This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52011PC0822
Proposal for a DECISION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on the Strategic Innovation Agenda of the European Institute of Innovation and Technology (EIT): the contribution of the EIT to a more innovative Europe
Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie strategicznego planu innowacji Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT) – wkład EIT w bardziej innowacyjną Europę
Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie strategicznego planu innowacji Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT) – wkład EIT w bardziej innowacyjną Europę
/* KOM/2011/0822 wersja ostateczna - 2011/0387 (COD) */
Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie strategicznego planu innowacji Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT) – wkład EIT w bardziej innowacyjną Europę /* KOM/2011/0822 wersja ostateczna - 2011/0387 (COD) */
UZASADNIENIE 1. KONTEKST WNIOSKU Europejski Instytut Innowacji i Technologii
(EIT) został ustanowiony rozporządzeniem (WE) nr 294/2008; celem EIT
jest przyczynianie się do trwałego wzrostu gospodarczego i
zwiększenia konkurencyjności przez wzmocnienie zdolności
innowacyjnych UE i jej państw członkowskich w drodze pełnej
integracji trójkąta wiedzy. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia
i na podstawie przedłożonego przez EIT projektu wniosku Komisja
przyjmie przed końcem 2011 r. wniosek o przyjęcie przez Parlament
Europejski i Radę strategicznego planu innowacji EIT, w którym
określone zostaną długoterminowe dziedziny priorytetowe dla EIT,
włącznie z przeglądem planowanych na okres siedmiu lat
działań w zakresie szkolnictwa wyższego, badań naukowych i
innowacji. EIT przedstawił Komisji pierwszy projekt
strategicznego planu innowacji przed dniem 30 czerwca 2011 r. 2. WYNIKI KONSULTACJI Z
ZAINTERESOWANYMI STRONAMI ORAZ OCEN SKUTKÓW Przy sporządzaniu niniejszego wniosku
uwzględniono odpowiedzi otrzymane w wyniku otwartej konsultacji
społecznej w sprawie EIT, jak również wyniki otwartej konsultacji
społecznej dotyczącej wspólnych ram strategicznych w dziedzinie
finansowania badań naukowych i innowacji. Swoje poglądy wyraziły
państwa członkowskie oraz liczne zainteresowane strony
reprezentujące sektor przemysłu, środowisko akademickie i
społeczeństwo obywatelskie. Pokazały one silne poparcie dla
misji EIT, jaką jest poszerzenie i usprawnienie współpracy
między środowiskami związanymi ze szkolnictwem wyższym, przedsiębiorczością
oraz badaniami naukowymi i innowacjami. Według respondentów EIT powinien
odgrywać szczególną rolę w programie „Horyzont 2020” –
przyszłym programie UE w dziedzinie badań naukowych i innowacji – a
także zbliżać do siebie inne działania podejmowane na
szczeblu europejskim i krajowym. Większość respondentów
wyraziła zadowolenie ze sposobu, w jaki EIT zapewnia
przedsiębiorstwom możliwość udziału w swoich pracach,
i wezwała EIT do zintensyfikowania kontaktów zewnętrznych. Ponadto
respondenci uznali zaangażowanie środowisk przedsiębiorców za
niezwykle istotne dla sukcesu EIT w przyszłości.
Elastyczność, jasność zasad i odczuwalny zwrot z inwestycji
mają więc zasadnicze znaczenie dla zachęcenia sektora prywatnego
do udziału w programie. Wniosek opiera się także na
sprawozdaniu z oceny zewnętrznej, w którym za bardzo istotną uznaje
się koncepcję integracji trójkąta wiedzy, jak również
zagadnienia stanowiące główną przesłankę dla istnienia
EIT. Istnieje duże poparcie dla modelu, który został opracowany przez
EIT, opartego na zintegrowanych sieciach centrów kolokacji. Respondenci mieli
również pozytywne odczucia – i byli pod tym względem zgodni – co do
faktu, iż główną zasługą wspólnot wiedzy i innowacji
(WWiI) było działanie jako katalizator prowadzący do powstania
dodatkowych korzyści wynikających z działań podjętych
już uprzednio przez poszczególnych członków, ale w sposób bardziej
rozdrobniony. 3. ASPEKTY PRAWNE WNIOSKU Podstawą wniosku jest art. 173 ust. 3
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Wniosek opiera się na
przepisach zawartych w rozporządzeniu EIT i uzupełnia wnioski
wchodzące w skład pakietu „Horyzont 2020”. 4. WPŁYW NA BUDŻET W ocenie skutków finansowych
dołączonej do wniosku dotyczącego zmiany rozporządzenia
ustanawiającego EIT określa się skutki w zakresie zasobów
budżetowych, ludzkich i administracyjnych. 2011/0387 (COD) Wniosek DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie strategicznego planu innowacji
Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT) – wkład EIT w
bardziej innowacyjną Europę (Tekst mający znaczenie dla EOG) PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII
EUROPEJSKIEJ, uwzględniając Traktat o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), w szczególności jego art. 173
ust. 3, uwzględniając rozporządzenie
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 294/2008 z dnia 11 marca 2008 r.
ustanawiające Europejski Instytut Innowacji i Technologii[1], uwzględniając wniosek Komisji
Europejskiej, po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego
parlamentom narodowym, uwzględniając opinię Europejskiego
Komitetu Ekonomiczno–Społecznego[2],
stanowiąc zgodnie ze zwykłą
procedurą ustawodawczą, a także mając na uwadze, co
następuje: (1)
Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 294/2008
Komisja jest zobowiązana do przedstawienia wniosku w sprawie pierwszego strategicznego
planu innowacji (zwanego dalej „SPI”) na podstawie projektu
przedłożonego przez Europejski Instytut Innowacji i Technologii. (2)
SPI powinien zawierać określenie
długoterminowych dziedzin priorytetowych dla Europejskiego Instytutu
Technologii i Innowacji (EIT), a także ocenę skutków gospodarczych
związanych z EIT oraz jego zdolności do wytworzenia najlepszej
wartości dodanej w zakresie innowacji. W SPI należy
uwzględnić wyniki monitorowania i oceny EIT. (3)
Pierwszy SPI powinien określać
szczegółowe specyfikacje i zakres zadań dotyczących
działalności EIT, zasady współpracy między Radą
Zarządzającą a wspólnotami wiedzy i innowacji (zwanymi dalej
„WWiI”) i warunki finansowania WWiI, PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ
DECYZJĘ: Artykuł 1 Przyjmuje się niniejszym strategiczny
plan innowacji Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii, jak
określono w załączniku. Artykuł 2 Niniejsza
decyzja wchodzi w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku
Urzędowym Unii Europejskiej. Sporządzono w Brukseli dnia [...] r. W imieniu Parlamentu Europejskiego W
imieniu Rady Przewodniczący Przewodniczący ZAŁĄCZNIK
STRATEGICZNY PLAN INNOWACJI EIT
1.
