KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 14.9.2016

COM(2016) 585 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

DOTYCZĄCE DZIAŁAŃ ZEWNĘTRZNYCH EBI W 2015 R. OBJĘTYCH GWARANCJĄ BUDŻETOWĄ UE

{SWD(2016) 296 final}

1.WPROWADZENIE

Decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 466/2014/UE 1 z dnia 16 kwietnia 2014 r. udzielono gwarancji UE dla Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) na pokrycie strat poniesionych w związku z działaniami EBI z zakresu finansowania wspierającymi projekty poza granicami Unii w latach 2014–2020 („decyzja” lub „gwarancja UE”). Na mocy tej decyzji zobowiązano Komisję do corocznego składania sprawozdań dotyczących działań zewnętrznych EBI objętych gwarancją budżetową UE, w oparciu o roczne sprawozdania przedstawiane przez EBI. Po przyjęciu decyzji nr 466/2014/UE w odniesieniu do okresu 2014–2020 niniejsze sprawozdanie obejmujące rok 2015 zostało przygotowane z uwzględnieniem wymogów zawartych w tej podstawie prawnej. W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono również podsumowanie działań prowadzonych przez EBI na własne ryzyko w 2015 r. w regionach objętych decyzją. Działania EBI w państwach Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) oraz w krajach i terytoriach zamorskich są przedmiotem oddzielnego sprawozdania rocznego.

Decyzja („upoważnienie”) określa maksymalny pułap gwarancji UE w wysokości 30 mld EUR, na który składa się stały pułap w wysokości 27 mld EUR i fakultatywna dodatkowa kwota w wysokości 3 mld EUR. Decyzję o uruchomieniu fakultatywnej kwoty oraz jej podziale między poszczególne regiony podejmują Parlament Europejski i Rada po przeprowadzeniu śródokresowego przeglądu upoważnienia. W nowej decyzji (466/2014/UE) niezmienione pozostały trzy ogólne cele związane z rozszerzeniem gwarancji UE: promowanie wzrostu gospodarczego w lokalnym sektorze prywatnym, rozwój infrastruktury społecznej i gospodarczej, działania w dziedzinie klimatu oraz, jako cel podstawowy, wspieranie integracji regionalnej. Upoważnienie weszło w życie wraz z podpisaniem porozumienia dotyczącego gwarancji w dniu 25 lipca 2014 r.

Bardziej szczegółowe informacje i tabele statystyczne dotyczące powyższych działań, w tym również na poziomie projektów, sektorów, państw i regionów, przedstawiono w dokumencie roboczym służb Komisji dołączonym do niniejszego sprawozdania. W związku z upływem czwartego roku wdrażania ram pomiaru wyników EBI niniejsze sprawozdanie zawiera informacje na temat oczekiwanych wyników oparte na działaniach EBI z zakresu finansowania zatwierdzonych w 2015 r.

2.NAJWAŻNIEJSZE OSIĄGNIĘCIA

W 2015 r. EBI zatwierdził łączną kwotę 6,7 mld EUR w regionach objętych upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich, która to kwota jest niemal równa zatwierdzonej w roku poprzednim (6,8 mld EUR). Z kwoty tej niemal trzy czwarte (72 %, 4,8 mld EUR) rozdzielono w ramach upoważnienia EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich z gwarancją UE, co stanowi wzrost o 16 % w porównaniu do 2014 r. Pożyczki korzystające z gwarancji ogólnej UE obejmującej działania, których beneficjentem są państwa lub jednostki państwowe niższego szczebla, wyniosły 4,4 mld EUR (92 %), natomiast kwota 0,4 mld EUR (8 %) zabezpieczona była gwarancją UE obejmującą ryzyko polityczne i działania skierowane do sektora prywatnego. Finansowanie w ramach instrumentów realizowanych na własne ryzyko EBI zmniejszyło się o 0,7 mld EUR – do 1,9 mld EUR. Ogólnie wysokość kwot w 2015 r. wynikała głównie z dobrych wyników w krajach wschodniego sąsiedztwa, Rosji, Azji i Ameryki Łacińskiej.

EBI nadal wykazywał swoje zaangażowanie we wspieranie programu działań Unii w dziedzinie klimatu. We wrześniu 2015 r. Rada EBI dostosowała strategię działań w dziedzinie klimatu w taki sposób, by wyznaczała ona kierunek wszystkich działań EBI zarówno w Unii, jak i poza jej granicami. Wartość działań EBI zatwierdzonych w regionach objętych decyzją nadal przewyższa próg 25 % przewidziany w decyzji. Na koniec 2015 r. łączny wskaźnik działań w dziedzinie klimatu w okresie obowiązywania upoważnienia, tj. w latach 2014–2020, wyniósł 35 %. W 2015 r. w regionach objętych upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich udzielono pożyczek na kwotę 2,1 mld EUR w ramach działania w dziedzinie klimatu. Azja odgrywa istotną rolę w realizacji tego celu, ponieważ działanie w dziedzinie klimatu uznano za priorytet dla tego regionu.

Ponadto w 2015 r. 32 % całkowitej kwoty przeznaczonej na działania zatwierdzone w regionach objętych upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich, tj. 2,2 mld EUR, wesprze realizację horyzontalnego celu regionalnej integracji, przekrojowego celu upoważnienia EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich, poprzez połączenia międzysystemowe sieci energetycznych, połączenia transportowe, regionalne fundusze kapitałowe oraz wsparcie na rzecz konwergencji poprzez rozwój lokalnego sektora prywatnego.

