KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 20.5.2020

COM(2020) 502 final

Zalecenie

ZALECENIE RADY

w sprawie krajowego programu reform Bułgarii na 2020 r. oraz zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Bułgarię programu konwergencji na 2020 r.

Zalecenie

ZALECENIE RADY

w sprawie krajowego programu reform Bułgarii na 2020 r. oraz zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Bułgarię programu konwergencji na 2020 r.

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 121 ust. 2 i art. 148 ust. 4,

uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1466/97 z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych 1 , w szczególności jego art. 9 ust. 2,

uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie zapobiegania zakłóceniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania 2 , w szczególności jego art. 6 ust. 1,

uwzględniając zalecenie Komisji Europejskiej,

uwzględniając rezolucje Parlamentu Europejskiego,

uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej,

uwzględniając opinię Komitetu ds. Zatrudnienia,

uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Finansowego,

uwzględniając opinię Komitetu Ochrony Socjalnej,

uwzględniając opinię Komitetu Polityki Gospodarczej,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)W dniu 17 grudnia 2019 r. Komisja przyjęła roczną strategię zrównoważonego wzrostu gospodarczego, rozpoczynając tym samym europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej w 2020 r. Uwzględniła ona w należytym stopniu Europejski filar praw socjalnych proklamowany przez Parlament Europejski, Radę i Komisję w dniu 17 listopada 2017 r. W dniu 17 grudnia 2019 r. na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 Komisja przyjęła również sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania, w którym wskazała Bułgarię jako jedno z państw członkowskich, w przypadku których przeprowadzona zostanie szczegółowa ocena sytuacji.

(2)Sprawozdanie krajowe na 2020 r. dotyczące Bułgarii 3 zostało opublikowane w dniu 26 lutego 2020 r. Zawiera ono ocenę postępów Bułgarii w realizacji zaleceń dla tego kraju, przyjętych przez Radę w dniu 9 lipca 2019 r. 4 , działań następczych podjętych w związku z zaleceniami z poprzednich lat, a także postępów Bułgarii w realizacji jej krajowych celów w ramach strategii „Europa 2020”. Sprawozdanie to objęło również szczegółową ocenę sytuacji przeprowadzoną na podstawie art. 5 rozporządzenia (UE) nr 1176/2011, której wyniki opublikowano w dniu 26 lutego 2020 r. W wyniku analizy Komisja doszła do wniosku, że w Bułgarii nie występują już zakłócenia równowagi makroekonomicznej. W ubiegłych latach słabościom sektora finansowego towarzyszyły wysokie zadłużenie i duży odsetek kredytów zagrożonych w sektorze przedsiębiorstw. Nie stwierdza się już zakłóceń równowagi, ponieważ spójne działania w ramach polityki i korzystne otoczenie makroekonomiczne umożliwiły dalsze ograniczenie ryzyka i podatności na zagrożenia.

(3)W dniu 11 marca 2020 r. Światowa Organizacja Zdrowia oficjalnie uznała epidemię COVID-19 za globalną pandemię. Pandemia stanowi poważne zagrożenie w zakresie zdrowia publicznego dla obywateli, społeczeństw i gospodarek. Znacznie obciąża krajowe systemy ochrony zdrowia i wywołuje zakłócenia w globalnych łańcuchach dostaw, wahania na rynkach finansowych, wstrząsy popytu konsumpcyjnego oraz negatywne efekty w różnych sektorach. Stwarza zagrożenie dla zatrudnienia, dochodów obywateli oraz działalności przedsiębiorstw. Doprowadziła do silnego wstrząsu gospodarczego, który już teraz ma poważne konsekwencje dla Unii Europejskiej. W dniu 13 marca 2020 r. Komisja przyjęła komunikat 5 wzywający do skoordynowanej reakcji gospodarczej na kryzys, obejmującej wszystkie istotne podmioty na poziomie krajowym i unijnym.

(4)Kilka państw członkowskich ogłosiło stan nadzwyczajny lub wprowadziło środki nadzwyczajne. Wszelkie tego typu środki powinny być wprowadzane pod warunkiem, że są ściśle proporcjonalne, konieczne, ograniczone w czasie i zgodne ze standardami europejskimi i międzynarodowymi. Powinny one podlegać nadzorowi demokratycznemu i niezależnej kontroli sądowej.