Europejski Instytut Innowacji i Technologii –
unijny podmiot w zakresie innowacji
W strategicznym
planie innowacji (SPI) przedstawiono priorytety dla Europejskiego Instytutu
Technologii i Innowacji (EIT) na lata 2014–2020, jak również zasady jego
funkcjonowania. Dla europejskich decydentów jest on zatem głównym
narzędziem do wyznaczania strategicznych kierunków dla EIT, pozostawiając
jednocześnie instytutowi znaczną autonomię w zakresie
określania sposobów i środków służących
osiągnięciu wyznaczonych celów. SPI jest wynikiem
dogłębnego procesu, w ramach którego dążono do podsumowania
dotychczasowych doświadczeń EIT oraz do pełnego oddania
rzeczywistego stanu innowacji w Europie. Opiera się on na pierwszym
projekcie SPI opracowanym przez Radę Zarządzającą EIT i
przedłożonym Komisji Europejskiej dnia 15 czerwca 2011 r. zgodnie z
wymogami zawartymi w przepisach rozporządzenia EIT. Opiera się on
także na wynikach niezależnej oceny początkowej fazy EIT, jak
również na procesie konsultacji otwartej dla wszystkich podmiotów
zainteresowanych (obecnie lub potencjalnie) działalnością EIT, w
tym przedsiębiorstw, instytucji szkolnictwa wyższego oraz organizacji
badawczych oraz organów krajowych i regionalnych.
1.1.
EIT – odpowiedź na wyzwania społeczne
poprzez innowację w ramach trójkąta wiedzy
W szybko zmieniającym się
świecie przyszłość Europy opiera się na inteligentnym,
zrównoważonym i sprzyjającym włączeniu społecznemu
wzroście gospodarczym. Trójkąt wiedzy obejmujący badania
naukowe, edukację i innowacje oraz interakcję między tymi trzema
elementami uznaje się za kluczową siłę sprawczą
prowadzącą do osiągnięcia wspomnianego celu i utrzymania
konkurencyjności. Unia Europejska podjęła w związku z tym
odpowiednie działania i uznała te dziedziny za priorytety polityczne
w swojej strategii „Europa 2020”. Priorytety te są przede wszystkim
wdrażane w ramach inicjatyw przewodnich „Unia innowacji” i „Mobilna
młodzież”, które stanowią ogólne ramy polityczne dla
działań UE w tych dziedzinach. Uzupełnia je inicjatywa
przewodnia w zakresie zintegrowanej polityki przemysłowej w erze
globalizacji oraz inicjatywa przewodnia „Europa efektywnie korzystająca z
zasobów”. Europejski Instytut Innowacji i Technologii będzie w pełnym
zakresie przyczyniać się do osiągnięcia celów tych
inicjatyw przewodnich. Powody uznania badań naukowych, edukacji
i innowacji za zagadnienia o zasadniczym znaczeniu są proste. W sytuacji
rosnącej konkurencji na świecie i wyzwań demograficznych w
Europie europejski wzrost gospodarczy i zatrudnienie będą w
przyszłości w coraz większym stopniu rezultatem
przełomowych innowacji w zakresie produktów, usług i modeli
biznesowych, jak również zdolności Europy do rozwijania,
przyciągania i zatrzymywania talentów. W Europie istnieją co prawda
indywidualne przypadki spektakularnych osiągnięć, ale ogólnie
rzecz biorąc państwa członkowskie UE osiągają gorsze
rezultaty w porównaniu ze światowymi liderami innowacyjności. Co
więcej, UE stoi w obliczu coraz ostrzejszej konkurencji o zdolnych
pracowników z nowych centrów doskonałości w gospodarkach
wschodzących. Niezbędna jest więc rzeczywista
zmiana naszych systemów i modeli innowacji. Zbyt częste są jeszcze
nadal przypadki fragmentarycznego występowania doskonałości w
zakresie szkolnictwa wyższego, badań naukowych i innowacji, choć
jasnym jest, że doskonałość taka istnieje w UE. Europa musi
przezwyciężyć ten brak strategicznej współpracy ponad
granicami państw, sektorów i dyscyplin. Ponadto Europa musi
przyjąć prawdziwą kulturę przedsiębiorczości,
która jest niezbędna do utrwalania wartości badań naukowych i
innowacji, do tworzenia nowych przedsięwzięć, a także do
komercyjnego wykorzystania innowacji w potencjalnych sektorach
charakteryzujących się dużym wzrostem. Europa musi promować
rolę instytucji szkolnictwa wyższego jako siły napędowej
innowacji, jako że – aby innowacje mogły się rozwijać – utalentowane
osoby trzeba wyposażyć w odpowiednie kwalifikacje, wiedzę i
postawy. EIT powołano właśnie w tym celu
– aby przyczyniał się do trwałego wzrostu gospodarczego i
zwiększenia konkurencyjności przez wzmacnianie zdolności
innowacyjnych Unii Europejskiej i jej państw członkowskich. Poprzez
pełną integrację trójkąta wiedzy w obszarach szkolnictwa
wyższego, badań naukowych i innowacji instytut przyczyni się w
dużym stopniu do stawiania czoła wyzwaniom społecznych w ramach
programu „Horyzont 2020” i spowoduje systemowe zmiany w sposobie
współpracowania ze sobą europejskich podmiotów innowacji. Aby osiągnąć ten cel, EIT
łączy ukierunkowanie strategiczne na poziomie EIT z podejściem
oddolnym reprezentowanym przez wspólnoty wiedzy i innowacji (WWiI). Są one
wysoce zintegrowanymi partnerstwami, które w perspektywie długoterminowej
gromadzą wokół określonych wyzwań społecznych
doskonałe wyższe uczelnie, ośrodki badawcze, małe i
duże przedsiębiorstwa i innych uczestników innowacji. Każda WWiI
jest skupiona wokół niewielkiej liczby wzajemnie połączonych
centrów kolokacji, w ramach których partnerzy prowadzą codzienną
współpracę odznaczającą się bezprecedensowym poziomem
wspólnych celów strategicznych. Centra kolokacji opierają się na
fundamencie istniejących centrów doskonałości, prowadząc do
ich dalszego rozwoju jako lokalnych ekosystemów innowacji oraz
łącząc je w szerszą sieć węzłów innowacji
obejmującą całą Europę. Poszczególne WWiI
otrzymały w ramach EIT duży stopień autonomii w zakresie definiowania
swojej organizacji wewnętrznej, składu, harmonogramu i metod
działania, co umożliwiło im wybranie podejścia najlepiej
przystosowanego do osiągnięcia ich celów. Na poziomie strategicznym
EIT organizuje proces selekcji WWiI, koordynuje ich prace w obrębie
elastycznych ram i rozpowszechnia najlepsze modele zarządzania i finansowania
WWiI. EIT pomaga za pośrednictwem WWiI w
tworzeniu środowisk bardziej sprzyjających innowacji oraz w
osiąganiu przełomu w sposobie współpracy między
szkolnictwem wyższym, badaniami naukowymi a przedsiębiorstwami. Poprzez
tworzenie sieci współpracy między doskonałymi fachowcami z
różnych sektorów, środowisk i dyscyplin – sieci, które w innych
okolicznościach zapewne by nie powstały – podejście takie pomaga
w odnalezieniu przez owych fachowców wspólnej odpowiedzi na coraz bardziej
złożone wyzwania społeczne, które w całościowy sposób
określono w programie „Horyzont 2020”. Osiągnięcia Zakończono początkową fazę
EIT, której głównym celem było rozpoczęcie
działalności EIT za pośrednictwem WWiI oraz wdrożenie
funkcji decyzyjnych i wykonawczych EIT – Rady Zarządzającej i
centrali. EIT osiągnął także swój główny cel –
pełną integrację wszystkich ogniw łańcucha innowacji
poprzez skupienie instytucji szkolnictwa wyższego, instytucji badawczych i
przedsiębiorstw w ramach trzech pierwszych wspólnot wiedzy i innowacji
utworzonych w 2010 r. w dziedzinach, które Rada i Parlament Europejski
określiły jako podstawowe dla przyszłego rozwoju Europy.