W 2015 r., kiedy to pomiar wyników przeprowadzono czwarty rok z rzędu, EBI przewidywał w jego ramach, że 100 % nowych działań zatwierdzonych w regionach objętych upoważnieniem przyczyni się w doskonały lub dobry sposób do realizacji celów upoważnienia. Oczekuje się, że około 88 % nowych projektów osiągnie doskonałe lub dobre wyniki pod względem ich oczekiwanego wpływu, jakości i prawidłowości. Ponad 80 % nowych projektów powinno osiągnąć wysoką lub znaczącą dodatkowość działań EBI. Sprawozdanie własne EBI dotyczące wyników działań EBI zrealizowanych w 2015 r. poza granicami Unii (w tym również działań w krajach AKP oraz krajach i terytoriach zamorskich) zostanie wkrótce opublikowane na jego stronie internetowej.

W decyzji podkreślono silne dostosowanie działań zewnętrznych EBI do zewnętrznych polityk, programów i instrumentów Unii, w związku z czym warto zauważyć, że w 2015 r. EBI nadal ściśle współpracował z Komisją i ESDZ w celu wzmocnienia zgodności i spójności działań EBI z polityką zewnętrzną Unii. W tym kontekście Komisja wraz z EBI i w porozumieniu z ESDZ uaktualniła regionalne techniczne wytyczne operacyjne, które zostały przekazane Parlamentowi i Radzie w maju 2015 r. Regionalne techniczne wytyczne operacyjne mają zastosowanie w latach 2014–2020 w odniesieniu do działań EBI objętych gwarancją UE.Regionalne techniczne wytyczne operacyjne mają na celu dostosowanie zakresu interwencji EBI w różnych regionach do polityk, programów i instrumentów Unii.

3.DZIAŁANIA Z ZAKRESU FINANSOWANIA

3.1.PRZEGLĄD DZIAŁAŃ EBI Z ZAKRESU FINANSOWANIA ZATWIERDZONYCH W 2015 R. WEDŁUG WKŁADU W CELE POLITYKI UNII 

W decyzji przewidziano trzy ogólne cele horyzontalne dla wszystkich regionów objętych gwarancją budżetową UE:

(i)    rozwój lokalnego sektora prywatnego, w szczególności wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP);

(ii)    rozwój infrastruktury społecznej i gospodarczej;

(iii)    łagodzenie zmiany klimatu i przystosowywanie się do niej.

Dodatkowe cele podstawowe obejmują przyczynianie się do realizacji ogólnych zasad działań zewnętrznych, o których mowa w art. 21 Traktatu UE, jak również do integracji regionalnej między państwami partnerskimi, w tym integracji gospodarczej między krajami ubiegającymi się o członkostwo, krajami objętymi polityką sąsiedztwa a Unią.

Z całkowitej kwoty zatwierdzonej w regionach objętych upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich w 2015 r. 40 % (2,7 mld EUR) posłuży wspieraniu rozwoju lokalnego sektora prywatnego, przede wszystkim poprzez poprawę dostępu do finansowania dla MŚP, mikroprzedsiębiorstw i spółek o średniej kapitalizacji. Na rozwój infrastruktury społecznej i gospodarczej przeznaczone zostanie 60 % (4,0 mld EUR). Wszystkie działania EBI poza granicami Unii wspierają jeden lub oba z tych celów. Cel łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej można uznać za cel horyzontalny.

Na wsparcie celu horyzontalnego odnoszącego się do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej przeznaczone zostanie 32 % pożyczek (2,1 mld EUR).

Również 32 %, tj. 2,2 mld EUR, wesprze horyzontalny cel regionalnej integracji, zarówno poprzez rozwój infrastruktury, jak i poprzez pomoc lokalnemu sektorowi prywatnemu w uzyskaniu dostępu do finansowania.

Wkład w realizację celów upoważnienia pokazano na wykresie 1, z uwzględnieniem działań prowadzonych w 2015 r. zarówno w ramach upoważnienia, jak i w ramach instrumentów realizowanych na własne ryzyko.

Wykres 1: Wkład w realizację celów upoważnienia (% i kwota wkładu) 

W pozostałej części tej sekcji przedstawiono oczekiwane i osiągnięte wyniki w zakresie celów polityki UE, odnotowane w ramach pomiaru wyników. Zakres tej sekcji w odniesieniu do oczekiwanych wyników nie obejmuje wszystkich umów podpisanych w 2015 r., lecz wszystkie projekty, w przypadku których pierwsza umowa o finansowanie została podpisana w 2015 r. (są one nazywane „nowymi projektami”). Takie podejście pozwala uniknąć podwójnego liczenia wyników w odniesieniu do projektów, w przypadku których w kolejnych latach podpisano większą liczbę umów o finansowanie. Oznacza to, że wolumen pożyczek, o którym mowa w tej sekcji, jest całkowitym zatwierdzonym wolumenem tylko dla nowych projektów. Ponadto, z powodu zastosowanej metodyki wolumen pożyczek i liczba projektów nie zawsze mogą być w pełni porównywalne.

Rozwój lokalnego sektora prywatnego, w szczególności wsparcie dla MŚP

Wsparcie EBI w ramach rozwoju lokalnego sektora prywatnego ma na celu stworzenie warunków umożliwiających osobom prywatnym tworzenie przedsiębiorstw i rozszerzanie działalności na rynkach rozwijających się i wschodzących, a tym samym tworzenie miejsc pracy, zaspokajanie zapotrzebowania na towary i usługi, przezwyciężanie ubóstwa i braku bezpieczeństwa żywnościowego oraz podniesienie poziomu życia. Zrównoważony rozwój społeczny i gospodarczy jest niemożliwy bez rozwoju sektora prywatnego. Wsparcie to przybiera różne postacie: linie pożyczkowe dla miejscowych pośredników finansowych (głównie banków) na udzielanie pożyczek MŚP, udział w funduszach private equity i dostarczanie kapitału wysokiego ryzyka przedsiębiorstwom o znacznym potencjale wzrostu, inwestycje kapitałowe w podmioty oferujące mikrofinansowanie oraz pożyczki bezpośrednie dla większych przedsiębiorstw.

