52014DC0313

SPIS TREŚCI

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY na temat wykonywania przez państwa członkowskie decyzji ramowej 2009/948/WSiSW z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie zapobiegania konfliktom jurysdykcji w postępowaniu karnym i w sprawie rozstrzygania takich konfliktów

1........... Wprowadzenie.............................................................................................................. 3

1.1........ Cel i zakres decyzji ramowej........................................................................................ 3

1.2........ Gwarancje praw podstawowych.................................................................................. 4

1.3........ Główne elementy decyzji ramowej............................................................................... 4

1.4........ Stan prac nad transpozycją i skutki niewdrożenia........................................................ 5

2........... Ocena wdrożenia decyzji ramowej przez państwa członkowskie................................ 6

2.1........ Wstępna ocena otrzymanych przepisów w zakresie transpozycji................................. 6

2.2........ Ocena wybranych kluczowych przepisów decyzji ramowej........................................ 6

2.2.1..... Właściwe organy........................................................................................................... 6

2.2.2..... Używane języki............................................................................................................ 7

2.2.3..... Wymiana informacji na temat sprawy.……………………………………………….7

2.2.4..... Procedura bezpośrednich konsultacji i wypracowanie porozumienia........................... 9

2.2.4.1.. Procedura bezpośrednich konsultacji............................................................................ 9

2.2.4.2.. Wynik bezpośrednich konsultacji i wypracowanie porozumienia zgodnie z art. 10 i art. 11………………………………………………………………………………10

3........... Wnioski....................................................................................................................... 11

1. Wprowadzenie 1.1. Cel i zakres decyzji ramowej

W rzeczywistej przestrzeni sprawiedliwości opartej na wzajemnym zaufaniu obywatele mogą w uzasadniony sposób oczekiwać bezpieczeństwa i ochrony przed przestępczością w całej Unii Europejskiej, a jednocześnie mieć pewność, że ich prawa podstawowe będą przestrzegane, gdy będą uczestniczyć w postępowaniu karnym w charakterze oskarżonego.

Unia Europejska wprowadziła różne narzędzia do skuteczniejszego zwalczania przestępczości transgranicznej. Działalność przestępcza może mieć miejsce na terytorium kilku państw członkowskich: na przykład przygotowanie przestępstwa może odbywać się w jednym państwie członkowskim, a przestępstwo może zostać popełnione na terytorium innego państwa członkowskiego; jego sprawcy mogą być zatrzymani w trzecim państwie członkowskim, a majątek pochodzący z przestępstwa przekazany do czwartego państwa członkowskiego. Prowadzi to do sytuacji, w której potencjalnie kilka państw członkowskich ma kompetencje do prowadzenia dochodzenia w odniesieniu do tego przestępstwa i postępowania przeciwko domniemanym sprawcom. Stwarza to wyzwania nie tylko w dziedzinie koordynacji i skuteczności postępowania karnego, ale także w zakresie przestrzegania podstawowej zasady prawa karnego, zapisanej także w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej („Karta”), zgodnie z którą nikt nie może być ścigany i skazany dwa razy za ten sam czyn[1].

Unia Europejska przyjęła decyzję ramową 2009/948/WSiSW z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie zapobiegania konfliktom jurysdykcji w postępowaniu karnym i w sprawie rozstrzygania takich konfliktów[2], która ma na celu zapobieganie niepotrzebnym równoległym postępowaniom karnym dotyczącym tego samego stanu faktycznego oraz tej samej osoby w Unii Europejskiej.

W interesie skutecznego sądownictwa karnego w ramach europejskiej przestrzeni sprawiedliwości leży zapewnienie, aby postępowanie karne było prowadzone w najwłaściwszym państwie członkowskim, na przykład w tym, w którym miała miejsce większa część przestępstwa, gdzie odniesiono większość strat lub gdzie osoba podejrzana bądź oskarżona lub ofiary mają znaczące interesy. Jurysdykcja ta musi zostać wybrana w przejrzysty i obiektywny sposób w celu zagwarantowania pewności prawnej dla obywateli, jak i w celu poprawy współpracy sądowej w sprawach karnych między organami, które mogą wykonywać równoległe kompetencje.

Przedmiotowa decyzja ramowa jest pierwszym ważnym krokiem w prawie Unii Europejskiej dotyczącym zapobiegania konfliktom jurysdykcji[3]. W kontekście umiędzynarodowienia przestępczości w Unii Europejskiej środek ten stanowi wartość dodaną przez usprawnienie funkcjonowania europejskiej przestrzeni sprawiedliwości. W ten sposób także przyczynia się do skutecznego zarządzania sądownictwem karnym w państwach członkowskich.

Celem niniejszego sprawozdania jest przedstawienie wstępnej oceny krajowych przepisów w zakresie transpozycji otrzymanych już przez Komisję.

Z dniem 1 grudnia 2014 r., czyli z dniem wygaśnięcia pięcioletniego okresu przejściowego przewidzianego w Traktacie z Lizbony, uprawnienia sądowe Trybunału Sprawiedliwości i uprawnienia Komisji w zakresie możliwości egzekucyjnych będą miały pełne zastosowanie do dorobku UE z okresu sprzed Traktatu z Lizbony w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach karnych i współpracy policyjnej.

