52013DC0375

Zalecenie

ZALECENIE RADY

w sprawie krajowego programu reform Słowacji z 2013 r. oraz zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Słowację programu stabilności na lata 2012–2016

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 121 ust. 2 i art. 148 ust. 4,

uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1466/97 z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych[1], w szczególności jego art. 5 ust. 2,

uwzględniając zalecenie Komisji Europejskiej[2],

uwzględniając rezolucje Parlamentu Europejskiego[3],

uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej,

uwzględniając opinię Komitetu Zatrudnienia,

po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Finansowym,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)       W dniu 26 marca 2010 r. Rada Europejska przyjęła wniosek Komisji dotyczący wprowadzenia nowej strategii na rzecz wzrostu i zatrudnienia, zatytułowanej „Europa 2020”, opartej na ściślejszej koordynacji polityki gospodarczej, która skupiać się będzie na najważniejszych obszarach wymagających podjęcia działań służących pobudzeniu europejskiego potencjału w dziedzinie zrównoważonego rozwoju i konkurencyjności.

(2)       W dniu 13 lipca 2010 r., na podstawie wniosków Komisji, Rada przyjęła zalecenie w sprawie ogólnych wytycznych polityk gospodarczych państw członkowskich i Unii (na lata 2010–2014), a w dniu 21 października 2010 r. – decyzję dotyczącą wytycznych w sprawie polityki zatrudnienia państw członkowskich[4], które razem stanowią „zintegrowane wytyczne”. Państwa członkowskie zostały poproszone o uwzględnienie zintegrowanych wytycznych w swojej krajowej polityce gospodarczej i polityce zatrudnienia.

(3)       W dniu 29 czerwca 2012 r. szefowie państw i rządów przyjęli Pakt na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, nakreślający spójne ramy działania na poziomie krajowym, unijnym i w strefie euro z wykorzystaniem wszelkich możliwych dźwigni, instrumentów i obszarów polityki. Podjęli oni decyzje co do działań, które należy przedsięwziąć w państwach członkowskich, i wyrazili przy tym pełną gotowość do realizacji celów strategii „Europa 2020” oraz wdrożenia zaleceń dla poszczególnych krajów.

(4)       W dniu 6 lipca 2012 r. Rada przyjęła zalecenie w sprawie krajowego programu reform Słowacji z 2012 r. oraz wydała opinię na temat przedstawionego przez Słowację zaktualizowanego programu stabilności na lata 2011-2015.

(5)       W dniu 28 listopada 2012 r. Komisja przyjęła roczną analizę wzrostu gospodarczego[5], rozpoczynając tym samym europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej w 2013 r. Także w dniu 28 listopada 2012 r. Komisja, na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1176/2011, przyjęła sprawozdanie w ramach mechanizmu ostrzegania[6], w którym nie wskazała Słowacji jako jednego z państw członkowskich, dla których przeprowadzona zostanie szczegółowa analiza.

(6)       Dnia 14 marca 2013 r. Rada Europejska zatwierdziła priorytety dotyczące zapewnienia stabilności finansowej, konsolidacji fiskalnej i działań wspierających wzrost gospodarczy. Rada Europejska podkreśliła potrzebę kontynuacji zróżnicowanej konsolidacji fiskalnej sprzyjającej wzrostowi gospodarczemu, przywrócenia gospodarce normalnych warunków udzielania pożyczek, wspierania wzrostu i konkurencyjności, rozwiązania problemu bezrobocia i społecznych skutków kryzysu, jak również modernizacji administracji publicznej.

(7)       W dniu 24 kwietnia 2013 r. Słowacja przedłożyła krajowy program reform z 2013 r., a w dniu 30 kwietnia 2013 r. – program stabilności z 2013 r. obejmujący lata 2012–2016. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je jednoczesnej ocenie.

