This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52014DC0188
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL in accordance with Article 25 of Regulation (EC) No 1394/2007 of the European Parliament and of the Council on advanced therapy medicinal products and amending Directive 2001/83/EC and Regulation (EC) No 726/2004
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY zgodnie z art. 25 rozporządzenia (WE) nr 1394/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie produktów leczniczych terapii zaawansowanej i zmieniającego dyrektywę 2001/83/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 726/2004
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY zgodnie z art. 25 rozporządzenia (WE) nr 1394/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie produktów leczniczych terapii zaawansowanej i zmieniającego dyrektywę 2001/83/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 726/2004
/* COM/2014/0188 final */
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY zgodnie z art. 25 rozporządzenia (WE) nr 1394/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie produktów leczniczych terapii zaawansowanej i zmieniającego dyrektywę 2001/83/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 726/2004 /* COM/2014/0188 final */
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO I RADY zgodnie z art. 25 rozporządzenia (WE) nr
1394/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie produktów leczniczych
terapii zaawansowanej i zmieniającego dyrektywę 2001/83/WE oraz
rozporządzenie (WE) nr 726/2004 (Tekst mający znaczenie dla EOG) 1. Wprowadzenie Postęp naukowy doprowadził do powstania
nowego rodzaju produktów leczniczych produkowanych w oparciu o terapię
genową, somatyczną terapię komórkową lub inżynierię
tkankową. W 2007 r. w celu zapewnienia wspólnych ram w zakresie
wprowadzania do obrotu tak zwanych produktów leczniczych terapii zaawansowanej
(zwanych dalej „ATMP”) przyjęto rozporządzenie (WE) nr 1394/2007
Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie produktów leczniczych terapii zaawansowanej
(zwane dalej „rozporządzeniem ATMP”)[1]. Celem rozporządzenia ATMP było zapewnienie
wysokiego stopnia ochrony zdrowia ludzkiego oraz swobodnego przepływu ATMP
w UE. Podstawą przedmiotowego rozporządzenia jest wymóg uzyskania
pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przed wprowadzeniem do obrotu ATMP. Pozwolenie
na dopuszczenie do obrotu można z kolei uzyskać wyłącznie
wtedy, gdy w drodze naukowej oceny jakości, skuteczności i profilu
bezpieczeństwa zostanie wykazane, że korzyści
przewyższają ryzyko. Wniosek o dopuszczenie do obrotu należy
przedłożyć Europejskiej Agencji Leków (zwanej dalej „Agencją”),
a ostateczną decyzję podejmuje Komisja. Procedura ta pozwala zapewnić,
aby ocenę przedmiotowych produktów przeprowadzał specjalistyczny
organ (Komitet ds. Terapii Zaawansowanych) oraz aby pozwolenie na dopuszczenie
do obrotu było ważne we wszystkich państwach członkowskich
UE. Na mocy rozporządzenia ATMP Agencja uzyskała
uprawnienie do udzielania zaleceń naukowych (zwanych dalej
„klasyfikacjami”) wskazujących, czy dany produkt powinien być
uznawany za ATMP. Ponadto w przedmiotowym rozporządzeniu przewidziano nowe
narzędzie zwane procedurą certyfikacji, stworzone jako zachęta
dla małych i średnich przedsiębiorstw (zwanych dalej
„MŚP”), które brały udział w pierwszych etapach opracowywania ATMP,
ale nie posiadały zasobów niezbędnych do prowadzenia badań
klinicznych. Oczekiwano w szczególności, że certyfikacja
potwierdzająca zgodność jakości i aspektów przedklinicznych
dotyczących opracowywania ATMP z mającymi zastosowanie wymogami
regulacyjnymi pomoże MŚP pozyskiwać środki finansowe oraz
ułatwi przenoszenie działalności badawczej na podmioty
posiadające zdolność do wprowadzania produktów leczniczych do
obrotu. Rozporządzenie ATMP obowiązuje od dnia 30
grudnia 2008 r. W odniesieniu do tych ATMP, które w czasie przyjęcia
przedmiotowego rozporządzenia były już na rynku UE, przewidziano
jednak okres przejściowy. W szczególności zgodność
produktów leczniczych terapii genowej i produktów leczniczych somatycznej
terapii komórkowej z przedmiotowym rozporządzeniem należało
zapewnić do dnia 30 grudnia 2011 r., natomiast zgodność produktów
inżynierii tkankowej z nowymi wymogami należało zapewnić do
dnia 30 grudnia 2012 r. W niniejszym sprawozdaniu, sporządzonym
zgodnie z art. 25 rozporządzenia ATMP, Komisja podsumowuje sytuację ATMP
w UE oraz przedstawia analizę wpływu, jaki przedmiotowe
rozporządzenie wywiera na terapie zaawansowane. W niniejszym sprawozdaniu
uwzględniono wyniki przeprowadzonych przez służby Komisji konsultacji
społecznych dotyczących stosowania rozporządzenia ATMP (zwanych
dalej „konsultacjami społecznymi”)[2].