1.2. Gwarancje praw podstawowych

Omawiany instrument nie narusza praw podstawowych i jest zgodny z zasadami zapisanymi w art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej i odzwierciedlonymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Wraz z wejściem w życie Traktatu z Lizbony Karta stała się prawnie wiążąca a zakaz ponownego sądzenia lub karania w postępowaniu karnym został umocniony. W art. 50 Karty zapisano zasadę ne bis in idem, której państwa członkowskie, zgodnie z art. 51 Karty, zobowiązane są przestrzegać i którą winny szanować i promować przy wdrażaniu prawa UE.

Zasada ne bis in idem została ujęta w art. 54–58 konwencji wykonawczej do układu z Schengen (CISA), zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w kilku sprawach[4].

1.3. Główne elementy decyzji ramowej

Decyzja ramowa ustanawia procedurę, w ramach której właściwe organy krajowe państw członkowskich UE kontaktują się, gdy mają uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że w innym państwie członkowskim lub innych państwach członkowskich UE prowadzone są równolegle postępowania. W takim przypadku muszą uzyskać potwierdzenie istnienia takiego równoległego postępowania od właściwego organu innego państwa członkowskiego. Organ, z którym nawiązano kontakt, musi udzielić odpowiedzi bez zbędnej zwłoki lub w terminie wyznaczonym przez organ nawiązujący kontakt.

Środek ten ustanawia również ramy dla tych organów do podjęcia bezpośrednich konsultacji w przypadku odkrycia równoległego postępowania, by dojść do skutecznego porozumienia na temat tego, które z zainteresowanych państw członkowskich jest najlepiej przygotowane do dalszego prowadzenia postępowania. Najlepiej, by w wyniku konsultacji postępowanie zostało skoncentrowane w jednym państwie członkowskim UE, na przykład w wyniku przeniesienia postępowania karnego. Aby wypracować porozumienie, właściwe organy powinny rozważyć wszystkie odpowiednie kryteria, w tym ewentualnie te zawarte w wytycznych opublikowanych w rocznym sprawozdaniu Eurojustu z 2003 roku, i wziąć pod uwagę na przykład miejsce, w którym doszło do większej części czynu zabronionego, miejsce, w którym poniesiono większość strat, miejsce pobytu podejrzanego lub oskarżonego oraz możliwość jego wydania lub ekstradycji do innych jurysdykcji, obywatelstwo lub miejsce pobytu podejrzanego lub oskarżonego, istotne interesy podejrzanego lub oskarżonego, istotne interesy ofiar i świadków, dopuszczalność dowodów lub możliwe opóźnienia.

Jeśli nie dojdzie do porozumienia, w stosownych przypadkach sprawę należy skierować do Eurojustu, pod warunkiem że należy ona do jego kompetencji. Z uwagi na to, że Eurojust jest organem szczególnie dobrze przygotowanym do udzielania wsparcia w rozstrzyganiu konfliktów, skierowanie do niego sprawy powinno być zwyczajowym działaniem, gdy nie uda się wypracować porozumienia[5].

1.4. Stan prac nad transpozycją i skutki niewdrożenia

W chwili sporządzania niniejszego dokumentu Komisja otrzymała zgłoszenia krajowych przepisów w zakresie transpozycji z następujących 15 państw członkowskich: AT, BE, CY, CZ, DE, FI, HU, HR, LV, NL, PL, PT, RO, SI i SK.

Po ponad roku od daty wdrożenia 13 państw członkowskich nie zgłosiło jeszcze środków transpozycji zobowiązań wynikających z przedmiotowej decyzji ramowej: BG, DK, EE, EL, ES, FR, IE, IT, LT, LU, MT, SE i UK.

Siedem państw członkowskich poinformowało Komisję o procesie przygotowania odpowiednich środków transpozycji na poziomie krajowym (BG, EL, ES, FR, LT, MT i SE). Niemniej żadne z tych państw członkowskich nie przyjęło środków ani nie dokonało zgłoszenia do Komisji wcześniej niż w kwietniu 2014 r.

Tabela stanu prac nad wdrożeniem decyzji ramowej znajduje się w załączniku.

Decyzje ramowe muszą być wdrażane przez państwa członkowskie tak samo jak w wszystkie inne elementy dorobku UE. Ze względu na swój charakter decyzje ramowe są wiążące dla państw członkowskich w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, ale wybór formy i sposobu wdrożenia należy do władz krajowych.

