KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 31.7.2018

COM(2018) 564 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Przegląd śródokresowy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 911/2014 w sprawie wieloletniego finansowania działań Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia morza spowodowane przez statki oraz instalacje naftowe i gazowe

{SWD(2018) 394 final}

Wprowadzenie

Zgodnie z art. 7 rozporządzenia (UE) nr 911/2014 1 Komisja musi złożyć Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z wykonania tego rozporządzenia oraz przeprowadzić ocenę śródokresową działań Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia morza spowodowane przez statki oraz instalacje naftowe i gazowe.

W niniejszym sprawozdaniu oraz w załączniku do niego przedstawiono wyniki wykorzystania wkładu Unii oraz ocenę zdolności Agencji do wypełniania swoich obowiązków w sposób skuteczny i racjonalny pod względem kosztów.

Komisja i Rada Administracyjna Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego wykorzystają te wyniki, by omówić wszelkie istotne zmiany w zakresie przydziału środków oraz działań w ramach rocznego i wieloletniego programowania Agencji.

Kontekst

W przeszłości środowisko morskie, wybrzeża i obywatele odczuli skutki dużych wycieków ropy naftowej. Tankowce takie jak Torrey Canyon (1967 r.), Amoco Cadiz (1978 r.), Erika (1999 r.) i Prestige (2002 r.) spowodowały katastrofy ekologiczne. Eksplozja platformy Deepwater Horizon (2010 r.) w Zatoce Meksykańskiej spowodowała, że zwrócono uwagę na najważniejsze zagrożenia związane również z instalacjami naftowymi i gazowymi oraz wierceniem poszukiwawczym. Większa świadomość w zakresie wpływu społeczno-gospodarczego wycieków ropy naftowej oraz wpływu tych wycieków na środowisko 2 przyczyniła się do znacznego rozwoju struktur gotowości i reagowania w państwach członkowskich i przemyśle.

W następstwie katastrofy tankowca Prestige, która uwidoczniła istniejący w tym czasie niedobór zdolności w zakresie usuwania ropy na morzu w Europie, zdecydowano się podjąć działania na szczeblu UE poprzez ustanowienie dodatkowej zdolności, by pomóc państwom nadbrzeżnym w całej Europie w szybkim, skutecznym i efektywnym reagowaniu na duże wycieki ropy naftowej. W 2004 r. upoważniono Europejską Agencję Bezpieczeństwa Morskiego do zapewnienia państwom członkowskim tej dodatkowej zdolności. Nie powinna ona zastępować zdolności krajowych (ani na poziomie krajowym, ani regionalnym), lecz zapewniać niezbędne dodatkowe zdolności w przypadku poważnego wypadku.

Po katastrofie Deepwater Horizon z udziałem morskiej platformy wiertniczej, przyjmując ten sam tok rozumowania, stwierdzono, że Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego może interweniować w przypadku poważnego wypadku, co jednak nie zwalnia sektora naftowo-gazowego ze spoczywającego na nim zasadniczego obowiązku posiadania własnych środków reagowania.

W ostatnich latach na wodach UE nie wystąpiła żadna poważna katastrofa – głównie dzięki zwiększeniu poziomów zapobiegania i bezpieczeństwa w wyniku wspólnych wysiłków podjętych przez zainteresowane strony z sektora prywatnego, krajowe administracje morskie oraz przyjęcia przepisów międzynarodowych i stosowania polityki UE. Opracowanie i skuteczne wdrożenie dorobku prawnego UE w zakresie bezpieczeństwa morskiego umożliwiającego jednolite egzekwowanie rygorystycznych norm spowodowało zmiany w odniesieniu do potencjalnych wycieków ropy naftowej i zanieczyszczenia morza na wodach UE.

Kilka wypadków uzmysłowiło jednak, jak istotne jest utrzymanie zróżnicowanej i skutecznej zdolności reagowania na wypadek wycieku ropy – jednym z nich było zatonięcie tankowca Agia Zoni II na wodach greckich we wrześniu 2017 r. Istnieją również dowody na istnienie stałego ryzyka związanego z transportem ropy naftowej oraz działalnością w zakresie wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego ze złóż podmorskich przy stałym wzroście natężenia transportu morskiego oraz rozbudowie wiercenia poszukiwawczego i wydobycia.

