KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 3.7.2019

COM(2019) 315 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Sprawozdanie roczne z działalności Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i rozwoju technologicznego oraz monitorowania programu „Horyzont 2020” w 2018 r.

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Działalność Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i rozwoju technologicznego oraz monitorowania programu „Horyzont 2020” w 2018 r.

1.    Informacje ogólne

Niniejsze sprawozdanie roczne z działalności UE w zakresie badań naukowych i rozwoju technologicznego oraz upowszechniania wyników opracowano na podstawie art. 190 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i art. 7 traktatu Euratom. Zawiera ono zwięzły, niewyczerpujący przegląd najważniejszych działań podjętych w 2018 r.

2.    Kontekst polityczny

W komunikacie pt. Odnowiony europejski program na rzecz badań i innowacji – szansa Europy na ukształtowanie własnej przyszłości 1 , przygotowanym przez Komisję na potrzeby nieformalnego posiedzenia Rady Europejskiej w Sofii w dniu 16 maja 2018 r., badania naukowe i innowacje uznano za główny element programu na rzecz zatrudnienia, wzrostu, sprawiedliwości oraz zmian demokratycznych, a także przygotowań do przyszłości UE. W związku z tym Komisja przyjęła wnioski ustawodawcze dotyczące programów wydatkowania w ramach budżetu UE na lata 2021–2027, które są obecnie przedmiotem negocjacji międzyinstytucjonalnych.

W 2018 r. gospodarka UE nadal rozwijała się w szybkim tempie piąty rok z rzędu, lecz niepewność w skali światowej narasta. Wskaźniki makroekonomiczne, takie jak zatrudnienie i inwestycje, powróciły do poziomu sprzed kryzysu finansowego 2 , lecz powolna poprawa wydajności nadal hamuje wzrost gospodarczy 3 . Do listopada w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych wsparciem objęto projekty we wszystkich państwach członkowskich o łącznej wartości inwestycji wynoszącej 360 mld EUR, przy czym dwie trzecie tej sumy pochodziło ze środków prywatnych 4 . Program „Horyzont 2020” przyczynił się bezpośrednio do tych pozytywnych zmian, tworząc około 592 000 nowych miejsc pracy w latach 2014–2018 5 .

UE utrzymała priorytetowy charakter kwestii związanych z jednolitym rynkiem cyfrowym w programie działań. Nowe ogólne rozporządzenie o ochronie danych (które weszło w życie w dniu 25 maja 2018 r. 6 ) – oprócz zapewnienia ochrony danych osobowych – będzie również wspierać badania naukowe i innowacje. Komisja wspierała uwspólnianie krajowych wysiłków w zakresie prac nad sztuczną inteligencją 7 . Również w tym przypadku program „Horyzont 2020” odegrał kluczową rolę, w szczególności wspierając utworzenie nowego wspólnego przedsięwzięcia w zakresie obliczeń wielkiej skali, które powinno zapewnić Europie autonomię strategiczną w tej dziedzinie 8 .

Energia i klimat pozostały priorytetami światowego i europejskiego programu działań. W specjalnym sprawozdaniu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) skierowanym do decydentów podkreślono pilną potrzebę podjęcia działań w związku ze zmianą klimatu 9 . Komisja w dalszym ciągu realizowała zobowiązania UE w dziedzinie energii i klimatu zgodnie z porozumieniem paryskim z 2015 r. oraz celami zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych 10 . W związku z tym Komisja wdrożyła przepisy niezbędne do osiągnięcia ustalonego na poziomie krajowym wkładu UE w zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 40 % do 2030 r. (w porównaniu z 1990 r.). Ponadto w listopadzie 2018 r. Komisja Europejska przedstawiła swoją wizję osiągnięcia zerowej emisji gazów cieplarnianych netto do 2050 r. 11 Długoterminowa strategia nakreśla zmiany technologiczne, gospodarcze i społeczne niezbędne do osiągnięcia neutralności klimatycznej i zapewnienia sprawiedliwych społecznie przemian. Ten poziom zaangażowania powinien wzmacniać globalne przywództwo UE w tej dziedzinie, zgodnie z wpływową rolą zalecaną przez przewodniczącego Junckera w jego orędziu o stanie Unii w 2018 r.

3.    Ramy polityki

„Horyzont Europa”

W dniu 7 czerwca Komisja przyjęła wnioski dotyczące programu „Horyzont Europa” – programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji na lata 2021–2027 (okres obowiązywania kolejnych wieloletnich ram finansowych). Pakiet legislacyjny składa się z wniosków dotyczących:

·rozporządzenia ustanawiającego program „Horyzont Europa” i ustanawiającego zasady uczestnictwa;

·decyzji w sprawie programu szczegółowego wdrażającego program „Horyzont Europa”; oraz

·rozporządzenia ustanawiającego program badawczo-szkoleniowy Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej na lata 2021–2025 („program Euratom”).

