This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52020SC0550
COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Support from the EU budget to unlock investment into building renovation under the Renovation Wave Accompanying the COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS A Renovation Wave for Europe - greening our buildings, creating jobs, improving lives
DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI Wsparcie z budżetu UE na odblokowanie inwestycji w renowacje budynków w ramach fali renowacji Towarzyszący dokumentowi: KOMUNIKATOWI KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Fala renowacji na potrzeby Europy – ekologizacja budynków, tworzenie miejsc pracy, poprawa jakości życia
DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI Wsparcie z budżetu UE na odblokowanie inwestycji w renowacje budynków w ramach fali renowacji Towarzyszący dokumentowi: KOMUNIKATOWI KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Fala renowacji na potrzeby Europy – ekologizacja budynków, tworzenie miejsc pracy, poprawa jakości życia
SWD/2020/550 final
KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 14.10.2020
SWD(2020) 550 final
DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI
Wsparcie z budżetu UE na odblokowanie inwestycji w renowacje budynków w ramach fali renowacji
Towarzyszący dokumentowi:
KOMUNIKATOWI KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW
Fala renowacji na potrzeby Europy – ekologizacja budynków, tworzenie miejsc pracy, poprawa jakości życia
{COM(2020) 662 final}
Proponowane wsparcie z budżetu UE na odblokowanie inwestycji w renowację budynków
Podwojenie rocznego wskaźnika renowacji w UE i zapewnienie wysokiej jakości renowacji przyniesie obywatelom europejskim wiele korzyści i zmobilizuje znaczne inwestycje prywatne i publiczne, wspierając ekologiczną i cyfrową odbudowę oraz sprawiedliwe przejście na czystą energię. Szacuje się, że dodatkowe środki potrzebne na inwestycje to ok. 90 mld EUR rocznie. To bezprecedensowe wyzwanie wymaga zachęt publicznych do uruchomienia niezbędnych inwestycji prywatnych.
Unia Europejska wykorzysta różne instrumenty do bezpośredniego wspierania inwestycji w wysokiej jakości renowacje budynków, lewarowania prywatnych inwestycji, wspierania badań naukowych i innowacji, zapewniania pomocy technicznej, wprowadzania atrakcyjnych produktów finansowych ułatwiających renowacje budynków, promowania absorpcji rozwiązań przez rynek oraz usuwania barier poza technologicznych utrudniających renowację budynków.
1. Proponowany budżet UE na bezpośrednie wsparcie inwestycji w wysokiej jakości renowacje budynków
Renowacja budynków stanowi wyraźny priorytet Komisji, a inicjatywa „Fala renowacji” jest inicjatywą przewodnią w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. Komisja zadba o dobre wykorzystanie programów i instrumentów UE do wspierania i odblokowania inwestycji w renowację budynków, promowania zrównoważonych renowacji wysokiej jakości, włączenia społecznego, transformacji cyfrowej i ochrony wartości dziedzictwa kulturowego, a także tworzenia powiązanych miejsc pracy i zajęcia wiodącej pozycji w przemyśle. Komisja zachęca państwa członkowskie do wykorzystywania zasobów finansowych UE do wdrażania krajowych, regionalnych i lokalnych programów wsparcia stymulujących wysokiej jakości renowację budynków.
W dniu 27 maja 2020 r. Komisja zaproponowała pakiet naprawczy obejmujący zmienione wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027 oraz narzędzie służące odbudowie Next Generation EU (NGEU) w kwocie 750 mld EUR, które mają posłużyć usuwaniu społecznych i gospodarczych skutków kryzysu związanego z COVID-19 oraz wspieraniu dwojakiej transformacji – ekologicznej i cyfrowej.
Liczby podane w niniejszym dokumencie opierają się na konkluzjach Rady Europejskiej z posiedzenia w dniach 17–21 lipca 2020 r. Nie przesądzają one jednak o wyniku toczących się między Parlamentem Europejskim a Radą dyskusji na temat elementów pakietu naprawy gospodarczej – takich jak wieloletnie ramy finansowe, programy sektorowe, ich struktura i pule środków budżetowych – które zostaną zakończone zgodnie z odpowiednimi procedurami przyjmowania.
Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, który ma zostać zasilony kwotą 672,5 mld EUR na dotacje i pożyczki, zapewni państwom członkowskim znaczne dodatkowe środki finansowe, które można będzie wykorzystywać do finansowania wysokiej jakości renowacji budynków. We wniosku Komisji dotyczącym zaleceń dla poszczególnych państw na 2020 r. skupiono się na natychmiastowych działaniach służących łagodzeniu społeczno-gospodarczych skutków pandemii, uznając renowację budynków za jeden z kluczowych priorytetów krótkoterminowych. Komisja zaproponowała ponadto uruchomienie europejskiej inicjatywy przewodniej „Renowacja”, zdecydowanie zachęcając państwa członkowskie do uznania renowacji budynków za jeden z najważniejszych priorytetów w krajowych planach odbudowy i odporności, które przygotują w oparciu o krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu oraz długoterminowe strategie renowacji, aby uzyskać dostęp do finansowania z tego instrumentu, a także zalecenia dla poszczególnych państw. Zarówno krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu, jak i długoterminowe strategie renowacji 1 są kluczowymi narzędziami strategii i planowania, służącymi ukierunkowaniu funduszy na renowację budynków na realizację odpowiednich priorytetów, uwzględniających potrzeby krajowe. Wytyczne dotyczące Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, przedstawione państwom członkowskim we wrześniu 2020 r., zawierają szczegółowy komponent dotyczący inicjatywy „Fala renowacji”, a państwa członkowskie zachęca się do uwzględnienia i wykorzystania go w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności. Inwestycje i reformy o dużym potencjale szybkiego zwiększenia skali inwestycji w renowację budynków oraz lewarowania publicznego i prywatnego finansowania, ze szczególnym uwzględnieniem mieszkań socjalnych i przystępnych cenowo, są szczególnie istotne dla osiągnięcia celu Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, tj. transformacji ekologicznej (zmniejszenia zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych, tworzenia miejsc pracy i pobudzania wzrostu gospodarczego oraz rozwijania odporności społecznej).
