postępowań przygotowawczych dotyczących korupcji, z których trzy dotyczą przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych.

Analiza elektronicznego materiału dowodowego w sprawach korupcji jest związana z pewnymi wyzwaniami. Niedawno opracowano nowy system zarządzania postępowaniami przygotowawczymi (Investigation Management System, IMS), który jest obecnie testowany. System ten umożliwi standaryzację wszystkich postępowań przygotowawczych oraz rejestrowanie wszystkich działań, zastępując stosowane obecnie systemy oparte na formie papierowej. Według władz gromadzenie elektronicznego materiału dowodowego, w tym danych z telefonów komórkowych, danych komputerowych, danych w chmurze i danych z sieci społecznościowych, jest kolejnym wyzwaniem 81 . Jednostka Antykorupcyjna nie ma obecnie dostępu do narzędzia umożliwiającego skuteczne i efektywne badanie tych danych. W związku z tym badanie danych elektronicznych pochłania znaczącą część zasobów dochodzeniowych i prowadzi do dużych opóźnień w postępowaniach przygotowawczych.

Istnieją środki z zakresu zapobiegania korupcji i promowania uczciwości zawodowej, jednak wciąż pozostają wyzwania dotyczące egzekwowania przepisów. Ogólne przepisy i procedury dotyczące ujawniania informacji majątkowych określono w ustawach o etyce 82 . Wszyscy członkowie obu izb parlamentu, Rzecznik Generalny oraz osoby powołane na wysokie stanowiska w podmiotach publicznych muszą przekazywać Komisji ds. Standardów w Urzędach Publicznych (SIPO) informacje o interesach podlegających ujawnieniu oraz dowody zachowania zgodności z przepisami. Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych nadal nadzoruje wdrażanie przepisów, lecz zgłoszono pewne problemy 83 ponieważ interesy, które mają zostać ujawnione, nie obejmują zobowiązań (kredytów hipotecznych, pożyczek itp.), a publiczne ujawnienia dotyczą tylko parlamentarzystów. W zakresie kompetencji Komisji ds. Standardów w Urzędach Publicznych nie leży prowadzenie dochodzeń dotyczących osób sprawujących urząd ani urzędników służby cywilnej, jeżeli działania podejmowane są po odejściu tych osób z ich stanowisk.

Utrzymują się pewne niedociągnięcia w zakresie zdolności do egzekwowania przepisów dotyczących lobbingu i efektu „drzwi obrotowych”. W ustawie z 2015 r. o regulacji działalności lobbingowej określono wymóg utworzenia rejestru lobbystów. W lutym 2020 r. opublikowano drugi przegląd ustawowy ustawy z 2015 r. o regulacji działalności lobbingowej 84 . Nadzór nad rejestrem, który jest systemem internetowym 85 , sprawuje Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych. W rejestrze zarejestrowanych jest obecnie 2 100 organizacji i osób fizycznych. Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych ma na mocy ustawy pewne uprawnienia w zakresie egzekwowania, obejmujące m.in. zdolność prowadzenia dochodzeń, jeżeli uważa, że dana osoba mogła dopuścić się naruszenia. Ma ona ponadto prawo wnoszenia i ścigania określonych przestępstw, obejmujących m.in. niezarejestrowanie się osoby zajmującej się lobbingiem 86 . W Regulacji przewiduje się również okres jednego roku karencji po okresie zatrudnienia, w trakcie którego konkretnym urzędnikom publicznym nie wolno podejmować określonych rodzajów działalności lobbingowej. Poza Regulacją odniesienia do ograniczeń po okresie zatrudnienia zawiera Kodeks postępowania osób sprawujących urząd oraz Kodeks standardów i postępowania służby cywilnej. Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych, która dysponuje ograniczonymi zasobami (dzieli je z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich) nie ma możliwości podejmowania bardziej aktywnych działań w sprawach zgodności z kodeksami postępowania. Jeżeli chodzi o efekt „drzwi obrotowych”, ograniczenia po okresie zatrudnienia dotyczące efektu regulują ustawa z 2015 r. o regulacji działalności lobbingowej, Kodeks postępowania dla osób sprawujących urząd oraz Kodeks standardów i postępowania służby cywilnej. Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych nie posiada jednak niezbędnych uprawnień, aby monitorować nieprawidłowości.

Wciąż oczekiwane są zharmonizowane zasady dotyczące konfliktu interesów. Rząd rozpoczyna obecnie przegląd przepisów dotyczących etyki, po tym jak wygasł wraz z rozwiązaniem poprzedniego parlamentu projekt ustawy z 2015 r. 87 o standardach sektora publicznego, która wzmocniłaby istniejące ramy dotyczące wykrywania i ujawniania konfliktów interesów oraz zarządzania nimi, a także minimalizacji ryzyka korupcji 88 . Wśród priorytetów programu rządu z 2020 r. wskazano środki z zakresu zapobiegania korupcji i promowania uczciwości zawodowej. W tym względzie Grupa Państw przeciwko Korupcji (GRECO) odnotowała, że wygaśnięcie projektu ustawy z 2015 r. 89 miało wpływ na ustanowienie jednolitych i skonsolidowanych ram prawnych dotyczących etycznego postępowania parlamentarzystów oraz udoskonalenia systemu oświadczeń o stanie majątkowym.

Jeżeli chodzi o środki zwalczania i łagodzenia pandemii COVID-19, zamówienia publiczne wydają się być obszarem wysokiego ryzyka pod względem przekupstwa i korupcji. Prowadzone aktualnie cztery postępowania przygotowawcze Jednostki Antykorupcyjnej dotyczą zamówień publicznych, a w trzech innych przypadkach zapewniono wsparcie. GNECB zorganizował również „Tydzień podnoszenia świadomości w zakresie nadużyć finansowych” (Fraud Awareness Week), podczas którego miały miejsce regularne prezentacje medialne na temat zapobiegania nadużyciom finansowym. W trakcie tej kampanii jednym z tematów były nadużycia finansowe w zamówieniach publicznych w związku z pandemią COVID-19.

III.Pluralizm mediów i wolność mediów

W Irlandii wolności wypowiedzi chroni konstytucja, zgodnie z którą państwo gwarantuje ochronę praw podstawowych, w tym prawa do wolności wypowiedzi i wolności prasy 90 . W 2021 r. oczekuje się zakończenia gruntownego przekształcenia przepisów ustawy o mediach w kontekście transpozycji zmienionej dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych 91 .

Przegląd ram prawnych niezależnego organu regulacyjnego ds. mediów jest w toku. W nowych ramach regulacyjnych, które mają zostać ustanowione na podstawie przyszłego projektu ustawy o regulacji bezpieczeństwa w sieci i mediów 92 , przewidziano rozwiązanie Urzędu Radiofonii i Telewizji Irlandii i przeniesienie wszystkich jej funkcji na nową Komisję ds. Mediów. Komisji ds. Mediów przyznane zostaną również nowe uprawnienia w zakresie zgodności z przepisami i sankcji, w tym prawo do ubiegania się o nałożenie administracyjnych sankcji finansowych w perspektywie nadzoru nad nowymi ramami regulującymi usługi online. W skład Komisji ds. Mediów wejdzie maksymalnie sześciu komisarzy powołanych w drodze otwartego konkursu przeprowadzonego przez służbą ds. nominacji publicznych. Obecnie Urząd Radiofonii i Telewizji Irlandii składa się z dziewięciu członków, spośród których pięciu jest powoływanych przez rząd na wniosek Ministra Turystyki, Kultury, Sztuki, Gaeltacht, Sportu i Mediów 93 . Nową Komisją będzie kierował przewodniczący wykonawczy pełniący funkcję kierowniczą. W ogólnym planie projektu ustawy zaproponowano utrzymanie finansowania działalności regulacyjnej nowej Komisji ds. Mediów poprzez wprowadzenie opłat sektorowych, podobnie jak w przypadku obecnego systemu finansowania Urzędu Radiofonii i Telewizji Irlandii 94 . W ogólnym planie potwierdzono, że Komisja będzie niezależna w wykonywaniu swoich funkcji. Oczekuje się, że nowe ramy prawne zostaną przyjęte do końca 2021 r. Podobnie jak w 2020 r. w ramach monitora pluralizmu mediów (MPM) z 2021 r. 95 zagrożenie niezależności i skuteczności irlandzkiego organu regulacyjnego ds. mediów oceniono jako niskie, podkreślając przy tym, że obowiązujące zabezpieczenia prawne skutecznie ograniczają zakres ewentualnej ingerencji zewnętrznej.

