52014DC0339

1.           Badania naukowe i innowacje źródłami przyszłego wzrostu gospodarczego

Europa ma dobre warunki do tego, by korzystać z nadarzających się możliwości pobudzenia wzrostu gospodarczego. Jako największy rynek wewnętrzny na świecie jest siedzibą wielu przedsiębiorstw innowacyjnych należących do światowej czołówki oraz zajmuje czołową pozycję w wielu dziedzinach wiedzy i kluczowych technologii, takich jak ochrona zdrowia, żywność, energia odnawialna, technologie związane z ochroną środowiska i transport[1].

Posiada ona niezmiernie cenne zasoby tworzone przez wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą i wybitne talenty w sektorze działalności kulturalnej i twórczej. Wciąż jednak konieczne są wysiłki na rzecz zapewnienia sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku, poprawy warunków ramowych umożliwiających wprowadzanie innowacji w przedsiębiorstwach oraz przyspieszenia inwestycji w przełomowe technologie w szybko rozwijających się obszarach[2].

Nowe możliwości pobudzania wzrostu gospodarczego związane są z dostarczaniem nowych produktów i usług, będących wynikiem przełomów technologicznych, nowych procesów i modeli biznesowych, innowacji nietechnologicznych oraz innowacji w sektorze usług, w połączeniu ze stanowiącymi siłę napędową kreatywnością, uzdolnieniami i talentami, innymi słowy będących wynikiem szeroko pojętej innowacyjności. Rozwojowi tych możliwości sprzyjać będzie położenie na nie silnego nacisku w polityce gospodarczej oraz wprowadzenie strategii, których celem jest sprostanie wyzwaniom społecznym, takim jak starzenie się społeczeństwa, bezpieczeństwo energetyczne, zmiana klimatu, w tym zarządzanie ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi, a także włączenie społeczne, które wymagają znalezienia przełomowych rozwiązań innowacyjnych.

By w pełni wykorzystać te sprzyjające warunki do osiągnięcia dobrobytu gospodarczego i wysokiej jakości życia, rządy w całej Europie muszą aktywnie zaangażować się we wspieranie strategii na rzecz pobudzania wzrostu gospodarczego, zwłaszcza strategii w zakresie badań i innowacji.

Stopniowa poprawa sytuacji gospodarczej umożliwia obecnie Europie skoncentrowanie się na pobudzaniu wzrostu przy jednoczesnym utrzymaniu tempa reform w celu zapewnienia trwałego ożywienia gospodarczego. Teraz, kiedy Europa wychodzi z kryzysu, coraz wyraźniej widać, że wspieranie strategii pobudzających wzrost przyniosło ostatecznie efekty. Istnieją dowody na to, że niedawny wzrost wydajności zawdzięczamy w dużej mierze innowacjom[3], oraz że często te kraje, które zainwestowały więcej w badania naukowe i innowacje przed kryzysem i podczas niego, okazały się najbardziej odporne na skutki załamania gospodarczego[4].

Badania naukowe i innowacje jako inwestycje pobudzające wzrost gospodarczy

Z wymienionych wyżej względów w strategii „Europa 2020” oraz w najnowszych rocznych analizach wzrostu gospodarczego[5] podkreślono potrzebę utrzymania na tym samym poziomie, a tam, gdzie to możliwe, zwiększenia wydatków na działania pobudzające wzrost w ramach połączonych wysiłków na rzecz konsolidacji budżetowej. Kwestia ta znalazła również odzwierciedlenie w zaleceniach dla poszczególnych krajów wydanych w 2014 r. w ramach europejskiego semestru.

Inwestycje publiczne przyczyniają się do tworzenia bazy wiedzy i umiejętności potrzebnej innowacyjnym przedsiębiorstwom, stanowią również bodziec dla przedsiębiorstw do inwestowania w badania naukowe i innowacje, co stanowi kluczowy element konieczny do realizacji ambitnych celów zawartych w strategii „Europa 2020”. Ograniczenia inwestycji publicznych w badania naukowe i innowacje, nawet jeśli wynikają z trudnych warunków budżetowych, mogą również odbić się na długoterminowym potencjale wzrostu gospodarczego w danym kraju, ograniczając zdolność do przejmowania wyników badań naukowych i rozwiązań innowacyjnych wypracowanych w innych krajach i prowadząc do braku atrakcyjnych możliwości kariery zawodowej dla najbardziej utalentowanych młodych ludzi w tym kraju.

Struktura budżetu UE na lata 2014–2020 wskazuje na wyraźny zwrot w kierunku inwestycji w badania naukowe i innowacje oraz w inne działania pobudzające wzrost gospodarczy, ze zwiększeniem budżetu programu „Horyzont 2020”, nowego programu UE na rzecz badań naukowych i innowacji, o 30 % w ujęciu realnym. Ponadto w ramach nowych europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych przewidziano przeznaczenie 83 mld EUR na inwestycje w badania naukowe i innowacje, jak również w MŚP.

Jednakże te dodatkowe środki z budżetu Unii muszą uzupełniać, a nie zastępować, inwestycje państw członkowskich, zarówno ze źródeł publicznych, jak i prywatnych. Postępy w realizacji określonego w strategii „Europa 2020” celu w postaci inwestycji w badania naukowe i innowacje sięgających kwoty 3 % PKB[6] będą możliwe tylko jeśli rządy w całej Europie będą w dalszym ciągu inwestować w badania naukowe i innowacje, zapewniając ich efektywność i pełnienie przez nie roli katalizatora inwestycji prywatnych. Wspieranie wysiłków w tym celu powinno również objąć poprawę warunków ramowych[7], uwzględniając przy tym aktualne kierunki polityki przemysłowej[8]. Fakt, że takie wydatki publiczne nie stanowią jedynie kosztów, lecz są inwestycją w przyszłość, został już uwzględniony w zmienionym europejskim systemie rachunków narodowych i regionalnych, metodzie Eurostatu służącej obliczaniu wydatków publicznych[9].

Niektóre państwa członkowskie ograniczyły jednak w ramach konsolidacji budżetowej wydatki bezpośrednie na badania naukowe i rozwój, jak przedstawiono na rysunku 1, chociaż w niektórych przypadkach ograniczenia te zostały częściowo zrekompensowane poprzez zwiększenie zachęt podatkowych w obszarze badań naukowych i rozwoju. Te cięcia są szczególnie zauważalne od 2012 r. W pierwszym okresie kryzysu, w latach 2008–2010, w wielu państwach członkowskich chroniono budżety na badania naukowe i rozwój, a w niektórych nawet zwiększono wydatki na ten cel.