(5)W dniu 20 marca 2020 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie uruchomienia ogólnej klauzuli korekcyjnej w ramach paktu stabilności i wzrostu 6 . Klauzula, jak określono w art. 5 ust. 1, art. 6 ust. 3, art. 9 ust. 1 i art. 10 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 1466/97 oraz w art. 3 ust. 5 i art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1467/97, ułatwia koordynację polityk budżetowych w czasie poważnego pogorszenia koniunktury gospodarczej. W swoim komunikacie Komisja przedstawiła Radzie opinię, że biorąc pod uwagę przewidywane poważne pogorszenie koniunktury gospodarczej w wyniku pandemii COVID-19, obecna sytuacja pozwala na uruchomienie klauzuli. W dniu 23 marca 2020 r. ministrowie finansów państw członkowskich zgodzili się z oceną Komisji. Uruchomienie ogólnej klauzuli korekcyjnej pozwala na czasowe odstępstwo od ścieżki dostosowania prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego, pod warunkiem, że nie zagraża to stabilności finansów publicznych w średnim okresie. W przypadku części naprawczej Rada może również zdecydować, na podstawie zalecenia Komisji, o przyjęciu zmienionego kursu polityki budżetowej. Ogólna klauzula korekcyjna nie zawiesza procedur paktu stabilności i wzrostu. Pozwala ona państwom członkowskim na odstąpienie od wymogów budżetowych, które miałyby zastosowanie w normalnych warunkach, a jednocześnie umożliwia Komisji i Radzie wprowadzenie niezbędnych środków koordynacji polityki w ramach paktu.

(6)Potrzebne są stałe działania, aby ograniczać i kontrolować rozprzestrzenianie się pandemii, wzmocnić odporność krajowych systemów ochrony zdrowia, złagodzić skutki społeczno-ekonomiczne za pomocą środków wspierających przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe oraz aby zapewnić odpowiednie warunki bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy w celu wznowienia aktywności gospodarczej. Unia powinna w pełni wykorzystywać dostępne jej narzędzia, aby wspierać wysiłki państw członkowskich w tym zakresie. Jednocześnie państwa członkowskie i Unia powinny wspólnie przygotowywać środki konieczne do przywrócenia normalnego funkcjonowania naszych społeczeństw i gospodarek oraz zrównoważonego wzrostu gospodarczego, uwzględniając między innymi transformację ekologiczną i cyfrową oraz wyciągając wnioski z kryzysu.

(7)Kryzys związany z COVID-19 unaocznił elastyczność, jaką zapewnia jednolity rynek, umożliwiając dostosowanie się do nadzwyczajnych sytuacji. Aby jednak zapewnić szybkie i sprawne przejście do etapu odbudowy gospodarki oraz przywrócenia swobodnego przepływu towarów, usług i pracowników, należy znieść nadzwyczajne środki utrudniające normalne funkcjonowanie jednolitego rynku, gdy tylko przestaną one być konieczne. Obecny kryzys pokazał, że należy zapewnić gotowość systemu ochrony zdrowia na wypadek sytuacji kryzysowej, która to gotowość powinna w szczególności obejmować ulepszone strategie zakupów, zdywersyfikowane łańcuchy dostaw oraz rezerwy strategiczne podstawowych produktów i materiałów. Są to kluczowe elementy konieczne do opracowania szerzej zakrojonych planów gotowości na wypadek sytuacji kryzysowej.

(8)Prawodawca Unii już znowelizował odpowiednie ramy legislacyjne 7 , aby umożliwić państwom członkowskim uruchomienie wszystkich niewykorzystanych zasobów z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w celu przeciwdziałania nadzwyczajnym skutkom pandemii COVID-19. Zmiany te zapewnią dodatkową elastyczność oraz uproszczą i usprawnią procedury. Aby zmniejszyć presję na przepływy środków pieniężnych, państwom członkowskim umożliwiono również skorzystanie w roku obrachunkowym 2020–2021 ze stopy dofinansowania z budżetu Unii w wysokości 100 %. Zachęca się Bułgarię do pełnego wykorzystania tych możliwości, aby wesprzeć osoby i sektory, które muszą sprostać największym wyzwaniom.

(9)Społeczno-ekonomiczne skutki pandemii prawdopodobnie będą rozkładać się nierównomiernie w poszczególnych regionach Bułgarii ze względu na różne modele specjalizacji, dotyczy to w szczególności regionów, które w znacznym stopniu zależą od działalności gospodarczej opartej na bezpośrednim kontakcie z klientem. Wiąże się to z istotnym ryzykiem pogłębienia dysproporcji regionalnych w Bułgarii, co dodatkowo pogorszyłoby obserwowaną już tendencję do wzrostu nierówności między stolicą a pozostałymi regionami kraju oraz między miastami a obszarami wiejskimi. Obecna sytuacja, zwłaszcza w perspektywie zagrożenia czasowym zniweczeniem procesu konwergencji między państwami członkowskimi, wymaga ukierunkowanych działań politycznych.

(10)W dniu 30 kwietnia 2020 r. Bułgaria przedłożyła swój krajowy program reform na 2020 r. i swój program konwergencji na 2020 r. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je jednoczesnej ocenie.

(11)Bułgaria jest obecnie objęta częścią zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu.

