52014DC0712

Wykaz skrótów

3K || Koordynacja, komplementarność i spójność (koherencja)

AGIR || Globalne porozumienie na rzecz inicjatywy odporności Sahelu

AR4D || Badania nad rolnictwem na rzecz rozwoju

CAADP || Kompleksowy program rozwoju rolnictwa w Afryce

CFS || Komitet ds. Światowego Bezpieczeństwa Żywnościowego

CGIAR || Była Grupa Konsultacyjna ds. Międzynarodowych Badań Rolniczych

CORAF/WECARD || Rada Afryki Zachodniej i Środkowej ds. Badań Rolniczych i Rozwoju Rolnictwa

KE || Komisja Europejska

ECOWAP || Polityka rolna Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej

ECOWAS || Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej

EIARD || Europejska inicjatywa na rzecz rozwoju i badań nad rolnictwem

UE || Unia Europejska

FAO || Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa

ICN2 || Druga międzynarodowa konferencja na temat żywienia

IFAD || Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa

INGO || Międzynarodowa organizacja pozarządowa

PCz || Państwo członkowskie

NEPAD || Nowe partnerstwo dla rozwoju Afryki

NGO || Organizacja pozarządowa

OECD/DAC || Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju / Komitet Pomocy Rozwojowej

PCD || Spójność polityki na rzecz rozwoju

SHARE || Wsparcie na rzecz Odporności Rogu Afryki

SUN || Ruch na rzecz poprawy stanu wyżywienia „Scaling Up Nutrition”

UN-SCN || Stały Komitet ONZ ds. Żywienia

USAID || Agencja Stanów Zjednoczonych ds. Rozwoju Międzynarodowego

VGGT || Dobrowolne wytyczne w zakresie odpowiedzialnego zarządzania własnością gruntów, łowisk i lasów

WFP || Światowy Program Żywnościowy

WHA || Światowe Zgromadzenie Zdrowia.

1. Wprowadzenie

W 2010 r. Unia Europejska, jej państwa członkowskie oraz jej wszyscy partnerzy podjęli problem rozwiązania kwestii bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego poprzez przyjęcie ogólnounijnych ram polityki w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego[1]. Następnie, aby wzmocnić priorytety ustanowione w tym dokumencie w 2010 r., podejmowano dalej idące zobowiązania w ramach polityki rozwoju. Opracowano plan wykonawczy dotyczący poprawy bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego[2], który podzielono na sześć części według priorytetów polityki i uzupełniono o kryteria wydajności i orientacyjne obszary interwencji[3]. W kwietniu 2013 r. Rada Europejska zatwierdziła plan wykonawczy i zobowiązała Komisję do przygotowywania wraz z państwami członkowskimi, począwszy od 2014 r., ujednoliconego dwuletniego sprawozdania z postępów całej UE w tej dziedzinie. Niniejszy dokument jest pierwszym takim sprawozdaniem. Zawarto w nim przegląd wyników osiągniętych przez państwa członkowskie i UE w kontekście planu wykonawczego. Sprawozdanie to skierowane jest do Parlamentu Europejskiego i Rady oraz ogółu społeczeństwa.

Niniejsze sprawozdanie ma na celu uzyskanie odpowiedzi na dwa podstawowe pytania: 1) jak wyglądało dostosowanie wypłat i konkretnych działań podejmowanych w 2012 r. do sześciu priorytetów polityki i 2) czy UE i jej państwa członkowskie podczas dążenia do realizacji tych priorytetów przestrzegały zasad spójności, komplementarności i koordynacji.

Niniejsze sprawozdanie jest oddolnym narzędziem rozliczalności. Stanowi punkt odniesienia, do którego w kolejnych sprawozdaniach porównywana będzie skuteczność wspólnych działań unijnych darczyńców na rzecz osiągnięcia uzgodnionych priorytetów polityki UE w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego. Sprawozdanie opiera się na skonsolidowanych danych ilościowych (dane dotyczące wypłat pochodzą ze sprawozdań komitetu OECD-DAC w 2012 r.) oraz danych jakościowych odnośnie do 3K przekazanych w sprawozdaniach przez Austrię, Belgię, Finlandię, Francję, Niemcy, Irlandię, Włochy, Holandię, Wielką Brytanię i UE. Metodologia została opisana w rozdziale 4 powiązanego dokumentu roboczego służb Komisji (SWD). Unijni darczyńcy, którzy przyczynili się do powstania niniejszego sprawozdania, razem odpowiadają za prawie 90 % łącznej (wszystkie sektory) oficjalnej pomocy rozwojowej (UE ODA) przekazywanej przez UE i wszystkie państwa członkowskie.

W niniejszym sprawozdaniu do omówienia wyników osiągniętych przez UE i jej państwa członkowskie wykorzystano istniejące dane służące ocenie wyników. W związku z tym sprawozdanie bada również, czy obecne systemy oceny wyników są w stanie dostarczyć aktualnych i wiarygodnych danych na temat zaangażowania UE we wspomnianych sześciu priorytetowych dziedzinach.

Niniejszemu sprawozdaniu towarzyszy dokument roboczy służb Komisji, w którym zawarto dodatkowe informacje i analizy.

2. W jakim stopniu wywiązaliśmy się z naszych zobowiązań w zakresie polityki? 2.1 Ogólna analiza wydatków

W 2012 r. unijni darczyńcy zainwestowali prawie 3,4 mld EUR w bezpieczeństwo żywnościowe i żywieniowe, co odpowiada około 8 % przekazanej przez nich łącznej oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA). Interwencje dotyczyły 2 500 programów i ponad 115 krajów. Państwa członkowskie UE przekazywały środki za pośrednictwem swoich programów. Ponadto[4] unijni darczyńcy przekazali ok. 1,1 mld EUR na pomoc w sytuacjach nadzwyczajnych i pomoc humanitarną związaną z bezpieczeństwem żywnościowym i żywieniowym w ponad 80 krajach. Programy humanitarne stanowiły średnio 25 % wszystkich programów związanych z bezpieczeństwem żywnościowym i żywieniowym (pomoc humanitarna i rozwój) z pewnymi różnicami między poszczególnymi państwami członkowskimi (zob. wykres 1). Łącznie sektor rozwoju i pomocy humanitarnej stanowił ponad 10 % ODA.

