52020DC0526

(4)Kilka państw członkowskich ogłosiło stan nadzwyczajny lub wprowadziło środki nadzwyczajne. Wszelkie tego typu środki powinny być wprowadzane pod warunkiem, że są ściśle proporcjonalne, konieczne, ograniczone w czasie i zgodne ze standardami europejskimi i międzynarodowymi. Powinny one podlegać nadzorowi demokratycznemu i niezależnej kontroli sądowej.

(5)W dniu 20 marca 2020 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie uruchomienia ogólnej klauzuli korekcyjnej w ramach paktu stabilności i wzrostu 5 . Klauzula, jak określono w art. 5 ust. 1, art. 6 ust. 3, art. 9 ust. 1 i art. 10 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 1466/97 oraz w art. 3 ust. 5 i art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1467/97, ułatwia koordynację polityk budżetowych w czasie poważnego pogorszenia koniunktury gospodarczej. W swoim komunikacie Komisja przedstawiła Radzie opinię, że biorąc pod uwagę przewidywane poważne pogorszenie koniunktury gospodarczej w wyniku pandemii COVID-19, obecna sytuacja pozwala na uruchomienie klauzuli. W dniu 23 marca 2020 r. ministrowie finansów państw członkowskich zgodzili się z oceną Komisji. Uruchomienie ogólnej klauzuli korekcyjnej pozwala na czasowe odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego, pod warunkiem, że nie zagraża to stabilności finansów publicznych w średnim okresie. W przypadku części naprawczej Rada może również zdecydować, na podstawie zalecenia Komisji, o przyjęciu zmienionego kursu polityki budżetowej. Ogólna klauzula korekcyjna nie zawiesza procedur paktu stabilności i wzrostu. Pozwala ona państwom członkowskim na odstąpienie od wymogów budżetowych, które miałyby zastosowanie w normalnych warunkach, a jednocześnie umożliwia Komisji i Radzie wprowadzenie niezbędnych środków koordynacji polityki w ramach paktu.

(6)Potrzebne są stałe działania, aby ograniczać i kontrolować rozprzestrzenianie się pandemii, wzmocnić odporność krajowych systemów ochrony zdrowia, złagodzić skutki społeczno-ekonomiczne za pomocą środków wspierających przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe oraz aby zapewnić odpowiednie warunki bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy w celu wznowienia aktywności gospodarczej. Unia powinna w pełni wykorzystywać dostępne jej narzędzia, aby wspierać wysiłki państw członkowskich w tym zakresie. Jednocześnie państwa członkowskie i Unia powinny wspólnie przygotowywać środki konieczne do przywrócenia normalnego funkcjonowania naszych społeczeństw i gospodarek oraz zrównoważonego wzrostu gospodarczego, uwzględniając między innymi transformację ekologiczną i cyfrową oraz wyciągając wnioski z kryzysu.

(7)Kryzys związany z COVID-19 unaocznił elastyczność, jaką zapewnia jednolity rynek, umożliwiając dostosowanie się do nadzwyczajnych sytuacji. Aby jednak zapewnić szybkie i sprawne przejście do etapu odbudowy gospodarki oraz przywrócenia swobodnego przepływu towarów, usług i pracowników, należy znieść nadzwyczajne środki utrudniające normalne funkcjonowanie jednolitego rynku, gdy tylko przestaną one być konieczne. Obecny kryzys pokazał, że sektor ochrony zdrowia musi dysponować planami gotowości na wypadek sytuacji kryzysowej, które powinny w szczególności obejmować ulepszone strategie zakupów, zdywersyfikowane łańcuchy dostaw oraz rezerwy strategiczne podstawowych produktów i materiałów. Są to kluczowe elementy konieczne do opracowania szerzej zakrojonych planów gotowości na wypadek sytuacji kryzysowej.