Dziedziny te to: zrównoważona energia (WWiI – „KIC InnoEnergy”),
dostosowanie do zmiany klimatu oraz zapobieganie jej (WWiI – „ClimateKIC”) i
społeczeństwo informacyjno-komunikacyjne przyszłości (WWiI
– „EIT ICT Labs”). EIT przechodzi obecnie ponadto kierowany przez
centralę w Budapeszcie proces konsolidacji jako instytucja innowacyjna.
Utworzył on ponadto Fundację EIT będącą prawnie
niezależną organizacją, której celem jest promowanie i
wspieranie pracy oraz działań EIT, a także zwiększanie jego
wpływu na społeczeństwo. WWiI w drodze ku zintegrowanym
partnerstwom światowej klasy Obecnym trzem WWiI udało się
osiągnąć masę krytyczną w objętych przez nie
dziedzinach, i to przy zrównoważonym udziale różnych komponentów
trójkąta wiedzy. Połączona w ramach WWiI siła partnerów –
pod względem ich liczby, jak i ich znaczenia w poszczególnych dziedzinach
– daje im potencjał osiągnięcia klasy światowej. Wykres 1 – kolokacje WWiI WWiI budowały swe strategie i struktury
zarządzania w różny sposób, co odzwierciedla ich różne dziedziny
tematyczne. Jedną WWiI utworzono w formie przedsiębiorstwa, podczas
gdy dwie pozostałe mają formę stowarzyszeń o charakterze
niezarobkowym. Wszystkie WWiI koncentrują się wokół trzonu
składającego się z około 30 najważniejszych partnerów
oraz pięciu lub sześciu centrów kolokacji wspieranych w większości
przypadków przez różną liczbę dodatkowych partnerów stowarzyszonych,
w tym małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). Utworzenie WWiI jako odrębnej osoby
prawnej kierowanej przez dyrektora generalnego jest wyrazem zdecydowanego
zerwania z tradycyjnym podejściem obejmującym wielu beneficjentów. Co
więcej, wszystkie WWiI stosują logikę gospodarczą w
zakresie planowania strategicznego swoich działań; wszystkie WWiI
przyjęły też koncepcję kolokacji, gromadząc różne
zespoły fizycznie w jednym miejscu, działając jako organizacja
kontrolna dla wielu działań WWiI oraz łącząc na
poziomie ogólnoeuropejskim kompetencje i umiejętności uzyskane w
różnych dziedzinach specjalistycznych. Działalność WWiI obejmuje
cały łańcuch innowacji, między innymi stworzenie programów
studiów magisterskich i doktoranckich opatrzonych znakiem EIT
łączących doskonałej jakości naukę z
edukacją w zakresie przedsiębiorczości, usługami
związanymi z tworzeniem przedsiębiorstw i programami mobilności.
Jako że początkowe działania WWiI skupione były na
talentach i zasobach ludzkich, osiągnięto pierwsze wyniki w zakresie
edukacji oraz przedsiębiorczości, w tym utworzenie programów studiów
magisterskich i doktoranckich. Dwie WWiI połączyły siły i
współpracują w ramach wspólnego programu studiów magisterskich w
dziedzinie inteligentnych sieci. Osiągnięcia
WWiI w pierwszym roku działalności (2010–2011) są
obiecujące: Prawie 500
studentów ukończyło szkolenia na kursach letnich, a ponad 200
studentów jest obecnie zapisanych na konkretne studia magisterskie firmowane
przez WWiI. Zaś zapotrzebowanie ze strony utalentowanych osób jest
duże: na przykład na 155 miejsc dostępnych na prowadzonych przez
KIC InnoEnergy studiach magisterskich otrzymano 950 podań. Studenci,
którzy ukończyli kursy organizowane w 2010 r. i 2011 r. przez ClimateKIC, utworzyli
stowarzyszenie absolwentów z myślą o utrzymaniu
długotrwałych kontaktów z tym WWiI. Utworzono
już sześć nowych przedsiębiorstw przy wykorzystaniu
kapitału początkowego pochodzącego z nagród i
wyróżnień lub przy wsparciu z WWiI. Trwają obecnie
działania mające na celu utworzenie ponad 50 nowych
przedsiębiorstw. EIT ICT Labs udziela 18 małym przedsiębiorstwom
wsparcia w formie doradców biznesowych. Stworzono
połączenia w obrębie trójkąta wiedzy na poziomie
regionalnym za pośrednictwem ponaddyscyplinarnych programów rozwoju zawodowego,
takich jak podlegający Climate KIC program „Pioneers in practice”
(Pionierzy w praktyce). Do tej pory z tego programu wspierania mobilności
skorzystało 59 osób. Przyjęto
nowe przepisy odnośnie do własności intelektualnej, zgodnie z
którymi zaangażowane przedsiębiorstwa i WWiI jako podmiot prawny
dzielą między sobą zyski pochodzące z praw
własności intelektualnej. Wykres 2 – partnerzy WWiI w 2011 r.
(przedsiębiorstwa, wyższe uczelnie, badania naukowe)
1.2.