Wykres 1: Udział poszczególnych darczyńców w pomocy rozwojowej i humanitarnej związanej z bezpieczeństwem żywnościowym i żywieniowym

Tabela 1: Rozkład geograficzny wydatkowania pomocy w 2012 r.

Kontynent || EUR || Udział procentowy (%)

Afryka Subsaharyjska || 1 439 111 341 || 43 %

Ogółem[5] || 958 251 930 || 28 %

Azja || 593 399 623 || 18 %

Ameryka Łacińska i Karaiby || 231 378 699 || 7 %

Sąsiedztwo || 87 841 667 || 2 %

Inne || 55 802 800 || 2 %

Ogółem || 3 365 786 060 || 100 %

Większość interwencji (ok. 65 %) było prowadzonych na szczeblu krajowym w ponad 115 krajach partnerskich, w tym również w państwach niestabilnych[6]. Największym odbiorcą środków w 2012 r. była Afryka, która otrzymała łącznie 43 % środków finansowych (zob. tabela 1). W Afryce państwa członkowskie kierowały swoją pomoc do konkretnych krajów, a UE działała w szerszym zakresie geograficznym. Prawie 30 % interwencji miało charakter ogólnoświatowy, przyczyniając się tym samym do uwidocznienia jednego z wymiarów bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego – globalnego dobra publicznego.

Wykres 2 Pomoc otrzymana przez kraje partnerskie (w mln EUR)

Wykres 2 przedstawia 20 krajów partnerskich, które otrzymały największą pomoc. Więcej informacji można znaleźć w tabeli w rozdziale 1 dokumentu roboczego służb Komisji, z której wynika, że 68 krajów partnerskich otrzymało od poszczególnych darczyńców średnio mniej niż 3 mln EUR.

2.2 Interwencje w sześciu obszarach polityki

W następnym rozdziale zawarto przegląd działań darczyńców UE w kontekście poszczególnych sześciu priorytetów polityki.

Tabela 2. Podział wydatkowania według priorytetów polityki

Priorytet || Kwota (w mln EUR) || Udział procentowy

Priorytet 1: Poprawa odporności drobnych gospodarstw rolnych oraz źródeł dochodów na wsi || 2 022 || 60 %

Priorytet 2: Wspieranie skutecznego zarządzania || 395 || 12 %

Priorytet 3: Wspieranie polityki w zakresie rolnictwa regionalnego i bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego || 151 || 4 %

Priorytet 4: Wzmocnienie mechanizmów opieki socjalnej dla bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego || 209 || 6 %

Priorytet 5: Zwiększenie wartości odżywczej w żywności || 467 || 14 %

Priorytet 6: Wzmocnienie koordynacji między podmiotami zajmującymi się pomocą na rzecz rozwoju a podmiotami niosącymi pomoc humanitarną w celu zwiększenia odporności || 122 || 4 %

Ogółem || 3 366 || 100 %

Większość interwencji (około 60 %) dotyczyło priorytetu 1 (Poprawa odporności drobnych gospodarstw rolnych oraz źródeł dochodów na wsi), a następnie priorytetu 5 (Zwiększenie wartości odżywczej w żywności) oraz priorytetu 2 (Wspieranie skutecznego zarządzania).

Przeanalizowano wydatkowanie środków dla każdego priorytetu. Wiele interwencji obejmowało więcej niż jeden obszar priorytetowy. Ponieważ zastosowana metodologia nie pozwala na sklasyfikowanie programów w więcej niż jednej kategorii, dane nie mogą być rozumiane w wartościach bezwzględnych. Trudno było ocenić kryterium „liczba i wartość wspólnych programów UE i jej państw członkowskich wspieranych na szczeblu krajowym, regionalnym i światowym” i w związku z tym nie ujęto go w sprawozdawczości dotyczącej kryteriów wydajności. Należy mieć na względzie, że UE i jej państwa członkowskie podejmują zobowiązania w różnych obszarach polityki i w związku z tym może się zdarzyć, że dane liczbowe dotyczące wydatków nie odzwierciedlają w pełni znaczenia bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego.

2.2.1 Priorytet 1: Poprawa odporności drobnych gospodarstw rolnych oraz źródeł dochodów na wsi

Ocena kryteriów wydajności · na 1 560 programów w 108 państwach lub na poziomie międzynarodowym przekazano 2,02 mld EUR · na 149 krajowych i międzynarodowych programów badawczych przekazano 379 mln EUR

Ponad połowa wszystkich środków wypłaconych w 2012 r. (2 mld EUR, ok. 60 % całkowitej pomocy) została przeznaczona na priorytet 1, co odzwierciedla fakt, że poprawa odporności drobnych gospodarstw rolnych oraz źródeł dochodów na wsi była istotnym celem połączonej pomocy UE. Przekazano środki na ok. 1 560 programów w ponad 100 krajach.

Interwencje obejmowały wspieranie zrównoważonej intensyfikacji i dywersyfikacji rolnictwa w drobnych gospodarstwach rolnych, w szczególności gospodarstwach prowadzonych przez kobiety; poprawę dostępu drobnych gospodarstw do ziemi i wody, środki produkcji rolnej, kredyty i upowszechnianie wiedzy rolniczej; pomoc krajom partnerskim w niwelowaniu negatywnych skutków zmiany klimatu dla bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego; wspieranie badań nad rolnictwem sprzyjającym ubogim oraz innych badań na rzecz rozwoju i transferu technologii, rozszerzenia działalności oraz innowacji; rozwiązanie problemu źródeł utrzymania na obszarach wiejskich poprzez inwestycje sprzyjające generowaniu dochodów, zatrudnieniu poza sektorem rolniczym, tworzące łańcuch wartości i wpierające agrobiznes.

Około 62 % środków wydatkowanych w ramach priorytetu 1 zostało wdrożonych na poziomie krajowym, 33 % w skali światowej, a 5 % na szczeblu regionalnym. Większość funduszy (37 %) została wydatkowana w Afryce, 34 % na całym świecie i 18 % w Azji. Wśród 10 krajów, które otrzymały najwięcej środków w ramach tego priorytetu, znajdują się kraje niestabilne i dotknięte brakiem bezpieczeństwa żywnościowego, takie jak Etiopia, Afganistan i Demokratyczna Republika Konga (zob. dokument roboczy służb Komisji, rozdział 3, wykres 1).