(8)Prawodawca Unii już znowelizował odpowiednie ramy legislacyjne 6 , aby umożliwić państwom członkowskim uruchomienie wszystkich niewykorzystanych zasobów z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w celu przeciwdziałania nadzwyczajnym skutkom pandemii COVID-19. Zmiany te zapewnią dodatkową elastyczność oraz uproszczą i usprawnią procedury. Aby zmniejszyć presję na przepływy środków pieniężnych, państwom członkowskim umożliwiono również skorzystanie w roku obrachunkowym 2020–2021 ze stopy dofinansowania z budżetu Unii w wysokości 100 %. Zachęca się Finlandię do pełnego wykorzystania tych możliwości, aby wesprzeć osoby i sektory, które są najbardziej narażone na trudności.

(9)Społeczno-ekonomiczne skutki pandemii najprawdopodobniej będą rozkładać się nierównomiernie w poszczególnych sektorach i regionach ze względu na różne modele specjalizacji. Grozi to pogłębieniem się nierówności w Finlandii. Obecna sytuacja, która grozi również przejściowym zniweczeniem procesu konwergencji między państwami członkowskimi, wymaga ukierunkowanych działań politycznych.

(10)W dniu 30 kwietnia 2020 r. Finlandia przedłożyła krajowy program reform na 2020 r. i program stabilności na 2020 r. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je jednoczesnej ocenie.

(11)Finlandia jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu oraz podlega ustaleniom w zakresie reguły dotyczącej zadłużenia.

(12)W programie stabilności na 2020 r. rząd planuje pogorszenie salda nominalnego z deficytu na poziomie 1,1 % PKB w 2019 r. do deficytu w wysokości 7,2 % PKB w 2020 r. Prognozuje się, że deficyt pogłębi się do 4,0 % PKB w 2021 r. W programie stabilności na 2020 r. przewiduje się, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, po wzroście w 2019 r. do 59,4 % PKB, wzrośnie w 2020 r. do 69,1 %. Na perspektywy makroekonomiczne i budżetowe wpływa duża niepewność spowodowana pandemią COVID-19.

(13)W odpowiedzi na tę pandemię oraz w ramach skoordynowanego unijnego podejścia Finlandia wprowadziła środki budżetowe mające na celu zwiększenie możliwości systemu ochrony zdrowia, powstrzymanie pandemii oraz pomoc tym osobom i sektorom, które zostały szczególnie dotknięte jej skutkami. Zgodnie z programem stabilności na 2020 r. łączna wartość tych środków budżetowych wynosi 1,7 % PKB. Środki te są przeznaczone zarówno na wydatki nadzwyczajne na ochronę zdrowia i porządku publicznego, jak i na wsparcie dla przedsiębiorstw i pracowników. Ponadto Finlandia zapowiedziała środki, które, nie mając bezpośredniego wpływu na budżet, przyczynią się do wsparcia płynności przedsiębiorstw. Wartość tych środków oszacowano w programie stabilności na 2020 r. na 5 % PKB. Środki te obejmują gwarancje kredytowe dla przedsiębiorstw, skierowane głównie do MŚP, oraz specjalne systemy gwarancji dla linii lotniczych Finnair i przedsiębiorstw żeglugowych zapewniających bezpieczeństwo dostaw. Ponadto w Finlandii wprowadzono inne środki zwiększające płynność, niezgłoszone w programie stabilności, w tym odroczenia płatności podatku dochodowego od osób prawnych. Te dodatkowe środki szacuje się na 15 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, środki wprowadzane przez Finlandię są zgodne z wytycznymi określonymi w komunikacie Komisji w sprawie skoordynowanej reakcji gospodarczej na pandemię COVID-19. Pełne wdrożenie tych środków, a następnie zmiana kierunku polityki budżetowej w sposób, który umożliwi osiągnięcie rozważnej średniookresowej sytuacji budżetowej, kiedy pozwolą na to warunki ekonomiczne, przyczyni się do zachowania stabilności finansów publicznych w perspektywie średnioterminowej.

(14)Według prognozy Komisji z wiosny 2020 r. przy założeniu niezmiennego kursu polityki saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych Finlandii w 2020 r. wyniesie -7,4 % PKB, a w 2021 r. osiągnie -3,4 % PKB. Prognozuje się, że wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych osiągnie poziom 69,4 % PKB w 2020 i 69,6 % w 2021 r.