Różne rodzaje reform i inwestycji, które państwa członkowskie będą mogły wspierać z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Poniżej przedstawiono kilka przykładów, opartych na wsparciu inwestycyjnym z funduszy spójności i projektów programu „Horyzont 2020”.
Powielanie instrumentu pomocy przy opracowywaniu projektów (model ELENA) na szczeblu krajowym w celu wstępnej koncentracji inwestycji oraz przygotowania zagregowanej listy solidnych projektów inwestycyjnych: we Francji w ramach kilku programów regionalnych proponuje się obecnie zintegrowane usługi w zakresie renowacji budynków mieszkalnych dla właścicieli, obejmujące finansowanie przez strony trzecie. Dzięki utworzeniu krajowej platformy zasobów i instrumentu refinansującego ORFEE, tj. projekt pomocy przy opracowywaniu projektów, wzmocni ich strukturę finansową i nada impuls działalności, przy czym oczekuje się, że do 2023 r. inwestycje związane z energią wyniosą 45 mln EUR.
Uruchomienie krajowej sieci punktów kompleksowej obsługi na potrzeby renowacji budynków.
Programy inwestycyjne oparte na umowach o poprawę efektywności energetycznej, ukierunkowane na budynki publiczne i mieszkalnictwo socjalne: region Marche we Włoszech utworzył innowacyjny fundusz rewolwingowy (Fundusz Energetyki i Mobilności), łączący dotacje z EFRR, pożyczki uprzywilejowane i finansowanie przez strony trzecie (przedsiębiorstwa usług energetycznych) w ramach umów o poprawę efektywności energetycznej. Oprócz realizacji innych projektów inwestycyjnych, fundusz ten wykorzystano do gruntownej modernizacji sześciu szpitali i domów opieki.
Instrumenty łączone w zakresie renowacji budynków mieszkalnych, łączące pomoc techniczną, dotacje i pożyczki do lewarowania inwestycji prywatnych poprzez eliminowanie kosztów początkowych i stymulowanie popytu.
Programy finansowania o wysokim potencjale zwiększenia skali renowacji budynków/innowacyjnego wdrażania produktów finansowania EE przez banki komercyjne, finansowanie rachunkowe i finansowanie podatkowe: w ramach kilku inicjatyw bada się możliwości powiązania długu zaciągniętego z tytułu inwestycji w poprawę warunków mieszkaniowych z samą nieruchomością, a nie z jej właścicielem, co ułatwiłoby wprowadzenie bardzo długoterminowych instrumentów finansowania. Na przykład w ramach projektu EuroPACE w Hiszpanii testuje się, w jaki sposób można spłacić takie zadłużenie za pomocą podatków od nieruchomości, natomiast w ramach projektu REnOnBill bada się partnerstwa z przedsiębiorstwami użyteczności publicznej w celu wykorzystania rachunków za energię jako źródła spłat. Projekty pilotażowe realizowane są we Włoszech, Hiszpanii i na Litwie.
W perspektywie krótkoterminowej, jako dodatkowe wsparcie finansowe Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego, a także Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym zaproponowano udostępnienie do końca 2023 r. kwoty 47,5 mld EUR z inicjatywy REACT-EU (Wsparcie na rzecz odbudowy służącej spójności oraz terytoriom Europy), finansowanej przez Europejski Instrument na rzecz Odbudowy. Zaproponowano, aby do dalszego rozszerzenia działań w zakresie reagowania kryzysowego i środków naprawczych, które już zaczęto realizować w ramach polityki spójności poprzez inicjatywę inwestycyjną w odpowiedzi na koronawirusa, wykorzystać REACT-EU, rozszerzając jednocześnie jego zakres na inwestycje ekologiczne, cyfrowe i pobudzające wzrost gospodarczy. Jest to dla państw członkowskich i regionów okazja do przeznaczenia dodatkowych środków finansowych na renowację budynków za pośrednictwem odpowiednich programów Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Proponowany wzmocniony Europejski Fundusz Społeczny w większym stopniu przyczyni się do rozwijania umiejętności ekologicznych i cyfrowych potrzebnych do towarzyszenia fali renowacji, ale też pozwoli wzmocnić pozycję mieszkańców, zwłaszcza osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, włączając ich do fali renowacji oraz zapewniając sprawiedliwość i inkluzywność.