W większości państw członkowskich poziom wydatków na badania naukowe i rozwój jest jednak wciąż dużo niższy niż krajowe cele w tym zakresie określone w strategii „Europa 2020”, jak przedstawiono na rys. 2[10]. Jest to głównie odzwierciedleniem niedostatecznego inwestowania przez przedsiębiorstwa w badania naukowe i rozwój [11].

W niniejszym komunikacie rozważono sposoby wykorzystania w jak największym stopniu potencjału badań naukowych i innowacji jako siły napędowej ponownego wzrostu gospodarczego poprzez poprawę jakości inwestycji w ramach sprzyjających wzrostowi gospodarczemu strategii konsolidacji budżetowej przyjętych w państwach członkowskich.

Rysunek 1. Zmiany poziomu wydatków na badania naukowe i rozwój jako odsetek całkowitej kwoty wydatków państwowych (lata 2008–2012)

Rysunek 2. Intensywność publicznych i prywatnych nakładów na badania naukowe i rozwój w 2012 r. w państwach członkowskich, w UE ogółem i w państwach trzecich

2.           Poprawa rezultatów i rentowności

2.1         Poprawa jakości wydatków publicznych na badania naukowe i innowacje

Wobec utrzymujących się trudnych warunków budżetowych kluczowe znaczenie ma rozporządzanie wydatkami publicznymi w taki sposób, by przynosiły jak najlepsze rezultaty, co można osiągnąć dzięki poprawie ich jakości. Inwestycje publiczne muszą w związku z tym iść w parze z zakrojonymi na szeroką skalę reformami systemów badań naukowych i innowacji, służącymi między innymi zwiększeniu roli wydatków publicznych jako katalizatora inwestycji prywatnych. Rządy muszą zdobyć wiedzę niezbędną do podejmowania mądrych decyzji, jak i w co inwestować[12], a w procesie tym inspiracją powinno być dla nich ambitne podejście strategiczne opracowane w ramach inicjatywy przewodniej „Unia innowacji” i programu działań w zakresie europejskiej przestrzeni badawczej[13].

Trudno jest ocenić jakość, efektywność i rezultaty wydatków publicznych na badania naukowe i innowacje, a dostępne wskaźniki nie pozwalają na pełną analizę. Koncentrując się wyłącznie na zdolności sektorów prywatnego i publicznego do generowania zgłoszeń patentowych[14] dzięki inwestycjom w badania naukowe i rozwój, dostępne dane wskazują, że niektóre kraje są zdolne osiągać lepsze rezultaty ze swych wydatków publicznych i prywatnych na badania naukowe i rozwój, co przedstawiono na rysunku 3. Kraje o większej efektywności wydatków publicznych to zazwyczaj te z wyższymi poziomami wydatków publicznych na badania naukowe i rozwój i wyższym PKB na mieszkańca, posiadające również solidniejszą bazę wiedzy. Ponadto w krajach przeznaczających więcej środków publicznych na badania naukowe i rozwój wyższy jest zazwyczaj również poziom inwestycji w tym zakresie dokonywanych przez przedsiębiorstwa, co wynika z faktu, iż skuteczne publiczne systemy badań naukowych i innowacji umożliwiają dostarczanie silniejszych bodźców dla inwestycji prywatnych w tym obszarze[15].

Poprawa jakości i efektywności wydatków może przyczynić się do stworzenia samonapędzającego się mechanizmu dzięki dostarczeniu bodźców prowadzących do zwiększenia inwestycji z sektora prywatnego oraz generowaniu większych zysków ekonomicznych[16]. Reformy w celu poprawy jakości i efektywności wydatków publicznych mają duże znaczenia dla wszystkich państw członkowskich. W przypadku państw o bardziej ograniczonym budżecie i mniejszej efektywności w zakresie inwestycji ważne jest, aby osiągnęły one lepsze rezultaty dzięki daleko idącym reformom i były w stanie mądrze zwiększać inwestycje w miarę poprawy swej sytuacji gospodarczej. Natomiast państwom dysponującym dostatecznymi środkami w budżecie i odznaczającymi się wysoką efektywnością przyniesie to korzyści w postaci zwiększenia ich poziomu wiedzy, dzięki której będą mogły dokonywać bardziej rentownych inwestycji.

Rysunek 3. Intensywność inwestycji w badania naukowe i rozwój oraz wyniki dotyczące efektywności[17].

Zwiększenie efektywności wydatków na badania naukowe i innowacje przyczyni się także do podniesienia ogólnej jakości finansowania ze środków publicznych. Umożliwi ono lepsze wykorzystanie ograniczonych zasobów, a dzięki temu przyniesie również długoterminową poprawę, umożliwiając waloryzację rezultatów działalności w zakresie badań naukowych i innowacji. Do działań przekrojowych podejmowanych w celu poprawy efektywności polityki należą regularne przeglądy wydatków publicznych lub budżetowanie zadaniowe ukierunkowane na poprawę wyników. Z analiz dotyczących poszczególnych państw (Francji, Austrii, Szwecji i Niderlandów) wynika, że państwom członkowskim, które przyjęły takie podejście, udało się osiągnąć znaczące i wymierne sukcesy w zakresie przejrzystości budżetu, efektywności i oszczędności, i to bez obniżania poziomu jakości usług publicznych, a nawet uzyskując jego zwiększenie.

2.2         Osie priorytetowe reform

Reformy w zakresie badań naukowych i innowacji muszą być dostosowane do specyfiki poszczególnych państw członkowskich. W związku z tym głównym zadaniem wszystkich państw członkowskich jest określenie, opracowanie i wdrożenie reform niezbędnych do poprawy jakości inwestycji tych państw w badania naukowe i innowacje. Do tej pory poczyniono postępy w zakresie reform przewidzianych w ramach Unii innowacji i europejskiej przestrzeni badawczej.