Dwadzieścia sześć nowych projektów zatwierdzonych w 2015 r. posłuży wsparciu rozwoju lokalnego sektora prywatnego. Zatwierdzone finansowanie EBI na potrzeby tych projektów wynosi ogółem 2,9 mld EUR. Spośród tych projektów 20 dotyczy linii pożyczkowych wspierających MŚP, jeden wspiera działania w zakresie mikrofinansowania poprzez jednostkę przeznaczoną do dokonywania inwestycji w dziedzinie mikrofinansowania, a pięć wspiera działania w zakresie badań i rozwoju oraz projekty inwestycyjne realizowane przez duże przedsiębiorstwa.

Rozwój infrastruktury społecznej i gospodarczej

Rozwój infrastruktury społecznej i gospodarczej – sięgającej od dróg i systemów energetycznych po placówki opieki zdrowotnej i usługi szerokopasmowego dostępu do internetu – jest jednym z filarów procesu rozwoju. Jest to również filar, w którym finansowanie ze środków publicznych jest często niezbędne, ponieważ infrastruktura stanowi często dobro publiczne, które ma znaczący pozytywny wpływ na gospodarkę, środowisko naturalne i dobrostan ludzi. EBI wspiera projekty infrastruktury w wielu sektorach.

W 2015 r. istniało 29 nowych projektów, które przyczyniają się do rozwoju infrastruktury społecznej i gospodarczej w regionach objętych upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich. Całkowite zatwierdzone finansowanie EBI na potrzeby tych projektów wynosi 3,9 mld EUR.

EBI podpisał w 2015 r. umowy na 11 nowych projektów w sektorze energetycznym, w tym pięć projektów dotyczących rozbudowy i modernizacji elektroenergetycznych sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. Dzięki tym projektom dodatkowe 273 300 gospodarstw domowych zostanie przyłączone do sieci. Projekty w dziedzinie przesyłania energii elektrycznej służą również zaspokojeniu zapotrzebowania krajowego poprzez zwiększenie wydajności istniejących sieci, aby umożliwić przyłączenie do nich produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, takich jak energia wiatrowa i wodna. W 2015 r. produkcji energii elektrycznej dotyczy pięć projektów, przy czym trzy z nich są skupione na rozwoju odnawialnych źródeł energii. W ich ramach wytwarzana będzie w sumie ilość energii elektrycznej wystarczająca do zaspokojenia zapotrzebowania 2,45 mln osób w zainteresowanych państwach. W jednym przypadku EBI przejmuje ryzyko związane z projektami dotyczącymi energii wodnej, sieci przesyłowej i efektywności energetycznej zainicjowanymi przez Bank Światowy na Ukrainie. Ten krok uwolni zdolność Banku Światowego do udzielania pożyczek, aby pomóc Ukrainie w finansowaniu importu energii w perspektywie krótkoterminowej w celu uniknięcia wystąpienia poważnego kryzysu energetycznego.

EBI zatwierdził sześć nowych projektów w sektorze transportu. Obejmują one rozwijanie międzymiastowych połączeń kolejowych, nowe systemy transportu miejskiego i poprawę transportu drogowego poprzez ulepszenie nawierzchni dróg.

W sektorze wody i oczyszczania ścieków w 2015 r. zatwierdzono cztery projekty. Poprawią one łącznie dostęp do bezpiecznej wody pitnej lub jej dostarczanie dla około 1,6 mln gospodarstw domowych. Można oczekiwać, że ten lepszy dostęp będzie miał bardzo znaczący efekt domina w państwach, w których niewystarczające zaopatrzenie w wodę jest główną przyczyną chorób oraz powoduje znaczne obciążenie finansowe i czasowe dla gospodarstw domowych o niskich dochodach.

Jeden projekt w sektorze gospodarowania odpadami stałymi wniesie ważny wkład w zarządzanie wpływem unieszkodliwiania odpadów na środowisko.

W sektorach rolnictwa i leśnictwa zatwierdzono dwa projekty. Projekt dotyczący leśnictwa będzie miał na celu wsparcie ponownego zalesiania ponad 80 000 ha terenów zdegradowanych, rekultywacji 20 000 ha lasów oraz środków kontroli erozji na obszarze 155 000 ha.

Szczegółowe informacje na temat finansowanych projektów znajdują się w dokumencie roboczym służb Komisji.

Łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie się do niej

Ponieważ zarówno przyczyny, jak i skutki zmiany klimatu mają charakter globalny, rozszerzenie finansowania działań w związku ze zmianą klimatu poza granice Unii jest ważnym elementem polityki zewnętrznej i rozwojowej Unii. EBI odgrywa kluczową rolę w tych staraniach. Wsparcie EBI na rzecz działań w dziedzinie klimatu pozostało w 2015 r. na wysokim poziomie, przy czym zatwierdzone działania ogółem odpowiadały kwocie 2 mld EUR, co stanowi ponad 30 % wszystkich zatwierdzonych działań w regionach objętych upoważnieniem. Poziom ten jest podobny do poziomu z poprzedniego roku i sytuuje się znacznie powyżej ogólnej wartości docelowej EBI, tj. 25 % całkowitej kwoty pożyczek 2 . Upoważnienie przyczynia się zatem istotnie do realizacji celów w dziedzinie zmiany klimatu, przy czym duży nacisk jest kładziony na działania w zakresie łagodzenia zmiany klimatu – stanowią one 92 % działań EBI – zaś 8 % działań dotyczy przystosowywania się do zmiany klimatu.

Znaczna większość pożyczek związanych z działaniami w dziedzinie klimatu nadal dotyczy projektów w sektorze transportu i sektorze energetycznym, które łącznie stanowią 68 % nowych pożyczek związanych z działaniami w dziedzinie klimatu poza granicami Unii w 2015 r. Również sektor rolnictwa i leśnictwa nadal odgrywa istotną rolę.

