EUR-Lex Достъп до правото на Европейския съюз
Този документ е извадка от уебсайта EUR-Lex.
Документ 52019IR0644
Opinion of the European Committee of the Regions — Recommendations for the successful design of regional development strategies beyond 2020
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Zalecenia dotyczące skutecznego projektowania strategii rozwoju regionalnego po 2020 r.
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Zalecenia dotyczące skutecznego projektowania strategii rozwoju regionalnego po 2020 r.
Dz.U. C 39 z 5.2.2020г., стр. 11—15
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
5.2.2020 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 39/11 |
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Zalecenia dotyczące skutecznego projektowania strategii rozwoju regionalnego po 2020 r.
(2020/C 39/03)
Sprawozdawca |
: |
Adam STRUZIK (PL/EPL), marszałek województwa mazowieckiego |
ZALECENIA POLITYCZNE
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW
Uwagi ogólne
1. |
Przedstawia zalecenia dotyczące skutecznego projektowania strategii rozwoju regionalnego po roku 2020, opierając się przy tym na analizach uwarunkowań sytuacji strategicznej regionów, uwzględniając wyzwania w obliczu których stoją regiony, a także korzystając z dotychczasowych doświadczeń polityki spójności. |
2. |
Podkreśla, że przedstawione zalecenia zawierają tylko priorytetowe obszary inwestycji oraz warunki ramowe dla skutecznych strategii rozwoju regionalnego. |
3. |
Wskazuje, że w świetle rzeczywistych potrzeb władze lokalne i regionalne muszą mieć jasno określone średnio- i długoterminowe strategie rozwoju opierające się zarówno na przewidywanych trendach i wyzwaniach, jak i na specyficznych cechach swoich terytoriów. |
4. |
Przypomina, że istotą planowania strategicznego obszaru (regionu, województwa, powiatu i gminy) jest optymalizacja procesów jego funkcjonowania i rozwoju polegająca na zrównoważonej transformacji czynników i zasobów regionalnych w dobra i usługi. |
5. |
Zwraca uwagę, że strategie rozwoju są jednym z podstawowych instrumentów zarządzania regionalnego i lokalnego. Są one dokumentami określającymi kierunek decyzji i działań zmierzających do określenia celów i priorytetów w silnym powiązaniu z wizją rozwoju Europy. |
6. |
Zauważa, że strategie rozwoju regionalnego i strategie inteligentnej specjalizacji stanowią w tym względzie ważne narzędzie zapewniające efekt synergii i wzajemne uzupełnianie się poszczególnych instrumentów sektorowych oraz odpowiednio angażujące zainteresowane strony, zgodnie ze specyficznym dla danego obszaru podejściem do rozwoju gospodarczego, społecznego i terytorialnego. |
7. |
Zwraca uwagę na niedopasowanie europejskiego semestru do celów polityki spójności. Polityka spójności jest samodzielną polityką i należy stale mieć na uwadze cel traktatowy (dotyczący spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej). Oznacza to konieczność zwracania uwagi na stopień powiązania zaleceń dla poszczególnych krajów z programami spójności i na znaczenie współpracy między władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi zarówno w zakresie krajowych programów reform (KPR), jak i programów spójności. |
Zalecenie 1: Strategiczne planowanie regionalne jako punkt wyjścia dla pomyślnego rozwoju
8. |
Przypomina, że wzmocnienie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej Unii Europejskiej jest jednym z głównych celów UE, opartym na Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). |
9. |
Podkreśla, że polityka spójności powinna łączyć cele strategiczne w zakresie sprostania wyzwaniom na poziomie europejskim i globalnym z długoterminowymi strategiami rozwoju na poziomie regionalnym i lokalnym w państwach członkowskich i ich realizacją w terenie. |
10. |
Podkreśla, że liczne wyzwania stojące przed miastami i regionami mają silny wymiar terytorialny, ponieważ ich oddziaływanie wykracza poza obszary i granice administracyjne. Zaznacza więc, że wyzwaniom rozwojowym nie może sprostać jednostka administracyjna odpowiedzialna tylko za poszczególny obszar, lecz że w kompetencji każdej z nich leży w pełni autonomiczne określanie wytycznych politycznych dotyczących rozwoju oraz wizji ich własnych społeczności, zgodnie z zasadą pomocniczości zapisaną w art. 5 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). |