2. Działalność badawczo-naukowa
w zakresie zaawansowanych terapii w UE: Sytuacja obecna W UE prowadzone są ważne prace badawcze
w dziedzinie terapii zaawansowanych. W szczególności w okresie 2004–2010 w
bazie danych UE dotyczącej badań klinicznych (EudraCT)[3] zgłoszono prawie 250
różnych ATMP. Większą część prac badawczych
w zakresie zaawansowanych terapii prowadzą małe przedsiębiorstwa
i podmioty nastawione na działalność niekomercyjną. W
związku z tym prawie 70 % sponsorów badań klinicznych w zakresie ATMP
zgłoszonych w EudraCT to organizacje niekomercyjne lub MŚP; duże
przedsiębiorstwa farmaceutyczne sponsorują przy tym mniej niż 2
% wszystkich badań klinicznych. Podobnie większość wniosków
o doradztwo naukowe kierowanych do Komitetu ds. Terapii Zaawansowanych również
składają MŚP (zob. sekcja 3.5). Zasadniczo proces przekładania wyników działalności
badawczej na wytwarzanie produktów leczniczych dostępnych dla pacjentów stanowi
duże wyzwanie. Jedynie niewielka część cząsteczek
badanych pod kątem uzyskania potencjalnych produktów leczniczych
ostatecznie otrzymuje pozwolenie na dopuszczenie do obrotu. Większość
badanych cząsteczek nie przechodzi nawet do etapu testów na ludziach z
wielu różnych powodów (np. z powodu braku potwierdzenia zakładanej
aktywności danej cząsteczki lub mechanizmu działania bądź
z powodu wykazania w badaniu przedklinicznym, iż nie można zaakceptować
profilu bezpieczeństwa). Ponadto szacuje się, że średnio
mniej niż jedna czwarta cząsteczek testowanych w ramach badań klinicznych
uzyskuje pozwolenie na dopuszczenie do obrotu. Zwykle proces, który rozpoczyna
się w momencie zidentyfikowania substancji aktywnej, a kończy w momencie
uzyskania pozwolenia na dopuszczenie danego produktu leczniczego do obrotu,
może trwać ponad dziesięć lat. Ze względu na szczególny charakter terapii zaawansowanych
podmioty zajmujące się opracowywaniem ATMP stają w obliczu
dodatkowych trudności. Przykładowo zmienność
materiałów źródłowych utrudnia wykazywanie homogenności
danego produktu. Podobnie niewielkie rozmiary typowo dostępnych serii oraz
ich krótkie okresy trwałości (od kilku godzin do kilku dni) mogą
uniemożliwiać prowadzenie badań na szeroką skalę. Ponadto
przeprowadzanie randomizowanych badań klinicznych z grupą
kontrolną może nie zawsze być wykonalne, przykładowo
jeżeli podanie danego produktu wymaga wykonania zabiegu chirurgicznego
(tj. w przypadku większości produktów inżynierii tkankowej) lub
jeżeli alternatywne możliwości dawkowania nie są
dostępne. Ponadto kolejną przeszkodę w
opracowywaniu ATMP stanowi fakt, iż naukowcom zazwyczaj brakuje
odpowiedniego finansowania i wiedzy fachowej w zakresie przepisów, aby mogli z
powodzeniem posługiwać się procedurami związanymi z
udzielaniem pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Niepewność
związania ze zwrotem z inwestycji jest z kolei istotnym czynnikiem
zniechęcającym inwestorów. 3. Przegląd stosowania
rozporządzenia w sprawie produktów leczniczych terapii zaawansowanej obejmujący
okres od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 30 czerwca 2013 r. Wdrożenie rozporządzenia ATMP było
ważnym krokiem w kierunku zapewnienia pacjentom ochrony przed niepewnymi
pod względem naukowym formami leczenia. Dodatkowo dzięki rozporządzeniu
ATMP stworzono wspólne ramy dotyczące oceny terapii zaawansowanych w UE. Prace związane z opracowywaniem terapii
zaawansowanych są wciąż na etapie początkowym i jedynie w
odniesieniu do czterech ATMP przyznano pozwolenie na dopuszczenie do obrotu. Znacznie
bardziej zintensyfikowana działalność Komitetu ds. Terapii
Zaawansowanych w dziedzinie doradztwa naukowego i klasyfikacji oraz wysoka
liczba badań klinicznych dotyczących ATMP jest jednak sygnałem,
że sektor badawczy działa dynamicznie. 3.1. Specjalistyczny organ i dostosowane
ramy regulacyjne Ustanowienie Komitetu ds. Terapii Zaawansowanych,
zgodnie z art. 20 przedmiotowego rozporządzenia, było
najważniejszym celem w ramach wdrażania rozporządzenia ATMP. Komitet
ten zrzesza cieszących się największym uznaniem ekspertów w UE, którzy
przeprowadzają oceny jakości, bezpieczeństwa i skuteczności
ATMP. Pierwsze posiedzenie komitetu odbyło się w styczniu 2009 r. Ponadto
w listopadzie 2010 r. utworzono grupę ds. współpracy między
Komitetem ds. Terapii Zaawansowanych a jednostkami notyfikowanymi dla wyrobów
medycznych pełniącą funkcję grupy doradczej Komitetu ds.
Terapii Zaawansowanych w kwestiach produktów leczniczych skojarzonej terapii
zaawansowanej[4]. Na mocy rozporządzenia ATMP nadano Komisji
uprawnienia do przyjmowania szczegółowych wymogów dotyczących treści
wniosków o dopuszczenie do obrotu, dobrych praktyk wytwarzania, dobrej praktyki
klinicznej oraz identyfikowalności ATMP. W wyniku zmiany części
IV załącznika do dyrektywy 2001/83/WE przyjętej w dniu 14
września 2009 r. dostosowano niektóre wymogi dotyczące treści
wniosków o dopuszczenie do obrotu ATMP[5].
Ponadto od dnia 31 stycznia 2013 r. zastosowanie ma zmieniona wytyczna
dotycząca dobrych praktyk wytwarzania, zawierająca szczególne dostosowania
w odniesieniu do ATMP[6].
W dalszym ciągu oczekuje się jednak na przyjęcie
szczegółowych wymogów dotyczących dobrej praktyki klinicznej i
identyfikowalności, ponieważ uznano, że konieczne jest nabycie dodatkowego
doświadczenia w celu lepszego zrozumienia wymaganych rodzajów
dostosowań[7].
W rozporządzeniu Komisji (WE) nr 668/2009 z
dnia 24 lipca 2009 r. przyjęto szczegółowe przepisy regulujące
procedurę certyfikacji[8]. 3.2. Pozwolenia na dopuszczenie do
obrotu Wnioski o dopuszczenie do obrotu ATMP
przedkładano Agencji do dnia 30 czerwca 2013 r. Pięć wniosków
dotyczyło produktów, które już wcześniej były dostępne
na rynku UE. Spośród dziesięciu wniosków o
dopuszczenie do obrotu cztery pomyślnie przeszły całą
procedurę, a produktom będącym ich przedmiotem Komisja przyznała
pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: - ChondroCelect,
produkt inżynierii tkankowej wskazany do stosowania w celu odbudowy pojedynczych
objawowych uszkodzeń chrząstki kłykcia kości udowej w
stawie kolanowym u osób dorosłych[9];
- Glybera,
produkt leczniczy terapii genowej wskazany do stosowania u dorosłych
pacjentów z rozpoznaniem niedoboru lipazy lipoproteinowej (LPLD)
cierpiących z powodu ciężkich lub wielokrotnych ataków zapalenia
trzustki, pomimo stosowania diety z ograniczeniem tłuszczów[10]; - MACI,
produkt leczniczy skojarzonej terapii zaawansowanej wskazany do stosowania w
celu odbudowy objawowych uszkodzeń chrząstki pełnej
grubości w stawie kolanowym (stopnia III lub IV zmodyfikowanej skali
Outbridge’a) o powierzchni 3–20 cm2 u dorosłych pacjentów z
dojrzałym układem szkieletowym[11]; - Provenge,
produkt leczniczy somatycznej terapii komórkowej wskazany do stosowania w
leczeniu bezobjawowego lub skąpoobjawowego raka gruczołu krokowego z
przerzutami (z wyjątkiem przerzutów trzewnych) opornego na kastrację u
dorosłych mężczyzn, u których nie ma wskazań klinicznych do
chemioterapii[12]. Cztery wnioski o dopuszczenie do obrotu
zostały natomiast odrzucone. Jeden z tych wniosków dotyczył produktu,
który wprowadzono do obrotu przed wejściem w życie rozporządzenia
ATMP. W dniu 30 czerwca 2013 r. dwa wnioski o
dopuszczenie do obrotu nadal były przedmiotem oceny Komitetu ds. Terapii
Zaawansowanych. 3.3. Klasyfikacje Do dnia 30 czerwca 2013 r. Komitet ds. Terapii
Zaawansowanych otrzymał 87 wniosków i wydał 81 zaleceń w sprawie
klasyfikacji[13].
