52012DC0448

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

dotyczące wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 259/93 z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar oraz wykonania rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów Wytwarzanie, przetwarzanie oraz transgraniczne przemieszczanie odpadów niebezpiecznych i innych odpadów w państwach członkowskich Unii Europejskiej w latach 2007-2009

SPIS TREŚCI

1........... Wprowadzenie............................................................................................................... 3

2........... Sprawozdawczość państw członkowskich....................................................................... 4

3........... Wytwarzanie odpadów niebezpiecznych.......................................................................... 5

4........... Przemieszczanie odpadów poza terytorium państw członkowskich................................... 6

5........... Przemieszczanie odpadów na terytorium państw członkowskich....................................... 8

6........... Nielegalne przemieszczanie odpadów, kontrole i środki egzekucyjne................................ 9

7........... Wnioski ogólne na temat stanu wykonania przedmiotowych rozporządzeń...................... 10

8........... Dalsze działania............................................................................................................ 12

Rozwój sytuacji w zakresie wytwarzania, przetwarzania oraz przemieszczania odpadów niebezpiecznych i innych odpadów w państwach członkowskich UE w latach 2007-2009

1.           Wprowadzenie

Transgraniczne przemieszczanie i usuwanie odpadów niebezpiecznych regulowane jest postanowieniami konwencji bazylejskiej z dnia 22 marca 1989 r., której Unia Europejska (UE) jest stroną.

Wraz z państwami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz innymi państwami trzecimi będącymi stronami wspomnianej konwencji, UE ustanowiła system nadzoru i kontroli przemieszczania odpadów w obrębie swoich granic. Rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 w sprawie przemieszczania odpadów[1] transponuje tę konwencję do prawa unijnego.

Każdego roku kalendarzowego państwa członkowskie składają do Sekretariatu Konwencji sprawozdania za poprzedni rok kalendarzowy, które dotyczą przepisów prawnych, ich wykonania i środków mających na celu ochronę środowiska. Sprawozdanie przesyłane jest również Komisji wraz z dodatkowymi informacjami w formie kwestionariusza[2]. Na podstawie sprawozdań dostarczonych przez państwa członkowskie Komisja co trzy lata sporządza sprawozdanie[3]. Dotyczy ono ograniczeń w zakresie przemieszczania odpadów, monitorowania, środków przeciwko nielegalnemu przemieszczaniu i nakładów finansowych.

Pierwsze sprawozdanie Komisji obejmowało lata 1997-2000 i zostało opublikowane w 2006 r.[4] Drugie sprawozdanie obejmowało lata 2001-2006 i ukazało się w 2009 r.[5] Niniejsze sprawozdanie jest trzecim sprawozdaniem z wykonania przedmiotowych rozporządzeń i obejmuje lata 2007-2009. Szczegółowe informacje na temat odpowiedzi państw członkowskich w kwestionariuszu konwencji bazylejskiej i kwestionariuszu Komisji odnośnie do lat 2007-2009 można znaleźć w sekcjach B i E dokumentu roboczego służb Komisji towarzyszącego niniejszemu sprawozdaniu. Dane ilościowe dotyczące wytwarzania, przetwarzania oraz przemieszczania odpadów przedstawiono w tabelach i rysunkach w sekcji A dokumentu roboczego.

Należy podkreślić, że w konwencji bazylejskiej terminy „przywóz” i „wywóz” stosuje się w odniesieniu do każdego przemieszczenia odpadów do państwa będącego stroną konwencji lub z jego terytorium. Na mocy prawa UE powyższe terminy mają zastosowanie wyłącznie do przemieszczania odpadów do UE jako całości i z jej terytorium. Jednak ze względu na przejrzystość tekstu w niniejszym sprawozdaniu terminy te podawane są w cudzysłowie, a niekiedy odnoszą się one do przemieszczania odpadów w ujęciu ogólnym. W dokumencie roboczym obydwa terminy są stosowane w znaczeniu wynikającym z konwencji bazylejskiej.