11. |
Podkreśla znaczenie strategii terytorialnych w ukierunkowaniu inwestycji w sposób zintegrowany i skoordynowany. „Zintegrowany” oznacza, że wszystkie poziomy zarządzania – od lokalnego do europejskiego – współdziałają w osiąganiu celów danego terytorium. „Skoordynowane” oznacza, że różne źródła finansowania przyczyniają się do osiągnięcia tych samych uzgodnionych celów terytorialnych w sposób wzajemnie uzupełniający się. |
12. |
Podkreśla, że bardzo ważne jest opieranie decyzji finansowych i strategicznych na bieżących wskaźnikach rozwoju społeczno-gospodarczego. Propozycje dotyczące perspektywy finansowej na lata 2021–2027 oparte są na danych za okres 2014–2016, co znacznie zniekształca obraz obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej w regionach. Wskaźniki do analiz powinny być brane pod uwagę z okresu nie wcześniejszego niż z trzech ostatnich lat poprzedzających okres finansowania, to jest z lat 2017–2019. |
13. |
Podkreśla potrzebę uwzględnienia aktualnych podziałów statystycznych w kształtowaniu przyszłej polityki rozwoju, w tym szczególnie w odniesieniu do wieloletnich ram finansowych Unii Europejskiej (WRF) dotyczących perspektywy finansowej na lata 2021–2027 i kolejne. Dlatego wzywa Komisję Europejską, aby podczas tworzenia WRF gruntownie przemyślała swoje podejście w wyżej wymienionym zakresie. |
14. |
Zwraca uwagę, że w prace nad zmianą podejścia i realizacją zaleceń należy zaangażować Eurostat, który powinien zintensyfikować prace usprawniające system gromadzenia i przetwarzania danych pomagających w dostosowaniu się do nowych potrzeb oraz ulepszających współpracę, a także pozwalających efektywniej pozyskiwać dane. |
15. |
Przypomina, że PKB służy do pomiaru produkcji, a nie stopnia równowagi środowiskowej, efektywności gospodarowania zasobami, włączenia społecznego czy ogólnie postępu społecznego. W tym kontekście wskazuje na konieczność uwzględnienia dodatkowych wskaźników uzupełniających PKB i określających jakość życia w sposób sprawiedliwszy i jaśniejszy. |
16. |
Apeluje o opracowanie klarownych i wymiernych wskaźników, które uwzględniałyby zmiany klimatu, różnorodność biologiczną, efektywność gospodarowania zasobami i włączenie społeczne. Apeluje ponadto o opracowanie wskaźników, które w większym stopniu skupiałyby się na sytuacji gospodarstw domowych i odzwierciedlały ich dochód, poziom konsumpcji oraz zasobność. |
Zalecenie 2: Cele zrównoważonego rozwoju jako podstawa długoterminowych strategii miast i regionów
17. |
Przypomina, że zarówno strategia „Europa 2020”, jak i wspólne ramy strategiczne zapewniły ramy i zasady przewodnie dla przygotowania umów partnerstwa i programów w okresie polityki spójności na lata 2014–2020, w szczególności koordynację między europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi (EFSI) oraz innymi instrumentami. |
18. |
Wskazuje potrzebę opracowania ram długofalowej polityki na poziomie Unii Europejskiej, która zastąpi strategię „Europa 2020” oraz pozwoli na opracowania strategii krajowych i regionalnych bądź lokalnych przyczyniających się do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju, z uwzględnieniem korzyści, jakie przyniesie równoczesne utworzenie transgranicznego partnerstwa, by stawić czoła wspólnym wyzwaniom. |
19. |
Z zadowoleniem przyjmuje unijny dokument otwierający debatę pt. „W kierunku zrównoważonej Europy do 2030 r.” i wzywa Komisję i Radę Europejską do uznania realizacji programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 i jego 17 celów zrównoważonego rozwoju za priorytet agendy politycznej oraz nadrzędny cel następnego planu strategicznego Unii Europejskiej na lata 2019–2024 i później. |
20. |
Przypomina, że realizacja celów zrównoważonego rozwoju i powiązane strategie polityczne powinny być ustalane zgodnie z zasadą wielopoziomowego sprawowania rządów, przy zaangażowaniu wszystkich poziomów administracji i odpowiednio zainteresowanych stron oraz określeniu zestawu celów zróżnicowanych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. |
21. |