Prawie połowa wszystkich otrzymanych wniosków w sprawie klasyfikacji pochodziła
od MŚP, a dodatkowe 15 % wniosków pochodziło z sektora
niekomercyjnego. Wnioski w sprawie klasyfikacji otrzymane od dużych
przedsiębiorstw farmaceutycznych stanowiły około 5 % wszystkich
złożonych wniosków. 3.4. Certyfikacje Do dnia 30 czerwca 2013 r. Agencji
przedłożono jedynie trzy wnioski o certyfikację. Dwa z tych
wniosków odnosiły się wyłącznie do danych dotyczących jakości,
natomiast trzeci wniosek odnosił się do danych dotyczących jakości
i danych nieklinicznych. Komitet ds. Terapii Zaawansowanych dokonał
certyfikacji we wszystkich trzech przypadkach. 3.5. Doradztwo naukowe Do dnia 30 czerwca 2013 r. Agencja udzieliła porad
naukowych w zakresie ATMP w 93 przypadkach; porady te dotyczyły 65
różnych produktów. Ponad 60 % wniosków o doradztwo naukowe
przedłożyły MŚP, a dodatkowe 6 % wniosków pochodziło
ze środowiska naukowego. Wnioski przedstawione przez duże
przedsiębiorstwa farmaceutyczne stanowiły mniej niż 10 %
wszystkich wniosków. Ponadto należy zauważyć, że
siedmiu spośród dziesięciu wnioskodawców składających
wnioski o dopuszczenie do obrotu przedłożyło wcześniej wnioski
o doradztwo naukowe. 4. Analiza
Wkład rozporządzenia ATMP na rzecz
zdrowia publicznego można mierzyć w kontekście dwóch następujących
parametrów: 1) zakresu, w jakim nowe ATMP stały się dostępne w
UE; oraz 2) zakresu, w jakim dopuszczone do obrotu ATMP są skuteczne i
bezpieczne. Mimo iż nic nie wskazuje na to, że wymogi
zawarte w rozporządzeniu ATMP nie są wystarczająco solidne, aby
zapewnić jakość, skuteczność i bezpieczeństwa produktów
dopuszczonych do obrotu, należy rozważyć, czy wysoki poziom
ochrony zdrowia publicznego, którego osiągnięcie było celem
przedmiotowego rozporządzenia, nie jest zagrożony na skutek wprowadzania
do obrotu produktów wykazujących cechy charakterystyczne tych ATMP, które
są wprowadzane do obrotu poza zakresem stosowania rozporządzenia ATMP
(np. na mocy ram regulacyjnych mających zastosowanie między innymi do
tkanek i komórek, wyrobów medycznych itd.). Ponadto należy rozważyć, czy
istnieje możliwość udostępnienia pacjentom większej
ilości ATMP. 4.1. Wpływ rozporządzenia
ATMP na dostępność istniejących produktów leczniczych
terapii zaawansowanej 4.1.1 Terapie zaawansowane dostępne w UE przed wejściem
w życie rozporządzenia ATMP Uzyskanie precyzyjnych danych liczbowych
dotyczących liczby produktów leczniczych terapii zaawansowanej, które
były dostępne na rynku UE przed wejściem w życie
rozporządzenia ATMP, było trudnym zadaniem. Można to
częściowo wytłumaczyć naturalnymi trudnościami związanymi
ze stosowaniem definicji „ATMP” (zob. sekcja 4.3). Państwa członkowskie zgłosiły 31
ATMP, które były legalnie dostępne na rynku UE przed wejściem w
życie rozporządzenia ATMP[14]. Liczbę
tę należy traktować w sposób ostrożny, ponieważ z
jednej strony ten sam produkt mógł zostać zgłoszony przez
więcej niż jedno państwo członkowskie, a z drugiej strony
nie wszystkie państwa członkowskie miały
możliwość zgłaszania produktów. Nawet wśród
zgłaszających państw członkowskich nie wyklucza się
możliwości, że zgłoszone dane liczbowe są
niekompletne, ponieważ niektóre produkty mogły zostać
wprowadzone do obrotu jako tkanki/komórki lub wyroby medyczne, mimo iż potencjalnie
wchodziły one w zakres definicji ATMP. Warto zauważyć, że kilka
państw członkowskich wskazało, iż na ich terytorium przed
wejściem w życie rozporządzenia ATMP nie były dostępne
żadne ATMP, a przypadki niedostępności tych produktów
częściej odnotowywano w mniejszych państwach członkowskich. 4.1.2 Terapie zaawansowane po wejściu w życie
rozporządzenia ATMP Niska liczba otrzymanych przez Agencję
wniosków o dopuszczenie do obrotu (zob. sekcja 3.2) wskazuje, że wiele
podmiotów zajmujących się opracowywaniem ATMP, które były
dostępne na rynku przed wejściem w życie rozporządzenia ATMP,
nie wnioskowało o uzyskanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Według danych, które przedstawiły
państwa członkowskie, do kwietnia 2012 r. udzielono około 60
odstępstw od obowiązku uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu
przed wprowadzeniem do obrotu terapii zaawansowanych[15]. Odstępstw
tych udzielono zgodnie z art. 3 pkt 7 dyrektywy 2001/83 (tzw. „zwolnienie
dotyczące szpitali”) oraz zgodnie z pozostałymi przepisami dyrektywy,
a w szczególności z jej art. 5[16]. W związku z powyższym w praktyce trudno
jest ustalić, jaki wpływ miało wejście w życie
rozporządzenia ATMP na dostępność metod leczenia, które
były dostępne przed wejściem w życie tego
rozporządzenia. Z jednej strony znaczna liczba istniejących
ATMP jest nadal stosowana w ramach odstępstw udzielonych przez
państwa członkowskie mimo braku pozwolenia na dopuszczenie do obrotu
(na podstawie zwolnienia dotyczącego szpitali lub innego odstępstwa).