Zgodnie z art. 60 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 w terminie pięciu lat od dnia 12 lipca 2007 r. Komisja dokona przeglądu stosowania art. 12 ust. 1 lit. c) (zgłoszenie sprzeciwu wobec planowanego przemieszczenia odpadów przeznaczonych do odzysku, jeżeli to przemieszczanie lub odzysk jest niezgodne z przepisami krajowymi obowiązującymi w państwie wysyłki), obejmującego jego wpływ na ochronę środowiska oraz funkcjonowanie rynku wewnętrznego. W ramach przygotowań do tego przeglądu w 2010 r. Komisja poprosiła państwa członkowskie o przedłożenie informacji na temat stosowania art. 12 ust. 1 lit. c). Oprócz trzech mało znaczących przypadkach, w których zastosowanie tego przepisu nie było ewidentnie istotne, państwa członkowskie w dużej mierze odpowiedziały, że nie korzystały z tego przepisu.

W rezultacie jak dotąd przepis art. 12 ust. 1 lit. c) nie miał wpływu na ochronę środowiska ani funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Komisja będzie nadal monitorowała stosowanie tego przepisu i może podjąć odpowiednie środki w ramach przyszłego przeglądu przedmiotowego rozporządzenia.

2.           Sprawozdawczość państw członkowskich

W czasie opracowywania niniejszego sprawozdania większość państw członkowskich udzieliła odpowiedzi na kwestionariusze konwencji bazylejskiej i Komisji odnośnie do lat 2007-2009. Mimo że wszystkie sprawozdania za okres do 2009 r. należało przedłożyć Komisji do dnia 31 grudnia 2010 r., termin ten przedłużono. Datą graniczną w odniesieniu do analizy danych ilościowych zawartych w sprawozdaniach konwencji bazylejskiej był dzień 15 lipca 2011 r. Z przyczyn administracyjnych sprawozdania konwencji bazylejskiej z Grecji (2009 r.), Cypru (lata 2008 i 2009) i Malty (2007 r.) złożono po dacie granicznej i nie mogły być uwzględnione. Jeżeli chodzi o włączenie odpowiedzi państw członkowskich do sekcji B i E dokumentu roboczego służb Komisji, datą graniczną był dzień 30 listopada 2011 r. Przed upływem tego terminu Republika Czeska nie dostarczyła kwestionariusza Komisji za rok 2008, a Niderlandy nie przedłożyły kwestionariusza za rok 2009. W przypadku Francji brakowało wszystkich sprawozdań za lata 2007-2009. Podsumowanie brakujących danych przedstawiono w tabeli 1 w dokumencie roboczym służb Komisji. Chociaż jak dotąd nie wszczęto żadnego postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, Komisja przesłała zapytania w ramach systemu EU Pilot, aby zbadać przypadki brakujących sprawozdań.

Zasadnicze dane administracyjne oraz informacje o odpowiednich przepisach krajowych były na ogół pełne i dokładne. Większość państw członkowskich szczegółowo opisała w sprawozdaniach środki zapobiegające wytwarzaniu odpadów. Środki podjęte w celu zmniejszenia przemieszczania odpadów były rzadziej wymieniane. Informacje na temat wpływu wytwarzania, transportowania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych i innych odpadów na zdrowie człowieka i na środowisko były mniej obszerne, a w kilku przypadkach niedostępne.

Jeżeli chodzi o dane dotyczące nielegalnego przemieszczania odpadów, niektóre państwa członkowskie poinformowały o dużej liczbie przypadków, podczas gdy inne zgłosiły tylko kilka lub nie zgłosiły ani jednego. Doniesiono o kilku przypadkach unieszkodliwiania odpadów, które nie przebiegło zgodnie z założeniami. Żadne państwo członkowskie nie zgłosiło wypadków zaistniałych podczas transgranicznego przemieszczania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych i innych odpadów.

Porównanie łącznej ilości odpadów przemieszczonych między państwami członkowskimi wykazało niezgodności w ilościach zgłoszonych przez poszczególne państwa członkowskie w odniesieniu do tych samych przypadków przemieszczenia, które to ilości powinny być identyczne. Jeżeli chodzi o odpady niebezpieczne, łączne ilości „wywozu” między państwami członkowskimi są wyższe niż „przywozu” ogółem (np. w 2009 r. różnica ta wyniosła 27 %). Dla wszystkich innych zgłoszonych odpadów łączne ilości „przywozu” są wyższe niż „wywozu” (np. w 2009 r. różnica ta wyniosła 36 %). Komisja zamierza współpracować z państwami członkowskimi w celu poprawienia jakości przekazywanych danych.