W perspektywie średnio- i długoterminowej, przez cały okres 2021–2027, fundusze polityki spójności (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny Plus, Fundusz Spójności) o proponowanym budżecie 330 mld EUR pozostaną ważnym źródłem finansowania przez UE bezpośrednich inwestycji w efektywność energetyczną i zasobooszczędność budynków oraz ich renowację, w tym w ich aspekt rozwoju kapitału ludzkiego, w celu poprawy charakterystyki energetycznej budynków. Celem polityki spójności jest pomoc w korygowaniu największych dysproporcji regionalnych oraz wzmacnianie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w Unii. W tym kontekście fundusze polityki spójności będą wspierać niezbędne inwestycje związane z celami Europejskiego Zielonego Ładu, w tym w efektywność energetyczną i zasobooszczędność, np. w sektorze budowlanym 2 . Przyczynią się one w znacznym stopniu do osiągnięcia ogólnego celu, jakim jest przeznaczanie 30 % środków na wydatki związane ze zmianą klimatu. Jeśli chodzi o obszary wiejskie, do zwiększenia efektywności energetycznej i produkcji energii ze źródeł odnawialnych można wykorzystywać środki z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).
Proponowany mechanizm sprawiedliwej transformacji ma zmniejszyć społeczne i gospodarcze koszty przejścia na neutralność klimatyczną, skupiając się na terytoriach, gałęziach przemysłu i pracownikach, którzy zmagać się będą z największymi wyzwaniami związanymi z transformacją. Inwestycje w efektywność energetyczną i gospodarkę o obiegu zamkniętym należą do działań kwalifikowalnych w ramach pierwszego filaru Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, którego proponowany przydział wynosi 17,5 mld EUR. Wybierane będą wyłącznie projekty z obszarów wymienionych w terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji. Drugi filar mechanizmu sprawiedliwej transformacji obejmuje Program na rzecz Sprawiedliwej Transformacji InvestEU, który ma zostać wdrożony we wszystkich segmentach polityki InvestEU. Komisja zaproponowała również trzeci filar mechanizmu sprawiedliwej transformacji – instrument pożyczkowy na rzecz wsparcia podmiotów sektora publicznego poprzez łączenie dotacji z budżetu UE z pożyczkami. Terytorialne plany sprawiedliwej transformacji będą centralnym elementem mechanizmu sprawiedliwej transformacji, w tym w zakresie identyfikacji kwalifikujących się terytoriów.
Finansowanie UE obejmie również fundusz modernizacyjny, ustanowiony na mocy dyrektywy w sprawie ETS 3 , o wartości około 14 mld EUR 4 , udostępniony 10 mniej zamożnym państwom członkowskim na wspieranie inwestycji w modernizację ich systemów energetycznych i poprawę efektywności energetycznej. Inwestycje w efektywność energetyczną budynków, w tym termomodernizację budynków oraz w modernizację sieci ciepłowniczych, włączono do obszarów priorytetowych, na które przeznaczone zostanie co najmniej 70 % zasobów funduszy. Fundusz modernizacyjny będzie działał pod nadzorem państw członkowskich, które same wybiorą inwestycje zasługujące na wsparcie. Kwalifikowalne są zarówno indywidualne inwestycje, jak i programy renowacji budynków.
Państwa członkowskie mogą wspierać w ramach funduszy spójności, w tym REACT-EU, różne rodzaje inwestycji i programów. Poniżej przedstawiono kilka przykładów wsparcia inwestycji z funduszy polityki spójności.
Renowacja budynków publicznych z wykorzystaniem funduszy polityki spójności: Chorwacja wsparła za pomocą EFRR renowację 257 000 m² i 69 budynków publicznych, w szczególności szpitali i przedszkoli, co powinno pozwolić zaoszczędzić rocznie 70 GWh.
Zrównoważona renowacja mieszkań socjalnych: we włoskich regionach Piemont i Kalabria uruchomiono niedawno kilka programów finansowania zrównoważonej renowacji budynków publicznych, m.in. mieszkań socjalnych. Programy finansowane z funduszy strukturalnych, o łącznej wartości ponad 100 mln EUR, były ukierunkowane na instytucje administracji publicznej. Na podstawie tych programów certyfikowano ponad 300 budynków, a ponad 1 000 specjalistów przeszkolono w zakresie stosowania koncepcji zrównoważonej renowacji, która w przyszłości zostanie rozszerzona o podejście uwzględniające cykl życia.
2. Proponowany budżet UE na zwiększenie efektu dźwigni inwestycji prywatnych na znacznie większą skalę
Proponowany program InvestEU będzie funkcjonował jako jednolity unijny mechanizm wspierania inwestycji prywatnych, zastępujący wszystkie istniejące centralnie zarządzane instrumenty finansowe. Celem tego uzupełnionego gwarancją UE programu będzie pomoc w odblokowywaniu niezbędnego finansowania prywatnego, w tym na renowację budynków w Europie, głównie za pośrednictwem proponowanego segmentu dotyczącego zrównoważonej infrastruktury. Proponowana kwota przydziału na program InvestEU to 9,1 mld EUR. Będzie go można wykorzystywać na wspieranie finansowania dłużnego i kapitałowego renowacji budynków, w tym za pomocą opracowywanych obecnie, specjalnych produktów finansowych przeznaczonych na renowację budynków w sektorze mieszkaniowym, ze szczególnym uwzględnieniem mieszkań socjalnych i przystępnych cenowo, budynków publicznych, szkół i szpitali, MŚP oraz do wspierania przedsiębiorstw usług energetycznych.