Brak wdrożenia decyzji ramowych przez niektóre państwa członkowskie jest problematyczny, ponieważ państwa członkowskie, które właściwie wdrożyły decyzje ramowe, nie mogą korzystać ze swoich przepisów dotyczących współpracy w stosunkach z państwami członkowskimi, które nie wdrożyły ich na czas. Co więcej, zasada wzajemnego uznawania stanowiąca kamień węgielny europejskiej przestrzeni sprawiedliwości, której funkcjonowanie ułatwia omawiana decyzja ramowa, nie może działać, jeśli instrumenty nie są prawidłowo wdrożone we wszystkich państwach członkowskich. W związku z tym we współpracy z państwem członkowskim, które nie wdrożyło jej na czas, nawet państwa członkowskie, które tego dokonały, będą musiały opierać się na wyrywkowej i często długotrwałej praktyce tradycyjnej wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych, bez wiarygodnych gwarancji terminowego wykrycia spraw naruszających zasadę ne bis in idem, co powinno mieć miejsce już na wczesnym etapie postępowania karnego. Taka praktyka znacznie podwyższa ryzyko powtórnego pociągnięcia do odpowiedzialności za to samo przestępstwo.

2. Ocena wdrożenia decyzji ramowej przez państwa członkowskie 2.1. Wstępna ocena otrzymanych przepisów w zakresie transpozycji[6]

Niniejsze sprawozdanie koncentruje się na wybranych artykułach, które stanowią główną część decyzji ramowej w świetle jej celów.

Generalnie państwa członkowskie wybrały różne metody i podejścia do transpozycji decyzji ramowej. Niektóre państwa członkowskie zdecydowały się na dokonanie transpozycji decyzji ramowej do krajowego prawa karnego (AT, CZ, DE, FI, HR, HU, LV, PT, RO, SI i SK), jedno państwo członkowskie w ramach aktu administracyjnego (CY) i dwa państwa członkowskie dokonały transpozycji decyzji ramowej w swej wewnętrznej (administracyjnej) procedurze (BE, NL).

Jako że jest to wstępna ocena, jest zbyt wcześnie, aby wyciągać wnioski natury ogólnej na temat jakości wdrożenia. Wynika to też z faktu, że wiele państw członkowskich nie spełniło jeszcze swojego obowiązku transpozycji decyzji ramowej. Poza tym państwa członkowskie mają jeszcze niewielkie doświadczenie praktyczne w zakresie stosowania omawianej decyzji ramowej.

2.2. Ocena wybranych kluczowych przepisów decyzji ramowej 2.2.1. Właściwe organy

Zasada bezpośredniego kontaktu między właściwymi organami ustanowiona przepisami art. 4 jest kluczowym wymogiem.

Art. 4 zobowiązuje państwa członkowskie do wskazania, które krajowe organy sądowe lub pozasądowe są właściwe do celów przedmiotowej decyzji ramowej. Każde państwo członkowskie może jednak wyznaczyć, w ramach dodatkowej jednostki wspierającej, co najmniej jeden organ centralny, który będzie odpowiedzialny za administracyjne przekazywanie i odbieranie wniosków oraz za wspomaganie właściwych organów, jeżeli jest to konieczne ze względu na organizację jego systemu wewnętrznego.

W przypadku większości państw członkowskich właściwymi organami do prowadzenia zadań wynikających z decyzji ramowej są organy sądowe takie jak sądy (CZ, PL, RO, SK) lub prokuratorzy (AT, BE, CZ, DE, FI, HR, NL, PL, RO, SK). Organy policyjne, takie jak funkcjonariusze policji prowadzący dochodzenie, zostały wyznaczone w mniejszości państw członkowskich (FI, CY[7], LV). Ponadto CZ, LV[8], RO i SI wprowadziły rozróżnienie między właściwymi organami w zależności od etapu postępowania.

Organ centralny z rolą pomocniczą/wspierającą został wyznaczony w mniejszości państw członkowskich, na przykład w HU[9], FI, PT[10], RO i do pewnego stopnia w CZ.

Państwa członkowskie, które wyznaczyły organy centralne do prowadzenia zadań wynikających z omawianej decyzji ramowej, muszą przestrzegać przepisu stanowiącego, że organ taki działa jedynie jako organ pomocniczy i że co do zasady niezbędne jest należyte poszanowanie zasady bezpośredniego kontaktu między właściwymi organami.

2.2.2. Używane języki

Aby zapewnić efektywną współpracę między właściwymi organami w kontekście przedmiotowej decyzji ramowej, konieczne jest, aby właściwe organy państw członkowskich były poinformowane o językach, których należy używać przy nawiązaniu kontaktu.

Zgodnie z art. 14 państwa członkowskie określają, których spośród języków urzędowych instytucji Unii można użyć podczas nawiązywania kontaktu (rozdz. 2). Ponadto właściwe organy mogą swobodnie ustalać użycie dowolnego języka w trakcie ich bezpośrednich konsultacji.

Na przykład SK wymaga wyłącznie języka słowackiego do procedur określonych w rozdz. 2. Niektóre państwa członkowskie akceptują oprócz swoich własnych języków urzędowych również język angielski (CY, NL, HU i SI) lub niektóre języki używane w swoim sąsiednim rejonie geograficznym (CZ, NL, FI).