(12)W programie konwergencji na 2020 r. rząd planuje pogorszenie salda nominalnego z nadwyżki na poziomie 2,1 % PKB w 2019 r. do deficytu w wysokości 3,1 % PKB w 2020 r. Według tego programu relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, po spadku w 2019 r. do 20,4 % PKB, wzrośnie w 2020 r. do 25,8 %. Na perspektywy makroekonomiczne i budżetowe wpływa duża niepewność spowodowana pandemią COVID-19.

(13)W odpowiedzi na pandemię COVID-19 oraz w ramach skoordynowanego unijnego podejścia Bułgaria wprowadziła środki budżetowe mające na celu zwiększenie możliwości systemu ochrony zdrowia, powstrzymanie pandemii oraz pomoc tym osobom i sektorom, które zostały szczególnie dotknięte jej skutkami. W programie konwergencji na 2020 r. wskazano, że łączna wartość tych środków budżetowych wynosi 1,3 % PKB. Środki te obejmują wyższe wydatki na usługi w zakresie opieki zdrowotnej i ochrony socjalnej oraz system wsparcia zatrudnienia dla sektorów znajdujących się w trudnej sytuacji. Ponadto Bułgaria zapowiedziała środki, które, nie mając bezpośredniego wpływu na budżet, przyczynią się do wsparcia płynności przedsiębiorstw. Wartość tych środków oszacowano w programie konwergencji na 2020 r. na 0,6 % PKB. Środki te obejmują gwarancje bułgarskiego banku rozwoju oraz odroczenia płatności podatku dochodowego od osób prawnych. Ogólnie rzecz biorąc, środki wprowadzane przez Bułgarię są zgodne z wytycznymi określonymi w komunikacie Komisji w sprawie skoordynowanej reakcji gospodarczej na pandemię COVID-19. Pełne wdrożenie tych środków, a następnie zmiana kierunku polityki budżetowej w sposób, który umożliwi osiągnięcie rozważnej średniookresowej sytuacji budżetowej, kiedy pozwolą na to warunki ekonomiczne, przyczyni się do zachowania stabilności finansów publicznych w perspektywie średnioterminowej.

(14)Według prognozy Komisji z wiosny 2020 r. przy założeniu niezmiennego kursu polityki deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych Bułgarii w 2020 r. wyniesie 2,8 % PKB, a w 2021 r. – 1,8 % PKB. Prognozuje się, że wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2020 i 2021 r. utrzyma się poniżej poziomu 60 % PKB.

(15)W dniu 20 maja 2020 r. Komisja opublikowała sprawozdanie sporządzone zgodnie z art. 126 ust. 3 Traktatu w związku z planowanym przekroczeniem przez Bułgarię w 2020 r. progu deficytu wynoszącego 3 % PKB. W sprawozdaniu stwierdzono, po dokonaniu oceny wszystkich istotnych czynników, że kryterium deficytu określone w Traktacie i rozporządzeniu (WE) nr 1467/1997 jest spełnione.

(16)W dniu 13 marca 2020 r. Bułgaria ogłosiła stan nadzwyczajny na okres od dnia 13 marca 2020 r. do dnia 13 kwietnia 2020 r.; został on następnie przedłużony do dnia 13 maja 2020 r., a potem do dnia 14 czerwca 2020 r. W dniu 6 kwietnia 2020 r. Parlament przyjął przedstawiony przez rząd wniosek dotyczący zmiany budżetu państwa na 2020 r. W nowym budżecie przewidziano deficyt w wysokości 3,5 mld BGN (2,9 % PKB) ze względu na zwiększone wydatki na działania związane z kryzysem oraz oczekiwane zmniejszenie dochodów w wysokości 2,4 mld BGN. Przewiduje się pięciokrotne zwiększenie pułapu nowego długu, jaki może wyemitować rząd, z 2,2 mld BGN do 10 mld BGN. Bułgaria uruchomiła pakiet finansowy o łącznej wartości ponad 870 mln BGN w ramach kilku programów operacyjnych finansowanych z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na lata 2014–2020 w celu wsparcia systemu ochrony zdrowia i złagodzenia społeczno-gospodarczych skutków pandemii.

(17)W odpowiedzi na kryzys Bułgaria wprowadziła środek wsparcia w dziedzinie zatrudnienia, w ramach którego państwo zobowiązuje się do zapłaty 60 % dochodu pracowników i powiązanych składek na ubezpieczenie społeczne przez okres do trzech miesięcy, pod warunkiem że pracodawca pokryje różnicę i zobowiąże się do niezwalniania pracowników. Do kwalifikujących się przedsiębiorstw należą te, które bezpośrednio odczuły ograniczenia nałożone w związku ze stanem nadzwyczajnym. Do uzyskania wsparcia kwalifikują się również przedsiębiorstwa z innych sektorów, które udowodnią, że w marcu 2020 r. odnotowały spadek dochodów o 20 % w porównaniu z dochodami w marcu 2019 r.