Zrównoważone gospodarowanie gruntami jest kluczowym elementem poprawy źródeł utrzymania drobnych gospodarstw. UE i szereg państw członkowskich wspiera inicjatywy w Etiopii, gdzie duża część ludności wiejskiej jest podatna na zagrożenia naturalne i gospodarcze. Wśród inicjatyw tych można wymienić etiopsko-niemiecki program zrównoważonej gospodarki gruntami, który obejmuje Amharę, Oromię i Tigraj, i ma na celu wprowadzenie technologii i środków ochrony przed erozją oraz szkolenie grup użytkowników, aby zachęcać do zrównoważonego zarządzania obszarami zlewni.

Innym ważnym obszarem wsparcia w ramach priorytetu 1 były badania naukowe i innowacje w zakresie zrównoważonego rolnictwa, bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego (AR4D). Unijni darczyńcy w znacznym stopniu przyczynili się do rozwoju i badań w dziedzinie rolnictwa , przekazując w 2012 r. szacowaną kwotę 380 mln EUR. Obejmowało to wsparcie dla inicjatyw o zasięgu globalnym, takich jak CGIAR (dawniej Grupa Konsultacyjna ds. Międzynarodowych Badań Rolniczych), organizacji regionalnych, zwłaszcza w Afryce, jak również krajowych instytutów badań naukowych w dziedzinie rolnictwa. Europejscy darczyńcy są członkami europejskiej inicjatywy na rzecz rozwoju i badań nad rolnictwem (EIARD) (zob. ramka 1).

Ramka 1: EIARD EIARD jest stałą, nieformalną platformą koordynacji dla UE i jej państw członkowskich oraz Szwajcarii i Norwegii. Została ona uznana przez Radę i Parlament Europejski w 1997 r. w celu ułatwienia koordynacji europejskiej polityki i inwestycji na rzecz badań i rozwoju w dziedzinie rolnictwa (ARD). W 2012 r. członkowie EIARD (w tym UE) udostępnili 231 mln USD na rzecz funduszu CGIAR (45 % łącznej kwoty). Koordynacja europejskiego wsparcia na rzecz CGIAR jest najważniejszym zadaniem EIARD. EIARD jest także aktywnym członkiem europejskiego forum badań w dziedzinie rolnictwa na rzecz rozwoju (EFARD), w którym uczestniczy wiele zainteresowanych stron.

Przygotowane na zlecenie EIARD dokumenty informacyjne i dokumenty przedstawiające możliwe stanowiska uwydatniły znaczenie przekładania badań na konkretne działania w celu osiągnięcia lepszych wyników, w tym wśród grup najuboższych rolników. Dzięki EIARD Europa ma szczególnie mocną pozycję w radzie CGIAR (zob. również analiza przykładów w dokumencie roboczym służb Komisji, rozdział 2.1).

2.2.2 Priorytet 2: Wspieranie skutecznego zarządzania

Ocena kryteriów wydajności · na 410 programów w 87 państwach przekazano 395 mln EUR · wspólne stanowiska UE i państw członkowskich doprowadziły do przyjęcia dobrowolnych wytycznych w zakresie odpowiedzialnego zarządzania własnością gruntów, łowisk i lasów (VGGT) w Komitecie ds. Światowego Bezpieczeństwa Żywnościowego (CFS) w 2012 r. · wzajemna ocena Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju/Komitetu Pomocy Rozwojowej (OECD/DAC) z 2012 r. oraz sprawozdanie UE w sprawie spójności polityki na rzecz rozwoju z 2013 r. wskazują na poprawę spójności polityki na rzecz rozwoju

Około 12 % inwestycji realizowanych przez UE i państwa członkowskie w 2012 r. w wysokości 395 mln EUR przeznaczono na wspieranie skutecznego zarządzania. Interwencje w tej dziedzinie obejmowały: wsparcie dla inicjatyw omawianych na forum Komitetu ds. Światowego Bezpieczeństwa Żywnościowego; umacnianie organizacji społeczeństwa obywatelskiego i organizacji rolniczych w krajach partnerskich oraz propagowanie zwiększenia ich udziału w procesach podejmowania decyzji; wzmocnienie pozycji kobiet i wzmocnienie ich roli decyzyjnej w odniesieniu do produkcji żywności, spożycia żywności i aktywów gospodarstw domowych; wspieranie decentralizacji i lokalnego ładu administracyjno-regulacyjnego w celu zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego; wspieranie kompleksowego programu rozwoju rolnictwa w Afryce (CAADP); wzmocnienie globalnego zarządzania w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego, w tym wsparcie ruchu na rzecz poprawy stanu wyżywienia „Scaling Up Nutrition” (SUN); oraz intensywniejsze działania na rzecz zagwarantowania priorytetowego traktowania kwestii bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego na forach międzynarodowych i regionalnych, jak również na poziomie rządów w krajach partnerskich.

Około 63 % środków wydatkowanych w ramach priorytetu 2 zostało wdrożonych na poziomie krajowym, 13 % na szczeblu regionalnym, a 24 % na poziomie globalnym. W związku z takim rozkładem geograficznym 41 % funduszy przekazano krajom afrykańskim, 15 % krajom azjatyckim i 8 % krajom Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Obejmowało to podstawowe finansowanie nieprzeznaczone na żaden określony cel przekazane agencjom żywnościowym mieszczącym się w Rzymie – Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Międzynarodowemu Funduszowi Rozwoju Rolnictwa (IFAD) i Światowemu Programowi Żywnościowemu (WFP) w celu wsparcia regionalnego i światowego bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego.

UE i jej państwa członkowskie przyczyniają się do międzynarodowych dyskusji i rozmów wielostronnych poprzez przygotowywanie wspólnych stanowisk UE podczas negocjacji nad rezolucjami Zgromadzenia Ogólnego ONZ na temat rozwoju rolnictwa, bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego, kobiet z obszarów wiejskich oraz prawa do żywności, w tym na rocznej sesji Rady Praw Człowieka, oraz poprzez rozwijanie wspólnych stanowisk na doroczne posiedzenie CFS.