3.           Wytwarzanie odpadów niebezpiecznych

W kwestionariuszu konwencji bazylejskiej wszystkie państwa mają przedstawić informacje dotyczące łącznej ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych i „innych odpadów”. Termin „inne odpady” w tym kontekście oznacza odpady z gospodarstw domowych oraz pozostałości z procesu ich spalania, stanowiące dwie kategorie odpadów, które wymagają specjalnej uwagi i podlegają kontroli podobnej do tej, jaką zgodnie z konwencją bazylejską objęte są odpady niebezpieczne (pozycje Y46 i Y47). Odpady niebezpieczne są klasyfikowane w zależności od swej przynależności do ujętych w wykazie strumieni odpadów lub w zależności od składników (pozycje Y1-18 oraz Y19-45) oraz w zależności od pewnych charakterystyk niebezpieczeństwa. Jeśli jednak odpady uznawane są za niebezpieczne w prawodawstwie krajowym, to są one objęte tą definicją również dla celów konwencji.

W momencie przygotowywania niniejszego sprawozdania dane dotyczące łącznej ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych za rok 2009 były nadal niekompletne. W sumie 11 państw nie podało danych dotyczących łącznej ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych za 2009 r. Brakowało czterech wartości za 2008 r. (Cypr, Francja, Włochy, Hiszpania) i trzech za 2007 r. (Francja, Włochy, Szwecja). Aby uzupełnić luki w danych, dokonano oszacowania na podstawie danych z lat poprzednich.

W 2009 r. w UE-27[6] wytworzono około 77 mln ton odpadów niebezpiecznych, z czego około 58 mln ton w UE-15[7]. Od 2000 do 2008 r. łączna ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych przez UE-27 wzrosła o 46 %. W tym samym okresie ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych przez UE-15 wzrosła o 57 %. Ilości odpadów niebezpiecznych wytworzonych w 2009 r. są nieco mniejsze niż w 2008 r. (8 % zarówno dla UE-27, jak i dla UE-15). W 2009 r. łączna ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych na mieszkańca wyniosła 154 kg rocznie dla całej Unii Europejskiej (UE-27), przy czym w UE-12[8] średnia ta była nieco wyższa – 186 kg rocznie. Obserwowane wahania ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych w UE mogą być powiązane z wahaniami pod względem działalności gospodarczej w tym samym okresie.

Największą ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych w latach 2007-2009 odnotowano w Niemczech ‑ około 19 mln ton rocznie. Na dalszych miejscach plasowały się Włochy[9], Estonia[10], Francja, Zjednoczone Królestwo i Polska. W Zjednoczonym Królestwie ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych znacznie zmniejszyła się w 2009 r., natomiast w Polsce znacząco wzrosła w latach 2007 i 2008.

Pod względem ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych na mieszkańca najwyższe wartości za lata 2007-2009 zgłosiły Estonia, Finlandia, Niderlandy, Szwecja, Portugalia i Niemcy. Najmniejsze ilości w przeliczeniu na mieszkańca odnotowano na Łotwie, w Rumunii, na Litwie i w Grecji.

Państwa członkowskie w bardzo różny sposób stosowały kody Y odpadów z konwencji bazylejskiej. Kilka państw członkowskich nie podało żadnych szczegółowych danych dotyczących wytwarzania odpadów niebezpiecznych na poziomie kodów Y. Niektóre państwa członkowskie zgłosiły wyłącznie odpady pochodzące z gospodarstw domowych (Y46) oraz pozostałości z procesu ich spalania (Y47).

4.           Przemieszczanie odpadów poza terytorium państw członkowskich

Z wyjątkiem Cypru, Francji, Grecji i Malty wszystkie państwa członkowskie przedstawiły informacje dotyczące przemieszczania zgłoszonych odpadów poza swoje terytorium („wywozu” w rozumieniu konwencji bazylejskiej) dla wszystkich trzech lat w okresie 2007-2009.

W 2009 r. łączna ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych poza terytorium państw członkowskich UE (UE-27) wyniosła około 11,4 mln ton, z czego około 7,2 mln ton stanowiły odpady niebezpieczne. Udział procentowy UE-12 w tej ilości wszystkich przemieszczonych zgłoszonych odpadów wyniósł zaledwie około 2 %, a analogiczny odsetek w odniesieniu do samych odpadów niebezpiecznych – około 3 %.

