5.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 45/89

—

uwzględniając wartości, cele, zasady i strategie polityczne Unii Europejskiej zapisane, między innymi, w art. 2, 3 i 21 Traktatu o Unii Europejskiej,

—

uwzględniając Kartę Narodów Zjednoczonych,

—

uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka,

—

uwzględniając Konwencję w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa z dnia 9 grudnia 1948 r.,

—

uwzględniając Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK),

—

uwzględniając rezolucję Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych (ZO ONZ) A/RES/63/308 z dnia 7 października 2009 r. w sprawie obowiązku ochrony,

—

uwzględniając rezolucję Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych nr 1674 z kwietnia 2006 r. oraz rezolucję Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych nr 1894 z listopada 2009 r. w sprawie ochrony ludności cywilnej w konfliktach zbrojnych (1),

—

uwzględniając rezolucje 1325 (2000 r.) i 1820 (2008 r.) Rady Bezpieczeństwa ONZ w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa, rezolucję 1888 (2009 r.) Rady Bezpieczeństwa ONZ w sprawie przemocy seksualnej wobec kobiet i dzieci w sytuacjach konfliktu zbrojnego, rezolucję 1889 (2009 r.) Rady Bezpieczeństwa ONZ mającą na celu usprawnienie wdrażania i kontroli stosowania rezolucji 1325 (2000 r.) Rady Bezpieczeństwa ONZ oraz rezolucję 1960 (2010 r.) Rady Bezpieczeństwa ONZ, na mocy której ustanowiono mechanizm służący gromadzeniu danych o osobach dopuszczających się przemocy seksualnej w konfliktach zbrojnych i sporządzaniu list z nazwiskami takich osób,

—

uwzględniając rezolucję Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1970 z dnia 26 lutego 2011 r. w sprawie Libii odnoszącą się do obowiązku ochrony i zezwalającą na szereg środków innych niż środki przymusu, mających zapobiec eskalacji aktów okrucieństwa, oraz rezolucję Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1973 z dnia 17 marca 2011 r. w sprawie Libii, pozwalającą państwom członkowskim na podjęcie wszystkich koniecznych kroków w celu ochrony ludności cywilnej i zamieszkiwanych przez nią obszarów i zawierającą po raz pierwszy w historii wyraźne odniesienie do pierwszego filaru obowiązku ochrony, po której nastąpiły podobne odwołania w rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1975 w sprawie Wybrzeża Kości Słoniowej, rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1996 w sprawie Sudanu i rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 2014 w sprawie Jemenu,

—

uwzględniając ust. 138 i 139 dokumentu końcowego ze światowego szczytu ONZ z 2005 r. (2),

—

uwzględniając sprawozdanie Międzynarodowej Komisji ds. Interwencji i Suwerenności Państwa (ICISS) zatytułowane „Obowiązek ochrony” (2001 r.), sprawozdanie panelu wysokiego szczebla ONZ ds. zagrożeń, wyzwań i zmian zatytułowane „Bezpieczniejszy świat: nasza wspólna odpowiedzialność” (3) (2004 r.) oraz sprawozdanie Sekretarza Generalnego ONZ zatytułowane „Większa wolność: rozwój, bezpieczeństwo i prawa człowieka dla wszystkich” (4) (2005 r.),

—

uwzględniając sprawozdania Sekretarza Generalnego ONZ, szczególnie w sprawie dopełniania obowiązku ochrony z 2009 r. (5), w sprawie wczesnego ostrzegania, oceny i obowiązku ochrony z 2010 r. (6), w sprawie roli regionalnych i lokalnych ustaleń dotyczących wywiązywania się z obowiązku ochrony z 2011 r. (7) oraz w sprawie obowiązku ochrony: terminowa i zdecydowana reakcja” z 2012 r. (8),

—

uwzględniając wewnętrzny panel przeglądowy Sekretarza Generalnego ONZ w sprawie działań ONZ w Sri Lance z listopada 2012 r., który bada, dlaczego społeczność międzynarodowa nie zapewniła ochrony ludności cywilnej przed nagminnymi naruszeniami prawa humanitarnego i praw człowieka, oraz wydaje zalecenia dotyczącego przyszłych działań ONZ na rzecz skutecznego reagowania na podobne sytuacje obejmujące masowe bestialskie zbrodnie,

—

uwzględniając sprawozdanie Sekretarza Generalnego ONZ z dnia 25 lipca 2012 r. pt. „Zwiększenie roli mediacji w pokojowym rozstrzyganiu sporów, zapobieganiu konfliktom i ich rozwiązywaniu”,