W sprawozdaniu z 2014 r. na temat stanu Unii innowacji towarzyszącemu niniejszemu komunikatowi wskazano na rosnące poparcie dla rozwoju innowacyjności[18] w kontekście przeglądu strategii „Europa 2020”[19]. Główne osiągnięcia to bardziej przyjazne dla innowacji otoczenie biznesowe powstałe dzięki wprowadzeniu jednolitego patentu i paszportu dla kapitału wysokiego ryzyka. Gruntowną reformę wsparcia unijnego w zakresie badań naukowych i innowacji przeprowadzono w ramach pojedynczego, zintegrowanego i uproszczonego programu „Horyzont 2020”, w którym sformułowano jasne i wymierne cele, kładąc nacisk na uzyskanie doskonałości naukowej i czołowej pozycji w przemyśle oraz stawienie czoła wyzwaniom społecznym.

Również wiele państw członkowskich podejmuje reformy udzielanego przez siebie wsparcia na rzecz badań naukowych i innowacji finansowanego ze środków publicznych. Z doświadczenia wynika, że wdrażanie reform w sposób prowadzący do poprawy jakości inwestycji i zapewniający korzyści gospodarcze i społeczne jest procesem ciągłym i stanowi długoterminowe wyzwanie dla wszystkich państw. Do zwiększenia rentowności konieczne jest, by strategie w zakresie badań naukowych i innowacji przyniosły jak najlepsze rezultaty, między innymi poprzez zwiększenie stopnia powiązania jakości z zasobami przeznaczanymi na działania w tym obszarze. Zasadnicze znaczenie ma zatem wprowadzanie spójnych zachęt w celu poprawy jakości inwestycji publicznych oraz kontynuowania wydatków na działania sprzyjające wzrostowi gospodarczemu, w szczególności na badania naukowe i innowacje.

Sięgając do tych doświadczeń, wyłonić można trzy osie reform, które mają istotne znaczenie dla wszystkich państw członkowskich.

I           Poprawa jakości procesu opracowywania strategii i kształtowania polityki

Działania w zakresie badań naukowych i innowacji mają wpływ na wiele obszarów polityki i angażują wiele podmiotów, dlatego też ich siłą napędową powinna być nadrzędna strategia, a ich kierunek powinien być określany na odpowiednio wysokim szczeblu politycznym. Strategia taka powinna obejmować zarówno działania w zakresie badań naukowych, jak i innowacji, w tym inwestycje w infrastrukturę. Przy kształtowaniu polityki należy brać pod uwagę długoterminowe skutki działań w zakresie badań naukowych i innowacji i podejmować decyzje w oparciu o stabilne wieloletnie ramy strategiczne i perspektywiczne planowanie inwestycji publicznych. Uwzględnienie wydatków pobudzających wzrost gospodarczy, takich jak wydatki na badania naukowe i innowacje, w perspektywie planowania wieloletniego średniookresowych ram budżetowych[20] pozwoli na połączenie korzyści płynących z poprawy stanu finansów publicznych z lepszym wyeksponowaniem średniookresowych priorytetów w sektorze publicznym. Umożliwi to zwiększenie wiarygodności i poprawę atrakcyjności systemu badań naukowych i innowacji.

Państwa członkowskie powinny jednocześnie starać się unikać rozpraszania swych niewielkich zasobów i skupić się na ograniczonej liczbie kluczowych atutów i możliwości o największym potencjale, w procesie inteligentnej specjalizacji, dla którego wsparcie przewidziano w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Mając na uwadze duże tempo zmian w dziedzinie badań naukowych i innowacji, przy kształtowaniu polityki należy również uwzględniać najnowsze koncepcje i paradygmaty[21]. Obiektywne informacje i dowody są integralnym elementem procesu kształtowania polityki, w tym prognozowania i systematycznych ocen ex ante i ex post, w szczególności w celu oszacowania długoterminowych społeczno-gospodarczych skutków inwestycji w badania naukowe i innowacje. Państwa członkowskie muszą nieprzerwanie monitorować rezultaty i dokonywać przeglądu swych strategii na tle polityki europejskiej i międzynarodowej.

Ramka 1. Wiele państw członkowskich na nowo określa swe krajowe strategie w dziedzinie badań naukowych i innowacji, opierając je na pojęciu innowacyjności w szerokim tego słowa znaczeniu, obejmującym edukację, badania naukowe i innowacje. W Niemczech opracowano kompleksową strategię ukierunkowaną na innowacje („Strategia zaawansowanych technologii dla Niemiec”), wykorzystując długofalowe analizy i kładąc nacisk na nowe technologie związane z wyzwaniami społecznymi, na zacieśnienie współpracy między środowiskiem naukowym i przedsiębiorstwami oraz na poprawę warunków ramowych dla innowacyjnych przedsiębiorstw. Po aktualizacji w 2010 r. Niemcy planują obecnie umocnienie tej strategii i jej nadrzędnej roli oraz międzyresortowego podejścia w zakresie polityki w dziedzinie innowacji.

Kilka państw członkowskich przeprowadza ocenę rentowności inwestycji w badania naukowe i innowacje w ramach szerszego przeglądu wydatków publicznych. Na przykład w Niderlandach wprowadzono szeroko zakrojony system monitorowania polityki w celu dokonania przeglądu polityki w wybranych obszarach, w tym w obszarze badań naukowych i innowacji, i zidentyfikowania możliwości przyszłych oszczędności oraz osiągnięcia większej rentowności w oparciu o oceny ex ante i ex post. Przeglądy te dokonywane są przy udziale Ministerstwa Finansów, Ministerstwa ds. Badań Naukowych, Ministerstwa Gospodarki i niezależnych organizacji; korzysta się w nich również ze wsparcia publicznego na rzecz badań istotnych z punktu widzenia polityki i z wniosków wyciągniętych z zebranych danych. W Estonii realizowana jest już od jakiegoś czasu długoterminowa strategia ciągłego zwiększania inwestycji na badania naukowe i rozwój; początkowy poziom wydatków w 2000 r. został zwiększony ponad dziesięciokrotnie. Kraj ten posiada kompleksową strategię konsolidującą wszystkie dostępne środki unijne w celu umożliwienia skokowych postępów w rozwoju.