(15)W dniu 20 maja 2020 r. Komisja opublikowała sprawozdanie sporządzone zgodnie z art. 126 ust. 3 Traktatu w związku z prognozowanym przekroczeniem przez Finlandię w 2020 r. progu deficytu wynoszącego 3 % PKB. Ogólnie rzecz biorąc, analiza wskazuje, że kryterium deficytu określone w Traktacie i rozporządzeniu (WE) nr 1467/1997 nie jest spełnione.

(16)W odpowiedzi na kryzys Finlandia podjęła kompleksowe działania w celu wsparcia swojego systemu ochrony zdrowia i gospodarki. Rząd Finlandii przyjął na przykład kilka budżetów korygujących i podjął decyzję o zwiększeniu bezpieczeństwa zatrudnienia dla pracowników, a warunki otrzymywania zasiłków dla bezrobotnych zostały złagodzone. Ułatwiono dostęp do zasiłków dla bezrobotnych dla freelancerów i przedsiębiorców. Środki z zakresu zabezpieczenia społecznego opiewają na kwotę 1,6 mld EUR. Oprócz pożyczek gwarantowanych przez państwo w wysokości 10 mld EUR udostępniono bezpośrednie dotacje na działalność gospodarczą w wysokości 1 mld EUR. Rząd tymczasowo obniżył składkę emerytalną opłacaną przez pracodawcę o 2,6 punktu procentowego i przeznaczył co najmniej 1 mld EUR na gminne pakiety wsparcia. Fiński urząd nadzoru finansowego obniżył wymogi kapitałowe wobec fińskich instytucji kredytowych przez usunięcie bufora ryzyka systemowego oraz dostosowanie wymogów dotyczących konkretnych instytucji kredytowych. Rząd powołał grupę roboczą pod kierownictwem Ministerstwa Finansów i Ministerstwa Spraw Społecznych i Zdrowia, której zadaniem jest przygotowanie fińskiej strategii wyjścia z kryzysu związanego z COVID-19. Na podstawie pierwszego sprawozdania grupy rząd przyjął na początku maja wieloetapowy plan wyjścia z kryzysu. Grupa robocza zaproponuje następnie odpowiednie środki mające złagodzić zdrowotne, społeczne i gospodarcze skutki kryzysu. Członkowie grupy przeprowadzili konsultacje z partnerami społecznymi, gminami, społeczeństwem obywatelskim i organizacjami zajmującymi się ochroną środowiska.

(17)Mimo że Finlandia wykazała ogólną gotowość do radzenia sobie z kryzysem związanym z COVID-19, jej system ochrony zdrowia mógłby być bardziej odporny. Rejony szpitalne musiały przenieść część personelu medycznego w celu leczenia pacjentów zakażonych koronawirusem i odstąpić od wcześniejszych terminów ustawowych w przypadku mniej pilnych świadczeń zdrowotnych. Obecny system usług zdrowotnych świadczonych przez różne podmioty spowodował nierównomierne rozmieszczenie pracowników służby zdrowia w kraju. Rozdrobnienie świadczenia usług oraz nierówny dostęp do usług socjalnych i podstawowej opieki zdrowotnej prawdopodobnie utrzymają się po kryzysie, w szczególności w przypadku bezrobotnych i emerytów, w tym osób niepełnosprawnych. Ze względu na wzrost bezrobocia wynikający z kryzysu związanego z COVID-19 zarówno krótko- jak i średnioterminowe działania w ramach polityki powinny koncentrować się na poprawie równego dostępu do podstawowej opieki zdrowotnej. W perspektywie średnioterminowej ważna jest dalsza realizacja planów w zakresie reform społecznych i reformy w dziedzinie zdrowia, rozpatrywanych przez kolejne rządy Finlandii, zwłaszcza ze względu na to, że przygotowują one Finlandię do daleko idących zmian demograficznych i pomogłyby temu krajowi w utrzymaniu jakości swojego systemu ochrony zdrowia w przyszłości, przy jednoczesnej poprawie dostępności tego systemu. Długoterminowa stabilność finansów publicznych Finlandii jest nadal zagrożona ze względu na prognozowany wzrost kosztów związanych ze starzeniem się społeczeństwa, w szczególności związanych z opieką społeczną i zdrowotną.