Irlandia ma dobrze ugruntowany system organów samoregulacyjnych w sektorze mediów informacyjnych. Ramy tego systemu opierają się na działalności Rady Prasowej Irlandii (Press Council of Ireland) 96 i Biura Rzecznika ds. Prasy (Press Ombudsman) i obejmują gazety (drukowane i internetowe), magazyny i serwisy informacyjne publikowane wyłącznie w internecie, które są członkami Rady Prasowej. Ze sprawozdania rocznego za 2020 r. wynika, że w poprzednim roku do Rady Prasowej Irlandii wpłynęło 346 skarg i 25 skarg zostało rozpatrzonych przez Rzecznika ds. Prasy 97 . Stanowi to wzrost w porównaniu z 252 skargami złożonymi w 2019 r. 98 W 2021 r. Rzecznik ds. Prasy rozpatrzył już dziesięć spraw 99 .

Wprowadzono różne środki, aby zapewnić świadczenie otwartych i pluralistycznych usług nadawczych w Irlandii 100 . W dniu 11 listopada 2020 r. uruchomiono bazę danych z możliwością wyszukiwania 101 , zawierającą informacje dotyczące własności przedsiębiorstw medialnych należących do Irlandii. Baza ta będzie regularnie aktualizowana co sześć miesięcy. Na podstawie ustawy z 2014 r. o ochronie konkurencji i konsumentów Minister Turystyki, Kultury, Sztuki, Gaeltacht, Sportu i Mediów jest podmiotem właściwym do przeprowadzenia oceny wpływu transakcji własnościowych (połączeń) w sektorze mediów na pluralizm mediów w Irlandii 102 . Ponadto Urząd Radiofonii i Telewizji Irlandii jest zobowiązany dokonywać co trzy lata przeglądu własności przedsiębiorstw medialnych w Irlandii, koncentrując się w szczególności na zmianach własnościowych i ich skutkach dla pluralizmu mediów. Pierwsze dwa przeglądy zostały przeprowadzone w 2015 r. i 2018 r. Przygotowując się do nadchodzącego przeglądu, który zaplanowano na 2021 r. 103 , Urząd Radiofonii i Telewizji Irlandii zorganizował konsultacje publiczne dla zainteresowanych stron, które trwały do dnia 30 kwietnia 2021 r. Te środki przejrzystości 104 są istotne, biorąc pod uwagę wysoki poziom koncentracji w irlandzkim sektorze mediów, zwłaszcza na poziomie lokalnym 105 . W MPM z 2021 r. powołano się na brak danych, które umożliwiłyby przeprowadzenie oceny koncentracji mediów informacyjnych 106 .

Rząd wprowadził pewne środki mające na celu złagodzenie skutków pandemii COVID-19. Jak donosi organizacja Reporterzy bez Granic, wiele tytułów regionalnych znalazło się na skraju zapaści finansowej w 2020 r. 107 W wyniku pandemii COVID-19 działalność zawieszono również w przypadku wielu bezpłatnych gazet i jedynie wzrost liczby reklam państwowych związanych z wprowadzaniem środków dotyczących COVID-19 zapobiegł zaprzestaniu działalności przez niektóre stacje radiowe 108 . Ponadto państwowy system świadczeń dla bezrobotnych z powodu pandemii był dostępny dla wszystkich pracowników, w tym dziennikarzy, co pomogło złagodzić ekonomiczny wpływ pandemii COVID-19 na dziennikarzy. Niezależni pracownicy również mogli skorzystać z pewnych form wsparcia finansowego jako osoby samozatrudnione 109 .

Rząd zastanawia się nad przyszłością sektora mediów. Rząd irlandzki postanowił rozpocząć dyskusję na temat potencjalnych długoterminowych działań na rzecz wsparcia sektora mediów, powołując w październiku 2020 r. niezależną Komisję ds. Przyszłości Mediów 110 . Rozważania tej Komisji koncentrowały się w szczególności na wyzwaniach, w obliczu których stanęły wszystkie podmioty medialne w związku ze zmieniającymi się wpływami dochodów, zachowaniem odbiorców i nowymi technicznymi modelami korzystania z mediów. W dniach 12 grudnia 2020 r. – 8 stycznia 2021 r. Komisja ta zorganizowała konsultacje publiczne, w wyniku których otrzymano ponad 800 pisemnych uwag od grup zainteresowanych stron i ogółu społeczeństwa. Wspomniana Komisja uczestniczy obecnie w szeregu dialogów tematycznych z myślą o sporządzeniu sprawozdania i zaleceń przed latem 2021 r.

Prowadzone są dyskusje na temat zmiany ram ochrony dziennikarzy. Po ogłoszeniu zamiaru wprowadzenia zmian do ustawy o zniesławieniu z 2009 r. 111 rząd irlandzki finalizuje przegląd ustawowy. Nowy system dotyczący zniesławień mógłby zostać przedstawiony do końca 2021 r. Jak podkreśliły zainteresowane strony 112 , obecny system umożliwia przyznawanie nieproporcjonalnie wysokich odszkodowań za zniesławienie, co może mieć negatywny wpływ na wolność dziennikarską. Ostatnie konsultacje na temat przeglądu irlandzkiej ustawy o zniesławieniu przeprowadzono pod koniec 2016 r. i nie doprowadziły do wprowadzenia zmian legislacyjnych. W 2020 r. na platformie Rady Europy propagującej ochronę dziennikarstwa i bezpieczeństwo dziennikarzy odnotowano jeden wpis dotyczący Irlandii. Był to pierwszy wpis dotyczący Irlandii od 2015 r. 113 Wpis odnosił się do powództwa wniesionego przez działacza politycznego, który został wymieniony w doniesieniu prasowym w „Dublin Inquirer”. Powództwo to było związane z rzekomymi zaniedbaniami w postępowaniu dziennikarskim gazety. W 2021 r. nie odnotowano żadnych wpisów. Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo cyfrowe dziennikarzy, w MPM z 2021 r. ponownie zwrócono uwagę na zagrożenia prawne wynikające z ustawy o zatrzymywaniu danych, w szczególności o braku konkretnych zabezpieczeń służących ochronie źródeł dziennikarskich 114 . Chociaż rząd irlandzki ogłosił w 2020 r. zamiar przeprowadzenia przeglądu ustawy o łączności, nie jest to jedna z bieżących priorytetowych inicjatyw 115 .

IV.Inne kwestie instytucjonalne związane z mechanizmami kontroli i równowagi

Irlandia posiada dwuizbowy system parlamentarny: Parlament (Izby Oireachtas) składa się z izby niższej (Dáil Éireann) i wyższej (Seanad Éireann). Ministrowie rządowi oraz posłowie do parlamentu mają prawo do inicjatywy ustawodawczej. Przegląd konstytucyjności przeprowadza Wysoki Trybunał, a odwołania od jego orzeczeń można wnosić do Sądu Apelacyjnego i Sądu Najwyższego. Irlandzka Komisja ds. Praw Człowieka i Równouprawnienia jest irlandzką krajową instytucją ds. praw człowieka i równouprawnienia.

Do walki z pandemią COVID-19 stosowana jest zwykła procedura ustawodawcza, ale podniesiono pewne kwestie dotyczące nadzoru parlamentu nad środkami nadzwyczajnymi. Działania Irlandii w odpowiedzi na pandemię COVID-19, które nadal opierały się na zwykłej procedurze ustawodawczej 116 , zostały w dużej mierze przeprowadzone za pośrednictwem instrumentów ustawowych przyjętych przez ministra zdrowia, delegowanych na mocy prawa pierwotnego 117 . Zgodnie z klauzulami wygaśnięcia odpowiednie uprawnienia ustanowione w tych ustawach miały obowiązywać do dnia 9 listopada 2020 r., o ile nie zostaną przedłużone. We wniosku złożonym w październiku 2020 r. przewidziano przedłużenie okresu obowiązywania tych uprawnień do dnia 9 czerwca 2021 r., czemu sprzeciwiło się kilku posłów do parlamentu, proponując krótsze przedłużenie. Krótki czas wyznaczony na debatę nad tym wnioskiem wywołał krytykę 118 . W sprawozdaniu Irlandzkiej Komisji ds. Praw Człowieka i Równouprawnienia 119 zalecono ustanowienie krótszych okresów przedłużenia i określenie w ustawodawstwie maksymalnego czasu każdego przedłużenia, zgłaszając jednocześnie inne wątpliwości 120 . Takie obawy wyraziła również organizacja społeczeństwa obywatelskiego 121 . Ze względu na wybory powszechne, które odbyły się w styczniu, oraz opóźnienie w powołaniu rządu w okresie od stycznia do października 2020 r. nie odbyły się żadne zwykłe posiedzenia komitetu, natomiast w dniach od 6 maja 2020 r. do 30 września 2020 r. obradował Specjalny Komitet ds. reakcji na COVID-19. W czerwcu 2021 r. okres obowiązywania klauzul wygaśnięcia zawartych w czterech aktach prawa pierwotnego, wprowadzonych w celu rozwiązania kwestii COVID-19, został dodatkowo przedłużony 122 . W związku z tym środki będą obowiązywać do dnia 9 listopada 2021 r. i będą mogły zostać przedłużone o kolejny okres trzech miesięcy na mocy rezolucji obu izb.