Działania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia

Zgodnie z rozporządzeniem ustanawiającym Europejską Agencję Bezpieczeństwa Morskiego 3 do jej zadań należy:

·wspieranie, na wniosek, dodatkowymi środkami, w sposób efektywny pod względem kosztów, mechanizmów państw członkowskich w zakresie reagowania na zanieczyszczenia;

·zapewnianie państwom członkowskim i Komisji pomocy technicznej i naukowej w zakresie zanieczyszczeń morza pochodzących ze statków oraz instalacji naftowych i gazowych.

Usługi w zakresie reagowania na zanieczyszczenia ropą naftową

Począwszy od 2005 r., sieć statków szybkiego reagowania na wypadek wycieku ropy Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego jest budowana i utrzymywana w ramach corocznych postępowań o udzielenie zamówienia. Usługa ta opiera się na długoterminowym czarterowaniu statków handlowych, które są przystosowane do okazjonalnego wykorzystywania jako statki szybkiego reagowania na wypadek wycieku ropy. Jeżeli nie ma potrzeby reagowania na wyciek ropy, statki te podejmują normalną działalność handlową, pod warunkiem że znajdują się w promieniu 24 godzin, co pozwala im na podjęcie szybkich działań w przypadku sytuacji wyjątkowej. Usługa ta stanowi uzupełnienie zasobów i uzgodnień, które zostały już ustanowione na szczeblu krajowym i regionalnym.

Po rozszerzeniu w 2013 r. mandatu Agencji na reagowanie na zanieczyszczenia pochodzące z instalacji naftowych i gazowych Agencja zwiększyła zdolność reagowania swojej floty statków. Dokonano tego głównie poprzez dodanie pewnych zdolności w zakresie rozpryskiwania środków dyspergujących do niektórych uzgodnień na obszarach, na których ta technika reagowania jest akceptowana przez państwa nadbrzeżne, lub poprzez poprawę zdolności statków do radzenia sobie z atmosferą parową i wybuchową 4 . Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego udostępniła zapasy środków dyspergujących i systemy do aplikacji środków dyspergujących na morzu, które są przeznaczone przede wszystkim do użytku w przypadku poważnych zdarzeń spowodowanych przez instalacje naftowe i gazowe, ale mogą być również stosowane w przypadku zanieczyszczeń pochodzących ze statków.

Kolejną zmianą w zakresie zdolności Agencji do reagowania było wdrażanie programu usług wsparcia w zakresie urządzeń. Program ten miał na celu urozmaicenie zestawu narzędzi Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia poprzez zapewnienie specjalistycznych samodzielnych urządzeń. Od 2016 r. na Morzu Północnym i Morzu Bałtyckim utworzono dwa zapasy takich urządzeń.

Pod koniec 2016 r. zdolność Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego do reagowania na zanieczyszczenia ropą naftową obejmowała następujące uzgodnienia:

·17 w pełni wyposażonych statków szybkiego reagowania na wypadek wycieku ropy do mechanicznego usuwania ropy, z czego 4 dodatkowo wyposażone w zdolność do rozpryskiwania środków dyspergujących;

·4 zapasy środków dyspergujących;

·2 zapasy usług wsparcia w zakresie urządzeń.

Rozmieszczenie uzgodnień Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia pod koniec 2016 r. przedstawiono na rys. 1.

Rys. 1: Rozmieszczenie uzgodnień Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia na wodach europejskich pod koniec 2016 r.

Źródło: Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego.

CleanSeaNet

Oprócz wycieków ropy spowodowanych wypadkami głównym źródłem zanieczyszczenia morza, które jest mniej widoczne, lecz nie mniej szkodliwe, są nielegalne, przypadkowe albo umyślne zrzuty ropy (i innych substancji) do środowiska morskiego. Wraz z przyjęciem dyrektywy (WE) nr 35/2005 w sprawie zanieczyszczenia pochodzącego ze statków oraz wprowadzenia sankcji w przypadku naruszenia prawa 5 zadanie polegające na wykrywaniu wycieków, w tym nielegalnych zrzutów do morza, zostało włączone do działań Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w ramach zdolności Agencji do reagowania. W rezultacie w 2007 r. uruchomiono satelitarną usługę wykrywania i monitorowania wycieków ropy CleanSeaNet.