Wartość dodana EIT – cechy
wyróżniające
Sposób działania EIT charakteryzuje
szereg elementów, które umożliwiają instytutowi wniesienie
rzeczywistej wartości dodanej na poziomie Unii: ·
Przezwyciężenie rozdrobnienia za
pomocą długoterminowych zintegrowanych partnerstw i stworzenie masy
krytycznej poprzez wymiar europejski EIT: W oparciu o
istniejące inicjatywy współpracy EIT utrwala wybrane w ramach WWiI
partnerstwa i podnosi je na poziom strategiczny. W ramach WWiI światowej
klasy partnerzy uzyskują możliwość gromadzenia się w
nowych konfiguracjach, optymalizacji istniejących zasobów, dostępu do
nowych możliwości dla przedsiębiorstw poprzez nowe
łańcuchy wartości odnoszące się do wyższego
ryzyka i wyzwań większej skali. Dodać należy, że mimo
istnienia znacznej liczby centrów doskonałości w poszczególnych
państwach członkowskich UE, centra te często nie
osiągają masy krytycznej koniecznej do indywidualnego uczestnictwa w
rywalizacji w skali globalnej. Podległe WWiI centra kolokacji są
okazją dla lokalnych podmiotów, by nawiązać ponad granicami
ścisłą współpracę z innymi doskonałymi
partnerami, co daje im możność działania i zdobycia uznania
na poziomie światowym. ·
Zwiększenie wpływu inwestycji w
zakresie edukacji, badań naukowych i innowacji oraz badanie nowych
sposobów zarządzania innowacjami: EIT działa
jako katalizator, dodając wartość do istniejącej bazy
badawczej poprzez przyspieszenie przejmowania i wykorzystywania technologii i
wyników badań. Działania innowacyjne przyczyniają się z
kolei do wyrównania inwestycji badawczych i wykorzystania wobec nich efektu
dźwigni finansowej; dostosowują one też działania w
zakresie kształcenia i szkolenia do potrzeb biznesu. EIT otrzymał z
tego względu duży zakres elastyczności w celu przetestowania
nowych modeli innowacji, co daje możliwość rzeczywistego
zróżnicowania sposobów zarządzania WWiI i modeli ich finansowania
oraz szybszego dostosowania się do pojawiających się
możliwości. ·
Rozwijanie talentów ponad granicami i promowanie
przedsiębiorczości poprzez integrację trójkąta wiedzy: EIT wspiera innowacje oparte na czynniku ludzkim, a studenci, badacze i
przedsiębiorcy są najważniejszymi adresatami jego wysiłków.
Oferuje on nowe ścieżki kariery znajdujące się na styku
świata akademickiego i sektora prywatnego, a także innowacyjne
programy rozwoju zawodowego. Znak EIT dołączony do innowacyjnych
programów studiów magisterskich i doktoranckich prowadzonych w ramach WWiI
przyczyni się do stworzenia uznanego na całym świecie znaku
firmowego doskonałości, co pomoże przyciągać
utalentowane osoby z Europy i z zagranicy. Przedsiębiorczość
jest rozwijana przez nowe pokolenie światowej klasy studentów
posiadających wiedzę i postawy konieczne do przekształcenia
pomysłów w nowe możliwości dla przedsiębiorstw. ·
Inteligentne finansowanie za pomocą
dźwigni finansowej połączonej z komercyjnym podejściem
nastawionym na wyniki: Z EIT pochodzi do 25 %
budżetu WWiI; EIT pełni też funkcję katalizatora dla 75 %
środków finansowych pochodzących od szerokiego grona partnerów
publicznych i prywatnych, co stwarza znaczny efekt dźwigni finansowej
poprzez łączenie inwestycji dużej skali i sprawne kierowanie
środków pochodzących z różnych źródeł publicznych i
prywatnych zgodnie ze wspólnie uzgodnionymi strategiami. Koncentracja na rynku
i skutkach społecznych powoduje, że podejście EIT jest zorientowane
na wyniki. WWiI działają zgodnie z logiką gospodarczą w
oparciu o roczne plany operacyjne zawierające ambitny portfel
działań sięgający od edukacji do tworzenia nowych
przedsiębiorstw i posiadające jasno określone cele, wyniki i
kluczowe wskaźniki skuteczności działania (KPI)
służące ocenie tych planów.
1.3.
Obszary występowania synergii i
komplementarności w stosunku do innych inicjatyw politycznych i
finansowych
Waga wzajemnych powiązań
pomiędzy badaniami naukowymi, innowacjami a edukacją coraz
częściej znajduje odzwierciedlenie w inicjatywach i programach UE.
Istnieje duży potencjał dla wzajemnie wzmacniających się
działań na szczeblu europejskim, krajowym i regionalnym. Dzięki
ramom strategicznym zawartym w programie „Horyzont 2020” – programie ramowym w
zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020) synergia ta będzie w
dalszym ciągu w pełni wykorzystywana na szczeblu unijnym. EIT będzie w dużym stopniu
przyczyniać się do realizacji celów określonych w programie
„Horyzont 2020”, w szczególności poprzez rozwiązywanie problemów
społecznych w sposób uzupełniający inne inicjatywy w tych
obszarach. W ramach programu „Horyzont 2020” EIT będzie stanowić
część celu „stawianie czoła wyzwaniom społecznym”;
zgodnie z metodą swobodnej interakcji pomiędzy poszczególnymi celami
przyczyni się on jednak również do celu „wiodąca pozycja w
przemyśle i konkurencyjne warunki” poprzez stymulowanie badań
naukowych nastawionych na wyniki i wspieranie tworzenia innowacyjnych MŚP
o szybkim tempie wzrostu. Przyczyni się on poza tym także do
osiągnięcia celu „doskonała baza naukowa” przez promowanie
mobilności ponad granicami dziedzin naukowych, sektorów i państw oraz
przez zintegrowanie przedsiębiorczości i kultury podejmowania ryzyka
w ramach innowacyjnych studiów podyplomowych. W ten sposób EIT przyczyni
się znacznie do promowania warunków ramowych, które są
niezbędne, aby w pełni wykorzystać potencjał innowacyjny UE
w dziedzinie badań naukowych oraz aby wspierać działania na rzecz
zakończenia tworzenia europejskiej przestrzeni badawczej (ERA). EIT wnosi ponadto do polityki UE w dziedzinie
badań naukowych i innowacji w pełni rozwinięty wymiar w zakresie
edukacji. Innowacyjna i kształtująca ducha
przedsiębiorczości edukacja sprawiają, że EIT odgrywa istotną
rolę łącznika między badaniami naukowymi, innowacjami,
polityką w dziedzinie edukacji a programami edukacyjnymi, zapewniając
jednocześnie długookresowe zaangażowanie konieczne do
osiągnięcia zrównoważonych zmian w szkolnictwie wyższym.