Ilość zgłoszonych odpadów przemieszczonych poza terytorium państw członkowskich stale rosła. W latach 2001–2009 ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych poza terytorium państw członkowskich wzrosła o 80 %. Jeżeli chodzi o przemieszczanie samych odpadów niebezpiecznych, do 2007 r. obserwowano tendencję wzrostową. W latach 2001-2007 łączna ilość odpadów niebezpiecznych przemieszczonych poza terytorium państw członkowskich wzrosła o 150 %. Od 2007 r. ilość odpadów niebezpiecznych przemieszczonych poza terytorium państw członkowskich nieznacznie zmalała (spadek o 9 % od 2007 do 2009 r.).

W latach 2007-2009 największym „eksporterem” odpadów niebezpiecznych były Niderlandy (2,8 mln ton w 2009 r.), a następnie Włochy, Belgia, Francja i Irlandia. Podczas gdy od 2006 do 2009 r. ilość odpadów niebezpiecznych przemieszczonych poza terytorium Niderlandów zmniejszyła się o 14 %, Włochy zgłosiły w tym samym okresie wzrost o 64 %. Jeżeli chodzi o „wywóz” odpadów niebezpiecznych w kg na mieszkańca, wiodącymi państwami członkowskimi w latach 2007-2009 były Niderlandy i Luksemburg, a dalsze miejsca zajmowały Irlandia i Belgia.

W latach 2007-2009 Niderlandy były również państwem członkowskim, z którego przemieszczono największą łączną ilość zgłoszonych odpadów (około 3 mln ton w 2009 r.), a na dalszych miejscach plasowały się Włochy, Niemcy, Austria i Belgia. Jeżeli chodzi o „wywóz” wszystkich zgłoszonych odpadów w kg na mieszkańca, wiodącymi państwami członkowskimi były Luksemburg, Niderlandy, Austria, Irlandia i Belgia.

W 2009 r. ponad 90 % odpadów niebezpiecznych z UE przetworzono w państwie pochodzenia. Do państw o wskaźniku „wywozu” wynoszącym ponad 40 % należały Luksemburg, Słowenia, Irlandia, Niderlandy, Belgia i Dania.

Grupa „Y1-Y18” stanowi najważniejszą kategorię odpadów ‑ w 2009 r. było to około 38 % łącznej ilości wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych poza terytorium UE-27. Udział procentowy kategorii „Y19-Y45” wyniósł około 13 %, a udział kategorii innych odpadów (Y46-Y47) (tj. zmieszanych odpadów z gospodarstw domowych i pozostałości z procesu ich spalania) wyniósł około 10 %. Niewielkie ilości (około 1 %) zaklasyfikowano przy pomocy kodów Y1-Y45 w połączeniu. Około 35 % przypadków przemieszczenia odpadów zaklasyfikowano według krajowego lub unijnego systemu klasyfikacji. Dla lat 2007 i 2008 statystyki te są podobne.

W 2009 r. tylko 3 % odpadów przemieszczono bez klasyfikacji. W poprzednich latach (2005-2008) odsetek ten wynosił od 7 % do 14 %. W latach 2007-2009 do państw członkowskich, poza terytorium których przemieszczono największe ilości odpadów bez klasyfikacji, należały Niemcy, Francja, Szwecja, Dania, Zjednoczone Królestwo i Irlandia. Kody Y w połączeniu stosowano tylko w rzadkich przypadkach i w odniesieniu do małych ilości. W latach 2008 i 2009 duże ilości (0,6 mln ton w 2008 r. i 1,8 mln ton w 2009 r.) odpadów innych niż niebezpieczne przemieszczono poza terytorium Austrii w ramach procedury zgłoszenia. Dania, Francja, Słowenia i Włochy zgłosiły „wywóz” odpadów, które zaklasyfikowano jako „niebezpieczne, określone przez państwo”.

Większość odpadów niebezpiecznych przemieszczonych poza terytorium państw członkowskich[11] przetworzono w procesie odzysku. W latach 2007-2009 udział odzysku wynosił od 72 % do 77 % w odniesieniu do odpadów przemieszczonych poza terytorium odpowiednio UE-15 i UE-27. Udział odzysku odpadów przemieszczonych poza terytorium UE-12 był w latach 2007-2009 jeszcze wyższy ‑ od 85 % do 89 %.

W 2009 r. ponad 40 % przeznaczonych do odzysku odpadów niebezpiecznych przemieszczonych poza terytorium UE-27 pochodziło z Niderlandów. Innymi państwami członkowskimi, które zgłosiły wysokie odsetki i duże łączne ilości przeznaczonych do odzysku odpadów niebezpiecznych przemieszczonych poza swoje terytorium, były Francja, Belgia, Zjednoczone Królestwo i Włochy.