—

uwzględniając brazylijską inicjatywę przedstawioną na forum ONZ w dniu 9 września 2011 r. pt. „Odpowiedzialność podczas ochrony: elementy rozwoju i promowania nowej koncepcji”,

—

uwzględniając unijny program zapobiegania konfliktom siłowym (program z Göteborga) z 2001 r. oraz roczne sprawozdania z jego wdrożenia,

—

uwzględniając priorytety UE na 65. sesję Zgromadzenia Ogólnego ONZ, które odbyło się w dniu 25 maja 2010 r. (9),

—

uwzględniając Pokojową Nagrodę Nobla 2012, która nie tylko honoruje historyczny wkład UE w budowanie pokojowej Europy i świata, lecz również zwiększa oczekiwania co do jej przyszłego zaangażowania na rzecz bardziej pokojowego porządku na świecie opartego w większym stopniu na zasadach prawa międzynarodowego,

—

uwzględniając Konsensus europejski w sprawie rozwoju (10) i Konsensus europejski w sprawie pomocy humanitarnej (11),

—

uwzględniając zalecenie Parlamentu Europejskiego dla Rady z dnia 8 czerwca 2011 r. na 66. sesję Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych (12) oraz z dnia 13 czerwca 2012 r. w sprawie 67. sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych (13),

—

– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 16 lutego 2012 r. w sprawie XIX sesji Rady Praw Człowieka ONZ (14),

—

uwzględniając swoją rezolucję z dnia 11 maja 2011 r. w sprawie pozycji UE jako światowego gracza i jej roli w organizacjach wielostronnych (15),

—

– uwzględniając rezolucję Parlamentu z dnia 19 lutego 2009 r. w sprawie europejskiej strategii bezpieczeństwa i EPBiO (16),

—

uwzględniając art. 121 ust. 3 oraz art. 97 Regulaminu,

—

uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych oraz opinię Komisji Rozwoju (A7-0130/2013),

A.

mając na uwadze, że dokument końcowy ze światowego szczytu ONZ z 2005 r. ustanawia po raz pierwszy wspólną definicję zasady obowiązku ochrony; mając na uwadze, że zasada obowiązku ochrony, ustanowiona w ust. 138 i 139 dokumentu końcowego ze światowego szczytu ONZ z 2005 r., stanowi ważny krok w kierunku zwiększenia pokoju na świecie dzięki ustanowieniu obowiązku państw w zakresie ochrony swojej ludności przed ludobójstwem, zbrodniami wojennymi, czystkami etnicznymi i zbrodniami przeciw ludzkości, a także nałożeniu na społeczność międzynarodową obowiązku udzielania pomocy państwom w ponoszeniu tej odpowiedzialności reagowania, jeżeli państwa nie są w stanie zapewnić obywatelom ochrony przed wymienionymi czterema rodzajami zbrodni i naruszeń;

B.

mając na uwadze, że podstawą zasady dotyczącej obowiązku ochrony są trzy filary, a mianowicie: (I) państwo ponosi główną odpowiedzialność za ochronę ludności przed ludobójstwem, zbrodniami wojennymi, zbrodniami przeciw ludzkości i czystkami etnicznymi; (II) społeczność międzynarodowa winna pomagać państwom w wywiązywaniu się z zobowiązań w zakresie ochrony; (III) w przypadku gdy państwo nie jest w stanie zapewnić swojej ludności ochrony lub w rzeczywistości popełnia te zbrodnie, społeczność międzynarodowa ma obowiązek podjęcia działań zbiorowych;

C.

mając na uwadze, że – zgodnie z wykonanymi pracami nad obowiązkiem ochrony poprzedzającymi uzgodnienie dokumentu końcowego ze światowego szczytu ONZ z 2005 r., a zwłaszcza w sprawozdaniu z 2001 r. Międzynarodowej Komisji ds. Interwencji i Suwerenności Państwa (ICISS) w sprawie obowiązku ochrony zasada obowiązku ochrony została ściślej zdefiniowana, aby objąć takie elementy jak odpowiedzialność za prewencję, odpowiedzialność za działanie i odpowiedzialność za odbudowę, o których mowa w sprawozdaniu ICISS;

D.

mając na uwadze, że koncepcja „obowiązku ochrony” jest pożądana, ponieważ precyzuje i wzmacnia istniejące zobowiązania państw w zakresie zapewnienia ochrony ludności cywilnej; mając na uwadze, że koncepcja ta, sformułowana na skutek porażki społeczności międzynarodowej w Rwandzie w 1994 r., ma decydujące znaczenie dla przetrwania wspólnoty narodów;

E.