Przykładem wspólnych działań jest łączona pomoc unijnych darczyńców na rzecz dobrowolnych wytycznych w zakresie odpowiedzialnego zarządzania własnością gruntów, łowisk i lasów (VGGT). Unijni darczyńcy prowadzą obecnie działania w ramach krajowych, regionalnych i międzynarodowych inicjatyw na rzecz wdrażania VGGT i wspierają zarządzanie gruntami i bezpieczeństwo własności gruntów. Innym przykładem jest praca unijnych darczyńców przy wspieraniu działań prowadzonych w ramach Komitetu ds. Światowego Bezpieczeństwa Żywnościowego w celu opracowania dobrowolnych zasad dotyczących odpowiedzialnych inwestycji w rolnictwo (RAI).

W Afryce unijni darczyńcy ściśle współpracują na rzecz wsparcia programu CAADP na szczeblu kontynentalnym, regionalnym i krajowym w ramach zespołu zadaniowego partnerów na rzecz rozwoju działającego pod egidą CAADP, poprzez wkład w zbiorowy fundusz powierniczy darczyńców i wiele innych inicjatyw na szczeblu krajowym. W kontekście Afrykańskiego Roku Rolnictwa poprzedzającego szczyt szefów państw w Malabo w 2014 r., partnerzy działający na rzecz rozwoju pod egidą UE udzielili politycznego wsparcia Unii Afrykańskiej i Agencji Planowania i Koordynacji NEPAD.

W odniesieniu do kryterium wydajności dotyczącego poprawy spójności polityki na rzecz rozwoju (PCD) osiągnięto zadowalające postępy zarówno na szczeblu UE, jak i na szczeblu państw członkowskich, co zostało odnotowane w ocenie wzajemnej OECD-DAC z 2012 r. oraz sprawozdaniu UE na temat spójności polityki na rzecz rozwoju z 2013 r. Finlandia kierowała narzędziem OECD dotyczącym spójności polityki na rzecz rozwoju poprzez analizę krajowych i unijnych polityk, które wpłynęły na bezpieczeństwo żywnościowe w krajach rozwijających się.

2.2.3 Priorytet 3: Wspieranie polityki w zakresie rolnictwa regionalnego i bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego

Ocena kryteriów wydajności · na 98 programów regionalnych przeznaczono 151 mln EUR

Na priorytet 3 przeznaczono 4 % łącznych wypłaconych środków. Unijni darczyńcy przekazali ok. 151 mln EUR na 98 programów.

Priorytet 3 obejmuje wsparcie na rzecz opracowywania i wdrażania regionalnych polityk rolnych; strategie w celu wzmocnienia integracji regionalnych rynków żywności, na przykład w sektorze rybołówstwa; programy zwalczania chorób zwierząt; inicjatywy dotyczące norm sanitarnych i fitosanitarnych oraz bezpieczeństwo żywności pod względem zwalczania chorób przenoszonych w żywności. Inne inicjatywy wsparte w 2012 r. dotyczyły systemów informacyjnych w dziedzinie rolnictwa oraz bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego, takich jak systemy wczesnego ostrzegania i przejrzystości rynku.

Jeśli chodzi o rozkład geograficzny inwestycji, około 35 % funduszy przekazano krajom afrykańskim, 42 % na działania na poziomie globalnym, 12 % na działania w Azji i 7 % w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach.

UE, Francja, Hiszpania, Holandia, Wielka Brytania i Niemcy udzielają regionalnej pomocy w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego w Afryce Zachodniej w kontekście polityki rolnej ECOWAS, znanej pod nazwą ECOWAP (zob. ramka 2). Analiza europejskiej pomocy dla ECOWAP, w tym wysiłków zmierzających do zwiększenia spójności, komplementarności i koordynacji, została przedstawiona w rozdziale 2.2 dokumentu roboczego służb Komisji.

Ramka 2: ECOWAP

Wspólne wysiłki na rzecz inicjatyw w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego podejmowane przez UE i jej państwa członkowskie w ramach ECOWAP stanowią przykład działań unijnych darczyńców prowadzonych w sposób skoordynowany i komplementarny. Unijni darczyńcy współpracują w ramach grupy ECOWAP i są zaangażowani we wspólne działania pod auspicjami ECOWAP. Tytułem przykładu - UE, Francja i Hiszpania wspierają regionalny system zapasów żywności; UE i Francja udzieliły ECOWAS pomocy w zwalczaniu muszek owocowych; Francja, Hiszpania i USA wspierają regionalną agencję ds. rolnictwa i żywności (RAAF).

ECOWAP został powszechnie uznany za pierwszy podmiot na kontynencie afrykańskim służący wdrażaniu regionalnego wymiaru CAADP. Można powiedzieć, że podmioty krajowe zgadzają się co do znaczenia ECOWAP jako ram umożliwiających kierowanie strategicznymi inwestycjami regionalnymi zmierzającymi do rozwiązania kwestii transgranicznych.

2.2.4 Priorytet 4: Wzmocnienie mechanizmów opieki socjalnej dla bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego, szczególnie dla najbardziej narażonych grup społecznych

Ocena kryteriów wydajności · na 94 programy w 40 państwach przeznaczono 209 mln EUR

Na priorytet 4 przeznaczono 6 % łącznych wypłaconych w 2012 r. środków. Unijni darczyńcy przekazali ok. 209 mln EUR na łącznie 94 programy w 40 państwach.

Niedawny kryzys żywnościowy zwrócił uwagę na rolę transferów socjalnych w zapewnianiu bezpieczeństwa żywnościowego na poziomie gospodarstw domowych, poprawę wartości odżywczej żywności, zmniejszenie ubóstwa i podatności na zagrożenia, oraz wspieranie rozwoju rolnictwa. Wiele krajów wykorzystuje różne rodzaje transferów socjalnych, takie jak sezonowe transfery gotówkowe oraz „żywność za pracę” lub talony w celu ułatwienia dostępu do żywności w perspektywie krótkoterminowej. Około 96 % środków wydatkowanych dla priorytetu 4 zostało wdrożonych na poziomie krajowym, a 4 % na poziomie globalnym. Wśród 10 krajów, które otrzymały największe wsparcie w 2012 r., znajdują się Etiopia, Bangladesz, Kenia i Somalia (zob. rozdział 3, wykres 4 w dokumencie roboczym służb Komisji).