W 2009 r. Grecja, Bułgaria, Cypr, Włochy i Rumunia przemieściły odpady niebezpieczne głównie w celu unieszkodliwienia. Największe ilości odpadów niebezpiecznych przemieszczonych w celu unieszkodliwienia pochodziły z Włoch i Niderlandów.

Przeważająca ilość wszystkich zgłoszonych odpadów „eksportowanych” w latach 2007-2009 trafiła do innych państw członkowskich UE. Miejscem przeznaczenia 99 % wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych z UE-27 były państwa UE-27 i EFTA, a ponad 87 % pozostało na terytorium UE-15. Chociaż większość odpadów przemieszczonych z UE-12 trafiła do innych państw członkowskich UE, znaczący odsetek przemieszczono również do państw nienależących do OECD (7 % w 2009 r., 11 % w 2008 r., ale 0 % w 2007 r.). Miejscem przeznaczenia 99 % odpadów niebezpiecznych przemieszczonych z państw członkowskich (UE-27) były państwa UE-27 i EFTA, a ponad 95 % pozostało na terytorium UE-15.

5.           Przemieszczanie odpadów na terytorium państw członkowskich

Niniejsza sekcja opiera się na sprawozdaniach przekazanych przez 20 państw członkowskich, przy czym Cypr, Francja, Grecja, Irlandia, Malta, Portugalia i Rumunia nie przedstawiły informacji za lata 2007-2009.

W 2009 r. łączna ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych na terytorium państw członkowskich UE wyniosła około 12,4 mln ton, z czego około 6,7 mln ton stanowiły odpady niebezpieczne. Jeżeli chodzi o zmiany ilości odpadów niebezpiecznych przemieszczonych na terytorium państw członkowskich, do 2007 r. można było zauważyć silną tendencję wzrostową. W latach 2001-2007 ilość odpadów niebezpiecznych przemieszczonych na terytorium państw członkowskich wzrosła o 147 %. Większość tych przypadków przemieszczenia odpadów dotyczyła przemieszczania w obrębie UE. Odnotowany wzrost prawdopodobnie można przypisać faktowi, że w niektórych państwach członkowskich istnieją wysokiej klasy instalacje do celów przetwarzania odpadów niebezpiecznych, podczas gdy inne państwa członkowskie takich instalacji nie posiadają.

W 2008 r. ilość odpadów niebezpiecznych przemieszczonych na terytorium państw członkowskich zmalała, ale w 2009 r. ponownie wzrosła. Ilość w 2009 r. jest mniejsza niż w 2007 r., ale większa niż w 2006 r. W przypadku wszystkich zgłoszonych odpadów ta ogólna sytuacja przedstawia się podobnie. W latach 2001-2007 ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych na terytorium państw członkowskich wzrosła o 72 %.

W latach 2007-2009 największym „importerem” odpadów niebezpiecznych były Niemcy (2,7 mln ton w 2009 r.), a następnie Niderlandy, Belgia, Włochy, Francja i Szwecja. Niemcy wyraźnie zajmują też pierwsze miejsce w odniesieniu do łącznej ilości odpadów niebezpiecznych i innych zgłoszonych odpadów przemieszczonych na terytorium państw członkowskich UE (7,6 mln ton w 2009 r.). Innymi państwami członkowskimi, które zgłosiły duże łączne ilości odpadów niebezpiecznych i innych zgłoszonych odpadów „importowanych” w latach 2007-2009, były Włochy, Niderlandy, Belgia, Szwecja i Francja. Podobnie jak w przypadku przemieszczania odpadów z terytorium państw członkowskich państwa UE-12 odgrywają mniejszą rolę. Udział odpadów niebezpiecznych i innych zgłoszonych odpadów przemieszczonych na terytorium UE-12 wynosił zaledwie około 2 %. Jeżeli chodzi o „przywóz” odpadów w kg na mieszkańca, wiodącymi państwami członkowskimi w latach 2007-2009 były Belgia, Niderlandy, Szwecja i Niemcy ‑ zarówno pod względem odpadów niebezpiecznych, jak i wszystkich zgłoszonych odpadów.