mając na uwadze, że w omawianych przypadkach to uzasadnione użycie siły powinno się odbywać w sposób ostrożny, proporcjonalny i ograniczony;

F.

mając na uwadze, że rozwój zasady obowiązku ochrony stanowi ważny krok w kierunku zdolności do przewidywania ludobójstwa, zbrodni wojennych, czystek etnicznych i zbrodni przeciw ludzkości oraz zapobiegania im i reagowania na nie, a także ochrony podstawowych zasad prawa międzynarodowego, w szczególności międzynarodowego prawa humanitarnego, prawa dotyczącego uchodźców oraz praw człowieka; mając na uwadze, że zasady powinny być stosowane w sposób jak najbardziej spójny i jednolity niezwykle istotne jest, by wczesne ostrzeganie i ocena były przeprowadzane w uczciwy, ostrożny i profesjonalny sposób i by stosowanie siły pozostało środkiem, po który sięga się jedynie w ostateczności;

G.

mając na uwadze, że ponad dziesięć lat po pojawieniu się zasady obowiązku ochrony oraz osiem lat po jej przyjęciu przez społeczność międzynarodową na szczycie światowym ONZ w 2005 r. niedawne wydarzenia znowu zwróciły uwagę na znaczenie oraz na wyzwania wynikające z zapewnienia bieżącej i zdecydowanej reakcji na cztery podstawowe zbrodnie objęte tą zasadą, a także konieczności zapewnienia większej operacyjności tej zasady w celu jej wdrożenia w sposób skuteczny i zapobiegnięcia masowym aktom okrucieństwa;

H.

mając na uwadze, że rozwój zasady obowiązku ochrony – w szczególności jej elementu prewencyjnego – może przyspieszyć światowe wysiłki zmierzające do zwiększenia pokoju na świecie, ponieważ wiele masowych aktów okrucieństwa następuje w okresach gwałtownych konfliktów i wymaga utworzenia skutecznego potencjału w zakresie zapobiegania konfliktom pod względem strukturalnym i operacyjnym, zmniejszając tym samym potrzebę wykorzystania siły jako środka wykorzystywanego w ostateczności;

I.

mając na uwadze, że wykorzystanie wszystkich narzędzi dostępnych w ramach rozdziałów VI, VII i VIII Karty obejmujących różne narzędzie od środków innych niż przymusowe po działania zbiorowe, ma podstawowe znaczenie dla dalszego rozwoju i legalności zasady obowiązku ochrony;

J.

mając na uwadze, że najskuteczniejszą formą zapobiegania konfliktom, przemocy i cierpieniu ludzkiemu jest wspieranie przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności, wprowadzenie rządów prawa, dobrego rządzenia, bezpieczeństwa ludzkiego, rozwoju gospodarczego, likwidowania ubóstwa, wspieranie integracji, praw społeczno-gospodarczych, równości mężczyzn i kobiet oraz demokratycznych wartości i praktyk, a także ograniczanie nierówności ekonomicznych;

K.

mając na uwadze, że interwencja wojskowa w 2011 r. w Libii zwróciła uwagę na potrzebę wyjaśnienia roli organizacji szczebla regionalnego i organizacji niższego szczebla w stosowaniu obowiązku ochrony; mając na uwadze, że takie organizacje mogą być zarówno podmiotami sankcjonującymi obowiązek ochrony, jak i podmiotami zajmującymi się wdrażaniem zasady, lecz często brak im zdolności i zasobów;

L.

mając na uwadze, że prawa człowieka odgrywają najważniejszą rolę w stosunkach międzynarodowych;

M.

mając na uwadze, że zachodzi potrzeba zmiany naszego podejścia do obowiązku ochrony, tak aby zasada ta została włączona do wszystkich naszych programów dotyczących współpracy na rzecz rozwoju, zarządzania pomocą i zarządzania kryzysowego, przy czym powinniśmy opierać się na programach, w których już uwzględniono koncepcję obowiązku ochrony;

N.

mając na uwadze, że bardziej spójne wdrażanie elementu prewencyjnego zasady dotyczącej obowiązku ochrony, łącznie ze środkami mediacyjnymi i dyplomacją prewencyjną na wczesnym etapie, mogłoby zapobiec możliwości powstania konfliktu i przemocy lub ograniczyłoby je i pomogło zapobiegać ich eskalacji, a tym samym ewentualnie pomogło w zapobiegnięciu międzynarodowej interwencji w świetle elementu odpowiedzialności za działanie zasady obowiązku ochrony; mając na uwadze, że dyplomacja dwutorowa jest ważnym narzędziem dyplomacji prewencyjnej, która opiera się na wymiarze ludzkim starań na rzecz pojednania;