Proponowany program InvestEU bazuje na sukcesie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS), który do lipca 2020 r. uruchomił inwestycje o wartości ok. 524,4 mld EUR. Ok. 16 % tych inwestycji (ok. 84 mld EUR) zrealizowano w sektorze energetycznym. W szczególności wiele projektów dotyczących efektywności energetycznej budynków sfinansowano w Niemczech, we Francji i w Finlandii.
SEM Energies POSIT-IF Ile de France i SPEE Hauts-de-France to dwa pierwsze (i najlepsze) punkty kompleksowej obsługi budownictwa mieszkaniowego we Francji, które wykorzystują finansowanie przez strony trzecie. SEM Ile de France zaoferował gruntowną renowację ponad 2 000 jednostek w kondominiach w regionie Ile de France i stworzył 500 miejsc pracy, wykorzystując fundusze PDA w kwocie 1,5 mln EUR uzupełnione środkami finansowymi EFIS w wysokości 100 mln EUR, aby umożliwić SEM Energies bezpośrednie oferowanie finansowania właścicielom w celu przezwyciężenia podstawowej bariery rynkowej, polegającej na braku oferty banku komercyjnego. Wyniki SPEE za lata 2014–2018 to 1 500 domów poddanych renowacji i ponad 400 miejsc pracy utworzonych lub utrzymanych dzięki inwestycjom w wysokości 38 mln euro uruchomionym poprzez europejskie wsparcie z funduszy strukturalnych i ELENA w kwocie 2 mln EUR.
Kilka dużych energooszczędnych budynków z Niemiec otrzymało wsparcie inwestycyjne na energooszczędną modernizację budynków mieszkalnych i budowę budynków o niemal zerowym zużyciu energii.
Francja pracuje nad upowszechnianiem uwzględniania koncepcji cyklu życia opracowanej wraz z systemem E+C-, opartym o ocenę emisji dwutlenku węgla w całym cyklu życia, która ma być w przyszłości włączona do przepisów budowlanych. Na wsparcie sektora mieszkalnictwa socjalnego przy budowie mieszkań certyfikowanych znakiem E+C- przeznaczono 20 mln EUR finansowania krajowego. Finansowanie to jest uzależnione od efektywności energetycznej projektu. Podobnie Paryż i region Ile-de-France zachęcają do realizacji projektów budowlanych, które posiadają „certyfikat BBCA” (znak jakości oparty na oznakowaniu E+C-).
Inicjatywa „Inteligentne finansowanie inteligentnych budynków” pobudziła finansowanie renowacji budynków, promując łączenie instrumentu gwarancyjnego z dotacjami i pomocą techniczną. Zwiększono środki dostępne na pomoc przy opracowywaniu projektów i promowano wykorzystanie umów o poprawę efektywności energetycznej oraz tworzenie punktów kompleksowej obsługi na potrzeby renowacji budynków. Inicjatywa przyczyniła się do skuteczniejszego wykorzystywania funduszy publicznych, zmniejszenia postrzeganego ryzyka związanego z inwestycjami w efektywność energetyczną i promowania łączenia projektów. Wnioski wyciągnięte z tej inicjatywy są uwzględniane przy opracowywaniu specjalnych produktów finansowych uzupełnianych gwarancjami UE i promujących inwestycje w efektywność energetyczną w ramach InvestEU.
Na przykład jako pierwszy projekt pilotażowy mający na celu ustanowienie i wdrożenie instrumentu portfela gwarancyjnego pierwszej straty w celu zwiększenia finansowania projektów w zakresie efektywności energetycznej i energii odnawialnej zarówno dla gospodarstw domowych, jak i przedsiębiorstw, uruchomiono współfinansowany przez EFRR fundusz funduszy Efektywności Energetycznej i Energii Odnawialnej dla Malty.
Bardzo dobrym przykładem instrumentu, który zmniejszył ryzyko inwestycji w efektywność energetyczną, w tym w odniesieniu do budynków (np. w Czechach, Hiszpanii i Portugalii), jest instrument finansowania prywatnego na rzecz efektywności energetycznej (PF4EE), łączący pożyczki EBI dla banków prywatnych z gwarancjami i pomocą techniczną, który zaproponowano włączyć do InvestEU w celu uruchomienia inwestycji o wartości 650 mln EUR.
W Hiszpanii instrument PF4EE został uruchomiony w 2016 r. i jest zarządzany przez Banco Santander, który stworzył produkt pożyczkowy „Préstamo BEI Eficiencia Energética”, zabezpieczany z PF4EE. Dzięki temu produktowi pożyczkowemu klienci mogą za pomocą prostych procedur uzyskać dostęp do finansowania projektów w zakresie efektywności energetycznej z preferencyjnym oprocentowaniem.
W Polsce instrument PF4EE został uruchomiony w 2019 r. i jest zarządzany przez BNP Paribas Bank Polska SA, który utworzył produkt pożyczkowy na renowację budynków wielorodzinnych: mechanizm finansowania efektywności energetycznej budynków mieszkalnych (EEFFRB). Składa się on z pakietu różnych usług, w tym pomocy technicznej (tj. audytów energetycznych, doradztwa i konsultacji energetycznych) z ELENA, pożyczek BNP zabezpieczanych z PF4EE oraz dotacji inwestycyjnych udzielanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego (krajowy bank prorozwojowy).
Europejski Fundusz na rzecz Efektywności Energetycznej (z proponowanym kapitałem założycielskim w wysokości 140 mln EUR) to specjalny unijny instrument finansowy na rzecz efektywności energetycznej, zapewniający finansowanie rynkowe projektów sektora publicznego, w tym renowacji budynków publicznych, oraz mieszkań socjalnych będących własnością podmiotów sektora publicznego.