Od początku pandemii proces legislacyjny charakteryzuje się skróconymi dyskusjami w parlamencie. Często stosowano narzędzia proceduralne mające na celu skrócenie dyskusji parlamentarnej i zapewnienie szybkiego rozpatrzenia przez parlament, głównie w odniesieniu do ustawodawstwa związanego z COVID-19. Do narzędzi tych należało odstąpienie od zastosowania wymogu kontroli projektu ustawy przed jego publikacją („kontrola na etapie przygotowania aktu ustawodawczego”) 123 , wykorzystanie tzw. wniosków dotyczących trybu ograniczonego czasu debaty (guillotine motions), aby skrócić czas przeznaczony na debatę, oraz wniosków o złożenie podpisu na wczesnym etapie w celu zapewnienia szybkiego rozpatrzenia przez prezydenta projektu ustawy przyjętego przez parlament. W 2020 r. wnioski dotyczące trybu ograniczonego czasu debaty (guillotine motions) zostały sporządzone w 30 spośród 32 przyjętych projektów ustaw 124 , a 19 takich wniosków wykorzystano w celu skrócenia debaty nad 17 różnymi projektami aktów prawnych. W tym samym roku 18 razy zatwierdzono wnioski o złożenie podpisu na wczesnym etapie 125 , co umożliwiło rozpatrzenie projektu ustawy przez prezydenta w terminie pięciu dni. Po wyborach do obu izb, począwszy od września 2020 r., na etapie powoływania nowych komitetów odstąpienie od zastosowania wymogu kontroli na etapie przygotowania aktu ustawodawczego uzgodniono w odniesieniu do 17 uchwalonych projektów ustaw. W 2020 r. etap rozpatrywania przez komitet został przeprowadzony przez komitet całej izby niższej w przypadku 26 ustaw. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego wyraziły zastrzeżenia co do krótkiego czasu przeznaczonego na konsultacje 126 .

Akredytacja Irlandzkiej Komisji ds. Praw Człowieka i Równouprawnienia zostanie poddana przeglądowi w 2021 r. Komisja została akredytowana przez Globalny Sojusz Krajowych Instytucji Ochrony Praw Człowieka ONZ (GANHRI) i otrzymała status „A” w listopadzie 2015 r. 127 W lutym 2021 r. Irlandzka Komisja ds. Praw Człowieka i Równouprawnienia opublikowała sprawozdanie na temat uprawnień nadzwyczajnych Irlandii w czasie pandemii COVID-19 128 . W sprawozdaniu stwierdzono, że główne środki wprowadzone dotychczas w celu powstrzymania pandemii (w szczególności ograniczenia w przemieszczaniu się i organizowaniu spotkań towarzyskich, obowiązek zasłaniania twarzy) były uzasadnione obowiązkiem państwa w zakresie ochrony zdrowia publicznego 129 . W sprawozdaniu sformułowano również szereg wniosków, takich jak zalecenie, aby rząd irlandzki przez cały czas zachowywał wyraźne rozróżnienie między środkami, które są prawnie wiążące, a zaleceniami w zakresie zdrowia publicznego, lub aby wszystkie środki przyjęte w ramach reakcji na pandemię COVID-19 były objęte klauzulami wygaśnięcia.

Choć w Irlandii społeczeństwo obywatelskie charakteryzuje się dynamiką i różnorodnością, ograniczenia w zakresie finansowania nadal budzą pewne zastrzeżenia 130 . Oprócz funduszu stabilności COVID-19 o budżecie 45 mln EUR, ustanowionego przez rząd w 2020 r. w celu zapewnienia zastrzyku gotówki organizacjom społeczności lokalnej, organizacjom wolontariackim i charytatywnym oraz przedsiębiorstwom społecznym świadczącym podstawowe usługi pierwszego kontaktu 131 , na 2021 r. udostępniono dodatkowe 10 mln EUR. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego wciąż wyrażały obawy 132 co do wpływu zakazów ustanowionych w ustawie o prawie wyborczym, dotyczących przekazywania darowizn na „cele polityczne” powyżej określonej kwoty 133 , a także przez osoby niebędące obywatelami Irlandii i mieszkające poza nią 134 . Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych, która jest odpowiedzialna za nadzorowanie wdrażania ustawy, również wezwała do przeprowadzenia kompleksowego przeglądu ustawy o prawie wyborczym 135 . Niedawno opublikowano ogólny plan reformy ordynacji wyborczej, który ma na celu ustanowienie niezależnej, ustawowej Komisji Wyborczej. Celem rządu jest, aby Komisja Wyborcza przeprowadziła kompleksowy przegląd ustawy o prawie wyborczym z 1997 r., w tym rozwiązała kwestię obaw wyrażonych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego 136 .

Załącznik I: Wykaz źródeł w porządku alfabetycznym*

* Wykaz odpowiedzi otrzymanych w kontekście konsultacji dotyczących sprawozdania na temat praworządności z 2021 r. można znaleźć na stronie internetowej  https://ec.europa.eu/info/policies/justice-and-fundamental-rights/upholding-rule-law/rule-law/rule-law-mechanism/2021-rule-law-report-targeted-stakeholder-consultation .

Department of the Taoiseach (2020), Department of the Taoiseach (2021). „Programme for Government: Our Shared Future” ( https://www.gov.ie/en/publication/7e05d-programme-for-government-our-shared-future/ ).

Dyrektywa (UE) 2010/13 w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych (dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych) ze względu na zmianę sytuacji na rynku.

Europejski Trybunał Praw Człowieka, wyrok z dnia 22 grudnia 2009 r., Parlov-Tkalčić/Chorwacja, skarga nr 24810/06.

GRECO (2020), Fourth Evaluation Round – Evaluation report on Ireland on Corruption prevention in respect of members of Parliament, judges and prosecutors. ( https://rm.coe.int/fourth-evaluation-round-corruption-prevention-in-respect-of-members-of/1680a06655 ).

Irlandzka Komisja ds. Praw Człowieka i Równouprawnienia (2021), „Submission to the Minister for Justice on the General Scheme of the Judicial Appointments Commission” ( https://www.ihrec.ie/documents/submission-to-the-minister-for-justice-on-the-general-scheme-of-the-judicial-appointments-commission-bill-2020/ ).

Irlandzka Komisja ds. Praw Człowieka i Równouprawnienia (2021), „Ireland’s Emergency Powers During the Covid-19 Pandemic” ( https://www.ihrec.ie/documents/irelands-emergency-powers-during-the-covid-19-pandemic/ ).

Irlandzka Rada ds. Wolności Obywatelskich (2020), „Untenable in a democracy: ICCL renews call for abolition of Special Criminal Court” ( „Untenable in a democracy: ICCL renews call for abolition of Special Criminal Court - Irish Council for Civil Liberties”). ).

Irlandzka Rada ds. Wolności Obywatelskich (2021), „ICCL calls for end to mandatory quarantine if rights issues not addressed”, 19 kwietnia 2021 r. (https://www.iccl.ie/news/iccl-calls-for-end-to-mandatory-quarantine-if-rights-issues-not-addressed/).

Irlandzka Rada ds. Wolności Obywatelskich (2021), Uwagi przekazane przez Irlandzką Radę ds. Wolności Obywatelskich na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r. 

Irlandzka Służba Sądownicza (2020), „Supporting Access to Justice in a modern, digital Ireland”. „Long-term strategic vision – 2030” ( https://iwla.ie/wp-content/uploads/2020/11/Long-Term-Strategic-Vision.pdf ).

Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych (2020), „Annual Report 2019” ( https://www.sipo.ie/reports-and-publications/annual-reports/ ).

Komisja Europejska (2019), badanie Eurobarometr Flash 482: Opinia przedsiębiorców na temat korupcji w UE.

Komisja Europejska (2020), specjalne badanie Eurobarometr 502: Korupcja.

Komisja Europejska (2020), Sprawozdanie na temat praworządności. Rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii.

Komisja Europejska (2021), Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości.

Komitet Praw Człowieka ONZ (2014), „Concluding observations on the ninth periodic report of Ireland” ( http://docstore.ohchr.org/SelfServices/FilesHandler.ashx?enc=6QkG1d%2FPPRiCAqhKb7yhsieXFSudRZs%2FX1ZaMqUUOS9yIqPEMRvxx26PpQFtwrk%2BhtvbJ1frkLE%2BCPVCm6lW%2BYjfrz7jxiC9GMVvGkvu2UIuUfSqikQb9KMVoAoKkgSG) .