II          Poprawa jakości programów, koncentracja zasobów i mechanizmy finansowania

Znacznymi kwotami funduszy publicznych na badania naukowe i innowacje zarządza się w ramach programów, których cele określane są tradycyjnie w kategoriach dyscyplin naukowych, obszarów technologii lub gałęzi przemysłu. Wzorując się na programie „Horyzont 2020” państwa członkowskie powinny rozważyć położenie większego nacisku w swych programach na podejmowanie kluczowych wyzwań społecznych, ponieważ przekształcenie ich w możliwości biznesowe przyszłości przy jednoczesnym dostarczeniu rozwiązań kwestii, które są przedmiotem troski obywateli, kryje w sobie znaczny potencjał pobudzania wzrostu. Lepsza koordynacja priorytetów między państwami członkowskimi dzięki wspólnemu programowaniu krajowych planów w zakresie badań naukowych i innowacji zwiększa wpływ inwestycji publicznych w tym obszarze. [22]

Jak wskazano w strategii dotyczącej europejskiej przestrzeni badawczej, jakość wydatków publicznych w ramach programów można poprawić poprzez stosowanie zasad konkurencyjności przy przyznawaniu finansowania, w drodze otwartych zaproszeń do składania wniosków i wyboru wniosków na podstawie kryterium wybitności, na przykład biorąc pod uwagę międzynarodową wzajemną ocenę, oraz poprzez przyznawanie finansowania instytucjonalnego w oparciu o udokumentowane osiągnięcia. Zasady otwartej konkurencji powinny być również stosowane w programach ukierunkowanych na konkretne cele gospodarcze lub społeczne, w których należy jasno zdefiniować rezultaty, jakich się od nich oczekuje, i ustanowić solidny system oceny wniosków dokonywanej pod kątem możliwości osiągnięcia tych rezultatów i z udziałem niezależnych ekspertów. Zgodnie z założeniami bardziej ukierunkowanych i lepiej dostosowanych do specyfiki danego państwa strategii („inteligentna specjalizacja”) monitorowanie rzeczywistych wyników oraz skutków wspieranych projektów powinno dostarczyć precyzyjnych i porównywalnych informacji na temat jakości i efektywności finansowania przyznawanego w ramach programów w zakresie badań naukowych i innowacji.

Programy w dziedzinie badań naukowych i innowacji muszą odpowiadać potrzebom przedsiębiorstw i być dla nich dostępne, między innymi dzięki ograniczeniu obciążeń administracyjnych związanych z udziałem w tych programach, skróceniu czasu oczekiwania na przyznanie dotacji, monitorowaniu zaangażowania przedsiębiorstw oraz uważnym przysłuchiwaniu się uwagom zgłaszanym przez uczestników. Wzorując się na udanych inicjatywach na szczeblu unijnym, takich jak Europejska Rada ds. Badań Naukowych, należy uwzględnić istotną rolę, jaką pionierskie badania naukowe odgrywają w rozwoju nowoczesnych dziedzin i opracowywaniu przełomowych innowacji technologicznych.

Ramka 2. W wielu państwach członkowskich fundusze publiczne na badania naukowe i innowacje przyznawane są w coraz większym stopniu na zasadach konkurencji. W następstwie przyjęcia w 2008 r. ustawy w sprawie badań naukowych i innowacji w Szwecji zaczęto stosować zasady konkurencji przy przyznawaniu pewnej części podstawowych funduszy na rzecz uniwersytetów, wynoszącej początkowo 10 %, a następnie zwiększonej do 20 % – pod uwagę brane są przy tym wyniki danej uczelni w publikacjach naukowych i w pozyskiwaniu funduszy od podmiotów zewnętrznych. Polska wprowadziła w 2011 r. reformy na rzecz zwiększenia odsetka środków publicznych przyznawanych na badania naukowe i innowacje na zasadach konkurencji w drodze zaproszeń do składania wniosków i oceny wniosków przez niezależnych ekspertów międzynarodowych. W 2013 r. Chorwacja wprowadziła nowy model finansowania publicznego na rzecz badań podstawowych, w ramach którego zawierane są 3-letnie umowy instytucjonalne w oparciu o osiągnięcia. Grecja wdrożyła niedawno procedurę konkurencji przy przyznaniu finansowania ograniczonej liczbie krajowych projektów z zakresu infrastruktury badawczej. Irlandzka Fundacja na rzecz Nauki (Science Foundation Ireland) wprowadziła wzajemne oceny gospodarczego i społecznego wpływu poszczególnych wniosków o dotacje, jako uzupełnienie wzajemnych ocen naukowych.

Szereg agencji finansujących badania zaczyna rygorystycznie monitorować i oceniać rezultaty swych programów. System monitorowania stosowany w Tekes, fińskiej agencji ds. finansowania innowacji, pokazuje, że na każde euro zainwestowane przez Tekes przypada zwiększenie o 2 euro wydatków przedsiębiorstw na badania naukowe i rozwój, oraz że MŚP wspierane przez Tekes osiągają wzrost obrotów większy o 20 % i wzrost zatrudnienia większy o 17 % od wyników porównywalnych MŚP nieobjętych wsparciem.

III        Osiągnięcie najwyższej jakości w instytucjach publicznych prowadzących badania naukowe i działalność w zakresie innowacji

We wszystkich państwach członkowskich duża część finansowania badań naukowych i innowacji ze środków publicznych ma postać finansowania instytucjonalnego przyznawanego uczelniom, instytutom technologicznym i innym publicznym instytucjom badawczym. Instytucje te należy zachęcać do zwiększenia stopnia ich przedsiębiorczości i poszukiwania nowych możliwości i partnerstw, również poza Europą, aby umożliwić zwiększenie transferu wiedzy do podmiotów sektora prywatnego i przeznaczanie zasobów na te rodzaje działalności, które przynoszą najlepsze rezultaty. Instytucje te muszą zatem posiadać wystarczającą autonomię i zdolność dopasowywania się, przy jednoczesnym zapewnieniu ich rozliczalności, na której potrzeby powinny one być regularnie poddawane niezależnej weryfikacji i ocenie jakości.

Muszą one być także w stanie zaoferować atrakcyjne warunki pracy, tak by przyciągnąć najwybitniejszych naukowców. Jednak zgodnie z ustaleniami w ramach europejskiej przestrzeni badawczej brak otwartych, przejrzystych i opartych na osiągnięciach zawodowych procedur rekrutacji w niektórych krajach zmniejsza skuteczność działania instytucji unijnych, atrakcyjność kariery naukowej, a także możliwości rozwoju zawodowego najzdolniejszych naukowców.