W 2017 r. zakończono modernizację energetyczną włoskiego szpitala uniwersyteckiego S. Orsola-Malpighi. EFEE zapewnił szpitalowi uniwersyteckiemu projekt i instrument obligacji VAT w wysokości 31,8 mln EUR w 2013 r. na sfinansowanie modernizacji całego systemu produkcji i dystrybucji płynów. Obejmowała ona budowę własnej instalacji trójgeneracyjnej z siecią ciepłowniczą i chłodniczą.
Instrumenty gwarancyjne łączone z pomocą techniczną, pożyczkami i, w razie potrzeby, dotacjami, mogą być bardzo skuteczną kombinacją wsparcia publicznego, zdolną umożliwić bankom komercyjnym i innym instytucjom finansowym zwiększenie finansowania na rzecz efektywności energetycznej i renowacji budynków.
Jeśli chodzi o fundusze UE udostępniane państwom członkowskim, mogą one opracowywać systemy wsparcia inspirowane wspomnianymi wyżej inicjatywami, aby przyciągać kapitał prywatny i zwiększać efekt dźwigni oraz wpływ wykorzystywanych środków publicznych.
Fundusze polityki spójności można wykorzystywać również do mobilizacji inwestycji prywatnych. W latach 2014–2020 jako dźwignię finansową w formie instrumentów finansowych wykorzystano 1,7 mld EUR, również w połączeniu z dotacjami.
W latach 2014–2020 na Litwie 200 mln EUR z EFRR przeznaczono na instrument finansowy JESSICA II, ukierunkowany na inwestycje w zakresie modernizacji budynków pod kątem efektywności energetycznej w budownictwie mieszkaniowym, ze szczególnym uwzględnieniem stowarzyszeń właścicieli mieszkań w budynkach wielomieszkaniowych. Łączy on wsparcie zwrotne z dotacjami na spłatę odsetek i dotacjami na wsparcie techniczne, finansowanymi również z EFRR. Dotacje z budżetu państwa mogą w pełni rekompensować spłatę kapitału pożyczkowego i odsetek osobom fizycznym o niższych dochodach.
3. Proponowany budżet UE na wsparcie badań naukowych i innowacji w zakresie renowacji budynków
Proponowany program „Horyzont Europa” posłuży wspieraniu projektów badawczo-innowacyjnych dotyczących zrównoważonych budynków, kontynuując sukces wsparcia udzielonego w ramach programu „Horyzont 2020”. Na przykład proponowane partnerstwo publiczno-prywatne na rzecz ukierunkowanego na ludzi, zrównoważonego środowiska zbudowanego (Built4People) opracowano, aby zrzeszyć wszystkie odpowiednie podmioty z całego łańcucha wartości budynków i budownictwa na potrzeby opracowania całościowych innowacji na rzecz przekształcenia środowiska zbudowanego w kierunku zrównoważonego rozwoju, z uwzględnieniem specyfiki obiektów dziedzictwa kulturowego.
Partnerstwo to jest naturalną kontynuacją i rozszerzeniem zakresu partnerstwa publiczno-prywatnego na rzecz energooszczędnych budynków (EeB PPP) ustanowionego w ramach 7PR i kontynuowanego w ramach programu „Horyzont 2020”. Dzięki realizacji ponad 174 projektów finansowanych przez UE w ramach partnerstwa opracowano szereg innowacji w zakresie budynków i technologii budowlanych, materiałów zaawansowanych, charakterystyki energetycznej budynków oraz procesów budowlanych i renowacyjnych, w tym dzięki uprzemysłowieniu gruntownej renowacji. EeB PPP udostępniło 184,4 mln EUR z programu „Bezpieczna, ekologiczna i efektywna energia” i 365,5 mln EUR z programu NMBP. Wiele wyników badań naukowych i innowacji można łatwo przełożyć na rozwiązania nadające się do wprowadzenia na rynek, mające zastosowanie do fali renowacji.
Zaproszenie do składania wniosków w ramach Europejskiego Zielonego Ładu 5 , stanowiące część programu „Horyzont 2020” i dysponujące budżetem w wysokości 1 mld euro, pozwoli wspierać zastosowania pilotażowe, projekty demonstracyjne i innowacyjne produkty, a także zarządzanie, łańcuch wartości i innowacje społeczne. Jego celem jest osiągnięcie dzięki mobilizacji badań naukowych i innowacji konkretnych i wymiernych rezultatów w krótkim czasie, aby umożliwić ekologiczną i sprawiedliwą transformację. Zaproszenie obejmuje segment dotyczący budynków energooszczędnych i zasobooszczędnych, w ramach którego badane będą projektowanie i budowa nowych budynków oraz modernizacja istniejących. Aby zmniejszyć ubóstwo energetyczne i zapewnić sprawiedliwą transformację, szczególna uwaga poświęcona zostanie mieszkalnictwu socjalnemu, szpitalom i szkołom. Zaproszenie obejmuje również segment o nazwie „W kierunku miast neutralnych pod względem klimatu i innowacyjnych społecznie”, którego celem jest szybkie wdrożenie na szeroką skalę systemowych i zintegrowanych działań w dziedzinie klimatu na poziomie miast lub osiedli, aby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2030 r., wspierając nadchodzącą misję „Inteligentne miasta neutralne dla klimatu”. Kolejny segment jest ukierunkowany na projekty demonstracyjne dotyczące rozwiązań systemowych na rzecz terytorialnego rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym, w których istotną rolę odgrywa środowisko zbudowane.