Zwraca uwagę, że 17 celów zrównoważonego rozwoju nie obejmuje specjalnego celu regionalnego, który byłby związany z celami TFUE dotyczącymi zapewnienia zrównoważonego rozwoju regionalnego w Unii Europejskiej i zmniejszenia różnic między poziomami rozwoju różnych regionów, tak aby żadne terytorium nie pozostawało w tyle. |
22. |
Zaleca miastom i regionom uwzględnienie celów zrównoważonego rozwoju jako zasady przewodniej przy opracowywaniu strategii rozwoju regionalnego lub lokalnego, w szczególności w związku z tym, że strategia na rzecz zrównoważonej Europy 2030 nadal musi być rozwijana. Wymaga to również, aby miasta i regiony, jako decydenci najbliżsi swoim obywatelom, przedsiębiorcom i społecznościom lokalnym, dopasowały cele zrównoważonego rozwoju do specyfiki terenu. |
Zalecenie 3: Miasta i regiony powinny oprzeć swoje strategie rozwoju regionalnego na dokładnej ocenie perspektywicznej
23. |
Podkreśla, że w celu opracowania skutecznych strategii rozwoju regionalnego należy uwzględnić przyszłe trendy. Planowanie długoterminowe, prognozy i inne strategiczne metody prognozowania są zatem ważnymi narzędziami kształtowania polityki regionalnej w przyszłości. |
24. |
Podkreśla, że w celu zapewnienia sukcesu na poziomie całej UE konieczne jest powiązanie regionalnych strategii rozwoju po 2020 r. z nową agendą terytorialną. |
25. |
Zauważa, że kluczowe przyszłe wyzwania rozwojowe, którymi należy się zająć w ramach strategii regionalnych, związane są z megatrendami oraz zmianami środowiskowymi, co będzie miało istotne konsekwencje dla gospodarek i społeczeństw we wszystkich regionach Unii Europejskiej. |
26. |
Podkreśla, że zmiany technologiczne będą miały znaczący wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy, biorąc pod uwagę, że technologie obejmujące automatyzację i uczenie maszynowe mogą istotnie wpłynąć na rynki pracy. Ponadto wiele powstających technologii może przynosić korzyści obszarom wiejskim, zmniejszając ich problemy związane z niską gęstością zaludnienia i dużymi odległościami. |
27. |
Wskazuje, że w celu wykorzystania nowych technologii niezbędne jest stworzenie podstawowej infrastruktury technicznej. Jednak wiele korzyści z powstających technologii nie pojawia się automatycznie, ale wymaga uzupełniających się polityk, aby na przykład zapewnić ludziom odpowiednie umiejętności korzystania z technologii. |
28. |
Podkreśla konieczność pełnego wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych. Podczas gdy postęp społeczny jest widoczny w Unii Europejskiej, zasady filaru społecznego muszą być lepiej wdrażane na wszystkich poziomach zarządzania. W tym względzie Fundusz Społeczny pełni istotną rolę łącznika między celami filaru społecznego a regionalnym zapotrzebowaniem na środki i inwestycje na rzecz rozwoju danego regionu, takie jak zapewnienie niezbędnych kwalifikacji. |
29. |
Obserwuje nowe wydarzenia w dziedzinie rynku pracy związane z cyfryzacją. W związku z tym apeluje o zapewnienie nowych modeli biznesowych nienaruszających praw pracowniczych i nowych form zatrudnienia gwarantujących godziwe wynagrodzenie, zabezpieczenie społeczne i ochronę przed dyskryminacją. |
30. |
Wskazuje na konieczność wzmocnienia spójności zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem aspektów adaptacji do zmian klimatu. Przypomina również, że planowanie przestrzenne jest kluczem do ograniczenia zagrożeń wynikających ze wzrostu ekstremalnych zjawisk pogodowych i klęsk żywiołowych. |
31. |
Podkreśla ważną rolę zielonej i niebieskiej infrastruktury w łagodzeniu zmian klimatu i przystosowaniu się do nich oraz w powstrzymywaniu utraty różnorodności biologicznej. Dodatkowo wzywa państwa członkowskie oraz władze regionalne i lokalne do uwzględnienia różnorodności biologicznej w procesie decyzyjnym oraz dokumentach strategicznych. |
32. |
Ubolewa, że Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) został usunięty z rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów. W połączeniu z rozbieżnymi postanowieniami przepisów sektorowych utrudni to koordynację środków związanych z adaptacją do zmian klimatu i różnorodnością biologiczną, a także ogólne strategie obejmujące wiele funduszy i struktury współpracy na szczeblu regionalnym. |
33. |