W przypadku wykrycia możliwego wycieku ropy na wodach krajowych do danego państwa wysyłany jest komunikat ostrzegawczy. W przypadku wycieków, w odniesieniu do których wydano ostrzeżenie wysokiego stopnia, Służba Wsparcia Morskiego Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego może wezwać państwo nadbrzeżne do zapewnienia, aby ostrzeżenie zostało otrzymane, oraz do udzielenia dodatkowego wsparcia. Analizowane obrazy są dostępne w krajowych punktach kontaktowych w czasie zbliżonym do rzeczywistego, krótszym niż 30 minut po wykonaniu zdjęcia przez satelitę. Usługa obejmuje identyfikację potencjalnych sprawców zanieczyszczeń poprzez połączenie zdjęcia wykonanego przez satelitę z informacjami o ruchu statków. Po otrzymaniu wzbogaconych informacji organ krajowy podejmuje następnie decyzję w sprawie odpowiedniego reagowania operacyjnego, na przykład wysyłając aktywa takie jak samolot w celu sprawdzenia obszaru i zweryfikowania wycieku lub zwracając się z wnioskiem o inspekcję statku w następnym porcie zawinięcia.

Działania podejmowane w związku z substancjami niebezpiecznymi i szkodliwymi

Jeżeli chodzi o zanieczyszczenia chemiczne pochodzące ze statków, ze względu na potrzebę odniesienia się do zagrożeń związanych z tego rodzaju zanieczyszczeniami przeprowadzono konsultacje z udziałem państw członkowskich i Komisji oraz zdecydowano, że interwencja Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego powinna koncentrować się na szybkim dostarczaniu specjalistycznych informacji i porad na temat substancji chemicznych w nagłych przypadkach, aby wesprzeć proces decyzyjny strony wnioskującej. W rzeczywistości głównym wyzwaniem stojącym przed respondentami w obliczu wypadku z udziałem substancji chemicznych jest dostęp do danych dotyczących ładunku oraz do specjalistycznego doradztwa w zakresie reagowania kryzysowego, w tym do krótkiej oceny ryzyka, ponieważ chemikalia oprócz transportu luzem są transportowane w paczkach, więc substancje mogą ze sobą reagować w momencie kontaktu.

Cel rozporządzenia (UE) nr 911/2014

W celu wsparcia tego zestawu działań w zakresie reagowania na zanieczyszczenia morza Komisja uznała, że Agencja powinna mieć możliwość zaciągania długoterminowych zobowiązań finansowych w celu zapewnienia Komisji i państwom członkowskim odpowiedniego i trwałego wsparcia operacyjnego z wykorzystaniem usług świadczonych przez przemysł. W związku z tym w 2005 r. Komisja zaproponowała 6 utworzenie wieloletnich ram finansowych w odniesieniu do działań Agencji w zakresie reagowania na zanieczyszczenia. Pierwsza pula środków finansowych na lata 2007–2013 wyniosła 154 mln EUR. Pula na obecny okres 2014–2020 wynosi 160,5 mln EUR i jest nieco większa, aby umożliwić rozszerzenie mandatu na instalacje naftowe i gazowe.

Wieloletnia perspektywa określona w rozporządzeniu (UE) nr 911/2014 miała na celu zapewnienie pewności prawa i stabilnych ram umożliwiających Agencji zawieranie wieloletnich umów z przedstawicielami przemysłu, zarówno w odniesieniu do statków szybkiego reagowania na wypadek wycieku ropy, jak i w odniesieniu do organizacji CleanSeaNet.