Proponowane zaproszenia do składania wniosków w edycji „Inteligentne miasta”
Proponowane zaproszenie do składania wniosków w edycji „Inteligentne miasta” w ramach misji „Inteligentne miasta neutralne dla klimatu” 6 programu „Horyzont Europa” będzie wspierać i prezentować 100 europejskich miast w trakcie ich systemowej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej do 2030 r., skupiając wszystkie podmioty w wielopoziomowym i współkreatywnym procesie, który ma zostać sformalizowany w ramach umowy w sprawie miast neutralnych dla klimatu. Grupa ekspertów wysokiego szczebla doradzająca Komisji w definiowaniu misji skupiła się w szczególności na miejskich zasobach budowlanych, jako jednym z głównych czynników wpływających na neutralność klimatyczną miast, określając obszary i działania istotne dla fali renowacji. Podejście oparte na misji zainspiruje inne europejskie miasta do dążenia do pełnej neutralności klimatycznej w Europie, przyczyniając się do realizacji celów Zielonego Ładu na 2050 r.
Fundusz innowacyjny unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji to jeden z największych na świecie programów finansowania demonstracji innowacyjnych technologii niskoemisyjnych w energochłonnych gałęziach przemysłu, energii odnawialnej, magazynowania energii oraz wychwytywania i składowania dwutlenku węgla. Fundusz wspiera wysoce innowacyjne technologie, które mogą przynieść znaczne ograniczenia emisji, na przykład w dziedzinie produktów zastępczych i niskoemisyjnego projektowania w budownictwie, tworząc więzi między nowymi produktami a rynkiem renowacji.
Wykorzystywanie prefabrykowanych systemów do modernizacji budynków pod kątem efektywności energetycznej umożliwia ograniczenie prac realizowanych na miejscu, minimalizację zużycia surowców oraz zwiększenie efektywności energetycznej i zasobooszczędności w sektorze budowlanym. Projekty w ramach programu „Horyzont 2020” finansowane przez EeB PPP osiągnęły bardzo dobre wyniki dzięki uprzemysłowieniu gruntownych renowacji przy niewielkiej inwazyjności, skróceniu czasu o 30 %, zwrotowi z inwestycji < 10 lat i ograniczeniu kosztów > 15 %. Na przykład w ramach projektu BERTIM opracowano moduły prefabrykowane z drewna i całościowe metody gruntownej renowacji. Opracowano również narzędzie komputerowe (RenoBIM), które umożliwia skrócenie czasu prac renowacyjnych i zwiększenie efektywności procesu renowacji dzięki indywidualizacji produkcji masowej, począwszy od gromadzenia danych po projektowanie, produkcję i instalację.
Projekt inteligentnego miasta MAKING-CITY jest zakrojonym na szeroką skalę projektem demonstracyjnym, mającym na celu opracowanie nowych zintegrowanych strategii transformacji miejskich systemów energetycznych w celu tworzenia miast niskoemisyjnych, przy czym podstawę ścieżki transformacji energetyki miejskiej stanowi podejście oparte na osiedlach o dodatnim bilansie energetycznym. Projekt będzie w dużym stopniu koncentrował się na wykazaniu realnego potencjału koncepcji osiedli o dodatnim bilansie energetycznym, jako podstawy wysoce wydajnej i zrównoważonej metody osiągania postępów wykraczających poza obecne plany działania w zakresie transformacji obszarów miejskich.
4. Budżet UE na usuwanie barier rynkowych utrudniających renowację budynków
Proponowany program LIFE na lata 2021–2027 obejmie cztery podprogramy, z których kilka ma duże znaczenie dla sektora budowlanego i renowacji. Proponowany podprogram LIFE „Przejście na czystą energię”, na który zaproponowano łączną pulę środków budżetowych w wysokości 1 mld EUR, zapewni państwom członkowskim i regionom wsparcie dostosowane do ich potrzeb, pozwalając w sposób całościowy zająć się konkretnymi, zidentyfikowanymi na ich terytoriach barierami w zakresie renowacji.
Projekty promujące zastosowania rynkowe są obecnie finansowane w drodze zaproszeń do składania wniosków dotyczących efektywności energetycznej w ramach programu „Horyzont 2020” i będą kontynuowane w ramach podprogramu LIFE „Przejście na czystą energię”. Służą one usuwaniu barier rynkowych utrudniających renowację budynków, na przykład poprzez usuwanie przeszkód strukturalnych lub organizacyjnych, ustanawianie korzystnych ram wspomagających i budowanie zdolności podmiotów publicznych i prywatnych.
Ponadto na potrzeby wspierania innowacyjnych podejść do postępów w zakresie wpływu cyklu życia i efektywności materiałowej w środowisku zbudowanym dostępny będzie proponowany podprogram LIFE „Gospodarka o obiegu zamkniętym i jakość życia”, z proponowaną pulą środków w wysokości 1,35 mld EUR.