Celem pakietu jest dalsze uproszczenie zasad, przy jednoczesnym zapewnieniu ciągłości, np. nadal będą miały zastosowanie kluczowe zasady unijnych programów ramowych w zakresie badań naukowych i innowacji (doskonałość, wpływ i otwartość). Został on opracowany na podstawie szeroko zakrojonych konsultacji z zainteresowanymi stronami i osobami publicznymi oraz na podstawie innych ważnych elementów, takich jak „LAB FAB APP – Inwestowanie w Europejską przyszłość, której chcemy” 12 , sprawozdanie niezależnej grupy wysokiego szczebla w sprawie maksymalizacji wpływu unijnych programów badań naukowych i innowacji (pod przewodnictwem Pascala Lamy'ego).

Przed końcem 2018 r. Rada ds. Konkurencyjności uzgodniła częściowe podejście ogólne do głównego rozporządzenia 13 , a Parlament Europejski 14 zatwierdził na posiedzeniu plenarnym sprawozdanie Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii (ITRE) w sprawie pakietu.

Wnioski Komisji opierają się na trzech filarach:

·otwarta nauka;

·globalne wyzwania i konkurencyjność przemysłowa; oraz

·otwarte innowacje.

Powstanie dodatkowa część dotycząca wzmocnienia europejskiej przestrzeni badawczej (EPB).

Aby odzwierciedlić duże znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii do wdrożenia porozumienia paryskiego i osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju, program „Horyzont Europa” zakłada włączenie kwestii zmiany klimatu do głównego nurtu polityki, przeznaczając na ten cel co najmniej 35 % ogólnej puli środków finansowych.

W odniesieniu do otwartości programowania zaproponowano proces planowania strategicznego, który zapewni wieloletni kierunek strategiczny bazujący na podejściu obejmującym współpracę z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami. Ten szeroko zakrojony proces będzie również sprzyjał synergii z innymi programami i politykami UE oraz prowadzeniu stałego dialogu ze społeczeństwem obywatelskim.

Drugi filar („globalne wyzwania i konkurencyjność przemysłowa”) obejmie uruchomienie ograniczonej liczby „misji” opracowanych wspólnie z użytkownikami końcowymi, opartych na międzysektorowym, interdyscyplinarnym modelu i jasnych celach od samego początku. Pod wpływem sprawozdania pt. „Misje: badania naukowe i innowacje w Unii Europejskiej ukierunkowane na realizację misji” 15 w podejściu opartym na misjach zaakcentowana zostanie kierunkowość polityki w zakresie badań naukowych i innowacji.

W ramach trzeciego filaru („otwarte innowacje”) wykorzystane zostaną dwa wzajemnie uzupełniające się instrumenty, aby zapewnić wsparcie Europejskiej Rady ds. Innowacji (EIC) dla przełomowych innowacji i innowacji tworzących rynek w całym zakresie – od badań naukowych i innowacji po wprowadzanie ich na rynek i zwiększanie skali działalności przedsiębiorstw:

·w ramach instrumentu „Pionier” EIC wsparciem objęte zostaną badania sprzyjające transformacjom i potencjalne innowacje tworzące rynek; oraz

·„Akcelerator” zapewni dostosowane do potrzeb finansowanie mieszane w celu wspierania innowacji tworzących rynek i zwiększania skali działalności innowacyjnych przedsiębiorstw.

Europejski semestr

W ramach cyklu polityki gospodarczej europejskiego semestru Komisja opublikowała sprawozdania dotyczące każdego państwa członkowskiego 16 . W sumie trzynaście państw członkowskich otrzymało zalecenia dla poszczególnych krajów, w których podkreślono wyzwania związane z jakością i skutecznością krajowych systemów badań naukowych i innowacji, ze szczególnym naciskiem na:

·osiągnięcie wyższej jakości naukowej, silniejszej bazy naukowej i większego wpływu poprzez publiczne inwestycje w badania naukowe i innowacje;

·wzmocnienie powiązań między środowiskiem naukowym a przedsiębiorstwami; oraz

·wyeliminowanie wąskich gardeł, które mają wpływ na otoczenie biznesowe i inwestycje w innowacje.

Otwarte innowacje

Na pierwszym etapie fazy pilotażowej Europejskiej Rady ds. Innowacji (zob. sekcja 4.2) udzielono wsparcia znacznej liczbie innowatorów, przy czym do końca roku sfinansowano 1 276 projektów o łącznej wartości 731,15 mln EUR 17 .

Komisja podjęła kroki w celu zapewnienia europejskim przedsiębiorstwom innowacyjnym lepszego dostępu do finansowania, które jest siłą napędową wzrostu wydajności 18 . Uruchomiła VentureEU 19 , paneuropejski fundusz funduszy, którego celem jest podwojenie kwoty kapitału wysokiego ryzyka dostępnego w Europie.

W sprawozdaniu z 2018 r. pt. Wyniki UE w zakresie badań naukowych i innowacji 20 podkreślono, że dobrobyt gospodarczy i model społeczny UE zależą od jej zdolności do opracowywania i promowania innowacji. UE musi wykorzystać pojawiające się innowacje i technologie, aby przezwyciężyć poważny problem z wydajnością i utrzymać wzrost gospodarczy.