(18)W celu wsparcia płynności w gospodarce zwiększono kapitał bułgarskiego banku rozwoju. Kwotę 500 mln BGN przeznaczono na gwarancje portfelowe dla banków, aby zapewnić przedsiębiorstwom bardziej elastyczne warunki kredytowe, natomiast 200 mln BGN to gwarancje na nieoprocentowane pożyczki do kwoty 4 500 BGN dla pracowników skierowanych przez przedsiębiorstwa na urlop bezpłatny lub osób prowadzących działalność na własny rachunek. Bułgarski bank rozwoju będzie również wdrażać system gwarancji o wartości 100 mln EUR obejmujący pożyczki dla MŚP i finansowany ze środków programu operacyjnego „Innowacje i konkurencyjność” w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Podmiot zarządzający funduszem instrumentów finansowych w Bułgarii ponownie zbadał swoje portfolio i dostosowuje swoje instrumenty wsparcia dla przedsiębiorstw do aktualnej rzeczywistości gospodarczej. Narodowy Bank Bułgarii wprowadził pakiet środków o wartości 9,3 mld BGN, które mają pomóc utrzymać odporność systemu bankowego i zwiększyć jego elastyczność, aby osłabić negatywny wpływ ograniczeń na obywateli i przedsiębiorstwa.

(19)Kryzys mocno uderzył w gospodarkę Bułgarii, zarówno w sektor usług, jak i przemysł wytwórczy. Negatywny wpływ spotęgowały spadek popytu i podaży oraz zakłócenia w globalnych łańcuchach wartości. Działania podjęte przez rząd, aby stawić czoła sytuacji nadzwyczajnej, mogą pomóc w złagodzeniu skutków kryzysu, a ich szybka i skuteczna realizacja będzie miała zasadnicze znaczenie dla utrzymania poziomu zatrudnienia i poprawy płynności przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP, i płynności niezależnych pracowników. W procesie opracowywania i realizacji tych działań należy wziąć pod uwagę odporność sektora bankowego. Zgodnie z wytycznymi Komisji Bułgaria zniosła zakazy eksportu środków ochrony osobistej i utworzyła „uprzywilejowane korytarze” dla szybkich kontroli na przejściach granicznych.

(20)Epidemia COVID-19 dodatkowo obciążyła bułgarski system ochrony zdrowia, który już wcześniej charakteryzował się ograniczoną dostępnością wynikającą z niskiego poziomu finansowania ze środków publicznych, ubezpieczeniem zdrowotnym o ograniczonym zakresie, niewielką liczbą pielęgniarek oraz nierównomiernym pod względem geograficznym rozmieszczeniem pracowników służby zdrowia. Należy zatem wzmocnić ogólną odporność bułgarskiego systemu ochrony zdrowia, zwiększyć jego dostępność i możliwości. Zapewnienie opieki (ogólnej i specjalistycznej) w warunkach ambulatoryjnych na większą skalę, również z wykorzystaniem telekonsultacji, odciążyłoby szpitale, natomiast badania i leczenie powinny być dostępne dla wszystkich, niezależnie od statusu ubezpieczenia zdrowotnego. Na terytorium całego kraju należy zapewnić odpowiedni dostęp do pracowników służby zdrowia i świadczonych przez nich usług. Integracja opieki podstawowej, długoterminowej i ambulatoryjnej ma kluczowe znaczenie dla osób starszych i grup wysokiego ryzyka.

(21)Prognoza Komisji przewiduje, że w 2020 r. bezrobocie wzrośnie do poziomu 7,0 %, a w 2021 r. spadnie do 5,8 %. Od czasu wprowadzenia stanu nadzwyczajnego bezrobocie szybko rośnie w sektorze hotelarsko-gastronomicznym, w dużych miastach i wśród osób o co najwyżej średnim wykształceniu. Rząd wprowadza środki służące ochronie zatrudnienia, w szczególności poprzez rozwiązania w zakresie pracy w zmniejszonym wymiarze czasu, które należy szybko wdrożyć i dalej rozwijać. Aby zapobiegać dalszej utracie miejsc pracy, w obecnej sytuacji uzasadnione jest zapewnianie szerokiego wsparcia, we współpracy z partnerami społecznymi, pracodawcom i pracownikom, w tym osobom samozatrudnionym. W celu zaradzenia negatywnym skutkom na rynku pracy konieczne będzie wzmocnienie środków wdrożonych przez krajową agencję pośrednictwa pracy i zwiększenie możliwości tej agencji. Dalsze wysiłki na rzecz aktywizacji, podnoszenia kwalifikacji i przekwalifikowania będą miały zasadnicze znaczenie dla powrotu obywateli do pracy, a jednocześnie pozwolą na przygotowanie siły roboczej na wyzwania i możliwości wynikające z transformacji cyfrowej. Kryzys może również mieć znaczący wpływ na pracowników zatrudnionych nieformalnie, których dostęp do świadczeń zdrowotnych i ochrony socjalnej jest ograniczony. Ukierunkowane środki z zakresu polityki mogłyby zapobiec sytuacji, w której dojdzie do większego zubożenia pracowników nieobjętych ochroną i najsłabszych grup, a także polepszyć ich warunki życia w okresie odbudowy gospodarki.