Większość państw członkowskich stosuje pewien stopień elastyczności, stwierdzając, że właściwy organ może dodatkowo przyjąć wniosek o kontakt w języku innym niż język znajdujący się na liście na zasadzie wzajemności (AT, PT), jeżeli nie ma przeszkody dla jego używania (FI, RO), lub w (ustnych) kontaktach, o ile język ten jest rozumiany i używany przez strony konsultacji (NL, BE, SI).

Większość państw członkowskich odpowiednio powiadomiła o językach używanych do celów przyjmowania wniosków. Trzy państwa członkowskie (DE, HR i LV) nie określiły w ramach wdrożenia używanych języków.

2.2.3. Wymiana informacji na temat sprawy

(Artykuł 5 – Obowiązek nawiązania kontaktu, artykuł 6 – Obowiązek udzielenia odpowiedzi, artykuł 7 – Sposoby komunikacji, artykuł 8 – Podstawowe informacje, które należy zawrzeć we wniosku, artykuł 9 – Podstawowe informacje, które należy zawrzeć w odpowiedzi)

W odniesieniu do art. 5 ust. 1 omawianej decyzji ramowej, który wymaga od państw członkowskich nawiązania kontaktu z innym państwem członkowskim, gdy mają one „uzasadnione powody”, by przypuszczać, że toczy się postępowanie równoległe, praktycznie wszystkie państwa członkowskie transponowały dokładnie te słowa do swoich środków transpozycji (z wyjątkiem[11] DE, HR, HU, LV, PL i PT). NL i RO obszernie opisały w środku, co uznają za „uzasadnione powody”[12].

W tym zakresie należy wymienić rolę europejskiej sieci sądowej (EJN) (art. 5 ust. 2). Sieć powstała przede wszystkim w celu poprawy stosunków pomiędzy organami właściwymi w zakresie wymiany informacji. Ten skuteczny i nieformalny sposób szybkiej wymiany informacji może również często przyczynić się do poprawy świadomości o toczących się postępowaniach karnych prowadzonych w co najmniej dwóch państwach członkowskich w odniesieniu do tych samych lub powiązanych faktów.

Transpozycje BE, FI, HR, HU, NL, PL, RO i SK zawierają odniesienie do europejskiej sieci sądowej, co może pomóc w promowaniu bezpośredniego kontaktu między organami biorącymi udział w postępowaniach.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 przedmiotowej decyzji ramowej organ, z którym nawiązano kontakt, udziela odpowiedzi na złożony wniosek w „rozsądnym terminie” wskazanym przez organ nawiązujący kontakt lub bez nieuzasadnionej zwłoki. BE, CZ, FI, HR, HU, RO, PL i SK dokonały transpozycji art. 6 omawianej decyzji ramowej do swojego ustawodawstwa krajowego/środków krajowych niemal dosłownie, z tym tylko wyjątkiem że FI zinterpretowała wymóg informowania „bez nieuzasadnionej zwłoki” jako „bezzwłocznie”, a LV jako „najszybciej jak to możliwe”.

Transpozycje NL i SI także różnią się pod tym względem: NL zastosowała określenie „z należytym pośpiechem”, natomiast wydaje się, że SI wprowadziła przepisy w odwrotnej kolejności, ponieważ wymaga odpowiedzi „bez zwłoki lub najpóźniej w terminie określonym we wniosku”. Ponadto SI wymaga od swoich organów wyznaczenia „odpowiedniego terminu” dla organu nawiązującego kontakt.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że AT, DE, LV, NL, PL, PT, RO i SK nie dokonały transpozycji elementu art. 6 ust 1 przedmiotowej decyzji ramowej, zgodnie z którym państwa winny traktować jako pilne przypadki, w których wobec podejrzanego zastosowano środek polegający na pozbawieniu wolności.

Transpozycja NL różni się od innych transpozycji, gdyż nadaje dużą rolę międzynarodowym centrom pomocy prawnej (IRC)[13].

DE nie dokonały dosłownej transpozycji art. 6 omawianej decyzji ramowej do prawa krajowego. Zamiast tego § 59 ustawy o międzynarodowej pomocy prawnej w sprawach karnych zapewnia jedynie, że jeżeli przepisy UE określają obowiązek współpracy, musi to być uwzględnione przy wykonywaniu prawa swobody decyzji.

BE, CZ, HR, HU, FI, NL, RO i SI akceptują wszelkie formy komunikacji, w tym komunikację elektroniczną, o ile można ją utrwalić w formie pisemnej. SI podkreśla, że wybrane środki komunikacji powinny wystarczająco chronić dane osobowe. Poniższe państwa nie określiły środków komunikacji: AT, CY, DE, LV, PL, PT, RO i SK. Państwa członkowskie, które nie wprowadziły środków komunikacji umożliwiających tworzenie dokumentacji pisemnej, nie spełniają jednego z podstawowych warunków rozdziału 2 – Wymiana informacji.