Otwarta nauka

Komisja ustanowiła zasady zarządzania europejską chmurą dla otwartej nauki, której celem jest wykorzystanie potencjału badań naukowych i innowacji w UE przez połączenie „ludzi, danych, usług i szkoleń, publikacji [...] ponad granicami i dyscyplinami naukowymi” 21 . Zwołała pierwsze posiedzenie zarządu europejskiej chmury dla otwartej nauki, złożonego z przedstawicieli państw członkowskich i państw stowarzyszonych.

W świetle rozwoju technologicznego i instytucjonalnego Komisja zaktualizowała swoje zalecenie w sprawie dostępu do informacji naukowej oraz jej ochrony 22 .

Aby przyspieszyć przejście na otwarty dostęp, Komisja współpracowała z krajowymi instytucjami finansującymi w celu wsparcia realizacji Planu S 23 .

Otwarcie na świat

Międzynarodowa współpraca w dziedzinie badań naukowych i innowacji zwiększyła wpływ UE jako podmiotu o zasięgu globalnym, zważywszy, że coraz większą uwagę poświęca się dyplomacji naukowej.

Program „Horyzont 2020” nadal wspierał prace operacyjne i naukowe Międzyrządowej Platformy Naukowo-Politycznej w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów (IPBES) oraz Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC). Specjalne wnioski w ramach programu „Horyzont 2020” pomagają w promowaniu rozwoju dodatkowej wiedzy naukowej 24 oraz funkcjonowania tych organów, promując w ten sposób multilateralizm.

Wraz z Niemcami i Finlandią Komisja współorganizowała drugie spotkanie ministrów nauki w sprawie badań arktycznych 25 , które zakończyło się przyjęciem wspólnego oświadczenia przez UE, 23 państwa i sześć organizacji ludów tubylczych 26 .

Zgodnie z wieloletnim zaangażowaniem UE na rzecz współpracy atlantyckiej na rzecz badań i innowacji Komisja podpisała umowy o współpracy z Argentyną i Republiką Zielonego Przylądka w celu wzmocnienia współpracy w zakresie badań naukowych i innowacji na rzecz „niebieskiego wzrostu” oraz sprostania wyzwaniom związanym z Atlantykiem, w tym obserwacji oceanów, bezpieczeństwa żywnościowego, badań polarnych i zmienności klimatu.

Inne środki z zakresu polityki

Komisja opublikowała dwa kluczowe komunikaty w sprawie globalnych wyzwań w zakresie badań naukowych i innowacji:

·komunikat pt. „Zrównoważona biogospodarka dla Europy: wzmocnienie powiązań między gospodarką, społeczeństwem i środowiskiem” 27 posłużył do aktualizacji strategii UE dotyczącej biogospodarki. Badania naukowe i innowacje będą nadal odgrywać kluczową rolę w trzech rodzajach działań, które rozpoczną się w 2019 r.:

owzmacnianie i zwiększanie biosektorów;

owdrażanie lokalnych biogospodarek w całej Europie; oraz

ozrozumienie ekologicznych granic biogospodarki; oraz

·„Czysta planeta dla wszystkich: Europejska długoterminowa wizja strategiczna dobrze prosperującej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej dla klimatu gospodarki” 28 , w której określono, w jaki sposób UE rozpoczęła realizację transformacji niezbędnej do osiągnięcia gospodarki neutralnej dla klimatu, i przedstawiono siedem konkretnych skutecznych działań. Podkreśla się w niej również duże znaczenie wykorzystania środków finansowych i działań w zakresie badań naukowych i innowacji do wsparcia szerokiego zakresu działań niezbędnych do wprowadzenia w życie gospodarki neutralnej dla klimatu.

Kontynuowano prace nad wdrożeniem 20 środków z zakresu polityki określonych w komunikacie pt. „Przyspieszenie innowacji w dziedzinie czystej energii” 29 , które poprzez badania naukowe i innowacje przyczyniają się do osiągnięcia celów unii energetycznej.

Grupa strategiczna wysokiego szczebla ds. technologii przemysłowych opublikowała swoje podejście polityczne do kluczowych technologii prorozwojowych (KET) 30 , zatwierdzając sześć KET zidentyfikowanych w 2009 r. i sugerując włączenie dwóch nowych KET:

·sztucznej inteligencji; oraz

·bezpieczeństwa cyfrowego i łączności.

Grupa głównych doradców naukowych (GCSA – grupa, która zastąpiła grupę wysokiego szczebla ds. mechanizmu doradztwa naukowego (SAM HLG) 31 ) wydała ważną opinię naukową na temat „Nowych technologii wychwytywania i wykorzystania dwutlenku węgla” 32 oraz wydała wytyczne dotyczące newralgicznych problemów regulacyjnych, takich jak edytowanie genów 33 . Grupa wchodziła również w bezpośrednią interakcję z ogółem społeczeństwa. 