Zachęca się państwa członkowskie, aby przygotowując krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności określiły priorytety w zakresie reform, które mogą skutecznie wyeliminować istniejące bariery utrudniające renowację budynków 7 , oraz rozważyły przeznaczenie na te reformy niezbędnych środków finansowych. Do eliminowania przeszkód strukturalnych lub organizacyjnych oraz tworzenia korzystnych warunków do renowacji budynków można również wykorzystywać fundusze polityki spójności.
|
Projekt BIMplement dotyczy szkolenia w zakresie modelowania informacji o budynku (ang. Building Information Modelling) na placach budowy. Jego celem jest poprawa jakości budowy i renowacji budynków o niemal zerowym zużyciu energii dzięki wykorzystaniu modelowania informacji o budynku jako uniwersalnego nośnika informacji i czynnika ułatwiającego proces uczenia się przy projektach i na podstawie porównywania projektów. W ramach BIMplement opracowano ramy kwalifikacji uzupełnione o modelowanie informacji o budynku, które opisują kompetencje, umiejętności i wiedzę potrzebne do połączenia dostępnej wiedzy z modelem BIM, procesem budowy i zaangażowanymi podmiotami. Wyniki zostaną zastosowane w 50 lokalizacjach doświadczalnych, gdzie szkolenia zostaną przetestowane w praktyce. W ramach obecnej edycji projektu „LifeforLLL(s)” programu LIFE w ośmiu państwach funkcjonują współpracujące z rządami i zainteresowanymi podmiotami z branży rady ds. ekologicznego budownictwa, badające, w jaki sposób kluczowe wskaźniki dotyczące emisji dwutlenku węgla w całym cyklu życia, obiegu zamkniętego i jakości powietrza w pomieszczeniach można stosować w praktyce w skali całej Europy. Chodzi o stworzenie infrastruktury niezbędnej do szerokiego uwzględniania ogólnounijnych ram dotyczących zrównoważonych budynków pod nazwą Level(s). Projekt polega na analizie, w jaki sposób wiodące europejskie systemy certyfikacji ekologicznej budynków można dostosować do tych ram, i uzyskaniu bardziej porównywalnych danych na temat efektywności środowiskowej budynków. Wspiera on ponadto zamówienia publiczne poprzez współpracę z miastami i organami publicznymi przy dostosowywaniu wskaźników dotyczących emisji dwutlenku węgla w całym cyklu życia, obiegu zamkniętego i jakości powietrza w pomieszczeniach do standardów zamówień publicznych oraz obejmuje szkolenia dla organów publicznych i producentów produktów. W związku z finansowanym w ramach programu „Horyzont 2020” projektem BUILD UPON, realizowanym przez rady ds. ekologicznych budynków, zaangażowano zainteresowane strony, tworząc masę krytyczną i pomagając im w opracowaniu i wdrożeniu długoterminowej krajowej strategii renowacji w 13 krajach. W celu poprawy zrozumienia u zainteresowanych stron utworzono „RenoWiki” oraz zorganizowano dialog i wymianę w ramach ich społeczności dzięki warsztatom na szczeblu lokalnym, krajowym i unijnym, w których udział wzięło ponad 3 300 najważniejszych podmiotów branży. Warsztaty zaowocowały też zestawem zaleceń dla rządów, które nazwano „RENOMMandments”. Projekt BeREEL, finansowany w ramach programu LIFE jako strategiczny projekt zintegrowany, wspierał rozwój długoterminowej strategii renowacji mieszkań Regionu Flamandzkiego w Belgii. |
5. Proponowany budżet UE na finansowanie usług wsparcia technicznego i centrów doradczych
Pomoc techniczna ma ogromne znaczenie dla powodzenia fali renowacji, ponieważ pomaga realizującym podmiotom grupować mniejsze projekty, wspierając prywatnych i publicznych pośredników w realizacji lub ułatwianiu inwestycji oraz pokrywać koszty personelu przy tworzeniu w terenie komórek rozwoju projektów.
Zaproponowano kontynuację w latach 2021–2027 instrumentu europejskiego wsparcia energetyki na poziomie lokalnym (ELENA), finansowanego obecnie z programu „Horyzont 2020” w ramach Centrum Doradztwa InvestEU. Na okres 2014–2020 na instrument ten przeznaczono łączną kwotę 282 mln EUR (w tym dodatkowe 97 mln EUR na wsparcie finansowania renowacji budynków w sektorze mieszkaniowym 8 , w szczególności w sektorze mieszkalnictwa socjalnego). Instrument ELENA, będący wspólną inicjatywą Komisji i EBI, zapewnia pomoc przy opracowywaniu projektów w formie dotacji dla beneficjentów końcowych przy przygotowaniu dużych projektów inwestycyjnych w zakresie efektywności energetycznej, zintegrowanej energii ze źródeł odnawialnych i zrównoważonego transportu w miastach. Uzupełnieniem instrumentu ELENA są zaproszenia do składania wniosków w ramach programu PDA, służące wspieraniu mniejszych projektów i zarządzane przez EASME.
Wspierany przez przedsiębiorstwa usług energetycznych duży program inwestycyjny w Lublanie (Słowenia) na rzecz modernizacji energetycznej budynków publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem przedszkoli. W tym przypadku pomoc techniczna w wysokości 1 mln EUR pozwoliła uruchomić inwestycje o wartości 49 mln EUR.