AT, BE, CZ, FI, HR, HU, LV, NL, RO, SI i SK transponowały treść art. 8 i 9 przedmiotowej decyzji ramowej w odniesieniu do podstawowych informacji, które należy zawrzeć we wniosku lub w odpowiedzi (niemal) bezpośrednio do swoich krajowych środków. Te państwa członkowskie, które nie dokonały transpozycji wymogu podstawowych informacji wynikającego z art. 8 i 9 do przepisów prawa krajowego ani do wewnętrznych wiążących przepisów nie spełniają najważniejszego zobowiązania wynikającego z decyzji ramowej i zachęca się je do dokonania przeglądu i dostosowania swoich krajowych środków wdrożenia do przepisów decyzji ramowej.

2.2.4. Procedura bezpośrednich konsultacji i wypracowanie porozumienia

(Artykuł 10 – Obowiązek podjęcia bezpośrednich konsultacji; artykuł 11 – Tryb wypracowywania porozumienia; artykuł 12 – Współpraca z Eurojustem)

2.2.4.1. Procedura bezpośrednich konsultacji

Większość państw członkowskich zastosowała sformułowania podobne do sformułowań użytych w art. 10 ust. 1 omawianej decyzji ramowej w celu dokonania transpozycji tego obowiązku do prawa krajowego/środków krajowych (AT, BE, CZ, FI, HR, HU, NL, PL, RO, SI, SK). Niektóre państwa członkowskie uwzględniły jednak dodatkowe wytyczne w ramach trybu bezpośrednich konsultacji i wypracowania porozumienia. Na przykład środek NL sugeruje, że IRC mogą zapewnić pomoc w kontakcie między państwami członkowskimi. Zgodnie z transpozycją BE do zastosowania tego artykułu należy rozważyć „wszystkie istotne czynniki, łącznie ze stanem faktycznym i kwestiami prawnymi”.

Ponadto zgodnie ze środkiem BE prokurator, w przypadku prowadzenia „zwierciadlanego” lub połączonego dochodzenia, winien działać w porozumieniu z odpowiednim organem w innym państwie członkowskim w sprawie procedur dochodzenia i, o ile to możliwe, ustalić wspólne terminy, by uniknąć konfliktu jurysdykcji oraz zapewnić większą skuteczność w dochodzeniu, procesie i wykonaniu wyroku.

Transpozycja ta, choć nie jest dosłownym tłumaczeniem tekstu art. 10 przedmiotowej decyzji ramowej, odzwierciedla jej ducha. BE posunęła się dalej niż wymaga tego decyzja ramowa, zobowiązując państwa członkowskie do bezpośrednich konsultacji w przypadku, gdy osoba, która jest poszukiwana na podstawie europejskiego nakazu aresztowania, jest ścigana w BE za to samo przestępstwo, co przestępstwo, w odniesieniu do którego wydano europejski nakaz aresztowania[14].

Prawo PL stanowi, że „jeżeli wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości”, sąd lub prokurator krajowy zasięga opinii właściwego sądu lub innego organu państwa członkowskiego UE, w którym wszczęto postępowanie karne w odniesieniu do tego samego czynu tej samej osoby, i wnioskuje o przejęcie lub przekazanie postępowania karnego.

Zgodnie z prawem CY osoby prowadzące dochodzenie, tam gdzie to konieczne, powinny bez wahania wnioskować o pomoc ze strony Dyrekcji ds. Unijnej i Międzynarodowej Współpracy Policyjnej, która, w razie potrzeby, może zwrócić się do Departamentu Prawnego o pomoc i/lub wytyczne.

W ramach wstępnego wniosku należy stwierdzić, że wydaje się, iż art. 10 ust. 2 przedmiotowej decyzji ramowej – który określa zobowiązanie, by państwa członkowskie informowały się wzajemnie o wszelkich ważnych środkach proceduralnych zastosowanych w postępowaniu – został bezpośrednio transponowany do prawa krajowego lub środków krajowych przez AT, BE, CZ, HR, HU, FI, NL, PL, RO, SI i SK)[15].

Poniższe państwa członkowskie ujęły w ramach obowiązku udzielenia odpowiedzi na wnioski innych właściwych organów odniesienie do zastosowania wyjątku związanego z bezpieczeństwem narodowym[16]: AT, BE, CZ, FI, HR, HU, NL, PL, RO, SI i SK.

Niektóre państwa członkowskie podkreśliły, że ich prokurator krajowy nie jest zobowiązany do wycofania ani wszczęcia postępowania w ramach tych konsultacji. Jeżeli nie można osiągnąć porozumienia w sprawie skoncentrowania postępowania w państwie członkowskim, nawet po przeprowadzeniu mediacji przez Eurojust, prokurator może prowadzić postępowanie karne w zakresie każdego przestępstwa objętego jego właściwością (BE, NL). SI dodała, że bezpośrednie konsultacje pozostają bez uszczerbku dla rozpoczęcia lub prowadzenia karnego postępowania przygotowawczego.

2.2.4.2. Wynik bezpośrednich konsultacji i wypracowanie porozumienia zgodnie z art. 10 i art. 11

Państwa członkowskie wskazały na następujące scenariusze jako potencjalne wyniki bezpośrednich konsultacji prowadzonych w celu określenia optymalnego miejsca postępowania i/lub procesu.