Inne inicjatywy wysokiego szczebla dotyczące ważnych przekrojowych priorytetów politycznych obejmowały europejski sojusz na rzecz baterii 34 i komunikaty „Droga do zautomatyzowanej mobilności: strategia UE na rzecz mobilności w przyszłości” 35 oraz „Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego” 36 . Aspekty badawcze są szczególnie istotne dla realizacji proponowanych strategii.

4.    Realizacja programu „Horyzont 2020”

4.1    Odpowiedzi na zaproszenia do składania wniosków

Do końca 2018 r. 37 upłynęło łącznie 679 terminów zaproszeń do składania wniosków w ramach programu „Horyzont 2020” – złożono 191 731 kwalifikujących się wniosków o finansowanie UE o łącznej wartości 290,3 mld EUR. Spośród tych wniosków do finansowania wybrano 23 250 wniosków, co oznacza, że ogólny wskaźnik powodzenia kwalifikujących się wniosków w ciągu pierwszych pięciu lat wynosi 12,13 %. Do końca grudnia podpisano w sumie 21 599 umów o udzielenie dotacji, przeznaczając na finansowanie UE kwotę 38,97 mld EUR.

W latach 2014–2018 uczestnicy w państwach członkowskich UE otrzymali 91,5 % środków finansowych, reszta zaś trafiła do uczestników z państw stowarzyszonych (7,2 %) i spoza UE (1,3 %). Udział państw stowarzyszonych (7,2 %) jest zgodny z otrzymanym finansowaniem, jednak udział państw spoza UE jest znacznie wyższy (3,9 %), co wskazuje na zainteresowanie międzynarodową otwartością, bez związku z finansowaniem.

Organizacje szkolnictwa wyższego zajmują pierwsze miejsce pod względem otrzymanego finansowania (39,8 %), a 25,9 % finansowania UE w ramach filarów 2 i 3 trafia do MŚP.

4.2    Kluczowe elementy w ramach programu „Horyzont 2020”

Pierwszy etap fazy pilotażowej Europejskiej Rady ds. Innowacji

Grupa Wysokiego Szczebla ds. Innowacji (HLGI), która została powołana, aby pomóc komisarzowi Moedasowi w utworzeniu Europejskiej Rady ds. Innowacji, opublikowała sprawozdanie pt. „Finansowanie-Świadomość-Skala-Talent (FAST)” 38 , w którym wskazała sposoby zwiększenia wsparcia dla tworzenia innowacji na rynku w UE. Na podstawie sprawozdania i wcześniejszych działań politycznych kolegium komisarzy 39 w programie prac na lata 2018–2020 uwzględniono fazę pilotażową Europejskiej Rady ds. Innowacji.

Zgodnie z zaleceniami HLGI 40 faza pilotażowa obejmuje całe finansowanie innowacji w ramach programu „Horyzont 2020” w jednym programie obejmującym instrument MŚP, Szybką ścieżkę do innowacji, FET Open i nagrody Horizon.

Ta część programu prac powinna wesprzeć do 1 000 projektów o łącznym budżecie 2,7 mld EUR. Jej wpływ zostanie oceniony na podstawie następujących wskaźników:

-rozwój nowych rynków;

-przyciągnięcie inwestycji prywatnych; oraz

-rozwój wspieranych przedsiębiorstw.

Rada Europejska na posiedzeniu w czerwcu 2018 r. zwróciła się do Komisji o opracowanie drugiej fazy inicjatywy 41 , której celem byłoby wypracowanie rozwiązań z zakresu finansowania mieszanego i eksperymentowanie z nowymi rozwiązaniami w zakresie zarządzania programem.

Współpraca międzynarodowa

Współpraca naukowa nadal stanowi główny filar stosunków międzynarodowych UE. Komisja zaktualizowała plany działania w zakresie badań naukowych i innowacji z kluczowymi partnerami, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym. Stanowią one połączenie dialogu merytorycznego ze współpracą na poziomie projektu, włączone do głównego nurtu działań w ramach programu prac „Horyzont 2020”.

W szczególności Komisja zaktualizowała plany działania w zakresie nauki i technologii na potrzeby współpracy:

·na poziomie krajowym (dwustronnym) 42 – z Australią, Brazylią, Kanadą, Chinami, Indiami, Japonią, Koreą Południową, Meksykiem, Nową Zelandią, Rosją, Republiką Południowej Afryki i Stanami Zjednoczonymi; oraz

·na poziomie regionalnym 43 – z Unią Afrykańską, Azją Południowo-Wschodnią, Partnerstwem Wschodnim, Wspólnotą Państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów, regionem Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu oraz Bałkanami Zachodnimi.

Działania podejmowane w ramach działania „Maria Skłodowska-Curie” na poziomie projektów nadal stanowią ponad połowę wszystkich wysiłków podejmowanych przez państwa trzecie uczestniczące w programie „Horyzont 2020”.

Zapewnianie szerszego uczestnictwa

Komisja opublikowała obszerną ocenę schematów uczestnictwa i wyników w zakresie badań naukowych i innowacji kwalifikujących się krajów w Szerzeniu doskonałości i zwiększaniu uczestnictwa w programie „Horyzont 2020” 44 . Ogólnie rzecz biorąc, zwiększenie udziału krajów jest zgodne z ich krajowymi inwestycjami w badania naukowe i innowacje.