Podobnie jak w przypadku przemieszczania odpadów z terytorium państw członkowskich grupa „Y1-Y18” stanowi najważniejszą kategorię odpadów ‑ w 2009 r. było to około 29 % łącznej ilości zgłoszonych odpadów przemieszczonych na terytorium państw członkowskich UE-27. W 2009 r. udział procentowy kategorii „Y19-Y45” wyniósł około 12 %, a udział kategorii innych odpadów (Y46-Y47) wyniósł 5 % dla państw UE-27. Rozkład ten jest bardzo podobny dla wszystkich lat referencyjnych w okresie 2007-2009.

W 2006 r. kategoria odpadów „niesklasyfikowanych” nadal dominowała w klasyfikacji według rodzajów odpadów, ponieważ do kategorii tej należało 36 % wszystkich przypadków przemieszczania odpadów do Unii Europejskiej. W 2007 r. udział odpadów „niesklasyfikowanych” wyniósł 22 %, a w 2009 r. zaledwie 13 %. W 2009 r. odpady niezdefiniowane przemieszczano do Niemiec, Szwecji, Francji i Zjednoczonego Królestwa. Duże ilości odpadów (3,2 mln ton w 2009 r.) przemieszczono do Niemiec sklasyfikowane jako „UE-WSR lub krajowe odpady inne niż niebezpieczne”. W odniesieniu do lat 2009 i 2008 Austria zgłosiła „przywóz” odpadów innych niż niebezpieczne w ramach procedury zgłoszenia (około 142 000 ton w 2009 r. i 96 000 ton w 2008 r.). W odniesieniu do lat 2007 i 2009 Włochy zgłosiły „przywóz” dużych ilości odpadów sklasyfikowanych jako „niebezpieczne, określone przez państwo” (około 295 000 ton w 2007 r. i 705 000 ton w 2009 r.).

Większość odpadów przemieszczonych na terytorium państw członkowskich UE przetworzono w procesie odzysku. W ostatnich latach udział odzysku jednak zmniejszył się. Podczas gdy w 2004 r. procesowi odzysku poddano 84 % odpadów przemieszczonych na terytorium państw członkowskich UE-27, to w 2009 r., udział odzysku wynosił 70 %. Tendencja ta jest podobna również w przypadku samych państw UE-15.

Jeżeli chodzi o odsetek odzysku w stosunku do unieszkodliwiania odpadów, między państwami członkowskimi istnieją znaczne różnice. W latach 2008 i 2009 w ramach operacji unieszkodliwienia przetworzono ponad 40 % odpadów przemieszczonych na terytorium następujących państw członkowskich: Austrii, Danii, Niemiec i Hiszpanii. W 2009 r. największe ilości odpadów „importowanych” w celu unieszkodliwienia zgłosiły Niemcy (1,5 mln ton), Niderlandy (135 000 ton) i Francja (102 000 ton).

Większość odpadów niebezpiecznych i innych zgłoszonych odpadów przemieszczonych na terytorium państw członkowskich w latach 2007-2009 pochodziła z innych państw członkowskich. Ponad 97 % wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych na terytorium państw członkowskich pochodziło z innych państw członkowskich lub z państw EFTA, a ponad 84 % pochodziło z państw UE-15. W przypadku samych odpadów niebezpiecznych ponad 96 % pochodziło z innych państw członkowskich lub z państw EFTA, a ponad 80 % z państw UE-15. Udział odpadów pochodzących z państw nienależących do OECD był minimalny w odniesieniu zarówno do odpadów niebezpiecznych, jak i do wszystkich zgłoszonych odpadów.

6.           Nielegalne przemieszczanie odpadów, kontrole i środki egzekucyjne

Większość państw członkowskich oświadczyła, że w latach 2007-2009 doszło do przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów. Niektóre państwa członkowskie poinformowały o dużej liczbie przypadków, podczas gdy inne zgłosiły tylko kilka lub nie zgłosiły ani jednego. Państwami, które zgłosiły największą liczbę przypadków, były Niemcy, Niderlandy, Belgia, Zjednoczone Królestwo i Austria (co stanowi ponad 70 % przypadków zgłoszonych za lata 2007-2009).