Ministerstwo ds. Wydatków Publicznych i Reformy (2020), „Second Statutory Review of the Regulation of Lobbying Act 2015” ( https://www.gov.ie/en/publication/7ef279-second-statutory-review-of-the-regulation-of-lobbying-act-2015/ ).

Ministerstwo Sprawiedliwości (2020a), „Draft General Scheme of Judicial Appointments Commission Bill 2020” ( http://www.justice.ie/en/JELR/Pages/General_Scheme_of_the_Judicial_Appointments_Commission_Bill_2020 ).

Ministerstwo Sprawiedliwości (2020b), „Review Group Report on the Administration of Civil Justice – Report. Chairperson: The Hon. Mr. Justice Peter Kelly, Former President of the High Court” ( http://www.justice.ie/en/JELR/Pages/Review_of_the_Administration_of_Civil_Justice_-_Review_Group_Report ).

Ministerstwo Sprawiedliwości (2020c), „Review Group Report on structures and strategies to prevent, investigate and penalise economic crime and corruption” ( https://www.gov.ie/en/publication/be30e-review-group-report-on-structures-and-strategies-to-prevent-investigate-and-penalise-economic-crime-and-corruption/ ).

Ministerstwo Sprawiedliwości (2021a), „Justice plan 2021”, ( http://www.justice.ie/en/JELR/Department_of_Justice_Action_Plan_2021.pdf/Files/Department_of_Justice_Action_Plan_2021.pdf ).

Ministerstwo Sprawiedliwości (2021b), „Hamilton Review Group Implementation Plan” ( https://www.gov.ie/en/publication/d03ff-hamilton-review-group-implementation-plan/ ).

Palestra Irlandii (2021), „Submission to the Department of Justice on the General Scheme of the Judicial Appointments Commission Bill 2020” ( https://www.lawlibrary.ie/media/lawlibrary/media/Secure/Submission-to-DOJ-with-Appendix.pdf ).

Rada Europy: Komisja Wenecka (2010), „Report on the Independence of the Judicial System Part I: The Independence of Judges, adopted by the Venice Commission at its 82nd Plenary Session”, (CDL-AD(2010)004-e).

Rada Europy: Komisja Wenecka (2020) – „Malta – Opinion on proposed legislative changes” (CDL-AD(2020)006).

Rada Europy: Komitet Ministrów (2010), Rekomendacja CM/Rec(2010)12 Komitetu Ministrów dotycząca sędziów i ich: niezawisłości, efektywności i odpowiedzialności ( https://www.coe.int/en/web/cdcj/judicial-independence-and-impartiality ).

Rada Palestry Irlandii (2021), „Uwagi przedstawione przez Radę Palestry Irlandii na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r.”

Rada Palestry Irlandii (2021), „Uwagi skierowane do Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczące ogólnego planu projektu ustawy o komisji ds. powoływania sędziów z 2020 r. „( https://www.lawlibrary.ie/News/reports-and-submissions.aspx ).

Rada Prasowa Irlandii (2020), „Annual Report 2019 of The Press Council of Ireland and Office of the Press Ombudsman” ( http://www.presscouncil.ie/about-us/recent-decisions-and-news/annual-report-2019-of-the-press-council-of-ireland-and-office-of-the-press-ombudsman- ).

Rada Prasowa Irlandii (2021), „Submission by Press Council of Ireland and Press Ombudsman to the Future of Media Commission” ( https://www.presscouncil.ie/office-of-the-press-ombudsman-164/publications-and-press-releases/press-releases-1048/submission-by-press-council-of-ireland-and-press-ombudsman-to-the-future-of-media-commission ).

Rada Sądownictwa (2021), „Personal Injuries Guidelines” ( https://judicialcouncil.ie/assets/uploads/documents/Personal%20Injuries%20Guidelines.pdf ).

Reporterzy bez Granic – Irlandia ( https://rsf.org/en/ireland ).

Rząd irlandzki (2021), informacje przekazane przez Irlandię na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2020 r.

Specjalny sprawozdawca ONZ ds. prawa do wolności pokojowego zgromadzania się i zrzeszania się oraz specjalny sprawozdawca ds. obrońców praw człowieka (2020), „Mandates of the Special Rapporteur on the rights to freedom of peaceful assembly and of association and the Special Rapporteur on the situation of human rights defenders” ( DownLoadPublicCommunicationFile (ohchr.org) .

Towarzystwo Prawnicze Irlandii (2021), „Submission to the joint Oireachtas Committee on Justice on the General Scheme of Judicial Appointments Commission Bill 2020” ( https://www.lawsociety.ie/globalassets/documents/submissions/2021-judicial-appointments-commission-bill.pdf ).

Transparency International (2021), „Corruption Perceptions Index 2020”.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wyrok z dnia 19 listopada 2019 r., AK i in./Sąd Najwyższy, CP/Sąd Najwyższy oraz DO/Sąd Najwyższy, sprawy połączone C-585/18, C-624/18 i C-625/18, ECLI:EU:C:2019:982.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wyrok z dnia 20 kwietnia 2021 r., Repubblika/Il-Prim Ministru, C-896/19, ECLI:EU:C:2021:311.

Urząd Radiofonii i Telewizji Irlandii (2019), „Submission to the Department of Communications, Climate Action & Environment Public Consultation on the Regulation of Harmful Content on Online Platforms and the Implementation of the Revised Audiovisual Media Service Directive” ( https://www.bai.ie/en/bai-publishes-submission-on-regulation-of-harmful-online-content-implementation-of-new-audiovisual-media-services-directive/ ).

Urząd Regulacji Służby Prawnej (2020) „Greater than the Sum of Its Parts? Consideration of Unification of the Solicitors’ Profession and Barristers’ Profession” ( https://www.lsra.ie/lsra-publishes-reports-on-legal-practitioners-education-and-training-and-unification/ ).

Urząd Regulacji Służby Prawnej (2020), „LSRA takes over the regulation of advertising by legal practitioners” ( „LSRA takes over regulation of advertising by legal practitioners” – Urząd Regulacji Służby Prawnej ).

Urząd Regulacji Służby Prawnej (2020), „Setting Standards: Legal Practitioner Education and Training” ( https://www.lsra.ie/lsra-publishes-reports-on-legal-practitioners-education-and-training-and-unification/ ).

Załącznik II: Wizyta w Irlandii

W marcu 2021 r. służby Komisji odbyły spotkania wirtualne z następującymi podmiotami:

·Biuro Dyrektora ds. Nadzoru nad Przedsiębiorstwami (Office of the Director of Corporate Enforcement, ODCE)

·Irlandzka Komisja Praw Człowieka i Równouprawnienia

·Irlandzka Rada ds. Wolności Obywatelskich

·Irlandzkie Stowarzyszenie Małych i Średnich Przedsiębiorstw (ISME)

·Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych (SIPO)

·Komisja Hamiltona

·Komisja Rzecznika Praw Obywatelskich Garda Síochána (GSOC)

·Krajowa Unia Dziennikarzy

·Ministerstwo Sprawiedliwości

·Oddział Policji ds. Przestępstw Gospodarczych

·Palestra Irlandii

·Prokuratura (Office of the Director of Public Prosecution)

·Przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości

·Rada Prasowa

·Służba izb Oireachtas (służba Parlamentu)

·Służba Sądownicza

·Towarzystwo Prawnicze Irlandii

·Transparency International

·Urząd Radiofonii i Telewizji Irlandii

·Urząd Regulacji Służby Prawnej

* Komisja spotkała się również z następującymi organizacjami podczas szeregu spotkań horyzontalnych:

·Amnesty International

·Center for Reproductive Rights

·CIVICUS

·Civil Liberties Union for Europe

·EuroCommerce

·European Partnership for Democracy

·Europejska Federacja Dziennikarzy

·Europejska Sieć Międzynarodowej Federacji Planowanego Rodzicielstwa (IPPF EN)

·Europejskie Centrum na rzecz Prawa Organizacji Pozarządowych

·Europejskie Centrum Wolności Prasy i Mediów

·Europejskie Forum Młodzieży

·Europejskie Forum Obywatelskie

·Front Line Defenders

·Human Rights House Foundation

·Human Rights Watch

·ILGA-Europe

·Konferencja Kościołów Europejskich

·Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka

·Międzynarodowa Komisja Prawników

·Międzynarodowy Instytut Prasowy

·Niderlandzki Komitet Helsiński

·Open Society European Policy Institute

·Philanthropy Advocacy

·Protection International

·Reporterzy bez Granic

·Społeczeństwo Obywatelskie Europy

·Transparency International UE

(1)      W ustawie o przestępstwach przeciwko państwu z 1939 r. przewiduje się utworzenie Szczególnych Sądów Karnych. Szczególny Sąd Karny, obecnie znany jako Szczególny Sąd Karny nr 1, funkcjonuje od 1972 r. Szczególny Sąd Karny nr 2 funkcjonuje od 2016 r. Posiedzenia Szczególnego Sądu Karnego odbywają się w obecności trzech sędziów bez udziału ławy przysięgłych. Do zasiadania w Szczególnych Sądach Karnych rząd powołuje zespół złożony z sędziów orzekających w Wysokim Trybunale, sądzie okręgowym i sądzie rejonowym. Obecnie zespół ten składa się z 19 sędziów. Sprawy związane z terroryzmem i przestępczością zorganizowaną są automatycznie wnoszone do Szczególnego Sądu Karnego. Powództwa z tytułu innych przestępstw są wytaczane przed sądem lub sprawy z nimi związane są kierowane do sądu wtedy, gdy Dyrektor ds. Oskarżenia Publicznego zaświadczy, że sądy powszechne są nieodpowiednie do celów zabezpieczenia skutecznego wymierzenia sprawiedliwości oraz zachowania spokoju i porządku publicznego. Odwołanie od wyroku skazującego lub kary nałożonych przez Szczególne Sądy Karne można wnosić do sądu apelacyjnego.