(22)Kryzys związany z COVID-19 w nieproporcjonalny sposób wpływa na słabsze grupy i pogłębia istniejące wyzwania społeczne. Odsetek osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym był już wysoki przed kryzysem, zwłaszcza wśród dzieci, osób starszych, osób niepełnosprawnych i Romów, a transfery socjalne doprowadziły do zmniejszenia ubóstwa jedynie w ograniczonym stopniu. Nierówności dochodowe były jednymi z najwyższych w UE, a wpływ systemu podatkowego i systemu zabezpieczenia społecznego na ograniczanie tych nierówności był jednym z najsłabszych. Kryzys wymaga środków, które usuną luki zidentyfikowane już w poprzednich latach, w szczególności w systemie dochodu minimalnego, będącym jednym z najmniej adekwatnych systemów w UE służących wydźwignięciu beneficjentów z ubóstwa. Istotne są nadal takie kwestie, jak zapewnienie ochrony socjalnej wszystkim, w tym osobom zatrudnionym na podstawie niestandardowych form zatrudnienia, osobom samozatrudnionym i gospodarstwom domowym o niskich dochodach, zapewnienie wsparcia dochodu, żywności i odpowiednich usług społecznych, a także zapewnienie osobom bezdomnym zakwaterowania i wsparcia w sytuacjach wyjątkowych. Reforma usług społecznych przyczyniłaby się do ustabilizowania systemu, natomiast ściślejsza współpraca między służbami opieki zdrowotnej i społecznej pozwoliłaby na lepsze dotarcie do osób, które nie są w stanie same się o siebie zatroszczyć, i osób niepełnosprawnych. Wiele romskich gospodarstw domowych, które już przed kryzysem doświadczały skrajnego ubóstwa, potrzebuje usług mediacji oraz podstawowych usług i wsparcia.

(23)Usprawnione świadczenie usług w zakresie kształcenia i szkolenia oraz lepiej wykwalifikowana siła robocza stanowiłyby również silną podstawę dla odbudowy gospodarki i wspierałyby zrównoważony wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu w perspektywie średnioterminowej. Wciąż istnieją możliwości poprawy jakości, dopasowania do potrzeb rynku pracy i integracyjnego charakteru kształcenia i szkolenia w Bułgarii. Bułgaria jest jednym z państw członkowskich, w których status społeczno-ekonomiczny ma największy wpływ na efekty kształcenia. Objęcie Romów edukacją pozostaje wciąż nierozwiązaną kwestią, przy czym odsetek osób wcześnie kończących naukę jest szczególnie wysoki wśród Romów i na obszarach wiejskich. Ogólny poziom umiejętności cyfrowych jest niski w populacji (w wieku 16–74 lat), w tym również wśród osób młodych (w wieku 16–19 lat). Poprawa umiejętności cyfrowych, na przykład poprzez bardziej dostosowane do realiów cyfrowych stopnie i programy nauczania, może pomóc w dostosowaniu się do zmian na rynku pracy powstałych w wyniku cyfryzacji oraz do konieczności cyfrowej pracy zdalnej. Jednocześnie nadal 11 % uczniów nie posiada komputerów lub nie ma dostępu do internetu, a 2000 nauczycieli nie ma komputerów. Obecny system zdalnej nauki stwarza więc ryzyko pogłębienia i tak już znacznych nierówności w dziedzinie kształcenia i szkolenia: podniesienie poziomu wiedzy cyfrowej wszystkich uczniów i poprawa ich dostępu do odpowiedniej infrastruktury technicznej miałyby pozytywny długotrwały wpływ na ich dostęp do edukacji, w szczególności w przypadku słabszych grup, w tym Romów, a tym samym pomogłyby zmniejszyć wysoki odsetek osób wcześnie kończących naukę w tych grupach.