Podkreśla potrzebę uwzględnienia wpływu na środowisko od początku strategicznego planowania infrastruktury, a także właściwego stosowania odpowiednich strategicznych ocen środowiskowych i ocen oddziaływania na środowisko, co również doprowadzi do mniejszych problemów w późniejszym okresie zatwierdzenia i wdrażania projektu. |
34. |
Wskazuje, że w podejściu terytorialnym musi być uwzględniona tożsamość regionalna i lokalna, i przypomina, że poszczególne społeczności ponoszą bezpośrednią odpowiedzialność za kształtowanie polityki i mają one bezpośrednie uprawnienia w tym zakresie, zgodnie z ich własną specyfiką terytorialną, społeczną i kulturową. Warto podkreślić, że każdy region ma własne, unikalne cechy, które stanowią ważny czynnik rozwoju i radzenia sobie z kryzysami. |
35. |
Krytykuje fakt, że strategia „Europa 2020” dotycząca dalszego rozwoju Unii Europejskiej nie uwzględniała kultury. W związku z tym apeluje, aby kulturę – wraz z jej instytucjami i miejscami – uznano za obszar strategiczny w następnej strategii i planowaniu polityki. W tym kontekście wzywa regiony, które postrzegają swoje dziedzictwo kulturowe jako szczególnie silny atut do uwzględnienia tego w strategii inteligentnych specjalizacji. |
Zalecenie 4: Inwestowanie w budowanie zdolności instytucjonalnej i administracyjnej jako warunek skutecznego wydatkowania środków publicznych
36. |
Podkreśla, że udane zintegrowane kształtowanie polityki jest w decydującym stopniu uzależnione od jakości administracji krajowych i regionalnych, a zdolność instytucjonalna i administracyjna jest kluczowym czynnikiem prawidłowego zarządzania programami EFSI, ale także ważnym czynnikiem przyczyniającym się do dobrobytu gospodarczego jako całości. |
37. |
Podkreśla, że według wielu badań skuteczność wydatków publicznych jest bardziej związana z dobrym zarządzaniem i wydajnością instytucji niż z czynnikami makroekonomicznymi. W związku z tym zwrot z inwestycji koreluje bezpośrednio z poziomem inwestycji, ale też z jakością zarządzania. |
38. |
Uznaje przywództwo (i ogólnie zarządzanie) za kluczowy element skutecznego wdrażania strategii rozwoju regionalnego i lokalnego. Dlatego zauważa, że zarówno Unii Europejskiej, jak też miastom i regionom potrzebni są przywódcy, niebojący się określić wizji rozwoju swoich obszarów i przedstawić ją w strategiach rozwoju. Działalność władz regionalnych jest warunkiem sine qua non rozwoju regionu. |
39. |
Apeluje o odpowiednie wsparcie rozwoju umiejętności i kompetencji cyfrowych obywateli na wszystkich poziomach edukacji. Uznaje, że rozwijanie umiejętności cyfrowych pracowników w Unii Europejskiej jest niezbędne, aby stawić czoła transformacji rynku pracy i uniknąć luk w umiejętnościach lub ich rozbieżności. |
Zalecenie 5: Promowanie synergii między funduszami i innymi podmiotami
40. |
Przypomina, że polityka spójności, podobnie jak wszystkie polityki Unii Europejskiej, musi przyczyniać się do realizacji kluczowych celów określonych w Traktatach. I odwrotnie, inne polityki Unii Europejskiej muszą również przyczyniać się do osiągnięcia celów Traktatu dotyczących polityki spójności. |
41. |
Zauważa, że pomimo konkretnych misji poszczególnych EFSI, które są zapisane w Traktacie i pozostają aktualne, mogą one wspólnie osiągnąć cele polityki spójności, a każdy z tych funduszy przyczynia się do realizacji misji innych funduszy. |
42. |
Podkreśla, że aby zapewnić synergię i zwiększyć wpływ i skuteczność różnych instrumentów, kluczowe jest dostosowanie strategii i sposobów interwencji, a także współpracy między różnymi podmiotami od najwcześniejszych etapów procesu programowania. |
43. |
Wskazuje na znaczenie przejrzystości i strategicznego wykorzystania zamówień publicznych na wszystkich poziomach administracji, w szczególności w odniesieniu do jasnych i jednoznacznych zasad. Należy przy tym unikać rozbieżności między państwami członkowskimi, różnymi poziomami władzy lub państwami członkowskimi a Komisją Europejską, a także minimalizować obciążenia administracyjne. |
44. |
Uważa, że inicjatywy, strategie, plany działania i partnerstwa publiczno-prywatne wdrażane w ramach nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii, sztuki i matematyki (STEAM) na poziomie lokalnym i regionalnym mogą odegrać ważną rolę w zmniejszaniu różnic w rozwoju w całej Europie. Traktowanie edukacji w zakresie przedmiotów STEAM jako lokalnego i regionalnego priorytetu, a także nadawanie priorytetu inicjatywom współpracy i inwestycjom w odniesieniu do ich rozwoju może znacznie przyczynić się do ograniczenia szkodliwych skutków drenażu mózgów. |