EIT odgrywa – w szczególności poprzez nowe, trans- i interdyscyplinarne
kierunki studiów opatrzone znakiem EIT – wiodącą rolę w zakresie
wspólnych wysiłków zmierzających do kształcenia na rzecz
innowacji, co niesie ze sobą wyraźnie efekty zewnętrzne w
szerszym kontekście europejskiego planu modernizacji instytucji
szkolnictwa wyższego, wspierając zarazem europejski obszar
szkolnictwa wyższego. Ponadto istnieje szansa na powstanie wzajemnie
wzmacniających się interakcji z unijną polityką
spójności, co osiągnąć można poprzez zajęcie
się powiązaniami między lokalnymi i globalnymi aspektami
innowacji. Centra kolokacji dają możliwość współpracy
transgranicznej i są dobrze przygotowane do wykorzystania różnych
systemów finansowania w regionach, w których są położone. Centra
kolokacji odgrywają ważną rolę w umacnianiu
łączliwości lokalno-globalnej w odniesieniu do WWiI jako
całości, czyniąc to także poprzez bliską
współpracę z władzami regionalnymi, w szczególności tymi,
które uczestniczą w opracowaniu i realizacji regionalnych strategii
innowacji na rzecz inteligentnej specjalizacji (RIS3). Można ponadto
wzmocnić powiązania pomiędzy WWiI a lokalnymi organizacjami
klastrów w celu zwiększenia udziału MŚP w działalności
WWiI. Choć możliwości synergii różnią się w
zależności od obszaru tematycznego danego WWiI, korzyści ze
współpracy i koordynacji wydają za to się szczególnie łatwe
do osiągnięcia w przypadku szeregu inicjatyw i programów na szczeblu
UE. Jako że sama koncepcja EIT i WWiI opiera się na przydawaniu
wartości dodanej do już istniejących obszarów europejskiej
doskonałości, WWiI z założenia będą
dążyć do maksymalnego wykorzystania tej synergii. WWiI
będą wnosić wartość dodaną w odniesieniu do
możliwych inicjatyw w danych dziedzinach, w tym inicjatyw w zakresie
wspólnego programowania, europejskich partnerstw innowacyjnych i partnerstw
publiczno-prywatnych (PPP). Inicjatywy w zakresie wspólnego programowania
– stanowiące kluczowy instrument służący rozwiązywaniu
kwestii rozdrobnienia w sektorze badań naukowych – powinny stanowić
rdzeń ogólnoeuropejskiej bazy badawczej WWiI. WWiI mogą zaś ze
swej strony przyspieszać i wspierać wykorzystanie doskonałych,
finansowanych ze środków publicznych badań naukowych
połączonych w ramach inicjatyw wspólnego programowania,
przeciwdziałając tym samym rozdrobnieniu innowacji. Wspólne
inicjatywy technologiczne (WIT) i nowo utworzone partnerstwa publiczno-prywatne
stanowią platformy służące promocji prowadzonych na
szeroką skalę i inicjowanych przez przemysł badań naukowych
oraz wspierają rozwój głównych technologii. WWiI mogą pomóc
ukierunkować te znaczne inwestycje w badania naukowe w celu
zwiększenia transferu technologii i ich komercyjnego wykorzystania oraz w
celu stworzenia przez utalentowanych przedsiębiorców nowych
przedsięwzięć w ramach prowadzonej już działalności.
Dzięki podejściu opartym na trójkącie wiedzy EIT będzie
uzupełniał inwestycje Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych
(ERBN) w zakresie światowej jakości badań pionierskich,
obejmując cały łańcuch innowacji od etapu pomysłów do
etapu stosowania oraz wykorzystania; jednocześnie EIT zapewni badaczom
uczestniczącym w programie „Marie Curie” oraz studentom
uczestniczącym w programie „Erasmus dla wszystkich” dodatkowe
możliwości w zakresie innowacji i kontaktów z przedsiębiorczością.
Przyszłe europejskie partnerstwa
innowacyjne stanowić będą nadrzędne ramy
ułatwiające koordynację i stwarzanie synergii między
instrumentami i polityką w zakresie badań naukowych kierowanych
podażą i popytem. WWiI mogą
wnieść wkład do europejskich partnerstw innowacyjnych ze względu
na swój zdecentralizowany charakter oraz praktyczne doświadczenia, a w
szczególności poprzez rozwijanie niezbędnego kapitału ludzkiego,
kształcenie kluczowych podmiotów (takich jak przedsiębiorcy i
badacze) oraz określenie warunków ramowych i najlepszych praktyk w
kwestiach polityki, uregulowań prawnych i normalizacji w danym sektorze. Możliwości w zakresie synergii
będą się w praktyce uwidaczniać na różne sposoby,
zależnie od WWiI i od konkretnych wyzwań. Obecnie rozwijane
powiązania z innymi inicjatywami na poziomie WWiI różnią
się między sobą w zależności od specyfiki danego WWiI
i jej obszaru tematycznego. Praktyczne
przykłady synergii między WWiI i innymi inicjatywami (stan na
09/2011) ·
EIT ICT Labs utrzymuje kontakty i
ściśle współpracuje z przyszłym partnerstwem
publiczno-prywatnym w dziedzinie internetu, wspólną inicjatywą
technologiczną ARTEMIS i inicjatywami EUREKA, takimi jak ITEA (Information
Technology for European Advancement – technologia informacyjna na rzecz rozwoju
Europy) czy partnerstwo wiarygodności w świecie cyfrowym (Trust in
Digital Life). EIT ICT Labs zwiększa swój wpływ na rynek,
stosując w całym cyklu życia projektów badawczych finansowanych
ze środków UE „katalizatory” WWiI, takie jak radar innowacji (Innovation
Radar), buster patentów (Patent Booster) i program transferu technologii.
Oferując dostęp do swoich centrów kolokacji może on
zwiększyć mobilność osób i obieg idei w całej Europie. ·
KIC InnoEnergy przyczynia się do realizacji
strategicznego planu UE w dziedzinie technologii energetycznych (plan EPSTE)
między innymi poprzez udział w platformie SETIS zajmującej
się monitorowaniem i lokalizacją technologii. Ponadto obecnie
współpracuje ze Wspólnym Centrum Badawczym (JRC) Komisji nad możliwościami
symulacji scenariuszy rozwoju wydarzeń. ·
Climate KIC aktywnie współdziała w
tworzeniu synergii z inicjatywami w zakresie wspólnego programowania w swojej
dziedzinie, ponieważ plan innowacji i plan realizacji tej WWiI
będą częściowo opierać się na wspólnym planie
strategicznym określonym w inicjatywie w zakresie wspólnego programowania
dotyczącej klimatu (usługi klimatyczne i dostosowanie się do
zmiany klimatu). Objęte Climate KIC regionalne wspólnoty innowacji i
realizacji stanowią oryginalny, ogólnoeuropejski model innowacji regionalnych,
wykorzystujący regiony jako obszary testowe, w ramach których rozwój
zdolności zarządzania i mocne strony regionów łączone
są ze światowymi wyzwaniami.
2.
Rozszerzenie roli EIT po 2013 r. – priorytety
ogólne
2.1.
EIT jako źródło bodźców dla wzrostu
gospodarczego, wyników i zrównoważoności
Wnioski wynikające z fazy tworzenia
WWiI Proces tworzenia pierwszych WWiI
wiązał się w znacznym stopniu z uczeniem się przez
działanie. Pokazał on, że WWiI są koncepcja nową i
że żadna ze stron uczestniczących w tym procesie nie
doceniła wyzwania, jakim jest prawne zorganizowanie się w formie WWiI
oraz kształtowanie stosunków umownych z WWiI i ich partnerami.