Nowe projekty działań w dziedzinie klimatu w 2015 r. obejmują sześć projektów w sektorze transportu. Dotyczą one między innymi budowy linii metra i utworzenia systemów miejskiego transportu zbiorowego.

Osiem nowych projektów w sektorze energetycznym w 2015 r. przyczyni się do łagodzenia zmiany klimatu, podobnie jak szereg międzysektorowych projektów obejmujących wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych.

Inwestycje w rolnictwo i leśnictwo mogą odgrywać krytyczną rolę nie tylko dzięki łagodzeniu zmiany klimatu poprzez pochłanianie dwutlenku węgla, ale również poprzez poprawianie odporności systemów produkcji żywności na zmieniające się warunki klimatyczne. Projekt zalesiania przyczynia się nie tylko do łagodzenia zmiany klimatu poprzez pochłanianie dwutlenku węgla, lecz także do przystosowania się do wpływu zmiany klimatu poprzez skupienie się na kontroli erozji. Ten ostatni wymiar pożyczek udzielanych na cele związane z klimatem jest często pomijany ze względu na brak zainteresowania uzyskiwaniem pożyczek na przystosowanie się do zmiany klimatu, a także ograniczoną atrakcyjność takich przedsięwzięć dla inwestorów z sektora prywatnego. Uznając jednak, że regiony objęte decyzją są szczególnie podatne na obecną zmienność klimatu oraz przyszłą zmianę klimatu, EBI w coraz większym stopniu włącza kwestię odporności na zmianę klimatu do swoich projektów. Obejmuje to wsparcie w ramach pomocy technicznej oraz odpowiednie działania z zakresu planowania, jak również wspieranie konkretnych inwestycji przystosowawczych, takich jak środki kontroli i obrony przeciwpowodziowej.

Wysiłki EBI na rzecz nadania centralnego znaczenia działaniom w dziedzinie klimatu obejmują badanie śladu węglowego, w ramach którego oszacowuje się i zgłasza emisje gazów cieplarnianych związane z jego projektami. W badaniu śladu węglowego za 2015 r. uwzględniono 23 projekty realizowane w regionach objętych upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich. Stanowią one podpisane przez EBI pożyczki lub zatwierdzone przydziały na łączną wysokość 2,7 mld EUR. Związana z nimi bezwzględna łączna wartość emisji gazów cieplarnianych szacowana jest na 1,4 Mt ekwiwalentu dwutlenku węgla rocznie (małe wartości bezwzględne wynikają z dużej liczby projektów w sektorze leśnictwa, które mają na celu pochłanianie CO2), przy czym emisje ograniczone/uniknięte w wyniku tego samego finansowania szacuje się ogółem na 1,3 Mt ekwiwalentu dwutlenku węgla rocznie.

Zarówno w strategii w dziedzinie klimatu, której dotyczy upoważnienie EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich, jak i w niedawno zatwierdzonej strategii EBI w dziedzinie klimatu podkreśla się, że należy wspierać podejście oparte na zarządzaniu ryzykiem, aby zwiększyć odporność aktywów, społeczności i ekosystemów związanych z projektami EBI. EBI opracowuje zestaw narzędzi do oceny ryzyka związanego z klimatem i narażenia na to ryzyko we wszystkich sektorach i regionach, który ma służyć identyfikowaniu słabych stron projektów i likwidowaniu ich. Umożliwi on również EBI określanie priorytetów oraz wspieranie w ramach udzielanego finansowania działań mających na celu przystosowanie się. EBI zobowiązał się przed Parlamentem Europejskim do systematycznego badania – na etapie poprzedzającym ocenę projektu – wszystkich nowych działań objętych upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich (oraz państw AKP) pod względem towarzyszącego tym działaniom ryzyka związanego z klimatem, aby wykryć słabe punkty projektów. Prace nad systemem służącym temu badaniu są jeszcze finalizowane, jednak zgodnie z planem system ten ma zostać wprowadzony i w pełni zintegrowany do 2017 r. W 2015 r. temu badaniu podlegały wszystkie projekty objęte upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich. W większości projektów ryzyko sklasyfikowano jako średnie lub wysokie.

Integracja regionalna

W 2015 r. EBI zatwierdził ogółem 16 umów o finansowanie o wartości 2,3 mld EUR (1,6 mld EUR w 2014 r.) przyczyniających się do integracji regionalnej. Dziewięć linii pożyczkowych (1 255 mln EUR) będzie wspierać integrację regionalną głównie w krajach ubiegających się o członkostwo poprzez umacnianie współpracy międzynarodowej i wspieranie konwergencji gospodarek z Unią. Jeśli chodzi o sektor transportu, trzy zatwierdzone projekty ukierunkowane są na poprawę mobilności transgranicznej (524 mln EUR). Pozostałe cztery projekty zatwierdzone w 2015 r. w ramach integracji regionalnej dotyczą sektorów rolnictwa, gospodarki wodnej, energii i odpadów stałych.

3.2.PRZEGLĄD WYSOKOŚCI FINANSOWANIA EBI W REGIONACH OBJĘTYCH DECYZJĄ 3

Tabela 1 zawiera przegląd wolumenu finansowania EBI w 2015 r. w regionach objętych decyzjami.

Tabela 1: Działania EBI z zakresu finansowania zatwierdzone w 2015 r.

Uwagi: oprócz wymienionych wyżej kwot pochodzących z zasobów własnych EBI zatwierdzono jedną inwestycję w fundusz mikrofinansowania

na kwotę 2 mln EUR, realizowaną z zasobów osób trzecich w krajach basenu Morza Śródziemnego.