· Koncentracja/przeniesienie dochodzenia lub postępowania w celu zapewnienia prowadzenia postępowania przeciwko oskarżonemu w jednym państwie członkowskim (AT, BE, HR, HU, FI, RO, SI i NL). W PL przejęcia lub przekazania postępowania karnego dokonuje się wyłącznie „jeżeli wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości”.

· Prowadzenie postępowania karnego w inny stosowny sposób (FI).

· Wstrzymanie dochodzenia (NL, HR). HR stwierdziła, że „jeżeli postępowanie karne w innym państwie członkowskim zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem (res judicata), Prokuratura Krajowa kończy postępowanie karne lub wycofuje oskarżenie i informuje o tym fakcie sąd”.

· Prowadzenie równoległych dochodzeń w obu państwach członkowskich w ścisłej współpracy i kontakcie między nimi (BE, NL).

· Utworzenie wspólnego zespołu śledczego (BE, NL).

SI opisała szczegółowo okoliczności, jakie należy uwzględnić podczas bezpośrednich konsultacji w celu wypracowania porozumienia: „należy sprawdzić wszystkie fakty i dowody dotyczące danej sprawy, jak również wszystkie okoliczności mające znaczenie dla wypracowania porozumienia”. Przy tym jest szczególnie ważne, by „uwzględnić interesy postępowania karnego, efektywność kosztową postępowania, dostępność materiałów dowodowych, ochronę życia rodzinnego, a także koszty przygotowawczego postępowania karnego lub postępowania karnego poniesione do tej pory lub takie, które mają być poniesione, ale nie długość wymaganej kary”.[17]

3. Wnioski

· Przedmiotowa decyzja ramowa jest pierwszym znaczącym krokiem w kierunku zapobiegania naruszaniu zasady ne bis in idem podczas postępowania karnego i unikania ryzyka nieodpowiedniego wykonywania jurysdykcji przez państwa członkowskie. Stopień wdrożenia omawianej decyzji ramowej jest bardzo zróżnicowany. Uznając wysiłki 15 państw członkowskich, które do tej pory dokonały wdrożenia, należy stwierdzić, że poziom wdrożenia tego ważnego aktu prawnego jest daleki od zadowalającego, gdyż 13 innych państw członkowskich go nie transponowało.

· Częściowa i niepełna transpozycja omawianej decyzji ramowej utrudnia skuteczne funkcjonowanie europejskiej przestrzeni sprawiedliwości. Ponadto może podważyć uzasadnione oczekiwania obywateli UE w niektórych sprawach. Krajowe przepisy wykonawcze otrzymane z 12 państw członkowskich wydają się ogólnie zadowalające, szczególnie w odniesieniu do najważniejszych zagadnień, takich jak mechanizm wymiany informacji i procedura konsultacji (AT, BE, CY, CZ, FI, HR, HU, NL, PL, RO, SI, SK).

· Zachęca się państwa członkowskie do zapewnienia dokładnych danych statystycznych dotyczących przekazania spraw, co pozwoliłyby na ocenę skuteczności stosowania omawianej decyzji ramowej w praktyce.

· Na koniec, nieterminowe wdrożenie jest godne ubolewania, gdyż omawiana decyzja ramowa może potencjalnie doprowadzić do zwiększenia wydajności administracji sądownictwa karnego w sprawach transgranicznych dzięki oszczędności czasu oraz zasobów ludzkich i finansowych właściwych organów w postępowaniu karnym.

· Niezmiernie ważne jest dla wszystkich państw członkowskich uwzględnienie niniejszego sprawozdania i przedstawienie Komisji wszelkich dalszych istotnych informacji w celu wykonania swoich zobowiązań wynikających z Traktatu. Ponadto Komisja zachęca państwa członkowskie, które zasygnalizowały, że przygotowują odpowiednie przepisy, do uchwalenia tych środków krajowych i zgłoszenia ich w najbliższym możliwym terminie. Komisja wzywa wszystkie państwa członkowskie, które tego jeszcze nie uczyniły, do podjęcia szybkich działań w celu wdrożenia przedmiotowej decyzji ramowej w najszerszym zakresie. Ponadto zwraca się do państw, które dokonały nieprawidłowej transpozycji, o zrewidowanie i dostosowanie krajowego prawodawstwa wykonawczego do przepisów przedmiotowej decyzji ramowej.

[1]               Artykuł 50 Karty (Ne bis in idem): „Zakaz ponownego sądzenia lub karania w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary Nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary, w odniesieniu do którego zgodnie z ustawą został już uprzednio uniewinniony lub za który został już uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem na terytorium Unii.”

[2]               Omawiana decyzja ramowa była inicjatywą Republiki Czeskiej, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii, Republiki Słowackiej i Królestwa Szwecji.

[3]               Konwencja Rady Europy o przekazywaniu ścigania z 1972 r. weszła w życie tylko w 13 państwach członkowskich UE.