Ramka 3. Kilka państw członkowskich, w tym Austria, Polska i Włochy, wprowadziło krajowe uregulowania zgodnie z którymi publikacja ogłoszeń o wolnych miejscach pracy na uniwersytetach i w innych publicznych instytucjach badawczych musi mieć zasięg międzynarodowy. W tym celu wykorzystać można na przykład EURAXESS, europejski portal naukowców.

Nowe partnerstwa z udziałem instytucji prowadzących działalność w zakresie badań naukowych i innowacji pobudzają rozwój gospodarczy na szczeblu regionalnym. Partnerstwo sześciu uniwersytetów z Niemiec, Francji, Belgii i Luksemburga umożliwia większy stopień specjalizacji, wspólną organizację kursów i zwiększenie transferu wiedzy do przedsiębiorstw. W kwietniu 2014 r. rząd Zjednoczonego Królestwa ogłosił zawarcie porozumienia na rzecz miasta i okręgu administracyjnego Cambridge (Greater Cambridge City Deal) przewidującego przeznaczenie w ramach partnerstwa z uniwersytetem w Cambridge 1 mld GBP na inwestycje wspomagające rozwój klastra technologicznego w regionie, w którym już teraz zatrudnienie znajduje 54 000 osób w ponad 1 500 przedsiębiorstwach technologicznych, generujących roczne dochody w wysokości ponad 12 mld GBP. 18 regionów Unii (Asturia, Badenia-Wirtembergia, Kraj Basków, Katalonia, Lombardia, Małopolska, Nadrenia Północna-Westfalia, północny region Portugalii, Górna Austria, Kraj Loary, Rodan-Alpy, Szkocja, Śląsk, Skania, Tampere, Flandria, Walonia i Holandia Południowa) bierze udział w inicjatywie „Vanguard”, mającej na celu wspólne wdrażanie strategii w zakresie inteligentnej specjalizacji oraz pozyskanie publicznych i prywatnych funduszy na rzecz działań w zakresie badań naukowych i innowacji w ramach inicjatyw klastrowych w dziedzinie powstających i ulegających przekształceniu technologii.

2.3         Wpieranie przez Komisję reform w państwach członkowskich

W celu wsparcia państw członkowskich w procesie wdrażania reform w dziedzinie badań naukowych i innowacji, opartych na osiach priorytetowych wymienionych w sekcji 2.2 niniejszego komunikatu, Komisja dokona przeglądu dostępnych obecnie instrumentów służących ocenie jakości i efektywności reform w zakresie badań naukowych i innowacji i zainicjuje dyskusję z państwami członkowskimi na temat wdrażania priorytetowych reform w tym obszarze i ewentualnej potrzeby przyjęcia zintegrowanego i opartego na dowodach podejścia przy ocenianiu jakości strategii w zakresie badań naukowych i innowacji realizowanych na szczeblu państw członkowskich. Działania te Komisja prowadzić będzie w oparciu o doświadczenia uzyskane w wyniku zastosowania narzędzia samooceny przedstawionego w ramach Unii innowacji oraz o analizę postępów w realizacji europejskiej przestrzeni badawczej, wykorzystując przy tym odpowiednie wskaźniki, w tym opracowaną przez Komisję tablicę wyników Unii innowacji oraz wskaźnik innowacyjności[23]. Komisja dostarczy również wysokiej jakości danych, analiz i informacji na temat polityki i działań w zakresie badań naukowych i innowacji na szczeblu unijnym i krajowym[24], skorzysta ona także z narzędzia wspierania polityki przewidzianego w programie „Horyzont 2020” i obejmującego między innymi pomoc techniczną, wzajemne oceny i wzajemne uczenie się.

Do zadań Komisji należeć będzie również propagowanie prowadzenia dalszych badań naukowych w celu wypracowania lepszej podstawy naukowej służącej kształtowaniu polityki w zakresie badań naukowych i innowacji, na przykład poprzez badania oparte na dużych zbiorach danych oraz przez udoskonalenie sposobu, w jaki długoterminowe pozytywne rezultaty działalności w zakresie badań naukowych i innowacji są uwzględniane w niektórych modelach makroekonomicznych stosowanych w celu wspierania procesu kształtowania polityki[25].

Komisja będzie ułatwiać wymianę doświadczeń związanych z projektowaniem i wdrażaniem środków pośrednich, takich jak oparte na wydatkach zachęty podatkowe w dziedzinie badań naukowych i rozwoju w celu zapewnienia efektywności pod względem kosztów, uniknięcia niepożądanych skutków transgranicznych i zweryfikowania, czy młode i szybko rozwijające się przedsiębiorstwa, które generują nieproporcjonalnie dużą liczbę nowych miejsc pracy, będą w stanie skorzystać z takich środków.

3.           Poprawa jakości ekosystemu innowacji

Do osiągania sukcesów w zakresie innowacji konieczna jest nie tylko wysokiej jakości polityka publiczna, ale również sprzyjające innowacjom warunki ramowe.

W ostatnich latach Komisja podjęła skoordynowane działania w celu zmniejszenia rozdrobnienia rynku wewnętrznego i przywrócenia zaufania do gospodarki. Przyczyniła się ona do sprawniejszego funkcjonowania jednolitego rynku[26], podjęła kroki w celu zakończenia tworzenia unii bankowej[27] i zastosowała środki służące ułatwieniu i zróżnicowaniu dostępu do finansowania[28] oraz uproszczeniu przepisów i zmniejszeniu obciążeń regulacyjnych[29], angażując się również we wspieranie długoterminowego finansowania gospodarki europejskiej[30].

Komisja propaguje również skuteczne wykorzystywanie zamówień publicznych i instrumentów rynkowych po stronie popytu. Zajęła się ona ponadto kwestią barier utrudniających współpracę pomiędzy środowiskami naukowymi a przedsiębiorstwami i mobilność, a także przyczyniła się do rozwoju korzystnego i skutecznego systemu praw własności intelektualnej. Jednym z zadań zmienionych wytycznych w sprawie pomocy państwa jest ułatwienie państwom członkowskim przekierowywania pomocy państwa na działania w zakresie badań naukowych i innowacji, na przykład dzięki nowemu ogólnemu rozporządzeniu w sprawie wyłączeń blokowych oraz poprzez podniesienie progów powstawania obowiązku zawiadamiania i dodanie nowych kategorii pomocy, na przykład na rzecz wspierania budowy i modernizacji infrastruktur badawczych i umożliwienia udzielania wsparcia bliższego potrzebom rynkowego. Podobnie zmienione wytyczne w sprawie pomocy państwa w zakresie finansowania ryzyka pozwalają na większą elastyczność we wspieraniu przedsięwzięć z kapitałem wysokiego ryzyka i innych instrumentów finansowych na rzecz innowacyjnych przedsiębiorstw, pomagając im pomyślnie przejść najbardziej krytyczne etapy ich cyklu życia. W zmienionych zasadach pomocy państwa wprowadzono jednocześnie nowe wymogi dotyczące oceny skutków dużych programów pomocy, umożliwiające podjęcie skuteczniejszych działań wywołujących wyraźny efekt zachęty[31].