Udział działań objętych gwarancją UE w łącznym wolumenie działań zwiększył się w 2015 r. o 16 % i osiągnął kwotę 4,8 mld EUR (w 2014 r. wynosił 4,2 mld EUR), czyli 72 % całkowitego finansowania w 2015 r. w regionach objętych zakresem decyzji. Udział działań na własne ryzyko EBI zmniejszył się o 28 % (1,9 mld EUR). Około 92 % działań finansowanych przez EBI na własne ryzyko w 2015 r. zatwierdzono w krajach ubiegających się o członkostwo i w krajach regionu Azji i Ameryki Łacińskiej, a pozostałe 8 % w krajach basenu Morza Śródziemnego. W odniesieniu do krajów wschodniego sąsiedztwa i Republiki Południowej Afryki całość finansowania zatwierdzono w ramach gwarancji UE.

W 2015 r. 92 % pożyczek zatwierdzonych w ramach gwarancji UE objętych było gwarancją ogólną (4,5 mld EUR) wykorzystywaną do celów działań, których beneficjentem są państwa i jednostki państwowe niższego szczebla, natomiast 8 % zabezpieczonych było gwarancją obejmującą ryzyko polityczne (0,4 mld EUR) i działania skierowane do sektora prywatnego.

Tabela 2: Łączna kwota pożyczek zatwierdzonych netto w porównaniu z bieżącymi

pułapami upoważnienia UE na lata 2014–2020

Jak przedstawiono w tabeli 2, po 1,5 roku działalności finansowej w ramach upoważnienia EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich na lata 2014–2020 (po upływie 21 % czasu wdrażania) kwoty zatwierdzone w ramach tego upoważnienia wyniosły łącznie 6,9 mld EUR, co odpowiada wskaźnikowi wykorzystania wynoszącemu 26 % (wzrost z 8 % na koniec 2014 r.). Wskaźnik wykorzystania w krajach wschodniego sąsiedztwa i Rosji przekracza 50 %, w Azji i Ameryce Łacińskiej wynosi 41 %, a w Republice Południowej Afryki – 36 %.

W 2015 r. rząd Syrii nadal zalegał z uregulowaniem odsetek i spłatą pożyczek. Na koniec 2015 r. łączne płatności z funduszu gwarancyjnego uruchomione na wezwanie EBI wyniosły w sumie 202,89 mln EUR, w tym płatności dokonane w 2015 r. wyniosły 60,16 mln EUR.

Wykres 2: Zmiany wolumenu pożyczek EBI z zasobów własnych w ujęciu rocznym

Na wykresie 2 przedstawiono zmiany wolumenu pożyczek udzielanych w ramach upoważnienia i w ramach instrumentów realizowanych na własne ryzyko w latach 2007–2015. Przez cały ten okres średnio 65 % finansowania EBI w tych regionach objęte było upoważnieniem z gwarancją UE, przy czym w ujęciu rocznym odsetek ten wahał się od 47 % do 78 %.

Jeżeli chodzi o liczbę projektów, w 2015 r. zatwierdzono finansowanie 38 projektów objętych gwarancją UE (w 2013 r. zatwierdzono 42 projekty) oraz 16 projektów realizowanych na własne ryzyko EBI (w 2014 r. były to 23 projekty).

Tabela 3: Liczba zatwierdzonych działań w podziale na regiony (wszystkie zasoby) w 2015 r.

Jak pokazano w tabeli 4, w 2015 r. kraje ubiegające się o członkostwo pozostawały głównym beneficjentem finansowania EBI poza granicami Unii – zatwierdzono na ich rzecz kwotę 2,5 mld EUR, co stanowi 38 % całkowitego finansowania w odnośnych regionach. Głównym celem w odniesieniu do tego regionu było zapewnienie odpowiedniego wsparcia finansowego na rzecz innowacji i wzrostu, w szczególności w ramach pożyczek dla MŚP i sektora prywatnego. Jednym z głównych priorytetów upoważnienia było również finansowanie projektów dotyczących pełniejszej integracji z europejskimi sieciami infrastrukturalnymi.

W krajach basenu Morza Śródziemnego zatwierdzona kwota wyniosła 1,4 mld EUR. Większość tej kwoty przeznaczono na projekty mające na celu wsparcie budowania infrastruktury społecznej i gospodarczej, w szczególności projektów w sektorze energetycznym (53 %) i transportowym (25 %). Ogółem 12 % tej kwoty przyznano w ramach linii pożyczkowych bankom na udzielanie pożyczek MŚP.

W krajach wschodniego sąsiedztwa zatwierdzona kwota ogółem wyniosła 1,5 mld EUR, co stanowi największy wzrost od 2014 r. (+ 26 %) spośród wszystkich regionów objętych upoważnieniem, nawet w kontekście sankcji unijnych nałożonych na Rosję. W szczególności, w związku z planem działania na rzecz Ukrainy zatwierdzono kwotę 1,3 mld EUR, w tym po raz pierwszy zatwierdzono transakcję dotyczącą gwarancji (niemal 0,5 mld EUR; gwarancja ta obejmowała projekty inwestycyjne Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju realizowane na Ukrainie) objętą gwarancją ogólną UE.

W Azji, Azji Środowej i Ameryce Łacińskiej łączna zatwierdzona kwota zmniejszyła się o 18 % w porównaniu z 2014 r. i wyniosła ogółem 1,1 mld EUR. Na Amerykę Łacińską przypadło 55 % zatwierdzonej kwoty, przy czym finansowanie przeznaczono w szczególności na infrastrukturę i sektor prywatny w Brazylii i Nikaragui.

W Republice Południowej Afryki zatwierdzono trzy pożyczki, na łączną kwotę 150 mln EUR, na finansowanie linii pożyczkowych sektora prywatnego dla banków na udzielanie pożyczek MŚP.