[4]               Zob. na przykład sprawy Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej C-187/01 i C-385/01 Gözütok i Brügge, C-436/04 Van Esbroeck, C-367/05 Kraaijenbrink, C-150/05 Van Straaten, C-297/07 Klaus Bourquain, C-261/09 Gaetano Mantello.

[5]               Decyzja Rady 2002/187/WSiSW z dnia 28 lutego 2002 r. ustanawiająca Eurojust zmieniona decyzją Rady 2009/426/WSiSW z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wzmocnienia Eurojustu. Roczne sprawozdanie Eurojustu z 2012 r. stanowi, że Eurojust wykorzystuje w ograniczonym zakresie swoje uprawnienia do wydawania zaleceń, by zapobiegać pozytywnym i negatywnym konfliktom jurysdykcji i rozwiązywać je. Z przekazanych zgłoszeń wynika, że większość państw członkowskich wdrożyło art. 12 (współpraca z Eurojustem) w sposób elastyczny, przyjmując zasadniczo zasadę, że „jeśli władze nie wypracują porozumienia w sprawie skutecznego rozwiązania, sprawę można skierować do Eurojustu”. Tylko 1 państwo członkowskie zapewniło jednoznacznie rolę „Wytycznych Eurojustu z 2003 r. w sprawie decydowania, która jurysdykcja winna prowadzić postępowanie” w swoim środku wykonawczym.

[6]               W przypadku gdy środek transpozycji nie uwzględnia szczegółowych przepisów w zakresie niektórych elementów decyzji ramowej, w sprawozdaniu tym stwierdza się, że dane państwo członkowskie nie dokonało transpozycji tych elementów.

[7]               W CY wyznaczono policję, a dokładniej Dyrekcję ds. Unijnej i Międzynarodowej Współpracy Policyjnej (EU&IPCD).

[8]               LV oprócz policji wyznaczyła Prokuraturę Generalną i Ministerstwo Sprawiedliwości.

[9]               Do celów określonych w art. 4 HU wyznaczyły jedynie Prokuraturę Najwyższą.

[10]             Do celów określonych w art. 4 PT wyznaczyła jedynie Prokuraturę Generalną.

[11]             Niektóre państwa członkowskie użyły nieco innej terminologii, jak np. gdy jest to uzasadnione lub gdy zostanie ustalone, że toczy się postępowanie równolegle”.

[12]             Według środka wdrażającego NL: „zawsze istnieć będą uzasadnione powody, jeżeli osoba podejrzana stwierdzi, że jest podmiotem równoległego postępowania karnego w innym państwie członkowskim; z wniosku o udzielnie pomocy prawnej przez właściwy organ innego państwa członkowskiego wynika, że takie postępowanie może się toczyć; policja lub organy sądowe dostarczą informacji, na podstawie których można przyjąć, że może toczyć się równoległe postępowanie karne; lub jeśli z niderlandzkiego śledztwa wynika, że postępowanie równoległe może być w toku”.

[13]             Wnioski składane przez właściwe organy w innych państwach członkowskich będą przesyłane bezpośrednio do prokuratora lub przekazywane przez IRC. Jeżeli prokurator otrzyma wniosek bezpośrednio, powinien poinformować IRC.

[14]             http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32002F0584:en:HTML.

[15]             Na przykład prawo PL przewiduje, że dostarczenie informacji odbywa się z uwzględnieniem procedury dotyczącej środków zapobiegawczych oraz innych informacji na wniosek właściwego organu. Środek NL dodaje, że prokuratorowi zaleca się również osiągnięcie porozumienia z właściwym organem na temat sposobu, w jaki wymienione informacje będą utrwalane i wykorzystywane w postępowaniu karnym. Prawo HU stanowi, że po rozpoczęciu konsultacji prokuratura zawiesza dochodzenie lub sąd zawiesza postępowanie, w zależności od przypadku. Prokurator generalny informuje właściwy organ drugiego państwa członkowskiego o zawieszeniu postępowania karnego.

[16]             Jeżeli konkretne żądane informacje mogłyby naruszyć zasadnicze interesy związane z bezpieczeństwem narodowym lub zagrozić bezpieczeństwu osób fizycznych, właściwy organ nie musi dostarczać tych informacji w danej sprawie.

[17]             W przypadku HU, w trakcie konsultacji, strony uwzględniają wszystkie istotne aspekty, by zdecydować, które państwo członkowskie ma kontynuować postępowanie karne. Takie istotne aspekty mogą w szczególności uwzględniać etap osiągnięty w postępowaniu karnym, w którym państwie członkowskim dostępny jest większy materiał dowodowy, czy toczące się postępowania karne w poszczególnych państwach członkowskich są powiązane z innymi postępowaniami karnymi w tym samym państwie, miejsce, w którym oskarżony jest zatrzymany w areszcie lub obywatelstwo oskarżonego.

Przegląd krajowych środków transpozycji

|| Zgłoszenie otrzymane || Data transpozycji/ wejścia w życie || Rodzaj wdrożenia || Właściwe organy || Języki (art. 14)

AT || TAK || 1.8.2013 || Ustawa federalna o współpracy sądowej w sprawach karnych z państwami członkowskimi Unii Europejskiej opublikowana w Federalnym Dzienniku Ustaw (Bundesgesetzblatt) I nr 175/2013 || Prokuratury. || Niemiecki może być stosowany w procedurach opisanych w rozdz. 2. Inne języki mogą być również stosowane na zasadzie wzajemności.