Wyniki oceny śródokresowej

Analiza przeprowadzona przez Komisję i poparta badaniem zewnętrznym 7 wykazała, że zgodnie ze swoim mandatem do uzupełniania zdolności państw członkowskich, a także uwzględniając zasoby sektora, Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego skoncentrowała się na działaniach, które uzupełniały istniejące zasoby, a jednocześnie były racjonalne pod względem kosztów. W szczególnym przypadku zagrożeń związanych z instalacjami naftowymi i gazowymi przy potencjalnie większej ilości i długotrwałym uwalnianiu wyciekłej ropy 8 Agencja była w stanie dostosować swoją zdolność reagowania do potrzeb takich wycieków.

Należy jednak zaznaczyć, że trudność w ocenie skuteczności, wydajności, adekwatności i wartości dodanej zdolności, która zasadniczo stanowi pokrycie w przypadku dużego wycieku ropy naftowej, ograniczyła zakres analizy i z tego powodu nie została ona uruchomiona do czasu wystąpienia takiego poważnego wypadku.

Jeżeli chodzi o oszacowanie społeczno-ekonomicznych i ekologicznych skutków działań Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego na szczeblu europejskim, ocenę wielkości szkód społeczno-ekonomicznych i ekologicznych, których można uniknąć dzięki usługom Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania, należy rozpatrywać z najwyższą ostrożnością, ponieważ wcześniejsze przypadki pokazują, że istnieje znaczna rozbieżność między szacowanymi szkodami a szkodami, które faktycznie oceniono i które zostały zrekompensowane 9 .

Usługi w zakresie reagowania na zanieczyszczenia ropą naftową

Biorąc pod uwagę znaczną pulę środków finansowych przydzielonych na sieć statków szybkiego reagowania na wypadek wycieku ropy, które stanowią większą część budżetu Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego przeznaczonego na reagowanie na zanieczyszczenia, podjęto szczególne wysiłki w celu przeanalizowania skuteczności tej zdolności. Próby oceny opłacalności istniejącego modelu czarterowanych statków sugerują, że działania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia ropą naftową byłyby opłacalne w porównaniu z konsekwencjami gospodarczymi, które wynikałyby z braku zdolności Agencji do odpowiedniego radzenia sobie z wyciekiem ropy i zapobiegania jego przedostawaniu się do wybrzeża 10 . Ponadto można stwierdzić, że Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego spełnia wymogi swojego mandatu w ramach (oraz do maksymalnej wysokości) budżetu przyznanego jej na ten cel w sposób racjonalny pod względem kosztów. Wniosek ten opiera się na fakcie, że poziom usług świadczonych obecnie przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa Morskiego nie może być powielany po niższych kosztach przy zastosowaniu jakiegokolwiek wykonalnego alternatywnego modelu opisanego w badaniu zewnętrznym.

Wniosek ten jest poparty różnymi ocenami działań Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w tej dziedzinie oraz informacjami zwrotnymi uzyskanymi od zainteresowanych stron. Potwierdzono (operacyjną) wartość dodaną takich ram. Specyfikacje techniczne usług usuwania ropy na morzu świadczonych za pośrednictwem sieci statków szybkiego reagowania na wypadek wycieku ropy uznano za adekwatne.

W poniższych tabelach przedstawiono, jak zdolność Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego uzupełnia zdolności krajowe. Zgodnie ze swoim mandatem Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego skoncentrowała się na aktywach przeznaczonych do walki z wyciekami o znacznym rozmiarze, czyli na inwestycji, której państwa członkowskie nie mogłyby zrealizować na szczeblu krajowym.

Tabela 1: Statki państw członkowskich i Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego wykorzystywane do reagowania na zanieczyszczenia ropą naftową

Zgodnie ze swoim mandatem Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego zakontraktowała statki przeznaczone do usuwania ropy naftowej o dużej pojemności magazynowej, co zapewnia rzadsze zawinięcia do portów w celu wyładunku usuniętej ropy i pozwala na optymalizację okresów usuwania ropy na morzu. Innymi słowy, pojemność magazynowa 17 statków Agencji jest niemal równa pojemności magazynowej statków wszystkich państw członkowskich o porównywalnej pojemności.