Z drugiej strony większość ATMP,
które zostały zgłoszone przez państwa członkowskie jako
wprowadzone do obrotu na terytoriach tych państw przed wejściem w
życie rozporządzenia ATMP, były produktami zawierającymi
chondrocyty (16 spośród 31). Ponieważ zgodnie z rozporządzeniem ATMP
pozwolenie na dopuszczenie do obrotu jest ważne we wszystkich
państwach członkowskich oraz biorąc pod uwagę, że dwa
pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przyznano produktom zawierającym
chondrocyty, stosowanie rozporządzenia ATMP mogło w
rzeczywistości doprowadzić do zwiększenia dostępności
ATMP na terytorium UE. 4.2. Zwolnienie dotyczące
szpitali Na mocy rozporządzenia ATMP państwom
członkowskim nadano uprawnienia do dopuszczania stosowania ATMP wykonanych
na zamówienie w sposób niesystematyczny przy braku pozwolenia na dopuszczenie
do obrotu pod warunkiem, że dany produkt wykorzystywany jest na potrzeby
leczenia konkretnych pacjentów w szpitalu oraz na odpowiedzialność
zawodową praktykującego lekarza[17]. W
odniesieniu do tak zwanego zwolnienia dotyczącego szpitali należy stosować
krajowe wymogi dotyczące jakości, identyfikowalności i nadzoru
nad bezpieczeństwem farmakoterapii, które są równoważne wymogom
mającym zastosowanie do produktów leczniczych dopuszczonych do obrotu. Zwolnienie dotyczące szpitali umożliwia
pacjentom otrzymywanie ATMP w warunkach kontrolowanych w przypadkach, gdy nie
są dostępne produkty lecznicze dopuszczone do obrotu. Ponadto zwolnienie
to ułatwia organizacjom niekomercyjnym (takim jak organizacje środowiska
naukowego i szpitale) prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej w
dziedzinie terapii zaawansowanych i może stanowić cenne
narzędzie służące do uzyskiwania informacji przed
ubieganiem się o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu. Doświadczenia zgromadzone od wejścia w
życie przedmiotowego rozporządzenia wskazują jednak na ryzyko,
że stosowanie zwolnienia dotyczącego szpitali na zbyt szeroką
skalę może zniechęcać podmioty do składania wniosków o
dopuszczenie do obrotu. W szczególności, w przypadku ATMP posiadających
pozwolenie na dopuszczenie do obrotu koszty ich opracowywania i utrzymywania
są wyższe niż w przypadku ATMP udostępnianych w ramach
zwolnienia dotyczącego szpitali, ponieważ pozwolenie na dopuszczenie
do obrotu wiąże się z bardziej rygorystycznymi wymogami w
zakresie danych i zobowiązaniami po dopuszczeniu do obrotu. Podmioty
zajmujące się opracowywaniem takich produktów, dążące
do uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu są zatem stawiane w
niekorzystnym położeniu z punktu widzenia konkurencji w stosunku do
podmiotów, które wprowadzają produkty do obrotu w ramach zwolnienia
dotyczącego szpitali. Gdyby zwolnienie dotyczące szpitali
stało się standardową procedurą stosowaną przy
wprowadzaniu terapii zaawansowanych do obrotu, fakt ten miałby szkodliwy
wpływ na zdrowie publiczne. Po pierwsze, badania kliniczne nadal
stanowią główne źródło wiarygodnych informacji na temat
skuteczności i profilu bezpieczeństwa danego produktu leczniczego, a
systematyczne podawanie pacjentom złożonych produktów leczniczych bez
prowadzenia odpowiednich badań klinicznych mogłoby zagrażać
zdrowiu pacjentów. Po drugie, wiarygodność zbioru danych
dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa leczenia zostałaby
poważnie osłabiona, ponieważ każde miejsce
generowałoby informacje na temat jedynie niewielkiej liczby pacjentów oraz
nie dochodziłoby do przekazywania informacji organom innego państwa
członkowskiego, w którym istnieje możliwość zastosowania
tego samego rodzaju produktu, także w ramach zwolnienia dotyczącego
szpitali. Ponadto wspomniane leczenie nie byłoby dostępne dla
wszystkich pacjentów w UE. Konieczne jest zatem znalezienie równowagi
między potrzebą zapewnienia pacjentom dostępu do ATMP
wyłącznie po odpowiednim wykazaniu ich jakości,
skuteczności i bezpieczeństwa a potrzebą ułatwienia wczesnego
dostępu do nowych metod leczenia w przypadku niezaspokojonych potrzeb
medycznych. Podczas konsultacji społecznych jako
źródło obaw zidentyfikowano również brak harmonizacji w zakresie
warunków korzystania ze wspomnianego zwolnienia wymaganych przez państwa
członkowskie. Stopień, w jakim korzysta się z tego
odstępstwa, różni się w państwach członkowskich, co
jest częściowo spowodowane różnymi podejściami do znaczenia
terminu „niesystematyczny sposób”. Przykładowo, podczas gdy koncepcja „niesystematycznego
sposobu” jest wąsko interpretowana w niektórych państwach
członkowskich, w których maksymalna liczba pacjentów jest z góry
określona, w innych państwach członkowskich nie istnieją
takie ograniczenia, a odstępstwo to stosuje się indywidualnie dla
każdego przypadku. Wyjaśnienie warunków, na jakich możliwe
jest skorzystanie ze zwolnienia dotyczącego szpitali oraz związanych
z nim wymogów, przyczyniłoby się do poprawy funkcjonowania
wewnętrznego rynku terapii zaawansowanych. W tym kontekście
należy odpowiednio uwzględnić kwestię przekazywania
informacji o wynikach, a w szczególności wynikach negatywnych, tak aby nie
narażać niepotrzebnie pacjentów na niebezpieczne/nieskuteczne metody
leczenia. Pozostałe kwestie, w odniesieniu do których
przedstawianie dodatkowych wyjaśnień przyniosłoby korzyści,
obejmują: - rolę odstępstw określonych w
dyrektywie 2001/83/WE, innych niż zwolnienie dotyczące szpitali (w
szczególności w art. 5 ust. 1 tej dyrektywy) w kontekście ATMP; oraz - rolę danych generowanych w wyniku
stosowania danego produktu na podstawie zwolnienia dotyczącego szpitali w
kontekście wniosku o dopuszczenie do obrotu. 4.3. Zakres stosowania
rozporządzenia i klasyfikacja ATMP 4.3.1. Zakres stosowania rozporządzenia ATMP Za ATMP uznaje się trzy następujące
rodzaje produktów leczniczych: produkty lecznicze terapii genowej, produkty
lecznicze somatycznej terapii komórkowej oraz produkty inżynierii
tkankowej. Ocena tego, czy dany produkt wchodzi w zakres którejkolwiek z tych kategorii,
może obejmować złożone opinie naukowe. Szczególne trudności
mogą wiązać się z uzyskaniem odpowiedzi na pytanie, czy za
znaczącą należy uznać manipulację, jakiej poddawany
jest materiał zawierający żywe organizmy. W niektórych
przypadkach (np. w przypadku materiału pochodzącego ze szpiku
kostnego) wyzwaniem może okazać się nawet uzyskanie odpowiedzi
na pytanie, czy komórki lub tkanki mają pełnić tę samą
funkcję zarówno u dawcy, jak i u biorcy. Doświadczenie w stosowaniu przez Komitet ds.