Łącznie podpisano 44 umowy o dotacje na realizację projektów związanych z upowszechnianiem doskonałości, których kwota opiewała na 62,38 mln EUR. Spośród nich 13 pomoże w ustanowieniu stanowisk EPB w Czechach, na Cyprze, w Estonii, na Litwie, w Luksemburgu, w Portugalii, na Słowacji i w Słowenii.

W 2018 r. wprowadzono nowe działanie pilotażowe – stypendia promujące szerzenie badań naukowych i innowacji – wzorowane na indywidualnych stypendiach MSCA. Umożliwią one około 120 naukowcom dowolnej narodowości skorzystanie ze stypendium w państwie objętym inicjatywą szerszego uczestnictwa.

Dzięki narzędziu wspierania polityki możliwe było również zapewnienie wsparcia dla reform politycznych w państwach objętych inicjatywą szerszego uczestnictwa, np. wzajemną ocenę estońskiego systemu badań naukowych i innowacji 45 w świetle planowanej strategii w zakresie badań naukowych i innowacji oraz przedsiębiorczości na lata 2021–2027.

Projekt Forward został uruchomiony jako część nowej strategii UE na rzecz regionów najbardziej oddalonych. Nad projektem współpracować będą instytucje i zainteresowane strony z Azorów, Wysp Kanaryjskich, Gwadelupy, Gujany Francuskiej, Reunionu, Madery, Martyniki, Majotty i Saint-Martin, a jego realizacja obejmie wstępną analizę ekosystemów badań naukowych i innowacji oraz opracowanie wspólnej strategii i planów działań tematycznych.

Nauki społeczne i humanistyczne

Ogółem w przypadku 136 tematów w ramach filarów „Wiodąca pozycja w przemyśle” oraz „Wyzwania społeczne” wyraźnie wymagany był wkład z obszaru nauk społecznych i humanistycznych.

W trzecim sprawozdaniu monitorującym dotyczącym integracji nauk społecznych i humanistycznych w ramach programu „Horyzont 2020” 46 wykazano, że 32 % projektów finansowanych w ramach tematów oznaczonych jako nauki społeczne i humanistyczne jest koordynowanych przez partnera nauk społecznych i humanistycznych. Choć ekonomia i socjologia są dobrze reprezentowane, nadal istnieje potrzeba poprawy integracji innych dyscyplin z obszaru nauk społecznych i humanistycznych, takich jak prawo, historia i antropologia.

Płeć

Różne formy wsparcia przyczyniły się do powstania pozytywnych tendencji w tym obszarze 47 ; na przykład:

·krajowe sieci punktów kontaktowych 48 organizowały specjalne szkolenia dotyczące aspektu płci; oraz

·Komisja i Grupa Helsińska wydały Wytyczne mające na celu ułatwienie realizacji celów promowania równouprawnienia płci w dziedzinie badań naukowych i innowacji 49 , które obejmowały opracowanie ram sprzyjających wprowadzeniu parytetów płci dla decydentów.

Działania w dziedzinie klimatu i zrównoważony rozwój

W rozporządzeniu w sprawie programu „Horyzont 2020” 50 ustalono przewidywany udział w budżecie na działania w dziedzinie klimatu i na zrównoważony rozwój w okresie trwania programu na poziomie odpowiednio 35 % i 60 %. Do 2018 r. włącznie wydatki wyniosły co najmniej 30 % w przypadku działań w dziedzinie klimatu 51 i 69 % w przypadku zrównoważonego rozwoju. Podejmowane są dodatkowe wysiłki, w szczególności za pośrednictwem specjalnych obszarów tematycznych.

Synergie z innymi programami

Opublikowano sprawozdanie z warsztatów wzajemnego uczenia się w zakresie zwiększania uczestnictwa i zapewniania synergii między unijnymi programami badań naukowych i innowacji a polityką spójności 52 , w których uczestniczyło 12 państw członkowskich i jeden kraj stowarzyszony. Stwierdzono, że chociaż na poziomie projektu mogą występować wąskie gardła regulacyjne, skuteczne synergie zależeć będą od zdolności do promowania dialogu merytorycznego na poziomie programu.

W sprawozdaniu specjalnym Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nr 28/2018 53 opowiedziano się za promowaniem dalszej komunikacji w sprawie pieczęci doskonałości. Dotychczas instytucje zarządzające europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi w 15 państwach członkowskich opracowały 35 różnych programów dotyczących pieczęci doskonałości.

5.    Euratom

W rozporządzeniu Rady (Euratom) 2018/1563 54 ustanowiono ramy programu badawczo-szkoleniowego Euratom na lata 2019–2020.

Działania pośrednie

Do końca 2018 r. rozstrzygnięto trzy zaproszenia do składania wniosków, w ramach których złożono 136 kwalifikujących się wniosków o wkład finansowy Euratomu o wartości 500,8 mln EUR. Spośród nich do finansowania wybrano 47 wniosków, przy wkładzie Euratomu w wysokości 196,9 mln EUR, co oznacza, że ogólny wskaźnik powodzenia kwalifikujących się pełnych wniosków liczony od 2014 r. wynosi 34,56 %.