BE || TAK || 27.3.2013 || Wspólny okólnik Ministra Sprawiedliwości i Rady Prokuratorów Generalnych || Właściwy prokurator. || Każdy język rozumiany i używany przez organy.

CY || TAK || 10.8.2012 || Akt administracyjny nr 303/2012 Okólnik cypryjskiego szefa policji opublikowany w dniu 21.11.2012 r. || Policja cypryjska. || Grecki i angielski.

CZ || TAK || 1.1.2014 || Ustawa nr 104/2013 w sprawie międzynarodowej współpracy sądowej w sprawach karnych || Sądy, prokurator w zależności od etapu postępowania. Rolę odgrywa także Ministerstwo Sprawiedliwości/Prokuratura Najwyższa w zależności od etapu postępowania  (art. 4 ust. 3). || Czeski; słowacki w odniesieniu do SK i niemiecki w odniesieniu do AT.

DE || TAK || nie dotyczy || Ustawa o międzynarodowej pomocy prawnej w sprawach karnych; kodeks postępowania karnego || Prokuratury. || Nie określono.

FI || TAK || 19.6.2012 || Ustawa o zapobieganiu konfliktom jurysdykcji i ich rozwiązywaniu oraz o przenoszeniu wstępnego dochodzenia i postępowania między Finlandią a pozostałymi państwami członkowskimi (295/2012) || Właściwy prokurator lub funkcjonariusz prowadzący dochodzenie – (art. 4 ust. 3): Biuro Prokuratora Generalnego i Krajowe Biuro Śledcze. || Fiński, szwedzki lub angielski; wnioski o kontakt w innym języku, jeżeli nie ma przeszkody dla jego używania.

HR || TAK || 1.7.2013 || Ustawa o zmianie ustawy o Prokuraturze Krajowej (NN Nr 72/13). || Prokuratura Krajowa. || Nie określono.

HU || TAK || nie dotyczy || Ustawa nr CLXXX z 2012 n. || Prokuratura Najwyższa (również działająca jako organ centralny zgodnie z art. 4 ust. 3. || Węgierski, angielski, niemiecki, francuski.

LV || TAK || 1.7.2012 || Ustawa z dnia 24 maja 2012 r. Zmiany do ustawy o procedurze karnej || Prokuratura Generalna; policja krajowa; Ministerstwo Sprawiedliwości w zależności od etapu postępowania. || Nie określono.

NL || TAK || 15.6.2012 || Okólnik Rady Prokuratorów Generalnych || Wszyscy prokuratorzy. || Niderlandzki, angielski i niemiecki dla wniosków na piśmie – kontakt ustny: każdy język zrozumiały dla obu stron.

PL || TAK || 17.10.2012 || Ustawa zmieniająca kodeks postępowania karnego || Sądy, prokuratorzy. || Polski.

PT || TAK || 30.8.2001 || Art. 145 ustawy 144/1999 zmienionej ustawą 104/2001 || Prokuratura Generalna || Portugalski; inne języki mogą być również stosowane na zasadzie wzajemności.

RO || TAK || 25. 12.2013 || Ustawa nr 300/2013 zmieniająca i uzupełniająca ustawę nr 302/2004 o międzynarodowej współpracy sądowej w sprawach karnych || Prokuratorzy prowadzący sprawę; sąd na etapie procesowym. (art. 4 ust. 3): Prokuratura przy Wysokim Sądzie Kasacyjnym i Sprawiedliwości. || Rumuński; wnioski o kontakt w innym języku, jeżeli nie ma przeszkody dla jego używania.

SI || TAK || 20.9.2013 || Ustawa o współpracy międzynarodowej w sprawach karnych pomiędzy państwami członkowskimi UE opublikowana w Dzienniku Urzędowym Republiki Słowenii, nr 48/20133 z dnia 4 czerwca 2013 r. || Przed podjęciem decyzji w sprawie dochodzenia: prokuratorzy; Podczas dochodzenia: sędziowie prowadzący dochodzenie; Na etapie sądowym: sędziowie prowadzący proces. || Nawiązanie kontaktu w języku słoweńskim lub angielskim; właściwe organy mogą uzgodnić dowolny inny język w trakcie bezpośrednich konsultacji.

SK || TAK || 1.8.2013 || Ustawa nr 204/2013 zmieniająca ustawę nr 300/2005 Kodeks karny, ze zmianami, oraz zmieniająca niektóre ustawy Ustawa nr 301/2005 Kodeks postępowania karnego, ze zmianami Ustawa nr 575/2001 o organizacji działania rządu i organizacji centralnej administracji państwowej, ze zmianami || Sądy, prokurator. || W ramach procedur przewidzia-nych w rozdziale 2 przedmiotowej decyzji ramowej wymagany jest język słowacki.