Terapii Zaawansowanych definicji różnych kategorii ATMP pokazuje, że
niektóre aspekty tej definicji mogłyby zostać dodatkowo
wyjaśnione, aby zapewnić lepsze dopasowanie definicji prawnych do
odpowiadającej im rzeczywistości naukowej. Ponadto, ponieważ terapie zaawansowane
stanowią obszar dynamicznego postępu naukowego, należy stale dokonywać
przeglądu definicji produktów leczniczych terapii genowej, produktów
leczniczych somatycznej terapii komórkowej oraz produktów inżynierii
tkankowej. Powstają nowe, innowacyjne produkty, nieuregulowane w przejrzysty
sposób w istniejących przepisach. Przykładowo w związku z
opracowywaniem wyrobów umożliwiających pobór komórek lub tkanek,
przetwarzanie ich w zamkniętym środowisku oraz ich ponowne
wprowadzanie do organizmu dawcy w ramach tej samej procedury powstaje pytanie,
w jaki sposób należy regulować takie metody leczenia (w
szczególności w przypadku stosowania niehomologicznego). 4.3.2. Klasyfikacja Coraz więcej innowacyjnych produktów
biologicznych wykazuje cechy, które potencjalnie mogłyby wchodzić w
zakres różnych systemów regulacyjnych (np. produkty lecznicze, wyroby
lecznicze, produkty kosmetyczne lub tkanki i komórki). Zapewnienie
przejrzystości danego systemu mającego zastosowanie do nowych
produktów jest konieczne, aby osiągnąć odpowiedni poziom ochrony
zdrowia publicznego. Ponadto podmioty zajmujące się opracowywaniem
produktów leczniczych muszą dogłębnie rozumieć ramy
regulacyjne, które będą miały zastosowanie do ich produktów, tak
aby proces opracowywania mógł zostać dostosowany do odpowiednich
wymogów. Odnotowano jednak przypadki, w których
właściwe organy państw członkowskich formułowały
rozbieżne wnioski w kwestii tego, czy dany produkt należy uznać
za ATMP, czy też nie. Podczas konsultacji społecznych
przeprowadzonych przez służby Komisji w ramach przygotowań do sporządzenia
niniejszego sprawozdania jako źródło obaw wskazano również
różnice, jakie istnieją w UE w odniesieniu do klasyfikacji ATMP. Prawdopodobieństwo, że ten sam produkt
może podlegać różnym wymogom w UE oznacza, że poziom
ochrony zdrowia publicznego różni się w zależności od
miejsca zamieszkania pacjenta. Możliwość wprowadzania do obrotu
tego samego produktu w ramach różnych systemów regulacyjnych jest nie
tylko niepożądana z punktu widzenia zdrowia publicznego, ale
również osłabia bodźce do opracowywania ATMP. Po pierwsze,
niepewność co do potencjału rynkowego w zakresie danego produktu
zniechęca do inwestycji. Po drugie, rozbieżna klasyfikacja tego
samego produktu zakłóca konkurencję między podmiotami
zajmującymi się opracowywaniem takich produktów. Ponadto stosowanie
różnych wymogów regulacyjnych w UE utrudnia swobodny przepływ tych produktów. W ramach rozporządzenia ATMP wyznaczono Agencji
zadanie polegające na udzielaniu zaleceń naukowych w sprawie
klasyfikacji terapii zaawansowanej. Porady udzielane są nieodpłatnie
i nie są wiążące. Mechanizm klasyfikacji określony w
rozporządzeniu ATMP ma dwie mocne strony. Po pierwsze, scentralizowana
ocena zapewnia jednolity punkt widzenia w całej UE i gwarantuje
pewność. Po drugie, nieodpłatne świadczenie wspomnianej
usługi zachęciło małe przedsiębiorstwa do korzystania
z tego mechanizmu (zob. sekcja 3.3). Zdaniem Komisji jest to pozytywny wynik,
ponieważ może się on przyczynić do zapewnienia, aby proces
opracowywania tych produktów był projektowany na wczesnym etapie w sposób
pozwalający na zmaksymalizowanie szans na otrzymanie pozwolenia na
dopuszczenie do obrotu. Obecny mechanizm klasyfikacji posiada jednak pewne
słabe strony. Po pierwsze, wniosek Komitetu ds. Terapii Zaawansowanych
klasyfikujący dany produkt jako ATMP może zostać
zlekceważony przez podmiot zajmujący się opracowywaniem takich
produktów, który decyduje się na wprowadzenie danego produktu do obrotu,
nie generując danych dotyczących skuteczności i
bezpieczeństwa lub nie stosując się do wymogów dotyczących
jakości i nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii typowych dla
produktów leczniczych. Kolejnym ograniczeniem obecnego systemu jest fakt,
iż właściwe organy państw członkowskich nie mają
możliwości zasięgania opinii Komitetu ds. Terapii Zaawansowanych
w przypadkach, w których rozważają, czy dany produkt powinien
być uznany za ATMP. 4.4. Wymogi dotyczące pozwolenia
na dopuszczenie do obrotu ATMP 4.4.1. Uwagi ogólne Podstawę rozporządzenia ATMP
stanowią procedury, koncepcje i wymogi opracowane w odniesieniu do
produktów leczniczych na bazie substancji chemicznych. Właściwości
ATMP w znacznym stopniu się jednak różnią. Ponadto w
przeciwieństwie do badań w zakresie produktów leczniczych na bazie
substancji chemicznych badania w zakresie terapii zaawansowanych są w
znacznej części prowadzone przez środowisko naukowe, organizacje
niekomercyjne i MŚP, które posiadają jedynie ograniczone zasoby
finansowe i często nie są objęte systemem regulacyjnym
normującym rynek produktów leczniczych. W dyrektywie Komisji 2009/120/WE przewidziano wymogi
w zakresie informacji, które wnioskodawcy muszą przedstawiać przy
składaniu wniosków o dopuszczenie do obrotu danego ATMP. Dyrektywa ta
przewiduje również możliwość zastosowania podejścia
opartego na analizie ryzyka w celu określenia zakresu danych dotyczących
jakości, danych nieklinicznych i klinicznych. Konsultacje społeczne wykazały jednak,
że zgodnie z powszechnym odczuciem należy wprowadzić
dodatkową elastyczność, w szczególności w obszarze dotyczącym
jakości, w celu zapewnienia, aby we wnioskach o dopuszczenie do obrotu
należycie uwzględniano postęp naukowy i szczególne właściwości
ATMP. Opinię tę podzielali respondenci reprezentujący
przemysł, pacjentów, szpitale, środowisko naukowe oraz organizacje
niekomercyjne. Oprócz możliwych szczegółowych
dostosowań wymogów w zakresie danych dotyczących jakości lub
skuteczności/bezpieczeństwa zasugerowano, że umożliwienie rozpoczęcia
stosowania terapii zaawansowanych wymaga również należytego zbadania