Rząd Etiopii bardzo dobrze ocenia program Productive Safety Nets, Ethiopia. Jest to program finansowany przez konsorcjum UE (z udziałem Danii, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji, Holandii, UE) oraz darczyńców spoza UE, który ma na celu rozwiązanie problemu chronicznego braku bezpieczeństwa żywnościowego w tym kraju.

2.2.5 Priorytet 5: Zwiększenie wartości odżywczej w żywności, w szczególności poprawa odżywienia matek, niemowląt i dzieci

Ocena kryteriów wydajności · na 278 programów w 63 państwach przekazano 467 mln EUR · UE i jej państwa członkowskie intensywniej propagowały zwiększenie wartości odżywczej w żywności, o czym świadczy ich aktywny udział w procesach międzynarodowych (np. grupy G8 i G20, SUN, Światowe Zgromadzenie Zdrowia), jak również wsparcie dla włączania problematyki odżywiania do planów inwestycyjnych CAADP oraz fakt, że już 45 krajów rozwijających się przystąpiło do ruchu SUN.

Priorytet 5 jest dziedziną, w której współpraca darczyńców UE doprowadziła do konkretnych osiągnięć. Na ten priorytet przeznaczono w 2012 r. ok. 14 % łącznych środków, czyli ok. 467 mln EUR, za pośrednictwem łącznie 278 programów w 63 państwach. Po priorytecie 1 był to dla darczyńców drugi najważniejszy priorytet w roku 2012.

Priorytet ten obejmuje interwencje na rzecz rozwiązania problemu niedożywienia poprzez finansowanie i nasilenie działań dotyczących odżywiania i uwrażliwiających dla matek i małych dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem pierwszych 1 000 dni życia.

Interwencje zapewniły również wsparcie na rzecz kontynentalnych, regionalnych i krajowych programów i planów badań nad żywieniem. Państwa partnerskie są zachęcane do usprawnienia krajowego zarządzania w dziedzinie żywienia, aby ułatwić włączenie kwestii odżywiania do polityki krajowej w takich dziedzinach jak rolnictwo i zdrowie oraz pomóc im zwiększyć podnoszenie świadomości i zmiany zachowań.

Około 80 % środków wydatkowanych dla priorytetu 5 w 2012 zostało wdrożonych na poziomie krajowym, 17 % w skali światowej, a 3 % na szczeblu regionalnym. Jeśli chodzi o rozkład geograficzny inwestycji, to około 46 % funduszy przekazano krajom afrykańskim, 17 % na działania na poziomie globalnym, 26 % na działania w Azji i 8 % na działania w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach. Kraje, które otrzymały w 2012 r. najwięcej środków, to Bangladesz, Demokratyczna Republika Konga, Etiopia, Nigeria i Mjanma/Birma (zob. rozdział 3, wykres 5 w dokumencie roboczym służb Komisji).

Poprzez udział w działaniach międzynarodowych oraz istotnych forach, takich jak G8/G20, WHA, CFS, SUN oraz Stały Komitet ONZ ds. żywienia, darczyńcy UE poprawili koordynację, zwiększyli skuteczność i zapewnili większą mobilizację na rzecz lepszego odżywiania. Dobrym przykładem wspólnych globalnych działań dotyczących odżywiania jest wsparcie dla sekretariatu ruchu SUN przekazane przez UE, Francję, Niemcy, Irlandię, Holandia i Wielka Brytania (zob. ramka 3). Uwydatniły one potencjalne zalety unijnej spójności, koordynacji i współpracy na poziomie światowym oraz w zakresie globalnego zarządzania. (więcej informacji – analiza w rozdziale 2.3 dokumentu roboczego służb Komisji).

Ramka 3: Ruch SUN Wspólne wysiłki szeregu państw członkowskich UE i Komisji Europejskiej, by wspierać sekretariat ruchu SUN, stanowią przykład koordynacji i komplementarności działań UE na szczeblu globalnym. Ruch na rzecz poprawy stanu wyżywienia „Scaling Up Nutrition” (SUN) jest organizacją o zasięgu światowym, która gromadzi wszystkie podmioty zainteresowane zwalczaniem niedożywienia, ze szczególnym naciskiem na zwiększanie woli politycznej i inwestycji służących zwalczaniu niedożywienia matek, noworodków i dzieci. Francja, Niemcy, Irlandia, Holandia, Zjednoczone Królestwo i Komisja Europejska współpracują w ramach sieci darczyńców SUN, aby wspierać ten ruch i wspólnie finansują, wraz z innymi, plan prac jego sekretariatu. Taka współpraca darczyńców, a także skoordynowane działania promocyjne, pozwalają na skonsolidowanie strategicznego planowania, opracowywania budżetu i sprawozdawczości dzięki przewidywalnemu wieloletniemu finansowaniu.

W 2013 r. na londyńskim spotkaniu „Żywienie dla wzrostu” unijni darczyńcy określili swe zobowiązania polityczne i finansowe w walce z zahamowaniem wzrostu, deklarując pomoc w wysokości 7,9 mld EUR (1,7 mld EUR na szczególne działania nakierowane na żywienie oraz do 6,1 mld EUR na działania newralgiczne powiązane z żywieniem)[7]. W szczególności poprzez swoje szczegółowe zobowiązania do walki z zahamowaniem rozwoju 7 mln dzieci poniżej 5 roku życia do 2025 r., Komisja Europejska dała przykład do naśladowania i potwierdziła swoje znaczenie na arenie politycznej.

Darczyńcy UE zaangażowali się w szereg wspólnych działań, takich jak opracowanie metodologii dotyczącej oszacowania wydatków związanych z żywieniem i ram odpowiedzialności w celu monitorowania wpływu interwencji żywieniowych oraz inwestycji w dziedzinie żywienia. W Tadżykistanie, Jemenie, Etiopii, Sahelu, Zambii, Bangladeszu i Mozambiku przeprowadzono wspólne działania na szczeblu krajowym.