Tabela 2: Urządzenia państw członkowskich i Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego służące do reagowania na zanieczyszczenia ropą naftową

Co ważne, badanie wspierające ocenę wykazało również, że wydaje się, iż istnienie usług Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia ropą naftową, które stanowią uzupełnienie zasobów krajowych i prywatnych, nie wywiera negatywnego wpływu na poziom gotowości państw członkowskich UE i państw EFTA. W analizowanym okresie sytuacja ta utrzymywała się na stabilnym poziomie i wydaje się, że tendencja ta utrzyma się w perspektywie do 2020 r.

CleanSeaNet

Jeżeli chodzi o satelitarną usługę wykrywania wycieków ropy CleanSeaNet, w ocenie stwierdza się, że jest ona istotna i stanowi użyteczne narzędzie dla państw członkowskich. Jest ona najlepiej usytuowana na szczeblu UE, obejmując wszystkie europejskie wody morskie oraz inne i zapewnia znaczną wartość dodaną. Zapewnia ona jednolitą ocenę i przegląd tendencji w zakresie zrzutów oraz efekt odstraszający programu monitorowania wycieków. Usługa ta jest istotna z punktu widzenia potrzeb i obecnych tendencji, biorąc pod uwagę stały poziom umyślnych zrzutów lub przypadkowych wycieków do wód UE. Ponadto, w połączeniu z wdrażaniem programu obserwacji Ziemi Copernicus, jest ona spójna z szerokim wachlarzem innych polityk UE w odniesieniu do nadzoru morskiego.

Wykorzystanie satelitów zarządzanych przez Europejską Agencję Kosmiczną pozwoliło znacznie ograniczyć koszty usługi, ponieważ licencje są dostępne bezpłatnie. W latach 2014–2016 koszty usługi w przeliczeniu na 1 000 km2 objętych monitorowaniem zmniejszyły się o około 22 %. Od drugiej połowy 2016 r. Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego zamawia proporcjonalnie więcej produktów z zakresu obserwacji Ziemi przez satelitę Sentinel-1, a w nadchodzących latach liczba zamówień jeszcze się zwiększy. Dzięki zastosowaniu satelitów Sentinel 1-A i 1-B usługa CleanSeaNet może zapewnić lepszy zasięg satelitarny, jednocześnie obniżając koszty usługi.

Jeśli chodzi o wpływ usługi CleanSeaNet pod względem efektu odstraszającego, przez większą część ostatniej dekady panowała ogólna tendencja – jak przedstawiono na rysunku 2 – która polegała na corocznym ograniczeniu liczby możliwych wycieków wykrytych w przeliczeniu na milion monitorowanych km2. Znaczny spadek wycieków na rok w latach 2008–2010 zbiegł się w czasie z pogorszeniem koniunktury gospodarczej, jak również ze wzrostem świadomości w kwestiach związanych z zanieczyszczeniem morza oraz poprawą w zakresie udostępniania portowych urządzeń odbiorczych do odbioru odpadów na całym kontynencie, podczas gdy spadek w latach 2010–2015 ma charakter bardziej stopniowy.

W 2016 r. tendencja ta uległa odwróceniu, a liczba wykrytych możliwych wycieków zwiększyła się. Istnieje wiele możliwych powodów odwrócenia tej tendencji w 2016 r.: wprowadzenie satelitów Sentinel-1, co zaowocowało zwiększonymi zdolnościami do wykrywania, optymalizacja planowania w zakresie usługi CleanSeaNet oraz – w mniejszym stopniu – zwiększenie liczby statków, co mogło spowodować wzrost wykrywalności.

Rys. 2: CleanSeaNet w latach 2008–2016: tendencje w zakresie wykrywanych możliwych zanieczyszczeń

Źródło: Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego.

Działania podejmowane w związku z substancjami niebezpiecznymi i szkodliwymi

Jeżeli chodzi o działania podejmowane w związku z substancjami niebezpiecznymi i szkodliwymi, które stanowią niewielką część wykorzystania wkładu Unii, w ocenie stwierdza się, że działania te – choć mniej znane opinii publicznej – koncentrują się głównie na dostarczaniu specjalistycznych informacji pozwalających opanować sytuacje wyjątkowe związane z chemikaliami, są istotne, a państwa członkowskie uważają je za wartościowe. Państwa członkowskie uruchamiają usługi świadczone przez ekspertów Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego średnio pięć razy w roku.