Tabela 4: Podział na sektory działań EBI z zakresu finansowania zatwierdzonych w 2014 r. w regionach objętych decyzją (wszystkie zasoby)

3.3.WPŁYW I WARTOŚĆ DODANA DZIAŁAŃ EBI

Ramy pomiaru wyników zapewniają ocenę działań EBI z zakresu finansowania w całym okresie ich realizacji. Pomagają one wybrać solidne projekty, których konkretne wyniki wykazują zgodność z priorytetami Unii i w przypadku których zaangażowanie EBI zapewni wartość dodaną. Na etapie oceny określa się wskaźniki wyników wraz z poziomami odniesienia i poziomami docelowymi, które uwzględniają oczekiwane skutki gospodarcze, społeczne i ekologiczne danego działania. Osiąganie wyników monitoruje się w odniesieniu do tych określonych poziomów odniesienia efektywności w całym cyklu trwania poszczególnych projektów, a następnie przedstawia się je w sprawozdaniach po zakończeniu dwóch głównych etapów: po zakończeniu projektu i 3 lata po zakończeniu projektu w przypadku działań bezpośrednich; na koniec okresu inwestycyjnego i na koniec funkcjonowania funduszy private equity; oraz na koniec okresu przydziału w przypadku pożyczek udzielanych przez pośredników.

Projekty ocenia się w ramach trzech „filarów”:

(i)    filar 1 ocenia przewidywany wkład w realizację priorytetów UE i poszczególnych państw oraz kwalifikowalność w ramach celów upoważnienia EBI;

(ii)    filar 2 ocenia jakość i prawidłowość działań na podstawie oczekiwanych wyników;

(iii)    filar 3 ocenia przewidywaną finansową i niefinansową dodatkowość działań EBI.

Wyniki przeglądów ukończenia projektów w ramach pomiaru wyników wraz z analizą przykładu pierwszego projektu infrastruktury, który zbliża się do ukończenia, podsumowano w dokumencie roboczym służb Komisji. Oczekiwane wyniki w odniesieniu do działań EBI z zakresu finansowania zatwierdzonych w 2015 r. w regionach objętych upoważnieniem przedstawiono i omówiono w niniejszej sekcji. W celu uniknięcia podwójnego liczenia projektów i oczekiwanych wyników niniejsze sprawozdanie odnosić się będzie tylko do oczekiwanych wyników i dodatkowości „nowych projektów”, tzn. tych, dla których pierwsze umowy o finansowanie podpisano w 2015 r., tj. 49 nowych projektów.

Wykres 3: Oceny pomiaru wyników w ramach filarów w odniesieniu do nowych działań zatwierdzonych w 2015 r.

Pod względem znaczenia wkładu w realizację celów (filar 1 ram pomiaru wyników) 33 % nowych działań zatwierdzonych w 2015 r. oceniono jako „doskonałe”, co oznacza duży wkład w realizację zarówno własnych krajowych celów rozwojowych, jak i priorytetów Unii dotyczących danego państwa lub regionu. Jako „dobre” w ramach filaru 1 oceniono 67 % działań. Te projekty, w odniesieniu do których oczekuje się, że będą miały „dobry” wkład w realizację celów, są zgodne z celami upoważnienia i mogą wnieść duży wkład w realizację własnych krajowych celów rozwojowych lub celów Unii i umiarkowany wkład w realizację innych celów.

W przypadku projektów finansowanych bezpośrednio (filar 2 ram pomiaru wyników) ocena oparta jest na prawidłowości projektu, stabilności finansowej i gospodarczej oraz zrównoważonym rozwoju środowiskowym i społecznym. W przypadku działań realizowanych przez pośredników ocena oparta jest na oczekiwanych wynikach ważonych względem ryzyka mierzonego z uwzględnieniem prawidłowości pośrednika i jakości otoczenia działalności.

Filar 2 pokazuje, że tylko jedno nowe zatwierdzone działanie, mające ekonomiczną stopę zwrotu powyżej 15 %, otrzyma doskonałą ocenę. Oczekuje się, że ponad 85 % działań otrzyma ocenę „dobrą”. Należą do nich działania bezpośrednie o średniej ekonomicznej stopie zwrotu na poziomie 10–15 % w przypadku projektów infrastrukturalnych lub działania realizowane przez pośredników, które przyczyniają się do zwiększenia dostępu do finansowania i rozwoju sektora finansowego, chociaż dzieje się to w otoczeniu o wysokim ryzyku i z mniejszym prawdopodobieństwem osiągnięcia oczekiwanych wyników. Sześć projektów uzyskało ocenę „dostateczną”, głównie ze względu na otoczenie charakteryzujące się wysokim ryzykiem, które ma wpływ na prawdopodobieństwo osiągnięcia planowanych wyników.

„Dodatkowość” (filar 3 ram pomiaru wyników) mierzona jest w oparciu o różnice pomiędzy wkładem EBI w dany projekt inwestycyjny a standardowym finansowaniem rynkowym w trzech wymiarach: adekwatności zasobów finansowych wobec potrzeb projektów, wkładu technicznego EBI oraz wpływu pod względem podnoszenia standardów i ułatwiania wkładów z innych źródeł.

W przypadku znacznej większości spośród 49 nowych projektów w 2015 r. „dodatkowość” wsparcia EBI oceniono na „znaczącą” (33), lub „wysoką” (7). W dziewięciu projektach dodatkowość oceniono z kolei na „umiarkowaną”. Stopień dodatkowości jest na ogół wyższy w przypadku złożonych projektów realizowanych w regionach słabiej rozwiniętych, w których potrzeby promotorów projektów są największe, a niższy, gdy EBI ma do czynienia z bardzo doświadczonymi promotorami i pośrednikami. Z tego względu większość projektów o „wysokiej” dodatkowości była realizowana w krajach wschodniego sąsiedztwa i basenu Morza Śródziemnego, natomiast dodatkowość pięciu projektów realizowanych w krajach ubiegających się o członkostwo oceniono tylko na „umiarkowaną”.