2.2.6 Priorytet 6: Wzmocnienie koordynacji między podmiotami zajmującymi się pomocą na rzecz rozwoju a podmiotami niosącymi pomoc humanitarną w celu zwiększenia odporności i propagowanie zrównoważonego bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego

Ocena kryteriów wydajności · na 63 programy na rzecz wzmocnienia odporności realizowane w 18 państwach przekazano w 2012 r. 122 mln EUR · w 2012 r. UE i państwa członkowskie uznały znaczenie budowania odporności w 23 krajach i przeprowadziły 8 wspólnych analiz i zadań z zakresu planowania

W 2012 r. na priorytet 6 przeznaczono 4 % łącznych wypłaconych środków. Unijni darczyńcy przekazali ok. 122 mln EUR na łącznie 63 programy w 18 państwach. Niektóre z interwencji ujęto już we wcześniejszych częściach sprawozdania dotyczących innych priorytetów (takich jak priorytet 1: Poprawa odporności drobnych gospodarstw rolnych oraz źródeł dochodów na wsi 4: Wzmocnienie mechanizmów opieki socjalnej dla bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego, szczególnie dla najbardziej narażonych grup społecznych oraz 5: Zwiększenie wartości odżywczej w żywności, w szczególności dla matek, niemowląt i dzieci).

Ten obszar priorytetowy obejmował działania mające na celu zwiększenie odporności grup szczególnie narażonych na skutki i konsekwencje kryzysu. Nacisk położono na bezpieczeństwo żywnościowe i żywieniowe. Większość działań polegała na przekazaniu bezpośredniego wsparcia dla gospodarstw domowych i społeczności, aby poprawić dostęp do wystarczającej i odpowiedniej żywności poprzez tymczasowe transfery socjalne; środki związane z żywieniem ukierunkowane na kobiety i dzieci; oraz działania na rzecz rozpoczęcia lub wznowienia produkcji rolnej i dostępności żywności oraz utrzymywania naturalnych środków produkcji.

Priorytet 6 wspierał włączenie budowania odporności do strategii politycznych i planowania krajów partnerskich. Pomoc dotyczyła również zdolności krajów partnerskich i społeczności lokalnych w zakresie przewidywania zachwiań bezpieczeństwa żywnościowego, przygotowania do takich sytuacji oraz zapobiegania im, oraz poprawy reagowania kryzysowego, z uwzględnieniem zróżnicowania skutków dla różnych grup: kobiet, mężczyzn i grup znajdujących się w trudnej sytuacji oraz zróżnicowania zdolności tych grup. Elementem tych działań było lepsze monitorowanie ryzyka.

Jeśli chodzi o rozkład geograficzny inwestycji, to około 75 % środków przekazano Afryce, 23 % wydatkowano na poziomie światowym, a 2 % przekazano Azji. W związku z tym nie dziwi fakt, że największa część wsparcia trafiła do dziewięciu krajów afrykańskich, w tym Nigru, Mali, Mauretanii, Somalii, Etiopii i Sudanu (rozdział 3, wykres 6 w dokumencie roboczym służb Komisji).

Unijni darczyńcy zwiększyli ostatnio swoje wysiłki na rzecz budowania odporności społeczności najbardziej podatnych na zagrożenia poprzez zwiększenie nacisku na rozwiązanie problemów leżących u podstaw braku bezpieczeństwa żywnościowego w celu łagodzenia skutków kryzysu żywnościowego. W maju 2013 r. UE przyjęła nowe ramy polityki, których celem jest rozwiązanie problemów związanych z odpornością. Na poziomie regionalnym w grudniu 2012 r. uruchomiono Globalne porozumienie na rzecz inicjatywy odporności Sahelu (AGIR), a UE jest jednym z jego podmiotów założycielskich. Przekazano również dalszą pomoc na wielostronną inicjatywę związaną z niwelowaniem skutków suszy - Wsparcie na rzecz Odporności Rogu Afryki (SHARE).

Na poziomie regionalnym w Afryce Zachodniej poprzez AGIR finansowanie UE, Francji i Hiszpanii przyczyniło się do stworzenia systemu zapasów żywności na wypadek sytuacji nadzwyczajnej w regionie. Unijni darczyńcy przeprowadzili wspólne analizy i zadania z zakresu planowania, które mają posłużyć poprawie budowania odporności. Na przykład: poprawa odporności Nigerii, Wybrzeża Kości Słoniowej, Burkina Faso, Mali, Czadu i Senegalu; krajowe dokumenty programowe w Etiopii, Somalii, Kenii i Ugandzie; wspólne analizy i zadania z zakresu planowania na Haiti.

2.3 Koordynacja, komplementarność i spójność (koherencja (3K)

Biorąc pod uwagę, że pomoc ponad 5 unijnych darczyńców skierowana była do ponad 44 krajów, koordynacja odgrywa istotną rolę w zapewnieniu skuteczności pomocy UE na poziomie krajowym. UE zaangażowana jest w działalność polegającą na harmonizacji strategii bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego i planów inwestycji rolnych w krajach partnerskich. Istniejące struktury, takie jak sektorowe grupy robocze (które często nie ograniczają się jedynie do darczyńców z UE), są uznawane za jak najistotniejsze mechanizmy, za pośrednictwem których unijni donatorzy koordynują działania, prowadzą dialog polityczny oraz regularną wymianę informacji.

Procesy budowania potencjału wpływają nie tylko na poprawę koordynacji między darczyńcami a krajami partnerskimi, ale także koordynację między lokalnymi a nielokalnymi zainteresowanymi stronami, takimi jak organizacje pozarządowe, międzynarodowe organizacje pozarządowe, sektor prywatny i organizacje badawcze prowadzące badania w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego.

UE przyczynia się w dużym stopniu do komplementarności i synergii UE i państw członkowskich. Od 2011 r. w ok. 20 krajach partnerskich rozpoczęto procesy wspólnego programowania. Obecnie stan zaawansowania tego procesu w poszczególnych krajach jest zróżnicowany[8]. Przykładem wspólnego programowania UE i państw członkowskich jest opracowanie harmonogramu UE+ na rzecz wyżywienia w Etiopii, który oferuje praktyczny przykład wspólnej analizy i planowania, ustalania priorytetów, podziału odpowiedzialności i koordynacji interwencji żywieniowych.