alternatywnych podejść mających na celu ograniczanie kosztów
regulacyjnych. W związku z tym kilku respondentów biorących
udział w konsultacjach społecznych zaproponowało wprowadzenie
systemu pozwoleń na dopuszczenie do obrotu udzielanych na podstawie zawężonych
danych wykorzystywanych w ograniczonych warunkach, w szczególności w
przypadkach niezaspokojenia potrzeb medycznych. Zgromadzone dane dotyczące
zastosowań we wspomnianych ograniczonych warunkach mogłyby zostać
następnie wykorzystane do celów związanych z upowszechnianiem pozwolenia
na dopuszczenie do obrotu do momentu, w którym pozwolenie to uzyska status
pozwolenia standardowego. 4.4.2. Kwestia autologicznych ATMP W przypadku produktów autologicznych
komórki/tkanki pobierane są od pacjenta, a następnie poddawane manipulacji
lub namnażane i ostatecznie wprowadzane z powrotem do organizmu tego
samego pacjenta. Materiał wyjściowy (tj. komórki/tkanki) jest
różny w przypadku każdego pacjenta i w rezultacie proces wytwarzania
takich produktów wykazuje szczególne cechy w porównaniu z procesem wytwarzania
innych produktów leczniczych. Nie wszystkie produkty autologiczne
wiążą się jednak z tymi samymi wyzwaniami dotyczącymi
procesu wytwarzania. W tej kwestii należy rozróżnić dwa odmienne
scenariusze. Z jednej strony istnieją produkty autologiczne, w przypadku
których komórki/tkanki pacjenta są transportowane do przedsiębiorstwa
farmaceutycznego, a końcowy produkt leczniczy jest przywożony z powrotem
do szpitala w celu jego wprowadzenia/wstrzyknięcia do organizmu tego
samego pacjenta. Przykładami takich autologicznych ATMP są preparaty
ChondroCelect, MACI i Provenge, którym przyznano scentralizowane pozwolenie na
dopuszczenie do obrotu. Z drugiej strony istnieją przypadki, w których
komórki/tkanki pacjenta są poddawane manipulacji w szpitalu (np. za
pomocą wyrobów medycznych opracowywanych do celów oddzielania komórek i
poddawania ich manipulacji), zanim zostaną ponownie podane temu samemu
pacjentowi. Podczas konsultacji społecznych niektórzy
respondenci stwierdzili, że autologiczne ATMP nie powinny być
regulowane w taki sam sposób jak produkty lecznicze. Mimo że
przyjęcie takiego podejścia ograniczyłoby koszty opracowywania
związane z zastosowaniem tych produktów, zdaniem Komisji potrzeba
zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony zdrowia publicznego powinna mieć
wartość nadrzędną wobec względów ekonomicznych. Uregulowanie tych produktów jako produktów
leczniczych pozwala zapewnić, aby niezależny i wysoce
wyspecjalizowany organ uznał stosunek korzyści do ryzyka związanego
z tymi produktami za pozytywny, po zakończeniu leczenia prowadzone
były obserwacje pacjentów, a pracownicy służby zdrowia byli
informowani o długotrwałych skutków leczenia (nie tylko pod
względem bezpieczeństwa, ale również skuteczności). Istotne jest jednak, aby wymogi mające
zastosowanie do produktów autologicznych były proporcjonalne i dostosowane
do ich szczególnych właściwości. Wprowadzenie wymogu
stanowiącego, że produkty autologiczne wytwarzane w szpitalu przed
podaniem ich pacjentowi muszą przejść kontrole jakości i spełnić
wymogi w zakresie wytwarzania standardowych produktów leczniczych na bazie
substancji chemicznych, zahamowałoby proces opracowywania takich metod
leczenia w praktyce, ponieważ każda metoda leczenia wymagałaby uzyskania
świadectwa zwolnienia partii, a każdy szpital musiałby uzyskać
licencję na wytwarzanie. 4.4.3. Kwestia produktów leczniczych skojarzonej terapii
zaawansowanej Produkt leczniczy skojarzonej terapii
zaawansowanej jest produktem leczniczym terapii zaawansowanej, który zawiera
komórki lub tkanki żywotne oraz w skład którego wchodzi co najmniej jeden
wyrób medyczny stanowiący integralną część tego
produktu. ATMP, w skład których wchodzi wyrób, ale które zawierają
komórki lub tkanki nieżywotne również są produktami leczniczymi
skojarzonej terapii zaawansowanej, jeżeli oddziaływanie tych
komórek/tkanek na organizm ludzki ma nadrzędne znaczenie w stosunku do
oddziaływania tego wyrobu. Zgodnie z obecnymi przepisami ostateczną
ocenę naukową produktów leczniczych skojarzonej terapii zaawansowanej
przeprowadza Komitet ds. Terapii Zaawansowanych. W przypadku wspomnianego
wyrobu Agencja ma polegać jednak na ocenie przeprowadzanej przez jednostki
notyfikowane (jeżeli taka ocena jest dostępna). Jeżeli ocena
jednostek notyfikowanych nie jest dostępna, Agencja zasadniczo ma
obowiązek skonsultować się z jedną z nich, chyba że
Komitet ds. Terapii Zaawansowanych stwierdzi, że nie jest to konieczne. Konsultacje społeczne wykazały, że
w przypadku gdy dany wyrób medyczny nie jest wprowadzany do obrotu oddzielnie,
dokonywanie odrębnej oceny tego wyrobu i produktu leczniczego jest
powszechnie uznawane za nadmierne obciążenie. W związku z tym
wyrażono silne poparcie dla zasady pojedynczej oceny ATMP (dokonywanej
przez Komitet ds. Terapii Zaawansowanych), w przypadku których wyrób medyczny
stanowi integralną część produktu (tj. wszystkich produktów
leczniczych skojarzonej terapii zaawansowanej). Ponadto konsultacje
społeczne wykazały, że zainteresowane strony mają
trudności ze zrozumieniem praktycznych działań prowadzonych między
Agencją a jednostkami notyfikowanymi. Stwierdzono również istnienie ryzyka, że
obecne ramy regulacyjne stanowią zachętę dla podmiotów
zajmujących się opracowywaniem takich produktów do stosowania wyrobów
medycznych już objętych licencjami (nawet do celów związanych z zastosowaniami
innymi niż zastosowania planowane wobec danego produktu leczniczego
skojarzonej terapii zaawansowanej), zamiast opracowywania nowych, lepiej ukierunkowanych
wyrobów. Przyczyną takiego kierunku działań może być
opinia, zgodnie z którą wybór wyrobu posiadającego oznakowanie CE
ułatwi procedurę regulacyjną. 4.5. Procedura
dopuszczenia do obrotu Na mocy rozporządzenia ATMP wymaga się,
aby wnioski o dopuszczenie do obrotu terapii zaawansowanych składano do Agencji.