Jednak ocena postępu w ramach Unii innowacji pokazuje, że w kilku obszarach konieczne jest podjęcie dalszych działań:

– jednolity rynek jest głównym atutem, dzięki któremu Europa może przyciągnąć innowacyjne inwestycje. Jednakże rozdrobnienie jednolitego rynku i przypadki jego niesprawnego funkcjonowania stanowią przeszkodę dla inwestowania przez przedsiębiorstwa w badania naukowe i innowacje, w szczególności w takich dziedzinach jak technologie informacyjno-komunikacyjne, w tym sieci, zasoby i usługi cyfrowe, oraz opieka zdrowotna. Z drugiej strony Europa jest światowym liderem w zakresie badań naukowych i technologii w sektorze transportu, dla których oparcie stanowi dobrze rozwinięty jednolity rynek, który będzie jednak musiał nadążyć za szybkim tempem rozwoju innowacji w tym sektorze, związanym z zwiększaniem w nim efektywności energetycznej, podnoszeniem poziomu bezpieczeństwa i rozwiązywaniem problemu zagęszczenia ruchu. Ponadto należy spodziewać się znaczących innowacji w następstwie rozwoju ram jednolitego rynku, które umożliwią przejmowanie na szeroką skalę nowych rozwiązań[32] w podmiotach komercyjnych. Pełna realizacja jednolitego rynku usług, który stanowi 60 % gospodarki unijnej, będzie miała duży wpływ na innowacyjność, w szczególności w zakresie rozwiązań nietechnologicznych, takich jak opracowywanie nowych modeli biznesowych i nowych usług. Ramy regulacyjne muszą także umożliwiać wspieranie komercyjnego wykorzystania nowej wiedzy i ułatwianie wchodzenia na rynek nowych przedsiębiorstw;

– sektor publiczny stanowi podmiot gospodarczy o dużym znaczeniu, działania w jego ramach muszą charakteryzować się większą przedsiębiorczością, by możliwe było uzyskanie pełni korzyści z innowacji w postaci zwiększenia wydajności, efektywności i jakości usług publicznych, a także stworzenie zapotrzebowania na innowacje w sektorze prywatnym[33]. Szczególną rolę w tym kontekście odgrywa wzajemne uczenie się. Zamówienia publiczne, które odpowiadają za około jedną piątą PKB w Unii, mogą przyczynić się do stworzenia na rynkach popytu na innowacyjne rozwiązania. Wymaga to skoordynowanych działań organów udzielających zamówień publicznych, aby zapobiec rozdrobnieniu popytu. Przejście w kierunku otwartych danych niesie ze sobą ogromny potencjał poprawy jakości usług publicznych, tworzenia możliwości w zakresie nowych produktów i usług, a także zwiększenia przejrzystości i rozliczalności w administracji publicznej. Poprawa jakości usług publicznych i finansowania publicznego wymaga solidnej bazy sprawdzonych informacji stanowiących podstawę podejmowania decyzji politycznych i budżetowych zgodnie z zasadami inteligentnych regulacji. Działania pilotażowe skoncentrowane na użytkowniku, inteligentne wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych i otwarcie dostępu do cyfrowych usług publicznych umożliwią efektywne opracowanie i świadczenie nowych usług w sektorze publicznym;

– przekształcenie europejskiej gospodarki w gospodarkę o trwałej konkurencyjności wymaga zasobów złożonych z osób posiadających odpowiednie umiejętności i z dużo większej niż obecnie liczby naukowców wykazujących się przedsiębiorczością i zdolnościami biznesowymi. Niezbędny jest również rozwój pionierskich badań naukowych, które pozwolą na podniesienie poziomu nowoczesności nauki i techniki i będą odgrywać aktywną rolę w znajdowaniu przełomowych rozwiązań innowacyjnych. Systemy edukacji i szkoleń muszą zapewnić kształtowanie zdolności w zakresie szeroko pojętej innowacyjności (pomysłowości, rozwiązywania problemów, krytycznego myślenia, komunikacji międzykulturowej itp.), które umożliwiają pracownikom i instytucjom[34] dostosowanie się do nowych warunków. Technologie cyfrowe otwierają znaczne nowe możliwości dostępu do edukacji[35], lecz wymagają daleko idących innowacji w krajowych systemach edukacji, między innymi promowania otwartych i cyfrowych metod nauczania i uczenia się;

– obywatele Europy muszą zrozumieć, że działalność w zakresie badań naukowych i innowacji przyczynia się do poprawy jakości ich życia i jest prowadzona z uwzględnieniem ich obaw, na przykład poprzez umożliwianie osobom prywatnym wyrażenia swego zdania w kwestii ustalania priorytetów[36]. Polityka w zakresie badań naukowych i innowacji musi zachęcać osoby prywatne do angażowania się w działalność w dziedzinie innowacji i umożliwiać im takie zaangażowanie w roli współtwórców i głównych konsumentów, musi promować innowacje społeczne i przedsiębiorczość społeczną i umożliwiać innowacyjnym przedsiębiorstwom testowanie i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań w środowiskach odpowiadających rzeczywistości.