Wspólne podejścia do wdrażania obejmują podział pracy oparty na przeglądach sektorowych; wspólne analizy, oceny i reagowanie sektora; zasady udzielania pomocy (przez wsparcie budżetowe, łączenie środków, delegowanie współpracy oraz fundusze powiernicze); i wspólne systemy monitorowania, oceny i sprawozdawczości. Wspólne strategiczne podejścia do globalnych inicjatyw, takich jak AGIR i Sun w Czadzie, również wpłynęło na zwiększenie komplementarności.

Odnotowano, że działania wchodzące w zakres sześciu priorytetów są spójne ze strategiami krajów partnerskich. W Kenii podział pracy unijnych darczyńców odzwierciedlał priorytety polityczne określone w planie wykonawczym. W analizie sytuacji w Etiopii, o której mowa w rozdziale 2.4 dokumentu roboczego służb Komisji, przedstawiono europejskie wysiłki na rzecz wzmocnienia 3K w ramach programów pomocy zewnętrznej prowadzonych przez unijnych darczyńców oraz między tymi programami (zob. ramka 4).

Ramka 4: 3K w Etiopii Analiza partycypacyjna na temat 3K w Etiopii wykazała, że pod kierownictwem władz Etiopii, które wykazały się odpowiedzialnością i jasną wizją, unijni darczyńcy stali się kluczowymi partnerami w rozwiązywaniu najbardziej krytycznych kwestii bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego. Duże krajowe programy przewodnie – pod wyraźnym kierownictwem państwa – są opracowywane i wdrażane przy pomocy społeczności międzynarodowej, dzięki czemu umożliwiają zarówno zorganizowany dialog, jak i wkład finansowy. Wspólne programowanie stanowi wyjątkową okazję do poprawy koordynacji i do wspólnej analizy i planowania, określenia priorytetów, a także podziału obowiązków w celu zwiększenia skuteczności działań. Proces ten powinien w większym stopniu włączyć różnych partnerów w Etiopii, w tym przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, oraz innych najważniejszych darczyńców.

Na szczeblu UE w formalnych ustaleniach w zakresie koordynacji uczestniczą grupy robocze Rady Europejskiej, podczas gdy nieformalna wymiana informacji odbywa się za pośrednictwem szefów grupy ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (HARDs), w tym podgrup ds. gruntów i rozwoju sektora prywatnego w rolnictwie, oraz EIARD, które są ważnymi mechanizmami rozwoju polityki i wymiany informacji. Koordynacja w ramach platformy EIARD dąży do zwiększenia znaczenia wspólnych polityk i strategii w Europie i przyczynia się do budowania spójności, koordynacji i komplementarności. Te ustalenia formalne i nieformalne pomagają również w koordynacji udziału unijnych darczyńców w międzynarodowych forach i inicjatywach, takich jak Zgromadzenie Ogólne ONZ, Rada Praw Człowieka, Komitet ds. Światowego Bezpieczeństwa Żywnościowego, ruch SUN, druga międzynarodowa konferencja na temat żywienia (ICN 2), grupy G8 i G20.

3. Wnioski i zalecenia

1. Bezpieczeństwo żywnościowe i żywieniowe jest znaczącym elementem unijnej współpracy na rzecz rozwoju: unijni darczyńcy w samym tylko 2012 r. przeznaczyli na nie prawie 3,4 mld EUR w ponad 115 krajach. Należy zauważyć, że znaczenie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego widać zarówno pod względem udziału w całkowitej pomocy na rzecz rozwoju (ok. 8 % ODA wydatkowanej w 2012 r.), jak i pod względem zakresu geograficznego. Znaczne wsparcie otrzymują w szczególności państwa dotknięte brakiem bezpieczeństwa żywnościowego w Afryce Subsaharyjskiej, zgodnie z priorytetami ustalonymi przez UE i państwa członkowskie w 2010 r.

2. Większość interwencji w 2012 r. koncentrowała się na trzech priorytetach: na priorytet 1 (Poprawa odporności drobnych gospodarstw rolnych oraz źródeł dochodów na wsi) przeznaczono największą część pomocy (ok. 60 %), na priorytet 5 (Zwiększenie wartości odżywczej w żywności) przekazano 14 %, a na priorytet 2 (Wspieranie skutecznego zarządzania) 12 %.

3. Unijni darczyńcy mają możliwość działać jeszcze skuteczniej: 68 krajów partnerskich otrzymało średnio mniej niż 3 mln EUR w przeliczeniu na darczyńcę. Średnia wielkość płatności wynosi 1,34 mln EUR. Jest to szczególnie uderzające w Ameryce Środkowej, gdzie cztery kraje otrzymują od czterech lub więcej darczyńców pomoc, której średnią wysokość na darczyńcę wynosi poniżej 2,2 mln EUR. Unijni darczyńcy, pod kierownictwem krajów partnerskich, muszą kontynuować wysiłki na rzecz poprawy podziału pracy.

4. Należy poświęcić więcej uwagi potrzebnym badaniom, rozwojowi i innowacjom, zarówno pod kątem zapewnienia zwiększonych inwestycji zgodnie z zobowiązaniami z 2010 r., jak i, w szczególności, zapewnienia przełożenia wyników badań na konkretne działania w terenie, tak aby zmaksymalizować ich efekty.

5. Darczyńcy UE zyskują coraz większe znaczenie w kwestiach uznanych przez społeczność międzynarodową za najważniejsze. Od 2010 r. wspólnie reagują na kryzysy i potrzeby związane z bezpieczeństwem żywnościowym, koncentrując się na kwestiach takich jak odżywianie, odporność i dostęp do gruntów. Unijni darczyńcy zjednoczyli się wokół globalnych i unijnych inicjatyw, takich jak SUN, SHARE i AGIR i uczestniczyli w opracowaniu VGGT w ramach CFS. Można oczekiwać, że te pozytywne zjawiska przyniosą konkretne wyniki dzięki podejmowaniu inicjatyw skupionych wokół wspólnych priorytetów unijnych darczyńców.