(24)Kryzys uwypuklił strategiczne znaczenie skutecznej administracji publicznej i dobrze funkcjonującej administracji cyfrowej, obejmującej sektory e-zdrowia i e-zamówień. UE wspiera reformy w tej dziedzinie, ale ich wdrażanie przebiega zbyt wolno, co negatywnie wpłynęło na skuteczność sektora publicznego w okresie izolacji. W związku z tym Bułgaria pozostaje w tyle pod względem świadczenia e-usług; obywatele i przedsiębiorstwa powinni być zachęcani do korzystania z tego rodzaju usług. Również kwestie związane z cyberbezpieczeństwem i bezpieczeństwem infrastruktury krytycznej powinny zostać w pełni rozwiązane. W przyszłości sprawna administracja publiczna będzie miała kluczowe znaczenie dla zapewnienia terminowego i skutecznego wdrażania środków naprawczych. Szczególne znaczenie mają nadal współpraca i koordynacja na wszystkich szczeblach administracji, w tym w zakresie zamówień publicznych i koncesji, a także w odniesieniu do nadzoru rynku. Większa przewidywalność regulacyjna i większa stabilność, skuteczna kontrola realizacji polityki oraz zmniejszenie obciążenia administracyjnego poprawiłyby otoczenie działalności gospodarczej i promowałyby inwestycje, wpływając pozytywnie na tempo odbudowy gospodarki.

(25)W celu sprzyjania odbudowie gospodarki ważne będzie przyspieszenie realizacji gotowych projektów w zakresie inwestycji publicznych i promowanie inwestycji prywatnych, m.in. w drodze odpowiednich reform. Kryzys dodatkowo uwydatnił znaczenie cyfryzacji i innowacji, czyli obszarów, w których Bułgaria, a w szczególności jej małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), osiąga wyniki znacznie poniżej średniej unijnej. Istotnym tego przykładem jest kwestia widma, jakie ma być przydzielane w ramach pionierskich pasm sieci 5G, które, zgodnie z wymogami, jest niewystarczające do zapewnienia terminowego i skutecznego świadczenia usług 5G. Znane problemy dotyczące systemu szkolnictwa wyższego i systemu badań naukowych, takie jak rozdrobnienie, niski poziom finansowania oraz ograniczony transfer wiedzy i technologii, nadal wymagają rozwiązań. Jednocześnie Bułgaria jest gospodarką o największym zużyciu zasobów i energii i największej emisji gazów cieplarnianych w UE. Potrzeby inwestycyjne tego państwa w zakresie energii i dekarbonizacji w celu łatwiejszego przejścia na neutralność klimatyczną, zgodnie z krajowym planem Bułgarii w dziedzinie energii i klimatu, są istotne.

(26)Działania na rzecz transformacji, które mają rozwiązać problem dużej energochłonności Bułgarii, nadmiernego polegania na paliwach kopalnych oraz nieefektywnego wykorzystania energii i zasobów, znajdują się na początkowym etapie. W krajowym planie w dziedzinie energii i klimatu podkreślono zobowiązanie Bułgarii do dekarbonizacji gospodarki do 2050 r. w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu, ale stwierdzono również, że Bułgaria zamierza utrzymać zależność od krajowych źródeł węgla brunatnego w 2050 r. i w kolejnych latach. Zasięg i jakość infrastruktury transportowej w Bułgarii pozostają poniżej średniej UE, a transeuropejska sieć transportowa jest nadal niekompletna. Sieć platform multimodalnych, niektóre odcinki kolejowe i drogowe oraz europejskie systemy zarządzania ruchem kolejowym i inteligentne systemy transportowe są nadal słabo rozwinięte. Należy zająć się istotnymi kwestiami środowiskowymi, ponieważ mają one wpływ na trwały wzrost gospodarczy i stworzyły dodatkowe zagrożenia dla zdrowia podczas kryzysu związanego z COVID-19. Bułgaria jest jednym z państw członkowskich, w których odnotowano największą liczbę zgonów związanych z zanieczyszczeniem, a gospodarowanie odpadami i zachowanie zgodności ze zobowiązaniami w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych nadal stanowią wyzwanie. Programowanie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji na lata 2021–2027 mogłoby pomóc Bułgarii sprostać niektórym wyzwaniom związanym z przejściem na gospodarkę neutralną dla klimatu, w szczególności na terytoriach objętych załącznikiem D do sprawozdania krajowego 8 . Pozwoliłoby to Bułgarii optymalnie wykorzystać ten fundusz.

(27)Prawidłowo funkcjonujące ramy dotyczące niewypłacalności będą miały duże znaczenie dla ożywienia gospodarki realnej po kryzysie związanym z COVID-19, który może wywołać znaczny wzrost liczby zgłaszanych upadłości. Takie ramy ułatwiłyby również szybszą restrukturyzację i uporządkowaną likwidację kredytów zagrożonych, ograniczając w ten sposób ich dalsze gromadzenie. Jednocześnie brak skuteczności ram dotyczących niewypłacalności prowadzi do powolnych i kosztownych postępowań upadłościowych. W czerwcu 2019 r. przyjęto plan działania w zakresie ram dotyczących niewypłacalności i zidentyfikowano odpowiednie luki. Bułgaria rozpoczęła wdrażanie tego planu i przygotowuje działania następcze, w tym zmiany legislacyjne i działania na rzecz budowania zdolności.