Wnioski

Ogólnie rzecz biorąc, w ocenie śródokresowej stwierdza się, że Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego ustanowiła i utrzymuje kompleksowy program wykrywania zanieczyszczeń, gotowości do ich zwalczania i reagowania na zanieczyszczenia zgodnie ze swoim mandatem do uzupełniania zdolności państw członkowskich UE/EFTA mających dostęp do morza w zakresie reagowania na wypadki na dużą skalę. Działania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia przynoszą wartość dodaną oraz są nadal aktualne i spójne z podejściami zapobiegawczymi stosownymi na szczeblu UE i innymi politykami UE, takimi jak polityka ochrony ludności. W odniesieniu do polityki ochrony ludności wskazano jeden obszar wymagający wprowadzenia ulepszeń w celu zaoferowania państwom członkowskim większego wsparcia w sytuacjach wyjątkowych, tj. możliwości łatwiejszego finansowania kosztów transportu sprzętu wykorzystywanego do reagowania na zanieczyszczenia za pośrednictwem Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności 11 .

Dzięki działaniom Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia ochrona środowiska morskiego, wybrzeży i obywateli jest z pewnością lepsza niż przed ustanowieniem tych środków. W ramach puli środków finansowych określonej w rozporządzeniu (UE) nr 911/2014 Agencja była w stanie dostosować swoją strategię, wykorzystując synergie i ustalając priorytety działań, tak aby uwzględnić rozszerzenie mandatu w celu objęcia nim potencjalnych wycieków z instalacji naftowych i gazowych.

Niezależnie od tych pozytywnych wyników Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego rozpocznie w latach 2018–2019 kolejną ocenę ryzyka zgodnie z zaleceniem Rady Administracyjnej. We współpracy z władzami na szczeblu regionalnym i krajowym Agencja przeprowadzi pewnego rodzaju test warunków skrajnych dla istniejących zdolności, aby określić potrzeby w zakresie zmian w dłuższej perspektywie czasowej w odniesieniu do opcji reagowania. W przyszłości najnowsza zmiana mandatu EMSA 12 mająca na celu wspieranie współpracy w zakresie funkcji straży przybrzeżnej z Europejską Agencją Straży Granicznej i Przybrzeżnej (Frontex) i Europejską Agencją Kontroli Rybołówstwa może mieć wpływ na realizację działań Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia. Współpraca ta wymaga w szczególności zbadania możliwości udostępniania aktywów. Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego wykorzystała kilka rodzajów statków w celu realizacji swojego mandatu. W kontekście operacji wielozadaniowych Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego mogłaby wnieść swój wkład, udostępniając kilka statków wielozadaniowych zdolnych do pełnienia funkcji straży przybrzeżnej, kontroli rybołówstwa i reagowania na zanieczyszczenia ropą naftową na potrzeby wspólnego użytkowania przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa Morskiego i właściwe organy.

Ponadto jeżeli chodzi o samo rozporządzenie (UE) nr 911/2014, w którym wskazano dostępną wieloletnią pulę środków finansowych na lata 2014–2020 i które wygaśnie po tej dacie, okazało się ono użytecznym narzędziem umożliwiającym Agencji realizację jej działań w zakresie gotowości do zwalczania zanieczyszczeń i reagowania na nie. Złożony charakter niektórych z tych działań w połączeniu z potrzebą zawierania wieloletnich umów z przedstawicielami przemysłu stworzył początkową potrzebę pewności prawa i długoterminowych perspektyw finansowych. Rozporządzenie to umożliwiło Agencji skorzystanie z jednorazowych inwestycji we wstępnie wyposażone statki wykorzystywane do świadczenia usług w zakresie usuwania ropy naftowej oraz osiągnięcie korzyści skali w odniesieniu do usług satelitarnych.