Ocenę naukową tych wniosków przeprowadza maksymalnie pięć
komitetów. W szczególności: (i) Komitet
ds. Terapii Zaawansowanych dokonuje oceny wniosku o dopuszczenie do obrotu i
przedstawia swoją opinię Komitetowi ds. Produktów Leczniczych
Stosowanych u Ludzi; (ii) Komitet
ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi przyjmuję opinię, która
jest przekazywana Komisji; (iii) Komitet
ds. Oceny Ryzyka w ramach Nadzoru nad Bezpieczeństwem Farmakoterapii wydaje
Komitetowi ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi zalecenia w kwestiach
dotyczących nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii; (iv) Komitet
Pediatryczny podejmuje działania interwencyjne w kwestiach
dotyczących zobowiązań nałożonych na mocy
rozporządzenia (WE) nr 1901/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady[18]; oraz (v) Komitet
ds. Sierocych Produktów Leczniczych przedstawia Komisji opinie naukowe w
kwestiach związanych ze stosowaniem zachęt dotyczących sierocych
produktów (komitet ten jest zatem angażowany wyłącznie wtedy, gdy
wnioskodawca dąży do uzyskania statusu produktu sierocego). Zarządzanie obecną procedurą
dopuszczenia do obrotu w praktyce okazało się skomplikowane i stanowi
wyzwanie dla potencjalnych wnioskodawców, którzy zazwyczaj są podmiotami
niemającymi styczności ze scentralizowaną procedurą
dotyczącą pozwoleń na dopuszczenie do obrotu. W tej kwestii
konsultacje społeczne wykazały, że procedura oceny ATMP
przeprowadzanej na poziomie Agencji jest uważana za zbyt zawiłą,
w szczególności dla MŚP i organizacji niekomercyjnych. Podsumowując, doświadczenia zdobyte od
momentu wejścia w życie rozporządzenia ATMP pokazują, iż
istnieją możliwości usprawnienia procedury dotyczącej oceny
ATMP. Uproszczenie tej procedury powinno nie tylko przynieść
korzyści potencjalnym wnioskodawcom, ale również zapewnić
solidną ocenę tych złożonych produktów oraz jasny podział
odpowiedzialności w obrębie Agencji w zakresie realizacji wspomnianego
zadania. 4.6. Certyfikacja Certyfikacja danych dotyczących jakości
i danych nieklinicznych dokonywana przez Agencję była nowym
narzędziem opracowanym w celu ułatwienia MŚP przyciągania
inwestycji/uzyskiwania przychodów związanych z opracowywaniem ATMP. Przez analogię do
ograniczeń stosowanych w przypadku porad naukowych Agencja
obniżyła opłaty o 90 % w odniesieniu do wniosków o udzielenie
certyfikacji przedkładanych przez MŚP[19]. Bardzo niska liczba otrzymanych wniosków o certyfikację
jest jednak rozczarowującym wynikiem. Fakt, iż procedura certyfikacji
jest stosowana rzadko, można częściowo tłumaczyć
wyłączeniem z systemu certyfikacji podmiotów niekomercyjnych. Rozszerzenie
kategorii wnioskodawców mogących ubiegać się o certyfikację
mogłoby zatem przyczynić się do zwiększenia wartości
tego narzędzia. Ponadto wynik konsultacji społecznych i
dochodzenia przeprowadzonego przez EMA[20]
sugeruje, że wartość certyfikacji mogłaby się
zwiększyć po wprowadzeniu pewnych zmian, takich jak wyjaśnienie związku
między certyfikacją a procedurą dopuszczenia do obrotu lub
rozszerzenie systemu certyfikacji tak, aby obejmował swoim zakresem inne
części dokumentacji (tj. aspekty kliniczne). 4.7. Doradztwo naukowe Wczesne rozmowy między podmiotami
zajmującymi się opracowywaniem ATMP a odpowiednimi organami są
istotne w celu zapewnienia, by działania związane z opracowywaniem
tych produktów były zaprojektowane możliwie najlepiej celem
maksymalizacji szans na otrzymanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Zrozumienie
na wstępnym etapie procesu opracowywania wymogów niezbędnych w celu
wykazania skuteczności i bezpieczeństwa danego produktu jest w
szczególności istotne z punktu widzenia podmiotów zajmujących
się opracowywaniem ATMP, które nie znają procedur dopuszczenia do
obrotu. Aby zachęcić podmioty zajmujące
się opracowywaniem ATMP do konsultowania procesów opracowywania ich
produktów z Agencją, w rozporządzeniu ATMP przewidziano znaczne
obniżki opłat dotyczących wniosków o doradztwo naukowe. W
przypadku MŚP opłaty te obniżono o 90 %. Otrzymanie przez Agencję znacznej liczby
wniosków o doradztwo naukowe w okresie badanym w niniejszym sprawozdaniu jest
zjawiskiem pozytywnym, które może przyczynić się do
pomyślnego przełożenia wyników badań na wytwarzanie produktów
leczniczych. Szczególnie istotne znaczenie ma fakt, że
większość wniosków o doradztwo naukowe otrzymano od MŚP
(zob. sekcja 3.5). Znaczne obniżenie opłat stosowanych wobec MŚP
okazało się zatem skuteczne. Podczas konsultacji społecznych wyłączenie
niektórych organizacji niekomercyjnych z systemu opłat motywujących uznano
natomiast za niedociągnięcie. Niski odsetek wniosków o doradztwo
naukowe otrzymanych od środowiska naukowego (6 %) sugeruje, że
obniżenie opłat analogiczne do obniżenia opłat stosowanych
wobec MŚP mogłoby zachęcić badaczy pracujących w
środowisku naukowym (lub w innych warunkach niekomercyjnych) do zwracania
się do Agencji o udzielanie porad naukowych. 4.8. Opłaty motywacyjne
związane ze składaniem wniosków o dopuszczenie do obrotu oraz z zobowiązaniami
po wprowadzeniu do obrotu Opłaty związane ze składaniem
wniosków o dopuszczenie do obrotu i działaniami prowadzonymi w okresie po
wprowadzeniu do obrotu (w pierwszym roku po wydaniu pozwolenia) obniżono o
50 % w odniesieniu do MŚP i szpitali w przypadkach, gdy dany ATMP miał
znaczenie dla zdrowia publicznego. Wspomniane obniżki opłat były
jednak ograniczone w czasie i już nie obowiązują. Trudno jest sformułować ogólne wnioski
na temat wpływu tych opłat motywujących, ponieważ w okresie
ich obowiązywania wydano jedynie dwa pozwolenia na dopuszczenie do obrotu.