(8)       Na podstawie oceny programu stabilności z 2013 r., zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1466/97, Rada uważa, że Słowacja zmniejszyła deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych z 7,7% PKB w 2010 r. do 4,3 % PKB w 2012 r. dzięki znacznym wysiłkom w zakresie konsolidacji, oraz że w oparciu o bieżące oczekiwania państwo to jest na dobrej drodze do skorygowania nadmiernego deficytu. Scenariusz makroekonomiczny, na którym oparto prognozy budżetowe we wspomnianym programie, jest wykonalny. W porównaniu do prognoz Komisji władze Słowacji zakładają podobne stopy wzrostu PKB, choć nieco różną strukturę wzrostu. Celem strategii budżetowej przedstawionej w programie jest doprowadzenie do takiej sytuacji budżetowej, która zapewnia długoterminową stabilność finansów publicznych. Aby to osiągnąć, rząd potwierdza cel polegający na zmniejszeniu w 2013 r. deficytu nominalnego do poziomu nieprzekraczającego wartości referencyjnej 3 % PKB, zgodnie z zaleceniem Rady w ramach procedury nadmiernego deficytu. Średnia roczna konsolidacja fiskalna w latach 2010–2013 wyniosła 1,4 % PKB, znacznie powyżej wymaganego poziomu 1 % PKB zalecanego przez Radę. Duża część oszczędności po stronie wydatków w 2013 r. ma pochodzić od samorządów lokalnych i innych jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych, na które instytucje rządowe na szczeblu centralnym nie mają bezpośredniego wpływu. Osiągnięcie celu może więc być zagrożone, również ze względu na notowane w przeszłości przypadki przekroczenia planowanych wydatków. W programie potwierdzono poprzedni średniookresowy cel budżetowy wynoszący -0,5 %, który ma zostać osiągnięty do 2018 r. Średniookresowy cel budżetowy jest zgodny z wymogami paktu stabilności i wzrostu. W latach następujących po oczekiwanej dacie korekty nadmiernego deficytu przewidywana poprawa (przeliczonego) budżetowego salda strukturalnego jest właściwa w 2014 i 2015 r. (odpowiednio: 0,6 i 0,7 punktu procentowego PKB), lecz będzie niewystarczająca w 2016 r. (0,3 punktu procentowego PKB). Oczekuje się, że Słowacja przestrzegać będzie wartości odniesienia dotyczącej wydatków. Zgodnie z programem przewiduje się, że do 2016 r. dług publiczny nie przekroczy wartości referencyjnej 60 % PKB zapisanej w Traktacie. Prognoza Komisji z wiosny przewiduje wzrost wskaźnika zadłużenia do 54,6 % PKB w 2013 r., a następnie do 56,7 % PKB w 2014 r.

            Aby zagwarantować od 2011 r. znaczące obniżenie deficytu nominalnego, władze zastosowały także cięcia w inwestycjach finansowanych z budżetu sektora instytucji rządowych i samorządowych, co może nie być wykonalne i pożądane w perspektywie średnio- i długoterminowej. Ponadto władze korzystały również ze środków jednorazowych. Mając na względzie przyszłość, trwający proces konsolidacji i konwergencji będzie wymagał zabezpieczenia wydatków w kategoriach sprzyjających wzrostowi, takich jak edukacja, innowacja i infrastruktura transportowa.

(9)       Słowacja ma możliwość zgromadzenia dodatkowych zasobów przez rozszerzenie podstawy opodatkowania, ograniczenie możliwości nieprzestrzegania przepisów podatkowych i uchylania się od opodatkowania oraz zwiększone wykorzystanie podatków, które są mniej szkodliwe dla wzrostu, takich jak podatki od majątku i podatki środowiskowe. W 2012 r. przyjęto plan działania na rzecz zwalczania oszustw podatkowych, ze szczególnym uwzględnieniem podatku VAT. Dla powodzenia tej strategii potrzebne są jednak dalsze działania, zwłaszcza poprawa infrastruktury IT, poszerzenie kompetencji i zdolności audytowych organów oraz zapewnienie kontynuacji postępowań sądowych.

(10)     Słowacja w 2012 r. przyjęła reformę emerytalną celem zwiększenia długoterminowej stabilności finansów publicznych. Luka w długoterminowej stabilności finansów publicznych wynosząca 4,9 % PKB jest jednak nadal znacznie wyższa od średniej unijnej równej 3 % PKB. Ta sytuacja jest w dużej mierze skutkiem starzenia się ludności, bowiem wydatki na emerytury stanowią 1,5 punktu procentowego PKB, a wydatki na opiekę zdrowotną – 2 punkty procentowe PKB. Biorąc pod uwagę prognozy przewidujące w perspektywie długoterminowej znaczący wzrost wydatków na ochronę zdrowia na Słowacji, aby zapewnić stabilność finansów publicznych, postępom poczynionym w zakresie poprawy stabilności systemu emerytalnego musi towarzyszyć reforma systemu opieki zdrowotnej. Wprowadzenie skutecznych systemów zachęt oraz mechanizmów kontroli pomogłoby poprawić opłacalność systemu opieki zdrowotnej.

(11)     Bezrobocie pozostaje jednym z głównych wyzwań dla słowackiej gospodarki. W ostatnich miesiącach Słowacja podjęła działania na rzecz reformy aktywnej polityki rynku pracy. Powodzenie tej reformy zależeć będzie jednak w dużej mierze od zdolności publicznych służb zatrudnienia do jej skutecznej realizacji. Potrzebne są też dodatkowe lepiej ukierunkowane środki adresowane do osób szukających pracy, które znajdują się w najbardziej niekorzystnej sytuacji. Udzielanie pomocy społecznej powinno być lepiej powiązane z aktywizacją zawodową; należy również usunąć czynniki w systemie ulg podatkowych, które zniechęcają do podejmowania nisko płatnej pracy. Zwiększenie uczestnictwa kobiet i osób starszych w rynku pracy przyczyniłoby się do wzrostu ogólnego wskaźnika zatrudnienia i do osiągnięcia do 2020 r. krajowego celu zakładającego ogólny wskaźnik zatrudnienia na poziomie 72 %. Brak odpowiednich placówek opieki nad dziećmi, zwłaszcza tymi poniżej trzeciego roku życia, utrudnia jednak matkom powrót na rynek pracy.