(28)W 2019 r. Bułgaria przyjęła kilka ustaw mających na celu transpozycję czwartej i piątej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy, których wdrażanie jest w toku. Niedawno ukończona krajowa ocena ryzyka wykazuje niedociągnięcia, którym należy pilnie przeciwdziałać, aby zapobiegać praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Nie oceniono jeszcze właściwie zagrożeń związanych z programami obywatelstwa dla inwestorów i aktywami wirtualnymi. Konieczne jest opracowanie i wdrożenie działań prowadzących do skutecznego stosowania ram przeciwdziałania praniu pieniędzy przez podmioty zobowiązane. Skuteczność wdrażania i egzekwowania ram przeciwdziałania praniu pieniędzy jest ograniczona, a wykorzystanie analityki finansowej – niewystarczające.

(29)Jakkolwiek obecne zalecenia koncentrują się na łagodzeniu społeczno-gospodarczych skutków pandemii i na sprzyjaniu ożywieniu gospodarczemu, to wydane w 2019 r. zalecenia dla tego kraju, przyjęte przez Radę w dniu 9 lipca 2019 r., obejmowały również reformy, które są niezbędne do sprostania średnio- i długoterminowym wyzwaniom strukturalnym. Zalecenia te pozostają aktualne i będą nadal monitorowane w ramach kolejnego rocznego cyklu europejskiego semestru. Podobnie jest w przypadku zaleceń dotyczących polityk gospodarczych związanych z inwestycjami. Zalecenia te należy uwzględniać do celów strategicznego programowania finansowania w ramach polityki spójności w okresie po 2020 r., w tym do celów środków ograniczających i strategii wyjścia wdrażanych w odpowiedzi na obecny kryzys.

(30)Bułgarskie banki są ogólnie rentowne i dobrze skapitalizowane. Pomimo pewnych spadków w ostatnich latach wskaźnik kredytów zagrożonych nadal utrzymuje się na jednym z najwyższych poziomów w UE – 7,2 % w trzecim kwartale 2019 r., w szczególności w przypadku przedsiębiorstw niefinansowych i banków krajowych. Ważne są dalsze wysiłki na rzecz promowania sprawnie funkcjonującego rynku wtórnego kredytów zagrożonych. Od końca 2018 r. tworzy się mniej rezerw na potrzeby kredytów zagrożonych, czemu niekiedy towarzyszą niedostateczne rezerwy z tytułu już istniejących kredytów zagrożonych o dużych opóźnieniach w spłacie. Kompleksowa ocena przeprowadzona przez Europejski Bank Centralny wykazała potrzebę zwiększenia kapitału w dwóch bankach. Proces rekapitalizacji dobiega końca. Zwiększone zapewnianie płynności przez banki w celu złagodzenia skutków kryzysu związanego z COVID-19 i powrotu na ścieżkę wzrostu gospodarczego powinno być powiązane ze stosowaniem przez banki oceny ryzyka kredytowego i rozważnych standardów kredytowych, rzetelnych praktyk wyceny oraz dokładnej sprawozdawczości na temat wszelkiego pogorszenia jakości aktywów.

(31)Komisja monitoruje postępy Bułgarii w reformie sądownictwa i w walce z korupcją w kontekście mechanizmu współpracy i weryfikacji. W najnowszym sprawozdaniu w ramach mechanizmu współpracy i weryfikacji z października 2019 r. odnotowano, że postępy poczynione przez Bułgarię są wystarczające do wypełnienia zobowiązań podjętych przez ten kraj w momencie przystąpienia do UE. Bułgaria przeprowadziła szeroko zakrojoną reformę ram prawnych dotyczących zwalczania korupcji, jednak do budowania zaufania publicznego potrzebne są solidne wyniki w postaci prawomocnych wyroków skazujących w sprawach dotyczących korupcji na dużą skalę. Ponadto nadal istnieje wiele wyzwań, w szczególności dotyczących zapewnienia skutecznych dochodzeń, przywrócenia równowagi obciążenia sądów oraz optymalizacji działania prokuratury na szczeblu lokalnym. Kwestie te są objęte monitorowaniem w ramach mechanizmu współpracy i weryfikacji. W ramach tego mechanizmu Komisja nadal monitoruje reformę sądownictwa i walkę z korupcją w Bułgarii. Obszarów tych nie ujęto zatem w zaleceniach krajowych skierowanych do Bułgarii. Są one jednak istotne dla osiągnięcia korzystnych warunków społeczno-ekonomicznych w tym kraju.

(32)Europejski semestr zapewnia ramy stałej koordynacji polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia w Unii, która to koordynacja może przyczynić się do osiągnięcia gospodarki zrównoważonej. W swoich krajowych programach reform na 2020 r. państwa członkowskie podsumowały postępy w realizacji określonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych celów zrównoważonego rozwoju. Poprzez pełne wdrożenie poniższych zaleceń Bułgaria przyczyni się do postępów w realizacji celów zrównoważonego rozwoju oraz do wspólnych wysiłków na rzecz zapewnienia konkurencyjnej zrównoważoności w Unii.