W odniesieniu do 2009 r. państwa członkowskie zgłosiły około 400 przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów, przy czym niektóre przypadki prawdopodobnie zostały zgłoszone dwukrotnie, tj. raz przez państwo przeznaczenia i raz przez państwo wysyłki. Jeżeli chodzi o 2009 r., około połowę przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów zgłoszonych przez państwa członkowskie stanowiły przypadki przemieszczenia między państwami członkowskimi, a drugą połowę stanowiły przypadki przemieszczenia na lub poza terytorium UE. Należy jednak pamiętać, że łączna liczba przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów jest znacznie wyższa niż oficjalnie zgłoszona. Na przykład po okresie sprawozdawczym (2007-2009) wspólne działania w zakresie egzekwowania prawa w ramach IMPEL-TFS wykazały, że w UE ponad 20 % przesyłek zawierających odpady było niezgodne z rozporządzeniem (WE) nr 1013/2006[12].

Najczęstszymi powodami nielegalności było przemieszczanie odpadów bez zgłoszenia tego właściwym organom lub wbrew zakazowi przemieszczania wydanemu na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1013/2006. Typowe środki reagowania obejmowały zwrot odpadów do państwa pochodzenia i nałożenie grzywny.

Środki stosowane przez państwa członkowskie w celu wykrywania nielegalnego przemieszczania odpadów obejmowały regularne kontrole graniczne i regularne monitorowanie obiektów wytwarzających lub przetwarzających odpady, kontrole na miejscu przeprowadzane w przypadku transgranicznego przemieszczania odpadów i w obiektach wytwarzających lub przetwarzających odpady oraz kontrole na miejscu przeprowadzane na drogach krajowych. Większość państw członkowskich przekazała także szczegółowe dane dotyczące liczby kontroli przemieszczania odpadów lub powiązanego odzyskania lub unieszkodliwienia oraz na temat liczby przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów faktycznie wykrytych w trakcie tych kontroli. Liczba kontroli i kontroli na miejscu przeprowadzonych w UE znacznie się różni między państwami członkowskimi. W odniesieniu do 2009 r. najlepsze praktyki związane z kontrolami na miejscu wprowadzono w Polsce, przeprowadzając około 40 kontroli na miejscu na każde 1 000 ton odpadów niebezpiecznych przemieszczonych na lub poza terytorium tego państwa. W przypadku większości państw członkowskich wskaźnik ten jest co najmniej 10 razy niższy.

7.           Wnioski ogólne na temat stanu wykonania przedmiotowych rozporządzeń

Sprawozdawczość

W latach 2007-2009 odsetek udzielonych odpowiedzi w przypadku kwestionariuszy konwencji bazylejskiej i Komisji wynosił prawie 100 %. Większość państw członkowskich jednak nie dostarczyła swoich sprawozdań w terminie. Niektóre sprawozdania konwencji bazylejskiej wpłynęły po dacie granicznej 15 lipca 2011 r., a zatem nie można było ich uwzględnić w analizie danych ilościowych. Ogólnie rzecz biorąc, państwa członkowskie przedstawiły wystarczające informacje dotyczące przemieszczania odpadów oraz właściwych kwestii administracyjnych, przepisów krajowych i procedur.

Jakość danych

W wielu przypadkach dane zgłoszone przez państwo wysyłki różniły się od danych zgłoszonych przez państwo przeznaczenia. W 2009 r. różnica między zgłoszonym „wywozem” a „przywozem” odpadów niebezpiecznych między państwami członkowskimi UE wynosiła około 27 %, przy czym wartość „wywozu” była większa niż wartość „przywozu”. W tym samym roku różnica pomiędzy zgłoszonym „wywozem” a „przywozem” innych zgłoszonych odpadów między państwami członkowskimi UE wynosiła około 36 %, ale „przywóz” był większy niż „wywóz”.

Klasyfikacja odpadów

Brak odpowiednich kodów konwencji bazylejskiej dla niektórych odpadów niebezpiecznych często utrudnia przejrzystą sprawozdawczość. Sytuacja w tym zakresie jednak poprawiła się, ponieważ państwa mogą obecnie stosować kody europejskiego wykazu odpadów (ELW)[13]. W celu zharmonizowania sprawozdawczości zdecydowanie zachęca się państwa członkowskie, aby w swoich sprawozdaniach podawały również kody ELW. Ponadto konsekwentne stosowanie kodów ELW pomogłoby osiągnąć lepszą sprawozdawczość w zakresie odpadów innych niż niebezpieczne, które nie są objęte kategoriami Y46 i Y47 ani żadnymi kodami konwencji bazylejskiej, a których wywóz zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1013/2006 podlega procedurze uprzedniego zgłoszenia na piśmie i zgody.