Biorąc pod uwagę dojrzałość działań, a w szczególności doświadczenie zdobyte obecnie w procedurze udzielania zamówień w odniesieniu do umów wieloletnich, wydaje się jednak, że potrzeba przyjęcia takiego oddzielnego rozporządzenia finansowego (i oddzielnej linii budżetowej) w kolejnych wieloletnich ramach finansowych (2020–2027) nie jest tak niezbędna dla zapewnienia trwałości usług operacyjnych.

Budżet na dalsze finansowanie tych działań, uwzględniający obecne i przyszłe ograniczenia budżetowe, pozostanie integralną częścią rocznej dotacji Unii. Podstawę prawną tych działań stanowi ogólny mandat Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego, a dokładny zakres działań określono w powiązanych planach działania oraz w programie prac Agencji. Zapewnia to ciągłość działań Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia morza spowodowane przez statki oraz instalacje naftowe i gazowe.

(1)  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 911/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie wieloletniego finansowania działań Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia morza spowodowane przez statki oraz instalacje naftowe i gazowe (Dz.U. L 257 z 28.8.2014).

(2)

Przykładowo w badaniu opublikowanym przez Fundación Barrie de la Maza na temat skutków wycieku z tankowca Prestige w 2003 r. koszty oczyszczania wybrzeża oszacowano na około 2,5 mld EUR, z czego około 2,2 mld EUR wydatkowano w ciągu pierwszych dwóch lat. Różni autorzy (Samorząd Zawodowy Ekonomistów z Galicji) oszacowali, że łączne straty gospodarcze poniesione na przestrzeni dziesięciu lat wynoszą około 5 mld EUR.

(3) Rozporządzenie (UE) nr 100/2013 zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1406/2002 ustanawiające Europejską Agencję ds. Bezpieczeństwa na Morzu (Dz.U. L 39 z 9.2.2013).

(4) Świeże i nieustanne zrzuty ropy naftowej z instalacji przybrzeżnych tworzą atmosferę parową i wybuchową. Aby móc interweniować w pobliżu źródła wycieku, statki i urządzenia należy dostosować tak, aby radziły sobie z temperaturą zapłonu poniżej 60 ° oraz aby nie stwarzały zagrożenia.

(5)  Dyrektywa 2009/123/WE z dnia 21 października 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2005/35/WE w sprawie zanieczyszczenia pochodzącego ze statków oraz wprowadzenia sankcji w przypadku naruszenia prawa (Dz.U. L 280 z 27.10.2009).

(6) COM(2005) 210 final/2: Wniosek dotyczący Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wieloletniego finansowania działań Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa na Morzu w zakresie działania w odpowiedzi na zanieczyszczenia powodowane przez statki i zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1406/2002.

(7) Badanie opłacalności i skuteczności usług Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego w zakresie reagowania na zanieczyszczenia ropą naftową, sprawozdanie końcowe dla Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego, umowa EMSA/NEG/08/2016, kwiecień 2017 r.

(8) Dla porównania – tankowiec Deepwater Horizon spowodował wyciek 800 000 ton ropy naftowej, podczas gdy tankowiec Erika spowodował wyciek 20 000 ton, a Prestige – 64 000 ton.

(9)

 Przykładowo w wypadku tankowca Erika całkowite szkody spowodowane tym zdarzeniem oszacowano w różnych badaniach na 1 370 mln EUR, podczas gdy na podstawie wypłaconych odszkodowań całkowite uznane szkody wynoszą około 322,5 mln EUR.

(10)

 W porównaniu ze średnim kosztem usunięcia tony ropy naftowej na lądzie wynoszącym 5 744 EUR (na podstawie dostępnych danych dotyczących kosztów historycznych) łączny koszt w przeliczeniu na tonę w przypadku korzystania ze statków Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego przeznaczonych do usuwania ropy na morzu wynosi 287–681 EUR za tonę, czyli jest 8–20 razy niższy.

(11)  Decyzja nr 1313/2013/UE.

(12) Rozporządzenie (UE) 2016/1625, Dz.U. L 251 s. 77.