(2)      W tym sąd pracy, posiadający wyłączną jurysdykcję apelacyjną we wszelkich sporach na podstawie przepisów dotyczących praw pracowniczych. Chociaż sąd pracy nie jest sądem prawa, w ramach sprawowania tej jurysdykcji jest on zaangażowany w działanie wymiaru sprawiedliwości. Sąd pracy posiada również jurysdykcję na podstawie ustaw o stosunkach pracy z lat 1946–2015. W ramach sprawowania tej jurysdykcji funkcjonuje on jako sąd ds. stosunków pracy, wysłuchując obu stron w każdej sprawie, a następnie wydając zalecenie zawierające opinię sądu dotyczącą sporu oraz warunków, zgodnie z którymi należy spór rozstrzygnąć. Wydane przez sąd zalecenia dotyczące dochodzenia sporów na podstawie ustaw o stosunkach pracy z lat 1946–2015 nie są wiążące dla zainteresowanych stron. Ustalenia sądu dokonane na podstawie przepisów dotyczących praw pracowniczych są prawnie wiążące.

(3)      W kwietniu 2021 r. irlandzki Sąd Najwyższy wydał wyrok (Zalewski przeciwko urzędnikowi orzekającemu oraz komisji ds. stosunków pracy) w sprawie konstytucyjności komisji ds. stosunków pracy, w której większość sporów rozpatruje urzędnik orzekający, uwzględniając również rolę sądu pracy, który jest sądem. Większość uznała, że wykonywanie uprawnień przez urzędników orzekających na podstawie ustawy o stosunkach pracy z 2015 r. stanowi sprawowanie wymiaru sprawiedliwości w rozumieniu art. 37 Konstytucji. Tym samym odrzuciła zakwestionowanie ważności określonych sekcji ustawy z 2015 r. oraz ustawy o nieuzasadnionych zwolnieniach z pracy z 1977 r. ze zmianami. Sąd Najwyższy ustalił jednak również, że dwa aspekty ustawy z 2015 r. są niezgodne z Konstytucją: wymóg, aby wszelkie rozprawy przed urzędnikiem orzekającym odbywały się niepublicznie oraz brak przepisów przewidujących składanie przysięgi bądź jakiejkolwiek możliwości nakładania kary za składanie fałszywych zeznań. Sąd Najwyższy przedstawił pewne spostrzeżenia dotyczące potrzeby zwiększenia niezależności urzędników orzekających w okolicznościach, gdy ich działania są równoznaczne ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości, aczkolwiek o ograniczonym charakterze, aby były one dopuszczalne na podstawie art. 37 Konstytucji.

(4)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 2.

(5)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 3.

(6)      Wykresy 48 i 50, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r. Kategoryzacja poziomu postrzeganej niezależności sądów przedstawia się w następujący sposób: bardzo niski (poniżej 30 % respondentów postrzega niezależność sądów jako dość dobrą i bardzo dobrą); niski (30–39 %), średni (40–59 %), wysoki (60–75 %), bardzo wysoki (powyżej 75 %).

(7)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 4–5.

(8)      GRECO Fourth Evaluation Round – Evaluation Report [Czwarta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające], pkt 124; GRECO, Fourth Evaluation Round – Second Interim Compliance Report [Czwarta runda oceny GRECO – drugi wstępny raport zgodności], pkt 25–28.

(9)      Normy Rady Europy, zgodnie z którymi należy zapewnić poszanowanie niezależności sądów w kontekście wpływu nie tylko spoza, ale również ze strony systemu sądownictwa. Na przykład zdaniem Komisji Weneckiej praktyka przyjmowania wytycznych przez Sąd Najwyższy lub inny sąd wyższej instancji, które mają charakter obowiązujący w odniesieniu do sądów niższej instancji, jest problematyczna z punktu widzenia niezależności wewnętrznej (opinia Komisji Weneckiej (CDL-AD(2010)004-e, pkt 70).

(10)      Zanim projekt ustawy („Bill”) będzie gotowy, istnieje możliwość opublikowania jego ogólnego planu, który często nazywany jest „heads of the Bill”.

(11)      Departament Sprawiedliwości (2020 r.), „General Scheme of the Judicial Appointments Commission Bill 2020”.

(12)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 3. W skład rady doradczej ds. powoływania na stanowiska sędziowskie wchodzi pięciu prezesów sądu, Rzecznik Generalny, po jednym przedstawicielu Towarzystwa Prawniczego (Law Society) i Rady Palestry (Bar Council) oraz trzech ławników mianowanych przez Ministra Sprawiedliwości.

(13)      Towarzystwo Prawnicze oraz Palestra Irlandii wezwały do włączenia do komisji przedstawicieli solicitors i barristers. Towarzystwo Prawnicze (2021), „Submission to the Joint Oireachtas Committee On Justice on the General Scheme of the Judicial Appointments Commission Bill 2020” [Uwagi skierowane do wspólnej komisji ds. wymiaru sprawiedliwości Oireachtas dotyczące ogólnego planu projektu ustawy z 2020 r. o komisji ds. powoływania sędziów]. Rada Palestry Irlandii (2021), „Submission to the Department of Justice on the General Scheme of the Judicial Appointments Commission” [Uwagi skierowane do Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczące ogólnego planu projektu ustawy o komisji ds. powoływania sędziów].

(14)      Komisja Wenecka (CDL-AD(2020)006), pkt 19.

(15)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 3.

(16)      Rzecznik Generalny ma ograniczone obowiązki prokuratorskie. Większość obowiązków w tym zakresie spoczywa na Dyrektorze ds. Oskarżenia Publicznego.

(17)      Komisja Wenecka (CDL-AD(2020)006), pkt 21–22.

(18)      Irlandzka Komisja Praw Człowieka i Równouprawnienia (2021), Uwagi skierowane do ministra sprawiedliwości dotyczące ogólnego planu komisji ds. powoływania sędziów, s. 14.

(19)      Towarzystwo Prawnicze (2021), „Submission to the Joint Oireachtas Committee On Justice on the General Scheme of the Judicial Appointments Commission Bill 2020” [Uwagi skierowane do wspólnej komisji ds. wymiaru sprawiedliwości Oireachtas dotyczące ogólnego planu projektu ustawy z 2020 r.], s. 6. Palestra Irlandii uznała, że w przypadku wycofania się Rzecznika Generalnego ze względu na to, że kandyduje on/ona na ten urząd sądowy, w komitecie powinien zasiadać zastępca. Rada Palestry Irlandii (2021), skierowane do Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczące ogólnego planu projektu ustawy o komisji ds. powoływania sędziów.

(20)     Rekomendacja CM/Rec(2010)12 Komitetu Ministrów Rady Europy, pkt 46–47. W kontekście powoływania sędziów przez organy władzy wykonawczej na wniosek rady ds. sądownictwa Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że aby przyczynić się do obiektywizacji tego procesu, taka rada musi być wystarczająco niezależna od władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz od organu, któremu ma przedłożyć taki wniosek o powołanie sędziego. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 2019 r., AK, sprawy połączone C-585/18, C-624/18 i C-625/18, pkt 137–138.

(21)      Opinia nr 10(2007) Rady Konsultacyjnej Sędziów Europejskich (CCJE) do wiadomości Komitetu Ministrów Rady Europy, dotycząca Rady Sądownictwa w służbie społeczeństwa, z dnia 23 listopada 2007 r., pkt 87; Opinia CCJE nr 23 (2020) Rola stowarzyszeń sędziów we wspieraniu niezależności sądów, pkt 47.