4.           Wnioski

W celu pełnego wykorzystania potencjału badań naukowych i innowacji jako źródła ponownego wzrostu gospodarczego niezbędne są następujące działania:

– zgodnie z koncepcją sprzyjającej wzrostowi gospodarczemu konsolidacji budżetowej państwa członkowskie muszą priorytetowo potraktować finansowanie działań pobudzających wzrost gospodarczy, zwłaszcza badań naukowych i innowacji;

– finansowanie to musi iść w parze z reformami służącymi poprawie jakości, efektywności i rezultatów wydatków publicznych na badania naukowe i innowacje, między innymi poprzez dostarczanie bodźców do inwestowania w tym zakresie przez przedsiębiorstwa;

– we wprowadzanych reformach państwa członkowskie powinny skoncentrować się wokół trzech głównych osi związanych z poprawą: jakości procesu opracowywania strategii i kształtowania polityki; jakości programów, koncentracji zasobów i mechanizmów finansowania; oraz jakości instytucji prowadzących działalność w zakresie badań naukowych i innowacji;

– do zapewnienia pomocy państwom członkowskim w skutecznym wdrażaniu reform w zakresie badań naukowych i innowacji Komisja wykorzysta zarówno doświadczenia zdobyte w ramach inicjatywy przewodniej „Unia innowacji” i europejskiej przestrzeni badawczej, jak i wszystkie możliwości, jakie oferuje obserwatorium badań naukowych i innowacji oraz narzędzie wspierania polityki przewidziane w programie „Horyzont 2020” w celu wsparcia zintegrowanego i opartego na dowodach podejścia do kształtowania polityki i podejmowania decyzji budżetowych;

– kluczowe znaczenie ma poprawa jakości ekosystemu innowacji o większym zakresie oraz stworzenie właściwych warunków ramowych, stymulujących europejskie przedsiębiorstwa do wprowadzania innowacji. Od momentu rozpoczęcia projektu Unii innowacji poczyniono znaczne postępy, ale potrzebne są dalsze działania w celu usprawnienia funkcjonowania jednolitego rynku, ułatwienia i zróżnicowania dostępu do finansowania, zwiększenia w sektorze publicznym potencjału w zakresie innowacji, tworzenia trwałych miejsc pracy w działalności w dużym stopniu opartej na wiedzy, rozwoju zasobów ludzkich złożonych z osób posiadających zdolności innowacyjne, wspierania pionierskich badań naukowych, zajęcia się kwestią zewnętrznego wymiaru polityki w zakresie badań naukowych i innowacji oraz zwiększenia zaangażowania społeczeństwa w kwestie związane z działalnością naukową i w zakresie innowacji. W ramach przeglądu strategii „Europa 2020” analizie poddane zostaną postępy w funkcjonowaniu Unii innowacji.

Komisja zwraca się do Rady o zainicjowanie w oparciu o niniejszy komunikat debaty na temat poprawy jakości inwestycji w badania naukowe i innowacje, w ramach prowadzonej przez nią szerszej dyskusji dotyczącej poprawy jakości finansów publicznych i wdrażania reform strukturalnych.

Ponadto Komisja zwraca się do Rady o podjęcie tematu wyzwań, przed jakimi polityka w zakresie badań naukowych i innowacji stanie w przyszłości.

[1]               Sprawozdanie z 2013 r. na temat konkurencyjności Unii innowacji, SWD(2013) 505.

[2]               COM(2014)014.

[3]               Wzrost PKB w krajach OECD w latach 1985–2009 był w dużym stopniu wynikiem zwiększenia zasobów kapitałowych oraz wzrostu wydajności wieloczynnikowej, którego siłą napędową były rezultaty systemów badań naukowych i innowacji. Zob. raport OECD z 2011 r. „Productivity and growth accounting” (Pomiar wydajności i wzrostu gospodarczego).

[4]               A. Conte, „Efficiency of R&D Spending at national and regional level”, (Efektywność wydatków na szczeblu krajowym i regionalnym przeznaczonych na badania naukowe i rozwój), Wspólne Centrum Badawcze, Komisja Europejska, 2014, w przygotowaniu. D. Ciriaci, P. Moncada Paternò Castello i P. Voigt, „Innovation and job creation: a sustainable relation?”, Dokumenty robocze IPTS o działalności w zakresie badań naukowych, rozwoju i innowacji prowadzonej przez korporacje, seria nr 1/2013, Komisja Europejska.

[5]               COM(2013) 800 final.

[6]               W niniejszym komunikacie dane dotyczące wydatków na badania naukowe i rozwój zostały wykorzystane do celów statystycznych. Nie obejmują one innowacji w szerokim znaczeniu, niewchodzących w zakres definicji pojęcia „badania naukowe i rozwój”,

[7]               takich jak dostęp do finansowania, odpowiednie strategie w zakresie zasobów ludzkich, pełna realizacja jednolitego rynku usług oraz wspieranie postępu w zakresie prorozwojowych technologii przyszłości, w tym służące rozwojowi gospodarki cyfrowej.

[8]               COM(2014)014.

[9]               Europejski system rachunków narodowych i regionalnych (SEC 2010) zostanie zaktualizowany we wrześniu 2014 r.

[10]             COM(2014) 130 final/2.

[11]             W odniesieniu do tej kwestii ważną zmianą w ostatnich latach było uzupełnienie bezpośrednich inwestycji publicznych w badania naukowe i innowacje środkami pośrednimi, takimi jak zachęty podatkowe w obszarze badań naukowych i rozwoju.

[12]             „The quality of public expenditures in the EU” (Jakość wydatków publicznych w UE), Occasional Paper (DG ECFIN) nr 125 z 2012 r.

[13]          COM(2010) 546; COM(2012) 392.

[14]             W raporcie technicznym A. Contego „Efficiency of R&D Spending at national and regional level” (Efektywność wydatków na badania naukowe i rozwój na szczeblu krajowym i regionalnym) z 2014 r., sporządzonym pod egidą Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej, przedstawiono kompleksową analizę wariantów i sposobów obliczania wyników w celu zmierzenia efektywności systemów badań naukowych i rozwoju. Wyniki dotyczące efektywności przedstawione na rysunku 3 obliczono przy użyciu technik statystycznych (stochastycznej analizy granicznej), za pomocą których ustala się wartość graniczną efektywności, przyjmując intensywność inwestycji w badania naukowe i rozwój (ogółem) jako miarę nakładów, a liczbę patentów na mieszkańca jako miarę rezultatów, na podstawie danych za lata 2005–2011. Należy zauważyć, że większe różnice we wskaźnikach względnych dotyczących badań naukowych i rozwoju oraz wyników w zakresie zgłaszania patentów można zaobserwować między sektorami, niż między poszczególnymi państwami (Meliciani, 2000), oraz że stosunek liczby patentów do wydatków na badania naukowe i rozwój również różni się w znacznym stopniu w poszczególnych sektorach produkcyjnych (Danguy i inni, 2013). Wyniki dotyczące efektywności obliczane na podstawie liczby patentów są zatem w dużej mierze uzależnione od profilu specjalizacji w zakresie badań naukowych i rozwoju w poszczególnych krajach. Inne wskaźniki, w tym w szczególności publikacje naukowe i cytowania w naukowych opracowaniach, mogą być również stosowane jako miara rezultatów w celu uzyskania przybliżonej oceny efektywności. Można również zastosować w tym celu wskaźniki złożone.