Przeszkodę stanowił także brak świadomości o tym,
że skorzystać można z różnych form podmiotów prawnych. Przy
zachowaniu oddolnego podejścia dającego każdej WWiI znaczną
swobodę w organizacji partnerstw należy zapewnić dalsze
wskazówki dotyczące ustalenia odpowiednich struktur prawnych. Nie
należy ponadto lekceważyć wyzwania, jakim jest zgromadzenie
różnych środowisk akademickich i kultur gospodarczych w ramach
jednego podmiotu prawnego. dlatego ważne jest to, by zarówno na poziomie
WWiI, jak i na poziomie EIT uznawano wspólne wartości. Dodać
należy, że WWiI są instytucjonalnymi innowacjami na
dużą skalę i że wszystkie są inne. Dzięki temu
istnieje duży wachlarz różnych modeli innowacji. Jednocześnie
utrudnia to jednak ogólne koordynowanie i monitorowanie WWiI. W przyszłości należy
udzielić jaśniejszych wytycznych na wczesnym etapie, ponieważ
proces wyboru dotyczący podstawowych kwestii strategicznych jest wspólny
dla wszystkich WWiI, jednocześnie umożliwić jednak należy
zróżnicowane podejście w zakresie organizacji, wyników i finansowania
w poszczególnych WWiI. Nadto nadmienić należy, że obecnie
istniejące trzy WWiI nie stanowią jeszcze masy krytycznej koniecznej,
by EIT w pełni rozwinął swój potencjał jako wiodący
instytut innowacji. Fakt istnienia jedynie trzech WWiI sprawia, że
możliwości osiągnięcia przekrojowych korzyści
innowacyjnych powstałych na styku różnych WWiI są ograniczone;
to samo dotyczy możliwości czerpania korzyści skali w
administracji i rozpowszechnianiu. Oznacza to również, że EIT nie
posiada wystarczającej skali, aby rzeczywiście działać jako
pełnoprawny organ europejski. W tym kontekście konieczne są
dodatkowe WWiI, by EIT uzyskał masę krytyczną konieczną do
zaistnienia jako coś więcej niż tylko „suma swoich
poszczególnych elementów”. Jeżeli EIT ma badać nowe modele kierowania
i zarządzania innowacjami za pomocą WWiI, to należy
utworzyć ograniczoną liczbę dodatkowych partnerstw w celu
rozszerzenia próby, na której opiera się doświadczenie EIT. EIT jako inwestor w trójkąt wiedzy W oparciu o te wnioski EIT zmierza do
konsolidacji i dalszego rozwoju swojej roli „inwestora”, który wspiera już
istniejące ośrodki doskonałości w dziedzinie badań
naukowych, przedsiębiorstw i szkolnictwa wyższego w Europie i
umożliwia im zrzeszanie się i wspieranie istniejącej między
nimi długoterminowej systematycznej współpracy w ramach WWiI. Reprezentowany przez EIT „inwestorski” sposób
działania oznacza skoncentrowanie się na określaniu najlepszych
możliwości strategicznych i wyborze portfela światowej klasy
partnerstw – WWiI – w celu osiągnięcia wyników za ich pomocą. W
ramach tego podejścia EIT przyznaje WWiI roczne dotacje w oparciu o
osiągnięte przez nie wyniki i zamierzone działania zawarte w ich
planach operacyjnych. Ocenę planów operacyjnych wspierać
będą niezależni eksperci zewnętrzni. EIT powinien w tym kontekście nie tylko określać
ogólne kierunki i wizje, ale także udzielić WWiI wsparcia w
odpowiednim wymiarze, jak również monitorować ich wyniki.
Jednocześnie WWiI dysponują znacznym marginesem swobody w kwestii
nakreślenia swojej wewnętrznej organizacji oraz strategii w różnych
obszarach, jak również w zakresie prowadzonych przez nie działań
i uruchamiania potrzebnych talentów i zasobów. Zwrot z inwestycji poczynionych przez EIT w
WWiI mierzony będzie w kategoriach wymiernych korzyści dla
europejskiej gospodarki i całego społeczeństwa, takich jak
powstanie nowych przedsiębiorstw, produktów i usług na
istniejących i przyszłych rynkach, przedsiębiorcze osoby o
lepszych umiejętnościach, nowe i atrakcyjniejsze możliwości
zatrudnienia oraz przyciąganie i zatrzymywanie utalentowanych osób z
całej UE i z zagranicy. Wymaga to stworzenia dla EIT solidnych
systemów monitorowania i oceny – ze szczególnym uwzględnieniem
osiągnięć, rezultatów i generowanego wpływu gospodarczego i
społecznego – opartych na poziomach odniesienia pochodzących z
najlepszych międzynarodowych praktyk. Priorytetem jest tu stworzenie
zrównoważonego systemu monitorowania wyników w celu oceny: wpływu
wywieranego przez EIT za pośrednictwem WWiI, własnych
osiągnięć EIT jako organizacji i oraz wkładu EIT w program
„Horyzont 2020”.. Ważnym elementem w tej kwestii jest
również rozwój – wspólnie z WWiI – prawdziwej „tożsamości
korporacyjnej” EIT opartej na szeregu wspólnych wartości. Choć
wszystkie WWiI i ich poszczególni partnerzy posiadają własne
tożsamości korporacyjne, wspólne dla nich są te wartości,
które leżą u podstaw wspólnoty EIT i WWiI. Są to:
doskonałość w całym trójkącie wiedzy; wykwalifikowani
i przedsiębiorczy ludzie; długoterminowa współpraca
transgraniczna, transdyscyplinarna i transsektorowa; oraz koncentracja na
skutkach społecznych i gospodarczych. Taka tożsamość
wzmocni również wizerunek i reputację EIT i WWiI.
2.1.1.