(18)Prognoza Komisji przewiduje, że w 2020 r. bezrobocie wzrośnie do 8,3 %, a w 2021 r. spadnie do 7,7 %. Aby ograniczyć wzrost stopy bezrobocia i umożliwić integrację na rynku pracy osób, które utraciły zatrudnienie z powodu kryzysu związanego z COVID-19, niezbędne są skuteczne działania w perspektywie krótko- i średnioterminowej, opracowane w ścisłej współpracy z partnerami społecznymi. Wysiłki te powinny również wspierać grupy narażone na ubóstwo i wykluczenie społeczne, takie jak osoby o niskich kwalifikacjach, niepełnosprawne, osoby o częściowej niezdolności do pracy oraz wywodzące się ze środowisk migracyjnych. W Finlandii funkcjonują mechanizmy zmniejszonego wymiaru czasu pracy, z których skorzystało wielu pracowników. Aktywne polityki w zakresie rynku pracy, w tym środki na rzecz podnoszenia umiejętności i przekwalifikowania, mogą zapewnić szybką i trwałą reintegrację na rynku pracy. Wynagrodzenia dotowane mogłyby być ukierunkowane i połączone ze szkoleniami i działaniami następczymi ze strony publicznych służb zatrudnienia. Przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji mają kluczowe znaczenie dla utrzymania szans na zatrudnienie siły roboczej w coraz bardziej cyfrowej i ekologicznej gospodarce. Reforma kształcenia ustawicznego może pomóc w rozwiązaniu problemu zapotrzebowania na umiejętności osób dorosłych, w tym osób o niskich kwalifikacjach, w sektorach o dużym znaczeniu dla rynku pracy, takich jak sektor technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT). Aby zapewnić na rynku umiejętności potrzebne w czasach zmian demograficznych i technologicznych, ważne będzie utrzymanie adekwatności edukacji do potrzeb rynku pracy, również przez zapewnienie wystarczającej liczby miejsc w szkołach wyższych zgodnie z prognozami dotyczącymi zatrudnienia w każdym sektorze i regionie. Aby uniknąć pogorszenia sytuacji społeczno-ekonomicznej najsłabszych grup w następstwie kryzysu związanego z COVID-19, rozwiązanie problemu przepaści cyfrowej będzie miało kluczowe znaczenie, zwłaszcza dla zapewnienia osobom uczącym się w niekorzystnej sytuacji dostępu do edukacji o wysokiej jakości. Skomplikowany system świadczeń tworzy bariery dla podejmowania pracy. Aby zachęcić do podejmowania pracy w zmniejszonym i niepełnym wymiarze czasu pracy, należy sprawnie uruchomić wykaz dochodów obejmujący informacje w czasie rzeczywistym dotyczące wynagrodzeń i świadczeń, a także przyspieszyć obsługę świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego. W perspektywie średniookresowej ważne będzie, aby Finlandia przeprowadziła reformę systemu świadczeń społecznych w celu zwiększenia zatrudnienia i przygotowania systemu opieki społecznej na przyszłość.

(19)Pomoc dla przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich (MŚP), w utrzymaniu się na rynku w czasie kryzysu ma zasadnicze znaczenie dla ożywienia gospodarki po zniesieniu obecnie obowiązujących środków izolacji. Tymczasowa pomoc na utrzymanie płynności finansowej w formie pożyczek, dotacji i gwarancji mogłaby pomóc przedsiębiorstwom w tym okresie dużej niepewności i znacznie niższych dochodów. Przy opracowywaniu i wdrażaniu tych środków należy wziąć pod uwagę odporność sektora bankowego.