(22)      Rekomendacja CM/Rec(2010)12 Komitetu Ministrów Rady Europy, pkt 47.

(23)      Sekcja 16 ustawy o sądach i urzędnikach sądowych z 1995 r. W przypadku gdy mniej niż siedem osób poinformuje Radę, że pragną być powołane na stanowisko sędziowskie, lub gdy Rada nie jest w stanie zarekomendować ministrowi co najmniej siedmiu osób, Rada przekazuje ministrowi nazwiska wszystkich osób, pragnących aby ich kandydatura została rozważona, a Rada rekomenduje ministrowi spośród nich osoby, które uważa za odpowiednie, w celu powołania ich na stanowiska sędziowskie.

(24)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 3. W niewdrożonym zaleceniu GRECO podkreślono, że konieczne jest przeprowadzenie przeglądu aktualnego systemu wyboru, rekrutacji, awansowania i przenoszenia sędziów, aby powoływano najodpowiedniejszych kandydatów o najwyższych kwalifikacjach w przejrzysty sposób i bez nadmiernego wpływu ze strony władzy wykonawczej. GRECO Fourth Evaluation Round – Evaluation report [Czwarta runda oceny GRECO – sprawozdanie oceniające], pkt 132; GRECO, Fourth Evaluation Round – Second Interim Compliance Report [Czwarta runda oceny GRECO – drugi wstępny raport zgodności], pkt 34.

(25)      Osiem rekomendacji w przypadku dwóch wolnych stanowisk; i 11 rekomendacji w przypadku trzech wolnych stanowisk.

(26)      Rada Palestry Irlandii (2021), Uwagi skierowane do Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczące ogólnego planu projektu ustawy o komisji ds. powoływania sędziów, s. 3–4. Irlandzka Komisja Praw Człowieka i Równouprawnienia (2021), Uwagi skierowane do ministra sprawiedliwości dotyczące ogólnego planu komisji ds. powoływania sędziów,: „Komisja zaleca, aby istotnie zmniejszyć liczbę kandydatów rekomendowanych rządowi, jeżeli [komisja ds. powoływania sędziów] ma mieć znaczącą rolę w zapewnianiu niezależnej procedury”, s. 25. Komisja zaleca również, aby proponowane przepisy zawierały wyraźny wymóg ogłaszania wszystkich wolnych stanowisk publicznie i w dostępny sposób (s. 21).

(27)      Zob. w tym kontekście wyrok TSUE z dnia 20 kwietnia 2021 r. w sprawie C‑896/19 Repubblika, ECLI:EU:C:2021:311, pkt 71, w którym obowiązujący na Malcie wymóg, aby premier podał powody w przypadku rekomendowania prezydentowi republiki powołania kandydata, który nie został zaproponowany przez komisję ds. powoływania sędziów utworzoną zgodnie z konstytucją, uznano za istotny w celu uznania, że to uprawnienie premiera, o ile korzysta on z niego jedynie w wyjątkowych przypadkach nie powoduje powstania uzasadnionych wątpliwości co do niezależności wybranych kandydatów.

(28)      Konstytucja irlandzka, art. 35 ust. 1: „Sędziów Sądu Najwyższego, Sądu Apelacyjnego, Wysokiego Trybunału i wszystkich pozostałych sądów ustanowionych zgodnie z art. 34 niniejszej konstytucji powołuje prezydent”.

(29)      Rekomendacja CM/Rec(2010)12 Komitetu Ministrów dotycząca sędziów i ich: niezawisłości, efektywności i odpowiedzialności, pkt 47: „Jeżeli jednak przepisy konstytucyjne lub inne przepisy prawne przewidują, że głowa państwa, rząd lub władza ustawodawcza podejmują decyzje dotyczące wyboru i kariery sędziów, niezależny i właściwy organ w znacznej części wywodzący się z sądownictwa (nie naruszając zawartych w rozdziale IV przepisów mających zastosowanie do Rad Sądownictwa) powinien być upoważniony do wydawania zaleceń lub wyrażania opinii, które odpowiedni organ powołujący uwzględnia w praktyce”.

(30)      Termin ustawowy otrzymania przez zarząd Rady Sądownictwa projektu wytycznych dotyczących postępowania sędziów i etyki upływa w dniu 30 czerwca 2021 r., natomiast ostatecznym terminem przyjęcia tych wytycznych przez Radę Sądownictwa jest dzień 30 czerwca 2022 r.

(31)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 4. W niewdrożonym zaleceniu GRECO odniesiono się do konieczności formalnego ustanowienia kodeksu postępowania sędziów i połączenia takiego instrumentu z mechanizmem rozliczalności. GRECO Fourth Evaluation Round [Czwarta runda oceny GRECO], pkt 146; GRECO Fourth Evaluation Round – Second Interim Compliance Report [Czwarta runda oceny GRECO – drugi wstępny raport zgodności], pkt 44.

(32)      Uwagi przekazane przez Irlandzką Radę ds. Wolności Obywatelskich na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r. „EU 2020: Demanding on Democracy, Country & Trend Reports on Democratic Records by Civil Liberties Organisations Across the European Union – Ireland”, s. 5.

(33)      Rekomendacja CM/Rec(2010)12 Komitetu Ministrów Rady Europy, pkt 69. W niewdrożonym zaleceniu GRECO odniesiono się do konieczności formalnego ustanowienia kodeksu postępowania sędziów i połączenia takiego instrumentu z mechanizmem rozliczalności. GRECO Fourth Evaluation Round [Czwarta runda oceny GRECO], pkt 146; GRECO Fourth Evaluation Round – Interim Compliance Report [Czwarta runda oceny GRECO – wstępny raport zgodności], pkt 43.

(34)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 3. Ponadto zakres kontroli sądowej dostępnej w przypadkach sankcji dyscyplinarnych lub usunięcia ze stanowiska ogranicza się wyłącznie do kontroli legalności tej procedury bez możliwości zakwestionowania treści takich decyzji. Normy Rady Europy, zgodnie z którymi należy zapewnić przestrzeganie niezależności sądów w kontekście negatywnego wpływu zarówno ze strony samego systemu sądownictwa, jak i spoza niego. Zob. również przypis 9.

(35)      Wykres 32, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r.

(36)      Ministerstwo Sprawiedliwości (2021), „Justice Plan 2021, action 80” [Plan wymiaru sprawiedliwości z 2021 r., działanie 80.].

(37)      Uwagi przedstawione przez Radę Palestry Irlandii na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r., s. 8.

(38)      Wykres 30, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r. Metodyka tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości umożliwia pomiar wartości inwestycji w system wymiaru sprawiedliwości wyrażonych jako procent PKB.

(39)      W drugim sprawozdaniu wstępnym w ramach czwartej rundy oceny GRECO uznała, że nadal nie wypełniono zalecenia dotyczącego wprowadzenia – w formie zinstytucjonalizowanej i z zapewnieniem adekwatnych zasobów – szkolenia wstępnego i doskonalenia zawodowego sędziów przy jednoczesnym przestrzeganiu niezależności sądownictwa.

(40)      Informacje przekazane przez Irlandię na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r., s. 12.

(41)      Tamże.

(42)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 5–6.

(43)      „Review Group Report on the Administration of Civil Justice, Chairperson: The Hon. Mr. Justice Peter Kelly, Former President of the High Court” [Sprawozdanie grupy ds. przeglądu dotyczące wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych, przewodniczący: sędzia Peter Kelly, były prezes Wysokiego Trybunału].

(44)      Przegląd wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych, sprawozdanie, s. 322.

(45)      Irlandia, „Justice Plan 2021, action 83” [Plan wymiaru sprawiedliwości z 2021 r., działanie 83.].

(46)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 5–6.

(47)      Irlandia, „Justice Plan 2021, action 88” [Plan wymiaru sprawiedliwości z 2021 r., działanie 83.].

(48)      Uwagi przedstawione przez Palestrę Irlandii na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r., s. 8.

(49)      Wykres 27, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r.

(50)      Urząd Regulacji Służby Prawnej (2020) „Greater than the Sum of Its Parts? Consideration of Unification of the Solicitors’ Profession and Barristers’ Profession”.

(51)      Urząd Regulacji Służby Prawnej (2020), „Setting Standards: Legal Practitioner Education and Training”.

(52)      Urząd Regulacji Służby Prawnej (2020), komunikat prasowy – „LSRA takes over the regulation of advertising by legal practitioners”.

(53)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 6–7.

(54)      Irlandzka Służba Sądownicza (2020), „The Courts Service Long-Term Strategic Vision to 2030: Supporting Access to Justice in a modern, digital Ireland”.

(55)      Wykres 40, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r.

(56)      Wykres 41, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r.

(57)      Wykres 42, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r.