(12)     Słowacja jest jednym z państw o najwyższej stopie bezrobocia wśród osób młodych w UE. Pomimo reform podjętych w 2012 r. w celu poprawy jakości kształcenia i dostosowania go do potrzeb rynku pracy, przejście od kształcenia do zatrudnienia nadal jest utrudnione, a system edukacji nie reaguje dostatecznie szybko na potrzeby rynku pracy. Finansowanie edukacji per capita sprzyja ilości raczej niż jakości, a część środków finansowych przeznaczonych na działalność dydaktyczną (nauczycieli, materiały i sprzęt) jest niewielka. Poprawa jakości szkolnictwa wyższego i współpracy między przedsiębiorstwami i instytucjami edukacyjnymi pomogłaby też rozwinąć sprawnie funkcjonujący trójkąt wiedzy, przyczyniłaby się do większej efektywności i atrakcyjności inwestycji w badania i rozwój oraz zwiększyłaby zdolności innowacyjne słowackiej gospodarki.

(13)     Niewykorzystany potencjał siły roboczej dotyczy także społeczności zmarginalizowanych, które napotykają istotne bariery na rynku pracy i w systemie edukacji. W 2012 r. nie podjęto jednak żadnych skutecznych działań i warunki życia społeczności zmarginalizowanych, w tym Romów, nadal są trudne. Ważne jest przyspieszenie działań na rzecz poprawy wyników kształcenia zmarginalizowanych grup społecznych, a także zapewnienia ukierunkowanych środków aktywizacji zawodowej dla osób dorosłych.

(14)     Pomimo zauważalnych postępów Słowacja zajmuje piąte miejsce wśród najbardziej energochłonnych państw członkowskich, co można częściowo wyjaśnić dominującym udziałem przemysłu w gospodarce tego państwa (25,9 % PKB). Jednocześnie ceny energii elektrycznej są stosunkowo wysokie, szczególnie dla małych i średnich klientów przemysłowych. W ostatnich latach Słowacja dołożyła starań, aby częściowo zliberalizować rynek energii, wciąż jednak istnieje pole do dalszego usprawnienia sposobu funkcjonowania rynku. W szczególności chodzi o większą przejrzystość, między innymi w ustalaniu taryf sieciowych, oraz o lepszą przewidywalność i gospodarcze uzasadnienie decyzji regulacyjnych. Istnieją też dalsze możliwości poprawy bezpieczeństwa dostaw i wyznaczenia ambitniejszych celów w zakresie efektywności energetycznej.

(15)     W 2012 r. Słowacja zapoczątkowała szeroko zakrojoną reformę administracji publicznej, aby poprawić jakość usług publicznych dla obywateli i przedsiębiorstw. Na tym etapie jednak reforma nie dotyczy administracji na szczeblu centralnym i jej ogólnej jakości i efektywności. Ze względu na brak postępów w reformowaniu systemu sądowego postępowania sądowe nadal trwają bardzo długo, zwłaszcza w sprawach upadłościowych, a alternatywne metody rozwiązywania sporów nie są wykorzystywane w dostatecznym stopniu. Słowacja przeprowadziła niedawno reformę zasad udzielania zamówień publicznych, przy czym zwiększono niezależność Urzędu Zamówień Publicznych. Doświadczenie z realizacji projektów finansowanych z unijnych funduszy strukturalnych wskazuje na to, że skuteczne stosowanie zasad udzielania zamówień publicznych jest nadal problematyczne.

(16)     W ramach europejskiego semestru Komisja przeprowadziła wszechstronną analizę słowackiej polityki gospodarczej. Komisja dokonała oceny programu stabilności i krajowego programu reform. Wzięła pod uwagę nie tylko ich znaczenie dla zrównoważonego charakteru polityki budżetowej i polityki społeczno-gospodarczej na Słowacji, ale także stopień poszanowania przepisów oraz wytycznych UE, ze względu na konieczność wzmocnienia całościowego zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej poprzez wnoszenie na poziomie UE wkładu w przyszłe decyzje krajowe. Zalecenia Komisji w ramach europejskiego semestru zostały przedstawione poniżej w pkt 1–6.