(20)W celu sprzyjania odbudowie gospodarki ważne będzie przyspieszenie realizacji gotowych projektów w zakresie inwestycji publicznych i promowanie inwestycji prywatnych, m.in. w drodze odpowiednich reform. Poziom inwestycji w Finlandii utrzymuje się poniżej średniej UE w przypadku kategorii, które w największym stopniu wspierają wzrost wydajności, w szczególności inwestycji w sprzęt i własność intelektualną. Może to ograniczyć długoterminowy potencjał wzrostu w tym kraju oraz zaważyć na jego konkurencyjności i odbudowanie gospodarki. Wyższe nakłady na inwestycje w badania naukowe i rozwój są kluczowym czynnikiem umożliwiającym zmianę strukturalną polegającą na sprzyjaniu sektorom gospodarki wymagającym specjalistycznej wiedzy oraz wzmacnianiu długoterminowego potencjału wzrostu gospodarczego. Planowane przejście do neutralności pod względem emisji gazów cieplarnianych do 2035 r., które znalazło również odzwierciedlenie w krajowym planie w dziedzinie energii i klimatu, będzie wymagało znacznych inwestycji, zwłaszcza w sieci elektroenergetyczne i zrównoważony transport. Trwają prace nad nowym krajowym systemem transportowym na rok 2021 pod kierownictwem parlamentarnej grupy sterującej. W kontekście kwestii zdrowotnych, środowiskowych, regionalnych i dotyczących wydajności konieczne są dalsze wysiłki na rzecz upowszechnienia szybkich łączy szerokopasmowych oraz poprawy pozostałej infrastruktury cyfrowej w celu racjonalizacji logistyki i utrzymania działalności gospodarczej w regionach oddalonych. Programowanie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji na lata 2021–2027 mogłoby pomóc Finlandii sprostać niektórym wyzwaniom związanym z przejściem na gospodarkę neutralną dla klimatu, w szczególności na terytoriach objętych załącznikiem D do sprawozdania krajowego 7 . Pozwoliłoby to Finlandii optymalnie wykorzystać ten fundusz.

(21)Krajowa ocena ryzyka Finlandii w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy jest obecnie nieaktualna i zostanie zaktualizowana w 2020 r. Fiński organ nadzoru finansowego ostatnio zwiększył swoje możliwości nadzorcze. Liczba personelu jest jednak nadal niewystarczająca, a podejście do nadzoru oparte na analizie ryzyka nie jest jeszcze prawidłowo stosowane. Chociaż kilka przypadków podejrzeń o naruszenie przepisów objęto dochodzeniem, kolejnym obszarem priorytetowym pozostaje ustanowienie odstraszającego systemu sankcji. Liczba zgłaszanych transakcji podejrzanych gwałtownie wzrosła w ostatnich miesiącach, a narzędzia w ramach jednostki analityki finansowej wydają się niewystarczające do analizy tych informacji. Wymiana informacji między jednostką analityki finansowej a organem nadzoru finansowego pozostaje niewystarczająca.

(22)Jakkolwiek obecne zalecenia koncentrują się na łagodzeniu społeczno-gospodarczych skutków pandemii i na sprzyjaniu ożywieniu gospodarczemu, to wydane w 2019 r. zalecenia dla tego kraju, przyjęte przez Radę w dniu 9 lipca 2019 r., obejmowały również reformy, które są niezbędne do sprostania średnio- i długoterminowym wyzwaniom strukturalnym. Zalecenia te pozostają aktualne i będą nadal monitorowane w ramach kolejnego rocznego cyklu europejskiego semestru. To samo dotyczy zaleceń dotyczących polityk gospodarczych związanych z inwestycjami. Te zalecenia należy uwzględniać do celów strategicznego programowania finansowania w ramach polityki spójności w okresie po 2020 r., w tym do celów środków ograniczających i strategii wyjścia wdrażanych w odpowiedzi na obecny kryzys.

(23)Europejski semestr zapewnia ramy stałej koordynacji polityki gospodarczej i zatrudnienia w Unii, która może przyczynić się do osiągnięcia gospodarki zrównoważonej. W swoich krajowych programach reform na 2020 r. państwa członkowskie podsumowały postępy w realizacji określonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych celów zrównoważonego rozwoju. Poprzez pełną realizację poniższych zaleceń Finlandia przyczyni się do postępów w realizacji celów zrównoważonego rozwoju oraz do wspólnych wysiłków na rzecz zapewnienia konkurencyjnej zrównoważoności w Unii.