(58)      Wykres 5, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r.

(59)      Wykres 6, unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2021 r.

(60)      Dane CEPEJ przekazywane są na potrzeby unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości.

(61)      Komitet Praw Człowieka ONZ (2014), „Concluding observations on the ninth periodic report of Ireland”.

(62)      Irlandzka Rada ds. Wolności Obywatelskich (2020), „Untenable in a democracy: ICCL renews call for abolition of Special Criminal Court”.

(63)      Informacje przekazane przez Irlandię na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r., s. 17.

(64)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 7.

(65)      Informacje przekazane przez Irlandię na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r., s. 16.

(66)      Ministerstwo Sprawiedliwości (2020), „Review of the Administration of Civil Justice, Report, s. 398–399”.

(67)      Projekt ustawy o postępowaniu karnym z 2021 r.

(68)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 8.

(69)      Transparency International, wskaźnik postrzegania korupcji w 2020 r. (2021) s. 2–3. Kategoryzacja poziomu postrzeganej korupcji przedstawia się w następujący sposób: niski (postrzeganie korupcji w sektorze publicznym przez ekspertów i pracowników na stanowiskach kierowniczych w przedsiębiorstwach z wynikiem powyżej 79); stosunkowo niski (wynik 79–60), stosunkowo wysoki (59–50), wysoki (wynik poniżej 50).

(70)      W 2015 r. osiągnięto wynik 75, natomiast w 2020 r. – 72. Wynik znacząco wzrasta/maleje, jeżeli zmienia się o więcej niż pięć punktów; poprawia się/pogarsza się (zmiany o 4–5 punktów); jest stosunkowo stabilny (zmiany o 1–3 punkty) w ciągu ostatnich pięciu lat.

(71)      Przedstawione w ubiegłym roku dane Eurobarometru dotyczące postrzegania korupcji przez obywateli i przedsiębiorstwa oraz doświadczeń z nią związanych są aktualizowane co dwa lata. Najnowszy zbiór danych to specjalne badanie Eurobarometr 502 (2020 r.) i badanie Eurobarometr Flash 482 (2019 r.).

(72)      Criminal Justice (Corruption Offences) Act of 2018. [Ustawa o wymiarze sprawiedliwości w sprawach karnych (przestępstwa korupcyjne) z 2018 r.].

(73)      Criminal Law (Extraterritorial Jurisdiction) Act 2019 [Ustawa o prawie karnym (jurysdykcja eksterytorialna) z 2019 r.], sekcja 3.

(74)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 10.

(75)      Ministerstwo Sprawiedliwości (2020), „Review Group Report on structures and strategies to prevent, investigate and penalise economic crime and corruption” [Sprawozdanie grupy ds. przeglądu dotyczące struktur i strategii zapobiegania przestępstwom gospodarczym i korupcji oraz ich ścigania i karania].

(76)      Department of the Taoiseach (2020), „Programme for Government: Our Shared Future”.

(77)      Ministerstwo Sprawiedliwości (2021), Hamilton Review Group Implementation Plan. W kwietniu 2021 r. opublikowano plan wdrożenia tych zaleceń.

(78) Dla    An Garda Síochána przyznano na 2021 r. budżet w wysokości 1,952 mld EUR. Ten poziom finansowania umożliwia prowadzenie będącego w toku procesu rekrutacji członków i personelu Garda. W konsekwencji w całym kraju jest obecnie ponad 14 600 członków Garda i ponad 3 000 personelu Garda. W budżecie na 2021 r. przewidziano rekrutację do 620 nowych Gardaí oraz dodatkowych 500 członków personelu Garda.

(79)      Takimi jak Biuro ds. Mienia Pochodzącego z Czynów Przestępczych (Criminal Assets Bureau), Biuro Policji Krajowej ds. Cyberprzestępczości (Garda National Cyber Crime Bureau), Biuro Policji Krajowej ds. Postępowań Przygotowawczych (Garda National Bureau of Criminal Investigation) i Biuro Policji Krajowej ds. Narkotyków i Przestępczości Zorganizowanej (Garda National Drugs and Organised Crime Bureau). Detektywi należący do Jednostki Antykorupcyjnej są członkami An Garda Síochána.

(80)      Ministerstwo Sprawiedliwości (2020), „Review Group Report on structures and strategies to prevent, investigate and penalise economic crime and corruption” [Sprawozdanie grupy ds. przeglądu dotyczące struktur i strategii zapobiegania przestępstwom gospodarczym i korupcji oraz ich ścigania i karania].

(81)      Uwagi na piśmie otrzymane przez Oddział Policji Krajowej ds. Przestępstw Gospodarczych w kontekście wizyty w Irlandii.

(82)      Ustawa o etyce w urzędach publicznych z 1995 r. i ustawa o standardach w urzędach publicznych z 2001 r. są przywoływane łącznie jako ustawy o etyce. Za ustawy te odpowiedzialny jest minister ds. wydatków publicznych.

(83)      Informacje uzyskane w kontekście wizyty w Irlandii.

(84)      Przegląd zawiera szereg zalecanych dalszych działań do rozważenia przez Komisję ds. Standardów, z których większość odnosi się do otrzymanych wniosków w sprawach większej przejrzystości, wytycznych i kształcenia. Ministerstwo ds. Wydatków Publicznych i Reformy (2020), Drugi przegląd ustawowy ustawy z 2015 r. o regulacji działalności lobbingowej. Konieczne jest rozpoczęcie trzeciego przeglądu ustawowego ustawy z 2015 r. do dnia 1 września 2022 r.

(85)      Zob. www.lobbying.ie.

(86)      Ministerstwo ds. Wydatków Publicznych i Reformy (2020), „Second Statutory Review of the Regulation of Lobbying Act 2015”.

(87)      „Public Sector Standards Bill 2015”.

(88)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 10.

(89)      GRECO Fourth Evaluation Round –Second Interim Compliance Report [Czwarta runda oceny GRECO – drugie wstępne sprawozdanie dotyczące zgodności], s. 9.

(90)      Konstytucja irlandzka, art. 40.

(91)      Dyrektywa 2010/13/UE w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych (dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych) ze względu na zmianę sytuacji na rynku. W światowym rankingu wolności prasy Irlandia zajęła w 2021 r. 12. miejsce (7. miejsce wśród państw członkowskich UE), czyli uplasowała się o jedno miejsce wyżej niż w 2020 r., w którym zajęła 13. miejsce. Reporterzy bez Granic, Irlandia.

(92)      Celem projektu ustawy o regulacji bezpieczeństwa w sieci i mediów będzie transpozycja zmienionej dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych do ram prawnych Irlandii.

(93)      Nadzór nad obecnymi pracownikami Urzędu Radiofonii i Telewizji Irlandii oraz pełnionymi przez niego funkcjami będzie sprawował Komisarz ds. Radiofonii i Telewizji.

(94)      Aby wesprzeć sektor mediów informacyjnych w czasie pandemii COVID-19, Minister Komunikacji, Działań w dziedzinie Klimatu i Środowiska zwrócił się do Urzędu Radiofonii i Telewizji Irlandii o rozważenie zniesienia opłaty pobieranej od niezależnych stacji radiowych przez pierwsze sześć miesięcy 2020 r. Zgodnie ze sprawozdaniem rocznym za 2019 r. Urząd Radiofonii i Telewizji Irlandii przychylił się do tego wniosku, realizując szereg strategii zarządzania przepływami środków pieniężnych i strategii budżetowych.

(95) Monitor pluralizmu mediów z 2021 r., sprawozdanie krajowe dotyczące Irlandii, s. 10.

(96)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 12.

(97) „Press Council Annual Report 2020”.

(98)      Tamże.

(99)      „Press Council of Ireland, Decisions of the Press Ombudsman”.

(100)      Jak określono w art. 25 ustawy o radiofonii i telewizji z 2009 r. Oczekuje się, że zasada ta zostanie potwierdzona w przygotowywanym projekcie ustawy o regulacji bezpieczeństwa w sieci i mediów – rozdział 10. 

(101)  Baza danych została opracowana i jest prowadzona przez pracowników DCU School of Communications. Projekt jest inicjatywą Urzędu Radiofonii i Telewizji Irlandii w kontekście jego ustawowego wymogu prowadzenia badań dotyczących pluralizmu mediów w Irlandii. Baza danych jest dostępna na stronie internetowej: mediaownership.ie

(102)      W latach 2018–2020 wszystkie proponowane połączenia mediów zostały zatwierdzone. Zob.: gov.ie – Połączenia mediów (www.gov.ie)

(103) Zgodnie z ustawą z 2014 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w takim sprawozdaniu należy przedstawić strukturę właścicielską i mechanizmy kontroli przedsiębiorstw prowadzących działalność medialną w Irlandii, opisać zmiany, jakie zaszły w strukturze właścicielskiej i mechanizmach kontroli takich przedsiębiorstw w okresie ostatnich 3 lat, przedstawić analizę wpływu takich zmian na pluralizm mediów w Irlandii.