Konsolidacja i wspieranie wzrostu oraz wpływu
istniejących WWiI
EIT będzie aktywnie wspierać
pierwsze trzy WWiI w celu zwiększenia ich potencjału i wpływu
oraz ich wkładu w realizację celów programu „Horyzont 2020”. Z
biegiem czasu WWiI rozbudują początkowy zestaw działań, aby
wykorzystać nowe możliwości rynkowe i społeczne. Celem
wspierania tego rozwoju EIT – w ścisłej współpracy z
każdą z poszczególnych WWiI – będzie wyznaczał dostosowane
do indywidualnych potrzeb strategie współfinansowania i doradzał w
ich zakresie; strategie te będą jednocześnie wspierać
działania strategiczne z perspektywy EIT. WWiI powinny pozostać dynamicznymi
partnerstwami; w związku z tym powinny one być zarówno otwarte na
nowych partnerów, jak i – w stosownych przypadkach – gotowe do zaprzestania
istniejącej już współpracy. WWiI powinny wykorzystywać nowe
źródła istniejących i potencjalnych obszarów
doskonałości – jeśli tylko mogą one przynieść
wartość dodaną – poprzez udział nowych partnerów w ramach
istniejących centrów kolokacji, wzmocnienie prac przekrojowych
angażujących kolokacje tego samego WWiI lub nawet stworzenie nowego
centrum kolokacji przy jednoczesnym utrzymaniu ukierunkowania, solidności
i kierowalności ich partnerstwa w ramach WWiI. Równie istotne z
punktu widzenia maksymalizacji wyników WWiI jest zachowanie właściwej
równowagi między współpracą a konkurencją. EIT będzie
udzielał WWiI bodźców do zaangażowania się w działania
przekrojowe między poszczególnymi wspólnotami w dziedzinach, które
oferują znaczny potencjał synergii, np. poprzez wspólne kursy
doskonalenia zawodowego, wspólne badania naukowe, studia magisterskie lub
doktoranckie, lub w mobilność między środowiskiem
akademickim a przedsiębiorstwami mającą miejsce na poziomie
między WWiI. Jednocześnie EIT będzie udzielał bodźców
do utrzymania określonego poziomu konkurencji, aby zachęcić WWiI
do stałej koncentracji na wynikach i skutkach oraz do podejmowania
stosownych działań w przypadku osiągnięcia słabszych
wyników. WWiI czerpią nie tylko z istniejącej
doskonałej bazy naukowej swoich partnerów, lecz są również
awangardą w zakresie propagowania i wdrażania misji edukacyjnej EIT.
W tym kontekście celem jest kształcenie i szkolenie utalentowanych
ludzi, wyposażając ich w umiejętności, wiedzę i sposób
myślenia potrzebne w zglobalizowanej gospodarce opartej na wiedzy. Aby to
osiągnąć, EIT aktywnie wspiera między innymi studia
opatrzone znakiem EIT, monitorując ich jakość i spójną
realizację we wszystkich WWiI. W ramach tych działań WWiI
szeroko wykorzystywać będą oceny wzajemne i oceny ekspertów, a
ponadto nawiążą dialog z organami krajowymi i organami kontroli
jakości. Zwiększy to krajową i międzynarodową
renomę kwalifikacji opatrzonych znakiem EIT i zwiększy ich
atrakcyjność na świecie, tworząc zarazem platformę
współpracy na szczeblu międzynarodowym. W przyszłości WWiI
będą zachęcane do wyjścia poza granice kształcenia
podyplomowego i rozszerzenia prowadzonej działalności edukacyjnej o
większą liczbę zróżnicowanych form studiów, tak aby
objąć szerszy zakres innowacyjnych działań związanych
z rozwojem zawodowym, włączając w to kształcenie kadry
zarządzającej, szkolenia dostosowane do indywidualnych potrzeb i
kursy letnie. Celem poprawy skuteczności podejmowanych przez WWiI
działań edukacyjnych i dotarcia do szerszego kręgu odbiorców
WWiI mogą – na zasadzie eksperymentu – zaplanować stworzenie
modułów studiów licencjackich lub pakietów przeznaczonych do edukacji
szkolnej. EIT: ·
będzie stopniowo tworzył konkurencyjne
mechanizmy weryfikacji dotyczące alokacji części dotacji dla
WWiI, w ramach których zostaną wzięte pod uwagę różnice w
prędkości wzrostu poszczególnych WWiI, ·
będzie udzielał WWiI bodźców do
opracowania wspólnych działań w odniesieniu do zagadnień
przekrojowych, ·
stworzy system wzajemnej oceny dla kwalifikacji
opatrzonych znakiem EIT i podejmie dialog z krajowymi i międzynarodowymi
organami zapewniania jakości, ·
będzie zachęcał WWiI do
opracowywania bardziej zróżnicowanych działań w zakresie
kształcenia i szkolenia.
2.1.2.
Tworzenie nowych WWiI
Aby zwiększyć dodatkowo wpływ i
wprowadzić bodźce do tworzenia innowacji w nowych obszarach problemów
społecznych, EIT będzie stopniowo rozszerzać swój portfel WWiI.
Podążając przy tworzeniu nowych WWiI ścieżką
rozwoju opartą na stopniowym przyroście, EIT zadba, by w tym
kontekście odpowiednio uwzględniono doświadczenia zdobyte przy
tworzeniu WWiI w poprzednich etapach i by WWiI powstawały tylko w
rejonach, w których istnieje już fundament w postaci wyraźnego
potencjału innowacyjnego i najwyższej klasy doskonałości. W
okresie 2014–2020 do stworzenia nowych WWiI dojdzie zatem w dwóch falach w 2014
r. i 2018 r. po trzy nowe WWiI każda, co doprowadzi do stworzenia portfela
dziewięciu WWiI w okresie 2014–2020 (co odpowiada stworzeniu 40–50 centrów
kolokacji w całej UE). Ewentualny nowy proces selekcji w celu utworzenia
WWiI w 2018 r. będzie w dużym stopniu opierać się na
wynikach szczegółowej oceny zewnętrznej EIT i istniejących WWiI,
w tym oceny skutków gospodarczych i społecznych WWiI oraz udziału EIT
we wzmocnieniu zdolności innowacyjnych UE i państw
członkowskich, jak również na wynikach ocen programu „Horyzont 2020”.
Nowe WWiI powstaną w obszarach zajmujących
się dużymi wyzwaniami społecznymi związanymi z rzeczywistym
potencjałem innowacyjnym. Tym samym EIT w pełni przyczynia się do realizacji szerszych
programów działań UE, a w szczególności celów programu „Horyzont
2020” określającego szereg wyzwań społecznych, oraz do
wdrażania technologii wspomagających i przemysłowych. Celem jest ustanowienie WWiI
w obszarach tematycznych, którymi – ze względu na ich skalę i
złożoność – można zająć się
wyłącznie za pośrednictwem podejścia ponaddyscyplinarnego,
transgranicznego i międzysektorowego. Dobór dziedzin tematycznych powinien zatem
opierać się na starannej analizie badającej, czy WWiI może
wnieść rzeczywistą wartość dodaną i mieć
pozytywny wpływ na gospodarkę i społeczeństwo. Komisja Europejska przeprowadziła tę
analizę w ramach procesu mającego na celu obiektywną ocenę
potencjału przyszłych obszarów tematycznych WWiI. Jednym z punktów wyjścia był projekt SPI,
który Rada Zarządzająca EIT przedłożyła Komisji
Europejskiej w czerwcu 2011 r. Jednocześnie
opracowano zestaw miarodajnych kryteriów, aby umożliwić obiektywną
ocenę potencjału innowacyjnego każdego z przyszłych
obszarów tematycznych. Trafność tych
kryteriów została skonsultowana z szerszą wspólnotą innowacji z
całego trójkąta wiedzy w drodze otwartej konsultacji społecznej. Wynikiem tego procesu był następujący
wykaz kryteriów: ·
podejmowanie
największych wyzwań gospodarczych i społecznych, przed którymi
stoi Europa, i przyczynianie się w ten sposób do realizacji strategii
„Europa 2020”; ·
dostosowanie i koordynacja w
zakresie zgodności z odpowiednimi dziedzinami polityki UE, jak
również z istniejącymi inicjatywami w ramach programów „Horyzont
2020” i „Erasmus dla wszystkich”; ·
zdolność
mobilizowania inwestycji i zapewnienia długoterminowego zaangażowania
przedsiębiorstw; posiadanie istniejącego rynku dla swoich produktów
lub zdolność stworzenia nowych rynków; ·
tworzenie
zrównoważonego i systemowego wpływu mierzonego pod kątem nowych
wykształconych i przedsiębiorczych osób, nowych technologii i nowych
przedsiębiorstw; ·
skupieniu masy krytycznej
złożonej z zainteresowanych stron reprezentujących
światowej klasy badania, edukację i innowacje, które w innych
warunkach pozostałyby w rozproszeniu; ·
wymaganie podejścia
transdyscyplinarnego i rozwijanie nowych rodzajów edukacji ponad granicami
poszczególnych dyscyplin; ·
zajęcie się
najważniejszymi niedoborami innowacji, takimi jak paradoks europejski, tj.