Zasadniczo koszty związane z działaniami prowadzonymi w okresie po
wprowadzeniu do obrotu mogą jednak być bardzo wysokie, w szczególności
jeżeli po dopuszczeniu do obrotu nałożono znaczną liczbę
zobowiązań. Koszty te mogą być zbyt wysokie dla małych
przedsiębiorstw, w szczególności do czasu, gdy dany produkt leczniczy
nie stanie się zdolny do generowania zysków (tj. w oczekiwaniu na
otrzymanie zgody od organów krajowych odpowiedzialnych za procedury zwrotu
kosztów). 5. Wnioski Terapie zaawansowane mogą przynieść
znaczne korzyści pacjentom. Nadal istnieje jednak wiele niewiadomych, w
związku z czym istotne jest wprowadzenie odpowiednich kontroli w celu
uniknięcia szkodliwego wpływu na zdrowie publiczne. Rozporządzenie ATMP zapewnia ochronę
pacjentów poprzez wymóg, zgodnie z którym przed udostępnieniem danego
produktu pacjentom cieszący się największym uznaniem eksperci w
UE muszą przeprowadzić niezależny przegląd ATMP zgodnie z
wysokimi normami w zakresie jakości, skuteczności i
bezpieczeństwa. Zbyt obciążające wymogi mogą
jednak wywierać szkodliwy wpływ na zdrowie publiczne, ponieważ
mogą ograniczać powstawanie właściwych metod leczenia w
zakresie niezaspokojonych potrzeb medycznych. Uregulowanie tego obszaru powinno
przyczynić się do stworzenia warunków ułatwiających
powstawanie nowych produktów leczniczych, zapewniając jednocześnie
wysoki poziom ochrony zdrowia publicznego. Ponadto równie istotne jest
dostosowanie ram regulacyjnych do dynamicznego postępu naukowego. Na podstawie doświadczeń zgromadzonych
od momentu wejścia w życie rozporządzenia ATMP można
zidentyfikować określone potencjalne działania, które
ułatwią proces przekładania wyników badań na wytwarzanie ATMP
dostępnych dla pacjentów w całej UE, zapewniając
jednocześnie wysoki poziom ochrony zdrowia publicznego, w tym między
innymi: - wyjaśnienie
zakresu rozporządzenia ATMP poprzez dopracowanie obecnych definicji ATMP oraz
rozważenie opracowania odpowiednich ram regulacyjnych dla nowych
innowacyjnych produktów, które mogą nie być objęte zakresem
istniejących przepisów; - rozważenie
podjęcia środków w celu uniknięcia rozbieżności w
klasyfikacji ATMP w UE; - wyjaśnienie
warunków składania wniosków o zwolnienie dotyczące szpitali oraz znaczenia
danych uzyskiwanych w ten sposób w kontekście procedur dopuszczenia do
obrotu; - dokonanie
przeglądu wymogów w zakresie pozwoleń dotyczących ATMP w celu
zapewnienia, aby mające zastosowanie wymogi były proporcjonalne i
odpowiednio dostosowane do specyficznych właściwości tych
produktów, ze szczególnym uwzględnieniem produktów autologicznych; - dostosowanie
procedur dopuszczenia do obrotu; - rozszerzenie
procedury certyfikacji i wyjaśnienie związku między
certyfikacją a procedurą dopuszczenia do obrotu; - stworzenie
korzystniejszych warunków podmiotom zajmującym się opracowywaniem ATMP,
pracującym w środowisku naukowym lub w warunkach niekomercyjnych,
między innymi dzięki promowaniu prowadzenia rozmów na wczesnych
etapach z odpowiednimi organami, poprzez stosowanie obniżonych opłat
za doradztwo naukowe oraz dzięki rozszerzeniu zakresu systemu certyfikacji
i objęcie nim wspomnianych podmiotów; - rozważenie
wprowadzenia potencjalnych opłat motywacyjnych w celu ograniczenia skutków
finansowych wynikających z zobowiazań podjętych po wprowadzeniu
do obrotu. [1] Rozporządzenie (WE) nr 1394/2007 Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie produktów
leczniczych terapii zaawansowanej i zmieniające dyrektywę 2001/83/WE
oraz rozporządzenie (WE) nr 726/2004 (Dz.U. L 324 z 10.12.2007, s. 121). [2] http://ec.europa.eu/health/files/advtherapies/2013_05_pc_atmp/2013_04_03_pc_summary.pdf [3] Baza danych wszystkich badań klinicznych, które
rozpoczęto w UE po dniu 1 maja 2004 r. [4] http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Other/2010/12/WC500099532.pdf
[5] Dyrektywa Komisji 2009/120/WE zmieniająca
dyrektywę 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych
stosowanych u ludzi w zakresie produktów leczniczych terapii zaawansowanej (Dz.U.
L 242 z 15.9.2009, s. 3). [6] http://ec.europa.eu/health/files/eudralex/vol-4/vol4-an2__2012-06_en.pdf [7] Niektóre zalecenia dotyczące dobrej praktyki
klinicznej w odniesieniu do ATMP zostały jednak opublikowane przez
służby Komisji (http://ec.europa.eu/health/files/eudralex/vol-10/2009_11_03_guideline.pdf).
[8] Rozporządzenie Komisji (WE) nr 668/2009 w sprawie
wykonania rozporządzenia (WE) nr 1394/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady
w zakresie oceny i certyfikacji danych dotyczących jakości oraz
danych nieklinicznych odnoszących się do produktów leczniczych
terapii zaawansowanej opracowanych przez mikroprzedsiębiorstwa oraz
małe i średnie przedsiębiorstwa (Dz.U. L 194 z 25.7.2009, s. 7). [9] Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu przyznane decyzją
Komisji C(2009) 7726 z dnia 5 października 2009 r. [10] Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu przyznane decyzją
Komisji C(2012) 7708 z dnia 25 października 2012 r. [11] Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu przyznane decyzją
Komisji C(2013) 4190 z dnia 27 czerwca 2013 r. [12] Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu przyznane decyzją
Komisji C(2013) 5841 z dnia 6 września 2013 r. [13] W przypadku pozostałych sześciu wniosków
procedura klasyfikacji była w toku. [14] Dane zbiorcze pochodzące z ankiet przeprowadzonych
przez EMA w 2007 r. i 2009 r. [15] http://ec.europa.eu/health/files/advtherapies/2013_05_pc_atmp/07_2_pc_atmp_2013.pdf [16] Artykuł 5 ust. 1 dyrektywy 2001/83 stanowi, że
państwo członkowskie może wyłączyć z zakresu
przepisów przedmiotowej dyrektywy produkty lecznicze dostarczane na
złożone w dobrej wierze, niewywołane zamówienie,
sporządzone zgodnie ze specyfikacją upoważnionego pracownika
służby zdrowia oraz do celów stosowania przez indywidualnego pacjenta
na jego bezpośrednią osobistą odpowiedzialność. [17] Artykuł 28 pkt 2) rozporządzenia ATMP, którym z
kolei zmieniono art. 3 dyrektywy 2001/83. [18] Rozporządzenie (WE) nr 1901/2006 Parlamentu
Europejskiego i Rady w sprawie produktów leczniczych stosowanych w pediatrii
oraz zmieniające rozporządzenie (EWG) nr 1768/92, dyrektywę 2001/20/WE,
dyrektywę 2001/83/WE i rozporządzenie (WE) nr 726/2004 (Dz.U L 378 z 27.12.2006,
s. 1). [19] http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Other/2013/07/WC500146978.pdf [20] http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Other/2013/02/WC500138476.pdf