Działania bezpośrednie wdrażane przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC)

Działania bezpośrednie programu, realizowane przez JRC, obejmowały badania i szkolenia w następujących obszarach:

•    bezpieczeństwo jądrowe, w tym bezpieczeństwo reaktora, paliwa i cyklu paliwowego, gospodarowanie odpadami promieniotwórczymi, monitoring środowiska oraz gotowość na wypadek sytuacji wyjątkowej i reagowanie na nią;

•    zabezpieczenia materiałów jądrowych, nierozprzestrzenianie broni jądrowej i jądrowe bezpieczeństwo fizyczne, w tym zwalczanie nielegalnego handlu, a także jądrowa ekspertyza kryminalistyczna;

•    podstawowa wiedza naukowa oraz normy i materiały referencyjne istotne dla bezpieczeństwa jądrowego, ochrony fizycznej obiektów jądrowych i zabezpieczeń w sektorze jądrowym, w tym badania nad nieenergetycznymi zastosowaniami nauk jądrowych w medycynie i przestrzeni kosmicznej.

Prowadzone badania i zdobyte doświadczenie, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i nierozprzestrzeniania materiałów jądrowych, wspierają niezbędne zdolności w zakresie zarządzania wiedzą oraz zapewnienia kształcenia i zaawansowanego szkolenia w dziedzinach związanych z energią jądrową. Pozwala to JRC sprostać zapotrzebowaniu na wsparcie naukowe i techniczne w zakresie polityk związanych z UE.

Program badawczo-szkoleniowy

Wsparcie ze strony programu badawczo-szkoleniowego przyczyniło się do opublikowania ponad 800 artykułów w recenzowanych czasopismach o znaczącym oddziaływaniu oraz ponad 800 doktoratów z fizyki i technologii syntezy jądrowej. Ponad 900 naukowców uzyskało dostęp do infrastruktury badawczej.

6.    Działania bezpośrednie JRC spoza obszaru badań jądrowych

Ubiegły rok był przełomowy dla działań JRC w zakresie zarządzania wiedzą - uruchomiono cztery ośrodki wiedzy, których łączna liczba wzrosła do 6:

·w odpowiedzi na obawy konsumentów centrum wiedzy na temat fałszowania i jakości żywności 55 zapewnia dostęp do aktualnej wiedzy naukowej na temat fałszowania żywności i kwestii związanych z jakością żywności;

·udostępniając najnowsze innowacyjne rozwiązania i wyniki badań naukowych, centrum wiedzy na temat globalnego bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego 56 dąży do poprawy działań na rzecz zmniejszenia braku bezpieczeństwa żywnościowego i niedożywienia w krajach dotkniętych brakiem bezpieczeństwa żywnościowego;

·Centrum kompetencji w zakresie transferu technologii 57 jest główną platformą wspierania polityki i budowania potencjału w zakresie transferu technologii na poziomie UE, krajowym, regionalnym i lokalnym; oraz

·Centrum kompetencji w zakresie prognozowania 58 zapewnia bezpośredni strategiczny i przyszłościowy wkład w kształtowanie polityki UE.

Inne kluczowe osiągnięcia dotyczyły:

-emisji zanieczyszczeń pochodzących z pojazdów – JRC przygotowało się do pełnienia roli kontrolera (w imieniu Komisji) zgodności pojazdów z wymogami dotyczącymi „emisji zanieczyszczeń w rzeczywistych warunkach jazdy”; oraz

-celów zrównoważonego rozwoju – JRC wniosło wkład w opracowany przez Komisję dokument otwierający debatę pt. Zrównoważona Europa do 2030 r. 59 , w szczególności poprzez jakościową analizę prognozowania.

7.    Europejski Instytut Innowacji i Technologii (EIT)

W 2018 r. EIT nadal zapewniał wsparcie finansowe sześciu istniejącym WWiI 60 . Ponadto działalność finansowana przez EIT miała na celu wspieranie współpracy między WWiI (działalność prowadzona między WWiI) w zakresie kluczowych aspektów działalności WWiI, aby zwiększać ich wpływ np. na rozwój kapitału ludzkiego i umiejętności, komunikację i kontakty zewnętrzne. Całkowity wkład finansowy EIT w realizację biznesplanów WWiI w 2018 r. wyniósł 400 mln EUR.

Na początku roku magazyn Forbes ogłosił swoją listę „30 under 30” na 2018 r., w której znalazło się dziewięciu przedsiębiorców wspieranych przez wspólnotę EIT 61 .

W 2018 r. EIT ogłosił dwa zaproszenia do utworzenia dwóch nowych wspólnot wiedzy i innowacji (WWiI), w wyniku czego powstało łącznie osiem wspólnot innowacji:

·mobilność miejska – z konsorcjum składającym się z 48 członków, EIT Mobilność miejska jest poświęcona przyspieszeniu znajdowania i wdrażania rozwiązań, które poprawiają wspólne korzystanie z przestrzeni miejskich, zapewniając jednocześnie zrównoważoną i dostępną mobilność multimodalną; oraz

·produkcja – z konsorcjum składającym się z 50 partnerów, misją EIT Produkcja jest połączenie europejskich podmiotów produkcyjnych w ekosystemach innowacji w celu wspierania zrównoważonej i konkurencyjnej produkcji.