[15]             Ze zgromadzonych danych wynika, że intensywność wydatków w dziedzinie badań naukowych i rozwoju ma pozytywny wpływ na poziom współpracy między sektorem publicznym i przedsiębiorstwami. Przy zastosowaniu danych za 2011 r. korelacja pomiędzy poziomem finansowania ze środków prywatnych publicznej działalności w dziedzinie badań naukowych i rozwoju a intensywnością publicznych wydatków na badania naukowe i rozwój jest statystycznie istotna.

[16]             Różnice utrzymują się również w następujących obszarach: ogólne wyniki poszczególnych państw członkowskich w zakresie innowacyjności, co przedstawiono w tablicy wyników Unii innowacji; rezultaty w zakresie innowacyjności potwierdzone opracowanym przez Komisję wskaźnikiem innowacyjności; oraz ogólna jakość działalności w sektorze publicznym, jak wskazano w 6 sprawozdaniu Komisji dotyczącym Funduszu Spójności.

[17]         Poziomy efektywności w poszczególnych państwach członkowskich przedstawione na powyższym wykresie ustalono na podstawie stosunku między liczbą patentów na mieszkańca a całkowitą intensywnością inwestycji w badania naukowe i rozwój. Zob. Conte, 2014.

[18]             Dokument roboczy służb Komisji „State of the Innovation Union, Taking Stock 2010–2014” (Stan Unii innowacji. Podsumowanie za lata 2010–2014).

[19]             COM(2014) 130.

[20]             Przyjęcie takiego podejścia zalecono również w dyrektywie Rady 2011/85/UE w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich, w której określono między innymi charakterystykę wiarygodnych średniookresowych ram budżetowych i wynikające z nich korzyści.

[21]             Takie jak duże zbiory danych, otwarte innowacje i nauka 2.0. Pod uwagę należy wziąć również nowe analizy dotyczące wpływu globalizacji i innowacji na tworzenie miejsc pracy i brak równości lub roli innowacji w pobudzaniu wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Pojęcie nauka 2.0 odnosi się do zachodzących obecne zmian w sposobie prowadzenia badań naukowych i organizacji nauki. Oparta na technologiach cyfrowych i rozwijająca się dzięki globalizacji środowiska naukowego, ma ona umożliwić osiągnięcie większej rentowności poprzez zwiększenie przejrzystości i otwartości oraz rozwijanie sieci kontaktów i współpracy, ale równocześnie niesie ze sobą ryzyko w postaci nadużyć finansowych i w zakresie rzetelności naukowej.

[22]             Strategiczny plan w dziedzinie technologii energetycznych, COM(2013)253, stanowi przykład tego, w jaki sposób jednolity zintegrowany plan priorytetów na szczeblu unijnym może przyczynić się do lepszej koordynacji inwestycji przedsiębiorstw, oraz programów państw członkowskich i UE.

[23]             COM(2013) 624 final.

[24]             W ramach działalności powołanego przez Komisję obserwatorium badań naukowych i innowacji.

[25]             Królewska Akademii Nauki i Sztuki w Niderlandach opublikowała niedawno sprawozdanie „Publieke kenninsinvesteringen en de waarde van wetenschap” (Inwestycje publiczne w wiedzę a wartość nauki), w którym stwierdzono, że wprawdzie w Niderlandach istnieje długa tradycja stosowania modeli makroekonomicznych do badania wpływu polityki i finansowania publicznego, jednak nie odzwierciedlają one w wystarczającym stopniu długoterminowych korzyści z inwestowania środków publicznych w badania naukowe i innowacje.

[26]             COM(2011) 206; COM(2012) 573.

[27]             W dniu 20 marca 2014 r. Parlament Europejski i Rada osiągnęły porozumienie w sprawie wniosku dotyczącego jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w ramach unii bankowej. Mechanizm ten stanowi uzupełnienie jednolitego mechanizmu nadzorczego, którego realizacja zakończy się pod koniec 2014 r., i który doprowadzi do objęcia przez Europejski Bank Centralny (EBC) bezpośredniego nadzoru nad bankami w państwach strefy euro i innych państwach członkowskich, które zdecydują się przystąpić do unii bankowej.

[28]             Komisja Europejska wspiera przedsiębiorstwa na wszystkich etapach cyklu innowacji. Oprócz finansowania w postaci kapitału podwyższonego ryzyka Komisja wspiera również finansowanie przez anioły biznesu, przy użyciu środków umożliwiających transfer technologii lub poprzez tradycyjne kredyty bankowe.

[29]             COM(2012) 746; COM(2013) 685.

[30]             COM(2014) 168.

[31]             Zob. Dz.U. C 19 z 11.1.2014, s. 4.

[32]             Na przykład w zakresie nowych rynków zaawansowanych biopaliw, odpadów i recyklingu, technologii energii odnawialnej i technologii środowiskowych, które stanowią mocne strony UE w dziedzinie innowacji;

[33]             Zgromadzone dane potwierdzają również znaczenie sektora instytucji publicznych w promowaniu inwestycji w badania naukowe i innowacje, mając na uwadze niedoskonałość rynku, w tym niepewność technologiczną, niepodzielność i korzyści skali oraz skutki uboczne transferu wiedzy;

[34]             We współpracy z OECD w ramach inicjatywy „HEInnovate” Komisja opracowała narzędzie samooceny, aby wesprzeć uczelnie wyższe w zwiększaniu ich stopnia przedsiębiorczości.

[35]             COM(2012) 173 final. „W kierunku odnowy gospodarczej sprzyjającej zatrudnieniu”

[36]             Na przykład projekt „Voices” (www.voicesforinnovation.eu/) daje obywatelom możliwość wypowiadania się na temat przedmiotów badań naukowych, które mają być finansowane w ramach programu „Horyzont 2020” i dotyczą odpadów jako zasobu.