Zdolność EBI do zapewniania długoterminowego finansowania, które często jest niedostępne w inny sposób, jest jednym z kluczowych elementów wkładu EBI. Prawie wszystkie nowe działania w 2015 r. zapewniają promotorom lub pośrednikom finansowym okres zapadalności dłuższy od typowego okresu zapadalności dostępnego na rynkach lokalnych. W większości przypadków warunki finansowania EBI ściśle odpowiadają ekonomicznemu okresowi użytkowania aktywów, które mają być finansowane. Szacuje się, że okres zapadalności przewidziany w przypadku nowych projektów w 2015 r. – wynoszący średnio około 15 lat – jest średnio mniej więcej dwa i pół razy dłuższy niż okres dostępny na rynku lokalnym.

W odniesieniu do wybranych działań EBI może wykorzystywać inne mechanizmy w celu pokrycia ryzyka walutowego. Dzięki temu finansowanie może być bardziej atrakcyjne dla pożyczkobiorców, w tym dla beneficjentów końcowych działań realizowanych przez pośredników, których działalność koncentruje się na rynkach krajowych. W regionach objętych upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich z finansowania w walucie lokalnej skorzystały trzy linie pożyczkowe.

Oprócz udzielania pożyczek EBI pozyskuje dotacje od osób trzecich i zarządza nimi. Są one istotnym źródłem dodatkowości, szczególnie w krajach basenu Morza Śródziemnego, a także we wschodnim sąsiedztwie. W 2015 r. udzielono dotacji na 12 nowych projektów.

Rola EBI okazała się istotna także pod względem podnoszenia standardów, mobilizacji zasobów i wkładu technicznego.

4.WSPÓŁPRACA EBI Z INNYMI PODMIOTAMI

4.1 WSPÓŁPRACA Z KOMISJĄ

W ramach upoważnienia wymaga się, by Komisja, ESDZ i EBI współpracowały i wzmacniały wzajemne dostosowanie zewnętrznych działań EBI i celów polityki zewnętrznej Unii w celu uzyskania maksymalnej synergii między finansowaniem EBI i zasobami budżetowymi Unii, głównie poprzez regularny i systematyczny dialog oraz prowadzone na wczesnym etapie konsultacje na temat polityk, strategii i planowania projektów. W 2015 r. nadal obowiązywał protokół ustaleń (zmieniony w 2013 r.) między Komisją, ESDZ i EBI dotyczący współpracy i koordynacji w regionach objętych upoważnieniem – np. poprzez wymianę informacji na temat planowanych projektów i informacji kontaktowych.

Wynikiem działania mechanizmów łączonych jest powstanie silnych relacji w zakresie współfinansowania z innymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi oraz dostosowanie się do polityki i priorytetów Unii w kontekście poszczególnych państw w celu zmaksymalizowania zamierzonego wpływu finansowanego z dotacji unijnych. Ponadto struktura zarządzania tymi obiektami umożliwia ścisłą koordynację i współpracę z Komisją, ESDZ oraz innymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi przed zaproponowaniem projektu do łączenia środków z dotacji z pożyczkami EBI oraz wymaga takiej koordynacji i współpracy. EBI kontynuował w 2015 r. aktywny udział w regionalnych mechanizmach łączonych. Zatwierdzono lub podpisano wkłady finansowane z budżetu Unii (dotacje, pomoc techniczna, kapitał wysokiego ryzyka) na kwotę 197 mln EUR, które uzupełniają finansowanie EBI w regionach objętych upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich (kwota 108 mln EUR ze środków budżetowych Unii w uzupełnieniu pożyczek EBI w ramach sąsiedzkiego funduszu inwestycyjnego, kwota 62 mln EUR w ramach Instrumentu Inwestycyjnego dla Bałkanów Zachodnich, kwota 10 mln EUR w ramach Instrumentu Inwestycyjnego dla Ameryki Łacińskiej oraz kwota 2 mln EUR w ramach Instrumentu Inwestycyjnego dla Azji Środkowej). EBI ściśle współpracował z Komisją w grupie ekspertów technicznych w ramach unijnej platformy na rzecz instrumentów łączonych w ramach współpracy zewnętrznej. Szczegółowy wykaz zarządzanych przez EBI działań finansowanych z budżetu Unii (pomoc techniczna, dotacje, kapitał), które podpisano lub zatwierdzono w 2015 r., można znaleźć w dokumencie roboczym służb Komisji.

W styczniu 2016 r. Komisja przyjęła nowy pakiet środków przeciwdziałających unikaniu opodatkowania, który zawiera szereg inicjatyw na rzecz bardziej zdecydowanego i w większym stopniu skoordynowanego podejścia UE do nadużyć związanych z podatkiem od osób prawnych – na jednolitym rynku i poza nim. Pakiet rozszerza ponadto kryteria, które stanowią dobre zarządzanie w kwestiach podatkowych, w tym środki przeciwdziałające agresywnemu planowaniu podatkowemu. Pakiet ten odzwierciedla dyskusje w Radzie, zalecenia Parlamentu Europejskiego, jak również wyniki projektu OECD dotyczącego erozji bazy podatkowej i przenoszenia zysków. W tym kontekście oraz zgodnie z rozległą wiedzą fachową grupy EBI i jej wiodącą pozycją w promowaniu najlepszych praktyk w dziedzinie przejrzystości podatkowej i efektywnego opodatkowania Komisja czynnie współpracuje z EBI, jeżeli chodzi o możliwe kierunki rozwoju polityki EBI wobec jurysdykcji, które nie stosują się do zasad międzynarodowych, w celu odzwierciedlenia tych nowych środków przeciwdziałających unikaniu opodatkowania.

Szczegółowe aspekty współpracy międzyinstytucjonalnej między EBI, Komisją i ESDZ na potrzeby wspierania priorytetów zarówno Unii, jak i krajów partnerskich w tych regionach można znaleźć w dokumencie roboczym służb Komisji.