(33)W ramach europejskiego semestru w 2020 r. Komisja przeprowadziła wszechstronną analizę polityki gospodarczej Bułgarii, którą opublikowała w sprawozdaniu krajowym na 2020 r. Komisja oceniła również program konwergencji na 2020 r. i krajowy program reform na 2020 r., a także działania następcze podjęte w odpowiedzi na zalecenia skierowane do Bułgarii w poprzednich latach. Wzięła pod uwagę nie tylko ich znaczenie dla stabilnej polityki budżetowej i społeczno-gospodarczej w Bułgarii, ale także ich zgodność z unijnymi przepisami i wytycznymi, ze względu na konieczność wzmocnienia ogólnego zarządzania gospodarczego w Unii przez wnoszenie na szczeblu unijnym wkładu w przyszłe decyzje krajowe.

(34)W świetle tej oceny Rada przeanalizowała program konwergencji na 2020 r., a jej opinia 9 znajduje odzwierciedlenie w szczególności w zaleceniu 1 poniżej,

NINIEJSZYM ZALECA Bułgarii podjęcie w latach 2020 i 2021 działań mających na celu:

1.Zgodnie z ogólną klauzulą korekcyjną podjęcie wszelkich działań niezbędnych do skutecznego zwalczania pandemii, utrzymania gospodarki i w dalszej kolejności wsparcia ożywienia gospodarczego. Gdy pozwolą na to warunki ekonomiczne – prowadzenie polityki budżetowej mającej na celu osiągnięcie rozważnej średniookresowej sytuacji budżetowej i zapewnienie zdolności obsługi zadłużenia, przy jednoczesnym zwiększeniu inwestycji. Uruchomienie odpowiednich środków finansowych w celu wzmocnienia odporności, dostępności i zdolności systemu ochrony zdrowia oraz zapewnienie zrównoważonego pod względem geograficznym rozmieszczenia pracowników służby zdrowia.

2.Zapewnienie wszystkim odpowiedniej ochrony socjalnej i podstawowych usług oraz wzmocnienie aktywnej polityki w zakresie rynku pracy. Poprawę dostępu do telepracy oraz promowanie umiejętności cyfrowych i równego dostępu do edukacji. Wyeliminowanie niedociągnięć w zakresie adekwatności systemu dochodu minimalnego.

3.Usprawnienie i przyspieszenie procedur w celu zapewnienia skutecznego wsparcia małym i średnim przedsiębiorstwom oraz osobom prowadzącym działalność na własny rachunek, a także zapewnienia im stałego dostępu do finansowania i elastycznych rozwiązań w zakresie płatności. Przyspieszenie realizacji gotowych projektów w zakresie inwestycji publicznych i promowanie inwestycji prywatnych, aby wspierać odbudowę gospodarki. Ukierunkowanie inwestycji na transformację ekologiczną i cyfrową, w szczególności na czyste i wydajne wytwarzanie i wykorzystanie energii i zasobów, infrastrukturę środowiskową oraz zrównoważony transport, co przyczyni się do stopniowej dekarbonizacji gospodarki, m.in. w regionach górniczych.

4.Zminimalizowanie obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw dzięki poprawie skuteczności administracji publicznej i wzmocnieniu administracji cyfrowej. Zapewnienie skutecznego funkcjonowania ram dotyczących niewypłacalności. Zintensyfikowanie starań w celu zapewnienia odpowiedniej oceny ryzyka, środków ograniczających to ryzyko oraz skutecznego nadzoru i egzekwowania ram przeciwdziałania praniu pieniędzy.

Sporządzono w Brukseli dnia r.

(1)    Dz.U. L 209 z 2.8.1997, s. 1.

(2)    Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 25.

(3)    SWD(2020) 501 final.

(4)    Dz.U. C 301 z 5.9.2019, s. 117.

(5)    COM(2020) 112 final.

(6)    COM(2020) 123 final.

(7)    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/460 z dnia 30 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013 oraz (UE) nr 508/2014 w odniesieniu do szczególnych środków w celu uruchomienia inwestycji w systemach ochrony zdrowia państw członkowskich oraz w innych sektorach ich gospodarek w odpowiedzi na epidemię COVID-19 (Inicjatywa inwestycyjna w odpowiedzi na koronawirusa) (Dz.U. L 99 z 31.3.2020, s. 5) oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/558 z dnia 23 kwietnia 2020 r. zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1301/2013 i (UE) nr 1303/2013 w odniesieniu do szczególnych środków zapewniających wyjątkową elastyczność na potrzeby wykorzystania europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w odpowiedzi na epidemię COVID-19 (Dz.U. L 130 z 24.4.2020, s. 1).

(8)    SWD(2020) 501 final.

(9)    Na podstawie art. 9 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1466/97.