8.    Komunikacja, wykorzystywanie i upowszechnianie wyników

Komisja uruchomiła nowy portal poświęcony finansowaniu przedsiębiorstw i możliwościom przetargowym 62 . Stanowi on obecnie pojedynczy punkt kontaktowy, w którym można uzyskać dostęp do dotacji unijnych i zamówień publicznych oraz zarządzać nimi; do początku następnego okresu wieloletniego w 2021 r. obejmie on wszystkie programy zarządzanie na szczeblu centralnym.

Tablica wskaźników programu „Horyzont 2020” 63 funkcjonowała z powodzeniem, oferując nowe, potężne funkcje analityczne, które będą stanowić źródło informacji na potrzeby sprawozdawczości dotyczącej programu, analizy skutków i informacji zwrotnych w kształtowaniu polityki.

Strona internetowa CORDIS 64 została zmieniona, by zapewnić użytkownikom lepsze doświadczenia i wzmocnić jej rolę jako głównej służby publicznej Komisji Europejskiej w zakresie rozpowszechniania informacji na temat wyników wszystkich projektów badawczych finansowanych przez UE za pośrednictwem przejrzystego i otwartego repozytorium danych dotyczących projektów UE od 1PR do programu „Horyzont 2020” oraz wielojęzycznych artykułów i publikacji, które pomagają wspierać wykorzystywanie wyników i rozwój innowacji.

W oparciu o sukces systemów otwartego dostępu i otwartych danych Komisja wniosła wkład w opracowywanie dokumentu pt. „Urzeczywistnienie zasad FAIR” 65 – sprawozdania końcowego grupy ekspertów ds. danych łatwych do znalezienia, dostępnych, interoperacyjnych i nadających się do ponownego wykorzystania (FAIR), w którym określono również plan działania na rzecz wykorzystania potencjału badań naukowych i innowacji opartych na danych.

Od stycznia 2019 r. klauzula otwartego dostępu zawarta we wzorze umowy o udzieleniu dotacji w ramach programu „Horyzont 2020” zapewnia pełną dostępność 54 635 publikacji naukowych wygenerowanych w ramach obecnie realizowanych projektów programu „Horyzont 2020”.

9.    Prognoza

W 2019 r. kontynuowane będą międzyinstytucjonalne negocjacje w sprawie programu „Horyzont Europa”. Jeżeli uda się osiągnąć porozumienie polityczne z Parlamentem Europejskim i Radą w sprawie istotnych elementów pakietu legislacyjnego, możliwe będzie rozpoczęcie wspólnych działań w ramach programu i terminowe ich wdrożenie. Zapewni to ciągłość wsparcia UE i skuteczną kierunkowość w oparciu o stały dialog ze wszystkimi zainteresowanymi stronami.

Zostaną podjęte znaczne wysiłki w celu sformułowania ogólnej polityki UE mającej na celu promowanie większej liczby lepszych badań naukowych i innowacji w Europie, która wspiera zrównoważony rozwój i realizuje strategiczne cele UE, w szczególności przez opracowywanie nadrzędnej strategii i ram inwestowania zasobów UE, stymulowanie reform i poprawianie regulacyjnych warunków ramowych.

(1)

     https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/com-2018-306-a-renewed-european-agenda-_for_research-and-innovation_may_2018_en_0.pdf

(2)

     https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/file_import/2019-european-semester-annual-growth-survey_en_1.pdf

(3)

     https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/rec-17-015-srip-report2018_mep-web-20180228.pdf

(4)

     https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/communication_investment_plan_for_europe_nov2018.pdf

(5)

     https://ec.europa.eu/research/evaluations/pdf/archive/h2020_evaluations/swd(2017)220-in-depth-interim_evaluation-h2020.pdf

(6)

     https://eur-lex.europa.eu/content/news/general-data-protection-regulation-GDPR-applies-from-25-May-2018.html?locale=pl

(7)

     https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/eu-member-states-sign-cooperate-artificial-intelligence

(8)

     https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/eurohpc-joint-undertaking

(9)

     https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2018/07/SR15_SPM_High_Res.pdf

(10)

     https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/docs/pages/com_2018_733_en.pdf

(11)

https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/docs/pages/com_2018_733_en.pdf

(12)

     https://ec.europa.eu/research/evaluations/pdf/archive/other_reports_studies_and_documents/hlg_2017_report.pd f

(13)

     https://www.consilium.europa.eu/media/37219/st14406-en18.pdf

(14)

     http://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2018-0509_PL.html

(15)

     https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/mazzucato_report_2018.pdf

(16)

     https://ec.europa.eu/info/publications/2018-european-semester-country-reports_pl

(17)

     https://ec.europa.eu/info/news/eic-pilot-eu1734-million-top-class-innovators-bring-their-innovations-faster-market-2018-dec-20_pl