4.2. WSPÓŁPRACA Z EUROPEJSKIM RZECZNIKIEM PRAW OBYWATELSKICH

Protokół ustaleń podpisany przez EBI i Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w 2008 r. stanowi podstawę dwuetapowego mechanizmu rozpatrywania skarg przez EBI – wewnętrznego (mechanizmu EBI) i zewnętrznego (mechanizmu Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich) – zatwierdzonego przez Radę Dyrektorów EBI w 2010 r. po przeprowadzeniu szerokich konsultacji społecznych. Protokół potwierdza porozumienie w odniesieniu do celu i spójności stosowania w kontekście zewnętrznym i wewnętrznym, ze szczególnym uwzględnieniem następujących kwestii:

•    istnienie skutecznego wewnętrznego mechanizmu rozpatrywania skarg do celów skarg składanych przez podmioty zewnętrzne do EBI we wszystkich jednostkach roboczych EBI;

•    w odniesieniu do skarg dotyczących działań poza granicami Unii, w tym upoważnień zewnętrznych, Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich zobowiązuje się do systematycznego korzystania ze swojego prawa inicjatywy w celu rozpatrywania skarg, w przypadku których skarżący nie jest obywatelem ani rezydentem Unii;

•    zakres badania przez Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, przy uznaniu, że mechanizm rozpatrywania skarg przez EBI stanowi wymagany pierwszy etap.

W 2015 r. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich nie otrzymał żadnych skarg związanych z działaniami EBI w regionie objętym upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich. Niemniej jednak w następstwie krytycznej uwagi wystosowanej przez Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich wobec EBI w 2014 r. w odniesieniu do przebiegu procedury udzielania zamówień w ramach projektu dotyczącego korytarza V c) w Bośni i Hercegowinie EBI przeprowadził w 2015 r. audyt monitorowania działań w zakresie udzielania zamówień.

4.3. WSPÓŁPRACA Z MIĘDZYNARODOWYMI INSTYTUCJAMI FINANSOWYMI

Współpraca z innymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi stanowi integralną część działalności EBI i obejmuje różne formy, począwszy od dialogu na temat kwestii instytucjonalnych, tematów horyzontalnych i zagadnień tematycznych, poprzez wzajemne konsultacje, aż po rozszerzone formy współfinansowania operacyjnego i podziału pracy. Dialog między międzynarodowymi instytucjami finansowymi odbywa się zwykle w ramach wyspecjalizowanych grup roboczych odbywających regularne posiedzenia w celu wymiany najlepszych praktyk lub rozwiązania konkretnych problemów.

W 2015 r. EBI w dalszym ciągu współpracował z innymi wielostronnymi bankami rozwoju nad agendą rozwoju po 2015 r., a w szczególności nad wypracowaniem wspólnego podejścia do ról w odniesieniu do finansowania na rzecz rozwoju. Kluczowymi wydarzeniami międzynarodowymi były trzecia Międzynarodowa Konferencja w sprawie Finansowania Rozwoju (Addis Abeba), szczyt ONZ (Nowy Jork) oraz Konferencja Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu w Paryżu (COP 21). W tym kontekście EBI zacieśnił współpracę z innymi wielostronnymi bankami rozwoju i był współautorem kilku ważnych sprawozdań opracowanych wspólnie z wielostronnymi bankami rozwoju i MFW. W szczególności wspólne sprawozdanie pt. „From billions to trillions: MDB contributions to financing for development” (Od miliardów do trylionów: wkład wielostronnych banków rozwoju w finansowanie rozwoju), które zostało opublikowane przed konferencją w Addis Abebie w lipcu 2015 r., miało znaczący wpływ na zwrócenie uwagi zarówno na wspólne, jak i na indywidualne osiągnięcia wielostronnych banków rozwoju oraz na konieczność znacznego zwiększenia skali działań.

W 2015 r. EBI był odpowiedzialny za przewodniczenie grupie roboczej wielostronnych banków rozwoju w ramach partnerstwa z Deauville grupy G-7; prezes EBI złożył sprawozdanie z tego zadania na posiedzeniu ministerialnym G-7 podczas dorocznych spotkań Banku Światowego i MFW.

W 2015 r. EBI kontynuował współpracę z grupą G-20 poprzez regularne uczestnictwo w grupie roboczej ds. inwestowania w infrastrukturę powołanej przez grupę G-20 i wnoszenie wkładu w jej prace. EBI wzmocnił również relacje z systemem ONZ, podpisując nowe protokoły ustaleń z dwiema instytucjami – IFAD i UNIDO. EBI nadal uczestniczył w pracach Komitetu Pomocy Rozwojowej (DAC) OECD w sprawie modernizacji oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA).

Przez cały 2015 r. EBI kontynuował również współpracę z wielostronnymi bankami rozwoju oraz innymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi i odpowiednimi grupami w celu zharmonizowania standardów w zakresie monitorowania finansowania działań związanych ze zmianą klimatu oraz sprawozdawczości dotyczącej wpływu tych działań.

W ramach upoważnienia ok. 41 % zatwierdzonych działań było współfinansowanych z innymi międzynarodowymi instytucjami finansowymi, zaś 31 % działań zatwierdzonych w 2015 r. było powiązanych z elementem dotacji z budżetu Unii. Szczegółowy wykaz działań EBI współfinansowanych przez inne międzynarodowe instytucje finansowe w 2015 r. można znaleźć w dokumencie roboczym służb Komisji.

(1) Dz.U. L 135 z 8.5.2014, s. 1.

(2) Art. 3 ust. 7 decyzji nr 466/2014/UE zawiera wymóg, by w okresie 2014–2020 działania EBI wspierające projekty inwestycyjne, które mają na celu łagodzenie zmiany klimatu i przystosowywanie się do niej, stanowiły przynajmniej 25 % ogółu działań EBI z zakresu finansowania.

(3)  Decyzja nr 466/2014/UE

(4) Jedno działanie, które było finansowane zarówno na własne ryzyko EBI, jak i w ramach upoważnienia dotyczącego pożyczek zewnętrznych, zarejestrowano jako działanie na własne ryzyko EBI.