O.

mając na uwadze, że obowiązek ochrony jest przede wszystkim doktryną o charakterze zapobiegawczym i że interwencja zbrojna powinna być ostatecznym rozwiązaniem w sytuacjach, w których się ją stosuje; mając na uwadze, że zasadę obowiązku ochrony należy stosować – w miarę możliwości – przede wszystkim w ramach działań dyplomatycznych i długofalowych działań rozwojowych, które koncentrują się na budowaniu potencjału w zakresie praw człowieka, dobrych rządów, praworządności, wspierania edukacji i opieki zdrowotnej, ograniczania ubóstwa, zapobiegania konfliktom poprzez edukację i rozwój wymiany handlowej, skutecznej kontroli zbrojeń, przeciwdziałania nielegalnemu handlowi bronią i wzmacniania systemów wczesnego ostrzegania; mając ponadto na uwadze, że istnieje wiele pozamilitarnych alternatywnych środków przymusu, takich jak dyplomacja prewencyjna, sankcje, mechanizm rozliczalności i mediacja; mając na uwadze przewodnią rolę, którą UE musi nadal odgrywać w dziedzinie zapobiegania konfliktom;

P.

mając na uwadze, że współpraca z organizacjami regionalnymi stanowi ważny wymiar zobowiązania do zapewnienia ochrony; mając na uwadze, że w związku z tym konieczne jest zaapelowanie o zwiększenie zasobów regionalnych w dziedzinie prewencji oraz wskazanie skutecznych strategii politycznych służących zapobieganiu wspomnianym powyżej czterem zbrodniom; mając na uwadze, że zbliżający się szczyt UE–Afryka, zaplanowany na 2014 rok, stanowi dobrą okazję do wyrażenia naszego poparcia dla Unii Afrykańskiej w roli przywódcy i wspierania odpowiedzialności Afryki w zakresie wykonywania zobowiązań dotyczących zapewnienia ochrony;

Q.

mając na uwadze, że w wytycznych ONZ dotyczących skutecznej mediacji określono dylemat związany z tym, że nakazy aresztowania wydawane przez Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK), systemy sankcji oraz krajowe i międzynarodowe polityczne strategie przeciwdziałania terroryzmowi wpływają też na sposób, w jaki niektóre strony konfliktu mogą być włączane w proces mediacyjny; mając na uwadze, że od czasu utworzenia MTK nastąpił znaczący postęp w definiowaniu w prawie międzynarodowym przestępstw, które wymagają natychmiastowej reakcji społeczności międzynarodowej, jednak nadal brak jest niezależnego mechanizmu pozwalającego ocenić, kiedy te definicje mają zastosowanie; mając na uwadze, że wdrożenie statutu rzymskiego zwiększyłoby skuteczność systemu MTK; mając na uwadze, że statut rzymski nie został ratyfikowany przez wszystkie państwa społeczności międzynarodowej;

R.

mając na uwadze, że MTK i obowiązek ochrony są wzajemnie powiązane, ponieważ celem obu jest zapobieganie ludobójstwu, zbrodniom przeciw ludzkości i zbrodniom wojennym; mając na uwadze, że z jednej strony obowiązek ochrony wspiera misję MTK mającą na celu walkę z bezkarnością przez nawoływanie państw do ponoszenia odpowiedzialności sądowej, a z drugiej strony obowiązek ochrony wspiera zasadę komplementarności MTK, zgodnie z którą główny obowiązek pociągania do odpowiedzialności spoczywa na poszczególnych państwach;

S.

mając na uwadze, że MTK odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu zbrodniom, ale także w procesie odbudowy państw i mediacji;

T.

mając na uwadze, że UE zawsze aktywnie wspierała obowiązek ochrony na arenie międzynarodowej; mając na uwadze, że musi ona wzmocnić swoją rolę globalnego gracza politycznego, chroniącego praw człowieka i prawo humanitarne oraz odzwierciedlającego to polityczne poparcie we własnej polityce;

U.

mając na uwadze, że państwa członkowskie UE również zatwierdziły zasadę obowiązku ochrony; mając na uwadze, że jedynie niektóre spośród nich wprowadziły to pojęcie do tekstów krajowych;

V.