Innym przykładem jest wdrożenie planu działania na rzecz zrównoważonej energii hrabstwa Tipperary w Irlandii, przy którym pomoc z inicjatywy ELENA posłużyła likwidacji barier w finansowaniu dużej liczby projektów EE, pokrywając koszty studiów wykonalności, audytów energetycznych, opracowania uzasadnień biznesowych i zamówień publicznych. Działania ukierunkowano na domy prywatne, budynki publiczne i budynki usługowe.
Celem projektu PDA PRODESA jest uruchomienie inwestycji o wartości około 20 mln EUR w zrównoważoną energię w budynkach publicznych i oświetlenie w siedmiu gminach obszaru metropolitalnego Aten. Po raz pierwszy w Grecji zastosowane zostanie podejście łączone (łączące również gminy), któremu towarzyszyć będzie korzystanie z zestawu dopasowanych rozwiązań finansowych. Łączenie rozdrobnionych projektów gminnych pozwoli osiągnąć odpowiednią skalę pod kątem finansowania, rozsądne okresy zwrotu i dywersyfikację ryzyka, natomiast łączenie zasobów pozwoli zoptymalizować wyniki finansowe, a także zwiększyć wkład sektora prywatnego (w szczególności przedsiębiorstw usług energetycznych).
Proponowany instrument wsparcia technicznego może pomóc państwom członkowskim, na ich wniosek, w projektowaniu, opracowywaniu i wdrażaniu reform w zakresie renowacji budynków, również w kontekście Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Obejmuje to wsparcie techniczne:
·ukierunkowanych reform służących zwiększeniu skali inwestycji w renowację budynków, w tym prywatnych domów i budynków publicznych, takich jak szpitale i szkoły. Wsparcie techniczne może między innymi promować skuteczne wykorzystanie innowacyjnych instrumentów finansowania, usprawniać procesy zarządzania i dostępność danych dotyczących budynków publicznych, zapewniać obywatelom zainteresowanym renowacją własnego domu łatwy dostęp do informacji, a także wspierać wdrażanie technologii cyfrowych w sektorze budowlanym;
·opracowywania i wdrażania solidnych długoterminowych strategii renowacji lub planów działania, w tym poprzez opracowanie konkretnych strategii politycznych i programów, które zapewnią inwestorom, organom publicznym i obywatelom pewność i jasność odnośnie do kierunku przyszłych działań;
·poprawy zdolności organów administracji publicznej zaangażowanych w renowację budynków, na przykład poprzez wypracowanie dobrej koordynacji między organami publicznymi a partnerstwami publiczno-prywatnymi na różnych szczeblach, w tym poprzez przegląd przydzielonych obowiązków, oraz wzmocnienie zarządzania zasobami ludzkimi, aby umożliwić administracji publicznej zdobycie niezbędnych umiejętności w tej dziedzinie;
·zwiększania zdolności stowarzyszeń budownictwa socjalnego, spółdzielni mieszkaniowych i organizacji zwiększających przystępność cenową poprzez udział właścicieli i mieszkańców w projektach renowacyjnych i mieszkaniowych, takich jak spółdzielnie mieszkaniowe i energetyczne, zwłaszcza w regionach, gdzie są one słabiej rozwinięte;
·przygotowania i wdrożenia reform, które mają zostać zrealizowane w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, oraz stymulowania inwestycji w renowację, niezbędnych do osiągnięcia trwałego ożywienia gospodarczego.
Na wsparcie techniczne związane z efektywnością energetyczną państwa członkowskie i regiony mogą również wykorzystywać fundusze polityki spójności, które mogą być udostępniane w formie oddzielnej dotacji lub jako część operacji z tytułu instrumentu finansowego.
Państwa członkowskie miały obowiązek zgłoszenia swych długoterminowych strategii renowacji do dnia 10 marca 2020 r. Dotychczas (do dnia 14 października 2020 r.) kompletne długoterminowe strategie renowacji zgłosiło 12 państw członkowskich (AT, CY, CZ, DE, DK, EE, ES, FR, FI, LU, NL, SE). Belgia zgłosiła dwie częściowe strategie (miasta stołecznego Brukseli i Flandrii).
W okresie budżetowym 2014–2020 fundusze polityki spójności stanowiły największe źródło finansowania przez UE bezpośredniego wsparcia na rzecz efektywności energetycznej budynków, przy czym w całym tym okresie na inwestycje w efektywność energetyczną budynków publicznych i mieszkalnych przeznaczono około 14 mld EUR.
Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w Unii oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:02003L0087-20180408
W zależności od opłaty za emisję dwutlenku węgla.
https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/portal/screen/opportunities/topic-search;freeTextSearchKeyword=;typeCodes=1;statusCodes=31094501,31094502,31094503;programCode=H2020;programDivisionCode=null;focusAreaCode=null;crossCuttingPriorityCode=null;callCode=H2020-LC-GD-2020;sortQuery=submissionStatus;orderBy=asc;onlyTenders=false;topicListKey=topicSearchTablePageState
https://ec.europa.eu/info/horizon-europe-next-research-and-innovation-framework-programme/missions-horizon-europe/climate-neutral-and-smart-cities_en
17 września 2020 r. Komisja przyjęła wytyczne dla państw członkowskich, dotyczące planów odbudowy i zwiększania odporności, przedstawiające reformy i inwestycje związane z transformacją ekologiczną i cyfrową, w tym renowacją budynków (SWD(2020) 205).
Sprawozdanie dostępne pod adresem: https://ec.europa.eu/info/horizon-europe-next-research-and-innovation-framework-programme/mission-area-climate-neutral-and-smart-cities_en