6. Szczególnie korzystna jest współpraca ze wszystkimi zainteresowanymi stronami z wykorzystaniem systemów krajowych. Analiza sytuacji w Etiopii wykazała, że wspólny wkład Europy w kwestie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego ma duże znaczenie pod względem rozwoju i inwestycji. Darczyńcy z UE stosują innowacyjne podejście, które wpisuje się w istniejące systemy krajowe. Za cenne doświadczenie należy uznać fakt, że istnieje potencjał do zintensyfikowania dialogu z organizacjami rolników, lokalnymi i międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi i organizacjami sektora prywatnego, w szczególności w odniesieniu do formułowania i realizacji programów krajowych. Takie podejście należy stosować we wszystkich naszych krajach partnerskich.

7. Koordynacja unijnych darczyńców na szczeblu krajowym nie powinna polegać wyłącznie na wymianie informacji. Mechanizmy koordynacji okazały się szczególnie skuteczne na szczeblu światowym oraz na szczeblu kontynentów i regionów, o czym świadczy EIARD. W Afryce Zachodniej widać to na przykładzie mechanizmu koordynacji ECOWAP dla partnerów działających na rzecz rozwoju. Na poziomie krajowym należy jednak poprawić koordynację, dążąc do tego, aby nie polegała wyłącznie na dzieleniu się informacjami, ale na większej spójności, komplementarności i wymianie doświadczeń.

8. Obecne wspólne programowanie stwarza możliwość poprawy efektywności, ponieważ przyczynia się do lepszej koordynacji, komplementarności i podziału pracy. Koordynacja może również prowadzić, w ty na szczeblu lokalnym, do ram, monitorowania i oceny, które w większym stopniu będą oparte na wspólnym podejściu i wynikach. Należy poprawić wspólne planowanie w odniesieniu do bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego.

9. Obecne metody wspólnej unijnej sprawozdawczości w dziedzinie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego muszą zostać dopracowane tematycznie, aby uwzględnić większy nacisk na ocenę wyników/wpływu, na przykład dzięki analizom przeprowadzanym przede wszystkim z naszymi partnerami i dzięki większemu wykorzystaniu informacji jakościowych.

4. Podsumowanie i dalsze działania

Niniejsze sprawozdanie to pierwszy przypadek, w którym unijni darczyńcy z UE będą przedstawiają wspólnie uwagi na tak ważny temat. Jest ono oddolnym narzędziem rozliczalności. Poziom wydatków w 2012 r. – 3,4 mld euro przekazane przez unijnych darczyńców w ponad 115 krajach – oznacza, że UE i państwa członkowskie w znacznym stopniu przyczyniają się do bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego.

Od 2010 r. znaczenie unijnych darczyńców na arenie światowej w takich dziedzinach jak żywienie, odporność i gospodarka gruntami, stale rosło. Będą oni nadal wykorzystywać swoje dotychczasowe osiągnięcia w odniesieniu do nowych wyzwań, takie jak rolnictwo przyjazne klimatowi, transformacja obszarów wiejskich i systemów żywnościowych. Dzięki CAADP w Afryce pojawiły się nowe możliwości dialogu politycznego i wsparcia na szczeblu krajowym. Z deklaracji z Malabo z 2014 r. wynika odnowione zobowiązanie krajów afrykańskich do zapewnienia bezpieczeństwa rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego oraz nadzieja, że unijni darczyńcy zwiększą wsparcie i zaangażowanie zgodnie z podjętym w 2010 r. zobowiązaniem w ramach CAADP. W krajach partnerskich istnieją możliwości intensywniejszego dialogu z organizacjami rolników, lokalnymi i międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi i organizacjami sektora prywatnego. W skali globalnej można poprawić wspólne programowanie w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego. Wspólne działania zwiększają znaczenie UE i państw członkowskich oraz rozszerzają zasięgu ich pomocy rozwojowej. Takie podejście zwiększa naszą widoczność i doprowadzi do skuteczniejszej pomocy na rzecz rozwoju, lepszych wyników i większego oddziaływania.

Sprawozdanie to stanowi podstawę do opracowania kolejnych sprawozdań. W następnym sprawozdaniu będziemy porównywać nasze działania do sytuacji z roku 2012. Do tego czasu metoda zastosowana do opracowania niniejszego sprawozdania ulegnie poprawie: będzie ono dotyczyć wybranych tematów i priorytetów polityki i położy większy nacisk na wyniki i skutki. Następne sprawozdanie będzie również zilustrowane przykładami opracowanymi przez państwa partnerskie i państwa członkowskie UE.

[1]               Unijne zasady ramowe dotyczące wsparcia krajów rozwijających się w zakresie wyzwań związanych z bezpieczeństwem żywnościowym, COM(2010) 127 final z 10.5.2010.

[2]               Pojęcie „bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego” zastępuje dotychczasowe pojęcie bezpieczeństwa żywnościowego.

[3]               Poprawa bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego za pomocą działań UE: realizacja podjętych zobowiązań, SWD (2013) 104 final.

[4]               Pomoc w sytuacjach nadzwyczajnych i pomoc humanitarna związane z bezpieczeństwem żywności nie należą do długofalowych zobowiązań UE na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego, w związku z czym nie zostały uwzględnione w niniejszym sprawozdaniu.

[5]               Obejmuje to programy i projekty wymienione w odpowiednich bazach danych jako „ogólnoświatowe” lub w przypadki, w których położenie geograficzne jest „nieokreślone”.

[6]               http://siteresources.worldbank.org/EXTLICUS/Resources/511777-1269623894864/FY10toFY13Harmonized_list_Fragile_Situations.pdf Harmonized list of fragile situations, FY2012.

[7]               Kurs wymiany 1,29 USD/EUR.

[8]               Wspólne analizy zostały przeprowadzone w Boliwii, na Wybrzeżu Kości Słoniowej, w Etiopii, a dla Sudanu Południowego, Burundi, Kambodży, Czadu, Komorów, Ghany, Gwatemali, Kenii, Laosu, Mjanmy/Birmy, Namibii, Paragwaju, Rwandy, Senegalu i Togo przygotowano wspólne dokumenty programowe.