(18)

     https://publications.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/0635b07f-07bb-11e7-8a35-01aa75ed71a1

(19)

     http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-2763_pl.htm

(20)

     https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/rec-17-015-srip-report2018_mep-web-20180228.pdf

(21)

     https://publications.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/5253a1af-ee10-11e8-b690-01aa75ed71a1

(22)

     https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0790&from=PL

(23)

     https://ec.europa.eu/commission/commissioners/2014-2019/moedas/announcements/plan-s-and-coalition-s-accelerating-transition-full-and-immediate-open-access-scientific_en

(24)

     https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/portal/screen/opportunities/topic-details/lc-cla-01-2018

(25)

     https://ec.europa.eu/research/index.cfm?pg=events&eventcode=187D5765-E38F-9AFC-958DA987ECDD0613

(26)

     https://www.arcticscienceministerial.org/files/ASM2_Joint_Statement.pdf

(27)

     https://ec.europa.eu/research/bioeconomy/pdf/ec_bioeconomy_strategy_2018.pdf

(28)

     https://ec.europa.eu/clima/sites/clima/files/docs/pages/com_2018_733_en.pdf

(29)

     http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2016/PL/COM-2016-763-F1-PL-MAIN-PART-1.PDF

(30)

      https://publications.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/28e1c485-476a-11e8-be1d-01aa75ed71a1

(31)

     https://ec.europa.eu/research/sam/pdf/c_2018_1919_ec_decision_consolidated.pdf

(32)

     https://ec.europa.eu/research/sam/pdf/sam_ccu_report.pdf

(33)

     https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/2018_11_gcsa_statement_gene_editing_1.pdf

(34)

https://ec.europa.eu/growth/industry/policy/european-battery-alliance_en

(35)

     http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2018/PL/COM-2018-283-F1-PL-MAIN-PART-1.PDF

(36)

https://ec.europa.eu/commission/news/endocrine-disruptors-strategy-and-european-citizens-initiative-2018-nov-07_pl

(37)

     Sytuacja na dzień 11 lutego 2019 r. (wyciąg z tablicy wskaźników programu „Horyzont 2020”).

(38)

     https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/eic_hlg_bz_web.pdf

(39)

     https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52016DC0733

(40)

     http://ec.europa.eu/research/eic/pdf/eic_recommendations_set-1_2017.pdf

(41)

     https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2018/06/29/20180628-euco-conclusions-final/

(42)

     http://ec.europa.eu/research/iscp/index.cfm?pg=countries

(43)

     http://ec.europa.eu/research/iscp/index.cfm?pg=regions

(44)

     https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/news/widening-participation-horizon-2020-report-analysis-fp-participation-patterns-and-ri

(45)

     https://rio.jrc.ec.europa.eu/en/library/peer-review-estonian-research-and-innovation-system-factsheet

(46)

     https://publications.europa.eu/pl/publication-detail/-/publication/4365f75a-5efe-11e8-ab9c-01aa75ed71a1

(47)

     https://ec.europa.eu/research/swafs/pdf/pub_gender_equality/interim_evaluation_gender_long_final.pdf

(48)

     http://www.ncpacademy.eu/wp-content/uploads/2018/09/20180222_Gender-Equality-in-H2020.pdf

(49)

     http://ec.europa.eu/research/swafs/pdf/pub_gender_equality/KI-07-17-199-EN-N.pdf

(50)

     Zob. w szczególności motyw 10.    
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32013R1291&qid=1560171763798&from=EN

(51)

Nie obejmuje to wydatków wykraczających poza wyznaczone cele, takich jak wydatki administracyjne.

(52)

     https://rio.jrc.ec.europa.eu/en/policy-support-facility/mle-national-practices-widening-participation-and-strengthening-synergies

(53)

     https://www.eca.europa.eu/pl/Pages/DocItem.aspx?did=47542

(54)

S

(55)

     https://ec.europa.eu/knowledge4policy/food-fraud_en

(56)

     https://ec.europa.eu/knowledge4policy/global-food-nutrition-security_en

(57)

     https://ec.europa.eu/jrc/en/event/conference/technology-transfer-competence-centre

(58)

     https://ec.europa.eu/jrc/communities/en/community/jrc-alumni-network/article/ec-competence-centre-foresight

(59)

     https://ec.europa.eu/commission/publications/reflection-paper-towards-sustainable-europe-2030_pl

(60)

Dotyczącym innowacyjnej energii (EIT InnoEnergy), klimatu (EIT „WWiI – Klimat”), kwestii cyfrowych (EIT Digital), surowców (EIT RawMaterials), zdrowia (EIT Health) oraz żywności (EIT Food).

(61)

https://www.forbes.com/consent/?toURL=https://www.forbes.com/30-under-30/2018/

(62)

https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/portal/screen/home

(63)

https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/portal/screen/opportunities/horizon-dashboard

(64)

https://cordis.europa.eu/pl

(65)

     https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/turning_fair_into_reality_1.pdf