Zalecenie 6: Współpraca terytorialna w obszarach funkcjonalnych
45. |
Zauważa, że granice administracyjne często nie odpowiadają powiązaniom gospodarczym na całym terytorium. Ważne połączenia mogą na przykład istnieć między miastami i otaczającymi je strefami dojazdów, między obszarami wiejskimi i miejskimi lub między sąsiadującymi regionami w różnych krajach. |
46. |
Podkreśla, że w prawie każdej kwestii rozwojowej wpływ terytorialny wykracza poza lokalne obszary i granice administracyjne, a decyzje na różnych poziomach muszą być podejmowane wspólnie. Od samego początku decyzje te muszą być poprzedzone wspólnym dialogiem podczas poszukiwania odpowiedzi na te pytania. |
47. |
Wskazuje, że należy zwrócić również szczególną uwagę – zwłaszcza w odniesieniu do poprawy łączności tych miejsc i rozwijania powiązań między nimi – na sytuację regionów odległych, peryferyjnych, odizolowanych, słabo zaludnionych, przygranicznych lub tych, których rozwój pod jakimkolwiek względem pozostaje w tyle i które borykają się ze szczególnymi trudnościami, zwłaszcza regionów górskich i wyspiarskich. |
48. |
Zaleca opracowanie wspólnych strategii dla obszarów funkcjonalnych i w miarę możliwości dostosowanie odpowiednich strategii i programów. |
Zalecenie 7: Projekty współpracy z sąsiadującymi krajowymi lub regionalnymi programami EFSI
49. |
Zaleca instytucjom zarządzającym pełne wykorzystanie możliwości, jakie stwarza rozporządzenie w sprawie wspólnych przepisów dotyczących funduszy polityki spójności (art. 57 ust. 4 wniosku Komisji Europejskiej), aby programować projekty współpracy międzyregionalnej lub transgranicznej z regionalnymi programami EFSI w celu zajęcia się obszarami funkcjonalnymi ponad granicami. Przy opracowywaniu takich projektów konieczna jest również ścisła koordynacja z odpowiednimi programami Interreg, aby zapewnić komplementarność i uniknąć powielania. |
50. |
Podtrzymuje poparcie dla proponowanego europejskiego mechanizmu transgranicznego, który miałby ogromne znaczenie dla usuwania przeszkód i wąskich gardeł we współpracy transgranicznej. |
51. |
Podkreśla, że ważne jest, aby Unia Europejska zainicjowała prawdziwą strategię na rzecz dyplomacji kulturalnej. W tym celu konieczne jest promowanie komunikacji i wymiany artystycznej i kulturalnej między regionami Unii Europejskiej – zwłaszcza tymi najbardziej oddalonymi – a krajami trzecimi, w tym poprzez środki ułatwiające artystom podróżowanie do krajów trzecich oraz prezentację ich twórczości w tych krajach i vice-versa. |
Zalecenie 8: Promowanie podejścia terytorialnego poprzez wykorzystanie pełnego potencjału narzędzi zintegrowanych, takich jak rozwój lokalny kierowany przez społeczność (RLKS) i zintegrowane inwestycje terytorialne (ZIT)
52. |
Podkreśla, że wzmocnienie spójności na poziomie regionalnym i lokalnym – w tym transgranicznym – wymaga oddolnego, ukierunkowanego na konkretny obszar podejścia w celu opracowania odpowiednich rozwiązań w terenie. |
53. |
Zaleca opracowanie strategii terytorialnych w ramach wszystkich programów. W tym kontekście podkreśla wartość dodaną programów wielofunduszowych i zachęca do szerszego wykorzystania instrumentów terytorialnych w obszarach funkcjonalnych. |
54. |
Podkreśla rolę rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (RLKS) jako specjalnego narzędzia do wykorzystania na poziomie subregionalnym i uzupełniającego inne rodzaje wsparcia na poziomie lokalnym. |
55. |
Wskazuje, że uczestnictwo, konsultacje i współpraca społeczności lokalnych i wszystkich lokalnych podmiotów publicznych i prywatnych stanowi szczególną wartość dodaną RLKS, co zapewnia wykorzystanie wiedzy lokalnej i specjalistycznej oraz uwzględnienie szczególnych potrzeb obszarów. |
56. |
Zwraca uwagę na ważną rolę inteligentnych specjalizacji we wzmacnianiu regionalnych systemów innowacji, w wymianie wiedzy między regionami oraz w zwiększaniu synergii, w szczególności z europejskim finansowaniem badań. |
Bruksela, dnia 8 października 2019 r.
Karl-Heinz LAMBERTZ
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Regionów