(17)     W świetle powyższej oceny Rada zbadała program stabilności Słowacji i jej opinia[7] znalazła odzwierciedlenie zwłaszcza w pkt 1 i 2 niniejszego zalecenia,

(18)     W ramach europejskiego semestru Komisja przeprowadziła również analizę polityki gospodarczej strefy euro jako całości. Na tej podstawie Rada wydała zalecenia skierowane do poszczególnych państw członkowskich, których walutą jest euro. Słowacja powinna również zapewnić pełną i terminową realizację tych zaleceń.

NINIEJSZYM ZALECA Słowacji podjęcie w latach 2013-2014 działań mających na celu:

1.           Planowe wykonanie budżetu na 2013 r. w celu dokonania trwałej korekty nadmiernego deficytu oraz osiągnięcie konsolidacji fiskalnej określonej w zaleceniach Rady w ramach procedury nadmiernego deficytu. Po dokonaniu korekty nadmiernego deficytu dążenie do korekty strukturalnej, która umożliwi Słowacji osiągnięcie celu średniookresowego do 2017 r. Unikanie cięć wydatków pobudzających wzrost gospodarczy oraz zwiększenie starań o poprawę wydajności wydatków publicznych. W oparciu o przyjętą już reformę systemu emerytalnego dalsza poprawa długoterminowej stabilności finansów publicznych przez zmniejszenie luk finansowych w publicznym systemie emerytalnym oraz zwiększenie opłacalności sektora opieki zdrowotnej.

2.           Przyspieszenie realizacji planu działania na rzecz zwalczania oszustw podatkowych oraz kontynuowanie starań o poprawę skuteczności poboru podatku VAT, zwłaszcza przez wzmocnienie zdolności analitycznych i audytorskich administracji podatkowej. Poprawę przestrzegania przepisów podatkowych. Powiązanie opodatkowania nieruchomości z ich rynkową wartością.

3.           Przedsięwzięcie środków dla poprawy zdolności publicznych służb zatrudnienia, aby zapewnić bardziej zindywidualizowane usługi osobom szukającym pracy oraz pogłębić powiązanie między środkami aktywizacji zawodowej i pomocą społeczną. Bardziej skuteczne zajęcie się długotrwałym bezrobociem za pomocą środków aktywizacji zawodowej oraz szkoleń dostosowanych do potrzeb. Poprawę dostępności placówek opieki nad dziećmi, zwłaszcza dla dzieci poniżej trzeciego roku życia. Zmniejszenie klina podatkowego w przypadku nisko uposażonych pracowników oraz dostosowanie systemu świadczeń.

4.           Wzmożenie wysiłków na rzecz rozwiązania problemu bezrobocia osób młodych, na przykład za pomocą gwarancji dla młodzieży. Podjęcie działań w celu przyciągnięcia młodych ludzi do zawodu nauczyciela i poprawy wyników kształcenia. W dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego − zapewnienie większych możliwości uczenia się poprzez praktykę w przedsiębiorstwach. W szkolnictwie wyższym − stworzenie większej liczby programów studiów licencjackich nastawionych na potrzeby rynku pracy. Wspieranie efektywnego transferu wiedzy przez promowanie współpracy między środowiskiem akademickim, naukowym i sektorem biznesu. Zwiększenie wysiłków na rzecz poprawy dostępu do wysokiej jakości edukacji przedszkolnej i szkolnej sprzyjającej włączeniu społecznemu dla społeczności zmarginalizowanych, w tym Romów.

5.           Zwiększenie starań o lepsze funkcjonowanie rynku energii; w szczególności w celu poprawy przejrzystości mechanizmu ustalania taryf oraz zwiększenia odpowiedzialności organu regulacyjnego. Umocnienie powiązań z sąsiednimi państwami. Poprawę efektywności energetycznej, zwłaszcza w sektorze budownictwa i w przemyśle.

6.           Wprowadzenie zmian do ustawy o służbie cywilnej, aby wzmocnić niezależność służb publicznych. Poprawę zarządzania zasobami ludzkimi w administracji publicznej. Zwiększenie starań o wzmocnienie zdolności analitycznych w kluczowych ministerstwach, w tym także z myślą o poprawie wykorzystania funduszy UE. Wprowadzenie środków na rzecz poprawy wydajności systemu sądowego. Promowanie alternatywnych procedur rozwiązywania sporów i zachęcanie do ich większego wykorzystania.

Sporządzono w Brukseli dnia […] r.

                                                                       W imieniu Rady

                                                                       Przewodniczący

[1]               Dz.U. L 209 z 2.8.1997, s. 1.

[2]               COM(2013) 375 final.

[3]               P7_TA(2013)0052 i P7_TA(2013)0053.

[4]               Decyzja Rady 2013/208/UE z dnia 22 kwietnia 2013 r.

[5]               COM(2012) 750 final.

[6]               COM(2012) 751 final.

[7]               Na podstawie art. 5 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1466/97.