(104)      Jak podano w sprawozdaniu na temat badania dotyczącego wdrażania nowych przepisów zmienionej dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych w Irlandii, decyzje w sprawie połączeń mediów i wszystkie inne decyzje w sprawie własności mediów są podawane do wiadomości publicznej przez właściwe organy – Departament Komunikacji (Urząd Radiofonii i Telewizji Irlandii) bądź Komisję ds. Konkurencji – i są zgłaszane w mediach krajowych i regionalnych.

(105) Według organizacji Reporterzy bez Granic – Irlandia „organizacja Independent News and Media kontrolowała większość rynku dzienników i gazet niedzielnych, natomiast radiofonia i telewizja nadal były zdominowane przez należące w połowie do państwa przedsiębiorstwo RTE, które samo zmagało się z coraz większymi obciążeniami finansowymi, zagrażającymi jego dalszej stabilności”.

(106) Brak danych na temat dochodów i koncentracji odbiorców w odniesieniu do wszystkich rynków mediów wydaje się problemem. Zob. monitor pluralizmu mediów, sprawozdanie krajowe dotyczące Irlandii, s. 11.

(107) Reporterzy bez Granic – Irlandia „organizacja Independent News and Media kontrolowała większość rynku dzienników i gazet niedzielnych, natomiast radiofonia i telewizja nadal były zdominowane przez należące w połowie do państwa przedsiębiorstwo RTE, które samo zmagało się z coraz większymi obciążeniami finansowymi, zagrażającymi jego dalszej stabilności”.

(108)      Monitor pluralizmu mediów z 2021 r., sprawozdanie krajowe dotyczące Irlandii, s. 8.

(109) Europejska Federacja Dziennikarzy (2020), „COVID-19: What financial support have the media and journalists received in Europe?”

(110)      Komisja ta składa się z 10 członków wybranych na podstawie posiadanych przez nich wiedzy fachowej i doświadczenia w sektorze mediów. 

(111)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 13.

(112)      Reporterzy bez Granic.

(113) Władze irlandzkie nie odniosły się do tego zgłoszenia.

(114)

W sprawozdaniu Murray z 2017 r. oceniono przewidziany w ustawie system zatrzymywania danych jako niewystarczająco zapewniający przestrzeganie zasady ochrony źródeł dziennikarskich.

(115)

Jesienny program działalności legislacyjnej.

(116)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 14. Zwykła procedura ustawodawcza przewiduje ustawowy nadzór, który może sprawować Oireachtas. 

(117)      Na początku pandemii, w marcu, izba Oireachtas uchwaliła ustawę zdrowotną z 2020 r. (środki ochronne i inne środki nadzwyczajne leżące w interesie publicznym). Dodatkowe środki egzekucyjne zostały przyjęte w ustawie o wymiarze sprawiedliwości w sprawach karnych (uprawnienia egzekucyjne) (COVID-19) z 2020 r. (wrzesień) oraz w ustawie zdrowotnej (zmiana) z 2020 r. (październik). Również w marcu Oireachtas uchwaliła ustawę o środkach nadzwyczajnych leżących w interesie publicznym (COVID-19) z 2020 r., w której przewidziano szerokie uprawnienia ustawowe służące zaradzeniu poważnym gospodarczym i społecznym skutkom pandemii, a także zmianę procedury wydawania zgody na zatrzymanie na mocy ustawy o zdrowiu psychicznym z 2001 r.

(118)      Irlandzka Komisja Praw Człowieka i Równouprawnienia (2021), „Ireland’s Emergency Powers During the Covid-19 Pandemic, s. 27”.

(119)      Tamże.

(120)      W sprawozdaniu Irlandzkiej Komisji ds. Praw Człowieka i Równouprawnienia skrytykowano również ograniczony zakres nadzoru parlamentarnego nad przepisami wykonawczymi opracowanymi przez Ministra Zdrowia z powodu braku konsultacji z jakimkolwiek komitetem izby lub kontroli z ich strony, w połączeniu z ograniczoną kontrolą ex post. Inne obawy dotyczą zacierania się granicy między wymogami prawnymi a wytycznymi dotyczącymi zdrowia, stosowania regulacji z mocą wsteczną oraz braku szybkiej publikacji regulacji.

(121)      Uwagi przekazane przez Irlandzką Radę ds. Wolności Obywatelskich na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r., s. 12.

(122) „Health and Criminal Justice (Covid-19) (Amendment) Act 2021”.

(123) Na podstawie pkt 173 ppkt 1 regulaminu Dáil komitet gospodarczy, który składa się z przedstawicieli rządu i wszystkich partii opozycyjnych, może odstąpić od zastosowania wymogu kontroli na etapie przygotowania aktu ustawodawczego na wniosek członka rządu.

(124) Spośród 32 projektów ustawy w 15 skoncentrowano się na wprowadzeniu różnych przepisów i środków mających na celu walkę z pandemią COVID-19.

(125)      „Wnioski o złożenie podpisu na wczesnym etapie” – art. 25 ust. 2 pkt 1 konstytucji stanowi, że jeżeli projekt ustawy został przyjęty na każdym etapie przez obie Izby, jest on przekazywany do Taoiseacha (premiera), który przedstawia go Prezydentowi. Następnie Prezydent rozpatruje projekt ustawy, który powinien podpisać „nie wcześniej niż piątego i nie później niż siódmego dnia od dnia przekazania ustawy”. Ust. 2 tego samego artykułu konstytucji przewiduje, że „[n]a wniosek Rządu, za zgodą Seanad Éireann, Prezydent może podpisać” projekt ustawy wcześniej niż piątego dnia. Odbywa się to w drodze wniosku w Seanad (przedstawionego po zakończeniu rozpatrywania projektu ustawy przez Seanad), w którym Seanad proszony jest o wyrażenie zgody na zwrócenie się rządu do prezydenta o podpisanie projektu ustawy wcześniej niż za pięć dni.

(126)      Uwagi przekazane przez ENNHRI na potrzeby sprawozdania na temat praworządności z 2021 r., s. 217 oraz informacje uzyskane w kontekście wizyty w Irlandii.

(127)      Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 15.

(128) Irlandzka Komisja Praw Człowieka i Równouprawnienia (2021), „Ireland’s Emergency Powers During the Covid-19 Pandemic”. 

(129) W sprawozdaniu Irlandzkiej Komisji ds. Praw Człowieka i Równouprawnienia nie uwzględniono środka wprowadzonego przez rząd irlandzki wiosną 2021 r., polegającego na obowiązkowym systemie kwarantanny hotelowej dla podróżnych przybywających do Irlandii z wielu wyznaczonych państw. System ten spotkał się z krytyką; zob. np. ICCL 2021, „ICCL calls for end to mandatory quarantine if rights issues not addressed”, 19 kwietnia 2021 r.

(130) Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 15.

(131) Środki z funduszu przeznaczane są głównie na organizacje udzielające wsparcia i świadczące usługi w następujących sektorach: zdrowie i opieka społeczna (w tym uzależnienia, niepełnosprawność i zdrowie psychiczne); usługi na rzecz dzieci i rodziny (w tym doradztwo/terapie); przemoc domowa/seksualna/przemoc ze względu na płeć; mieszkalnictwo/bezdomność; usługi na rzecz społeczności lokalnej (np. rozwożenie posiłków/usługi nawiązywania przyjaźni z osobami starszymi/wsparcie osób starszych/grupy wsparcia dla osób wymagających szczególnego traktowania itp.); sektor edukacji w społeczności lokalnej.

(132) Sprawozdanie na temat praworządności z 2020 r., rozdział dotyczący sytuacji w zakresie praworządności w Irlandii, s. 15. Zob. również komunikat specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. prawa do wolności pokojowego zgromadzania się i zrzeszania się oraz specjalnego sprawozdawcy ds. obrońców praw człowieka z dnia 10 grudnia 2020 r.

(133) Zgodnie z ustawą o prawie wyborczym z 1997 r. osoby trzecie mogą otrzymywać darowizny od jednego darczyńcy w wysokości do 2 500 EUR w danym roku kalendarzowym.

(134) Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych przyjmuje wykładnię odpowiednich przepisów, zgodnie z którą dotyczą one określonych działań prowadzonych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego, takich jak działania wspierające prowadzone również poza okresami wyborczymi.

(135)      Komisja ds. Standardów w Urzędach Publicznych (2020), sprawozdanie roczne za 2019 r., s. 27–28.

(136)      Ogólny plan projektu ustawy o reformie ordynacji wyborczej z 2020 r.