Wytwarzanie odpadów

W 2009 r. w państwach UE-27 wytworzono około 77 mln ton odpadów niebezpiecznych. Od 2000 do 2008 r. łączna ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych przez państwa UE-27 wzrosła o 46 %. Ilości odpadów niebezpiecznych wytworzonych w 2009 r. są nieco mniejsze niż w 2008 r.

Przemieszczanie odpadów

W latach 2007-2009 łączna ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych poza terytorium państw członkowskich UE wyniosła około 33,1 mln ton, z czego około 22,9 mln ton stanowiły odpady niebezpieczne. Miejscem przeznaczenia 99 % odpadów niebezpiecznych przemieszczonych z państw członkowskich były państwa UE-27 i EFTA, a ponad 95 % pozostało na terytorium UE-15.

W latach 2007-2009 łączna ilość wszystkich zgłoszonych odpadów przemieszczonych na terytorium państw członkowskich UE wyniosła około 37 mln ton, z czego około 20,5 mln ton stanowiły odpady niebezpieczne. Ponad 96 % odpadów niebezpiecznych pochodziło z innych państw członkowskich lub z państwa EFTA, a ponad 80 % z państw UE-15.

Nielegalne przemieszczanie odpadów

W 2009 r. państwa członkowskie zgłosiły około 400 przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów, natomiast uważa się, że łączna liczba tych przypadków jest znacznie wyższa. Jeżeli chodzi o 2009 r., około połowę zgłoszonych przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów stanowiły przypadki przemieszczenia między państwami członkowskimi, a drugą połowę stanowiły przypadki przemieszczenia na lub poza terytorium UE. Liczba kontroli i kontroli na miejscu przeprowadzonych w UE znacznie się różni między państwami członkowskimi.

8.           Dalsze działania

Od dnia 25 stycznia do 12 kwietnia 2011 r. Komisja przeprowadziła konsultacje społeczne z zainteresowanymi stronami na temat sposobów wzmocnienia kontroli i egzekwowania przedmiotowego rozporządzenia[14]. Zdecydowana większość (89 %) zainteresowanych stron opowiedziała się za nowym prawodawstwem UE wzmacniającym wymogi dotyczące kontroli. Niektóre z zaproponowanych wariantów dotyczyły planowania kontroli, kontroli na wcześniejszych etapach, szkoleń dla urzędników i nałożenia na podmioty gospodarcze obowiązku przedstawienia dowodów w określonych przypadkach, w których istnieją uzasadnione powody, aby podejrzewać próbę obejścia przepisów rozporządzenia. Komisja obecnie przeprowadza ocenę gospodarczego, społecznego i środowiskowego wpływu ewentualnych przyszłych środków legislacyjnych i pozalegislacyjnych.

[1]               Dz.U. L 190 z 12.7.2006, s. 1.

[2]               Decyzja 1999/412/WE (Dz.U. L 156 z 23.6.1999, s. 37) i art. 51 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1013/2006.

[3]               Artykuł 41 rozporządzenia (EWG) nr 259/93 i art. 51 rozporządzenia (WE) nr 1013/2006.

[4]               Sprawozdanie Komisji (SEC(2006) 1053) z 1.8.2006.

[5]               Sprawozdanie Komisji (SEC(2009) 811) z 24.6.2009.

[6]               Wszystkie obecne państwa członkowskie Unii Europejskiej.

[7]               Państwa, które przystąpiły do Unii Europejskiej przed 2004 r.

[8]               Państwa, które przystąpiły do Unii Europejskiej w roku 2004 lub 2007.

[9]               W przypadku Włoch i Francji wartości oparte są na szacunkach.

[10]             Dane z Estonii obejmują odpady z łupków bitumicznych, które stanowią ponad 95% łącznej ilości.

[11]             „Odpady przemieszczone poza terytorium” państw członkowskich obejmują odpady przemieszczone w obrębie UE. Przeważająca większość odpadów przemieszczonych za granicę pozostała na terytorium UE.

[12]             Szczegółowe sprawozdanie jest dostępne na stronie: http://impel.eu/projects/enforcement-actions-ii.

[13]             Odpady wymienione w załączniku do decyzji Komisji 2000/532/WE (Dz.U L 226 z 6.9.2000, s. 3).

[14]             Strona internetowa „Twój głos w Europie”: http://ec.europa.eu/yourvoice/consultations/index_pl.htm, http://ec.europa.eu/environment/waste/shipments/news.htm.