mając na uwadze, że niedawne doświadczenia w związku z konkretnymi sytuacjami kryzysowymi, na przykład w Sri Lance, Wybrzeżu Kości Słoniowej, Libii i Syrii wskazały na utrzymujące się wyzwania, jeżeli chodzi o wypracowanie wspólnego zrozumienia co do zapewnienia terminowego i skutecznego stosowania zasady obowiązku ochrony, jak również tworzenie wspólnej woli politycznej i potencjału, by w sposób skuteczny zapobiec lub położyć kres ludobójstwu, zbrodniom wojennym, czystkom etnicznym i zbrodniom przeciw ludzkości popełnianym czy to przez krajowe i lokalne władze, czy podmioty niepaństwowe, prowadzącym do licznych ofiar wśród ludności cywilnej;

W.

mając na uwadze, że w sytuacjach, w których stosuje się zasadę obowiązku ochrony, niezwykle istotne jest zachowanie rozróżnienia mandatów podmiotów wojskowych i mandatów podmiotów udzielających pomocy humanitarnej w celu zagwarantowania, że wszystkie podmioty udzielające pomocy humanitarnej będą postrzegane jako bezstronne i neutralne, a także aby nie utrudniać skutecznego udzielania pomocy, w tym pomocy medycznej lub innej, i dostępu do beneficjentów i aby nie stwarzać zagrożenia dla osobistego bezpieczeństwa pracowników organizacji humanitarnych działających w terenie;

X.

mając na uwadze, że inicjatywa Brazylii pod hasłem „odpowiedzialność podczas ochrony” stanowi godny pochwały wkład w niezbędne opracowanie kryteriów, których spełnienie będzie konieczne przy realizacji mandatu w zakresie obowiązku ochrony i które obejmują proporcjonalność zasięgu i czasu trwania danej interwencji, szczegółową analizę skutków, jasne określenie ex ante celów politycznych oraz przejrzystość przy uzasadnianiu interwencji; mając na uwadze, że należy zaostrzyć mechanizmy monitorowania i przeglądu przyjętych mandatów, w tym za pośrednictwem specjalnych doradców Sekretarza Generalnego ONZ ds. przeciwdziałania ludobójstwu oraz ds. obowiązku ochrony oraz Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka, a ponadto mechanizmy te powinny działać w „uczciwy, rozważny i profesjonalny sposób, bez ingerencji politycznych czy podwójnych standardów” (17);

Y.

mając na uwadze, że od czasu utworzenia MTK nastąpił znaczący postęp w definiowaniu w prawie międzynarodowym przestępstw, które wymagają natychmiastowej reakcji społeczności międzynarodowej, jednak nadal brak jest niezależnych mechanizmów pozwalających ocenić, kiedy te definicje mają zastosowanie;

Z.

mając na uwadze, że Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka odgrywa ważną rolę, jeśli chodzi o informowanie o toczących się sprawach, które dotyczą masowych bestialskich zbrodni; mając na uwadze, że Rada Praw Człowieka ONZ odgrywa coraz ważniejszą rolę we wdrażaniu koncepcji obowiązku ochrony, w tym również poprzez udzielanie zezwoleń na prowadzenie misji informacyjnych i powoływanie komisji śledczych w celu gromadzenia i udostępniania informacji na temat czterech określonych rodzajów zbrodni i naruszeń, a także poprzez coraz większą gotowość do uciekania się do koncepcji obowiązku ochrony w sytuacjach kryzysowych, takich jak w Libii i Syrii;

AA.

mając na uwadze, że wąskie, a zarazem pogłębione podejście do realizacji obowiązku ochrony powinno ograniczać stosowanie tej zasady do czterech określonych rodzajów masowych bestialskich zbrodni i naruszeń;

AB.

mając na uwadze, że zasady obowiązku ochrony nie należy stosować w nadzwyczajnych sytuacjach humanitarnych ani podczas klęsk żywiołowych; mając na uwadze, że nie należy podejmować działań humanitarnych jako usprawiedliwienia dla działań politycznych, a także mając na uwadze, że wszystkie zaangażowane strony powinny respektować przestrzeń humanitarną;

AC.

mając na uwadze, że w sytuacjach pokonfliktowych należy udzielać kompleksowej pomocy; mając na uwadze, że potrzebne są większe wysiłki w celu stwierdzenia odpowiedzialności za poważne naruszenia praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego oraz w celu zwalczania bezkarności;

1.

zwraca się do wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa/wiceprzewodniczącej Komisji, ESDZ, Komisji, państw członkowskich i Rady z następującymi zaleceniami:

2.

zachęca wysoką przedstawiciel/wiceprzewodniczącą i Radę do:

3.

wzywa wysoką przedstawiciel/wiceprzewodniczącą:

4.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszego zalecenia Radzie oraz przedstawienia go do wiadomości Komisji, wysokiej przedstawiciel/wiceprzewodniczącej, ESDZ oraz państwom członkowskim.