obszary tematyczne, w których Europa ma silną bazę badawczą,
lecz słabe wyniki w zakresie innowacji. Ocena obszarów tematycznych zaproponowanych
zarówno w projekcie przedłożonym przez EIT, jak i przez ogół
zainteresowanych stron wyraźnie wykazała istnienie pewnych
różnic dotyczących potencjalnego wpływu, jaki miałoby
utworzenie WWiI. W rezultacie tego wiele
tematów zupełnie zarzucono, inne zaś
zaktualizowano, by lepiej dostosować je do uwarunkowań europejskiego
i światowego kontekstu w tym obszarze. W przypadku następujących obszarów
tematycznych uznano, że ustanowienie nowych WWiI niesie ze sobą
największy potencjał wniesienia wartości dodanej do
istniejących działań i spowodowania rzeczywistego skokowego
rozwoju innowacji: ·
produkcja oferująca
wartość dodaną; ·
żywność na
przyszłość (Food4Future) – zrównoważony łańcuch
dostaw od zasobów do konsumentów; ·
innowacje na rzecz zdrowego
stylu życia oraz aktywnego starzenia się; ·
zrównoważone
poszukiwanie, wydobywanie, przetwarzanie, recykling i zastępowanie
surowców; ·
inteligentne i bezpieczne
społeczeństwa; ·
mobilność w miastach. Więcej informacji w
sprawie poszczególnych tematów znaleźć można w arkuszach
informacyjnych znajdujących się na końcu dokumentu[3]. W oparciu o powyższe
obszary tematyczne EIT będzie mógł niezależnie zorganizować
przyszły proces selekcji WWiI. Powodzenie przyszłych zaproszeń do uczestnictwa w WWiI
zależeć będzie w dużej mierze od jasnych wytycznych co do
oczekiwań i wymagań, jak również od okresu
umożliwiającego wnioskodawcom zorganizowanie się przed
złożeniem wniosku o utworzenie WWiI, i to zarówno pod względem
prawnym, jak i finansowym. WWiI
zostaną wyłonione na podstawie szczegółowych kryteriów
określonych w rozporządzeniu EIT, opartych na nadrzędnych
zasadach doskonałości i znaczenia dla innowacyjności. Każda z wyłonionych WWiI będzie
musiała wykazać, w jaki sposób stworzy maksymalny wpływ w danym
obszarze i udowodnić wykonalność swojej strategii. Uwzględniając fakt, że przewidziano dwie
fale selekcji WWiI w 2014 r. i 2018 r., dla pierwszej fali określono trzy
tematy. Odzwierciedlając potrzebę stopniowego podejścia przy
tworzeniu nowych WWiI, wybór pierwszych trzech tematów oparto na dojrzałości
danej dziedziny, potencjalnym wpływie społecznym i gospodarczym, a
także możliwości synergii z innymi inicjatywami. Tematami tymi
są: ·
innowacje na rzecz zdrowego stylu życia
oraz aktywnego starzenia się; ·
zrównoważone poszukiwanie, wydobywanie,
przetwarzanie, recykling i zastępowanie surowców; ·
żywność na przyszłość
– zrównoważony łańcuch dostaw od zasobów do konsumentów. W odniesieniu do drugiej fali w 2018 r. rozważone
zostaną pozostałe tematy (mobilność w miastach, produkcja
oferująca wartość dodaną oraz inteligentne i bezpieczne
społeczeństwa); weźmie się przy tym pod uwagę nowe i
nieprzewidziane wyzwania, które mogą pojawić się w
przyszłości. EIT ·
przygotuje w sposób terminowy procedurę
selekcyjną drugiej fali WWiI w 2014 r. i – po dokonaniu oceny programu
„Horyzont 2020”, w tym jego programu szczegółowego oraz EIT – trzeciej
fali w 2018 r.; ·
zadba o to, by warunki ramowe przyszłych
procedur selekcji WWiI sprzyjały osiągnięciu optymalnych
wyników, w szczególności wydając jasne wytyczne dotyczące
wymogów i procesów, oraz dając wnioskodawcom wystarczający czas na
zorganizowanie partnerstwa.
2.2.
Zwiększenie wpływu EIT
Wspieranie innowacji w całej Unii W początkowej fazie EIT skupiał
swoje wysiłki na stworzeniu WWiI. Choć jasnym celem EIT jest
wzmocnienie istniejących centrów doskonałości, to EIT
będzie musiał także zadbać o to, by przynieść
korzyści dla obszarów Unii, które nie uczestniczą bezpośrednio w
WWiI. Misją o zasadniczym znaczeniu dla EIT jest zatem aktywne wspieranie
upowszechniania dobrych praktyk w dziedzinie integracji trójkąta wiedzy w
celu wypracowania wspólnej kultury wymiany innowacji i wiedzy. W przyszłości EIT musi czynić
starania, by związane z WWiI doświadczenia były zrozumiałe
i powtarzalne oraz by stały się trwałym elementem kultury
mogącej stanowić wzorzec do naśladowania w Europie i poza jej
granicami. Przez określanie dobrych praktyk, ich analizę i
wymianę, jak również przez nowe modele zarządzania i
finansowania wyłonione na podstawie WWiI EIT dąży do zapewnienia
rozpowszechniania i wykorzystania wiedzy uzyskanej w ramach EIT oraz WWiI z
pożytkiem dla ludzi i instytucji, także tych nie uczestniczących
bezpośrednio w WWiI. EIT może odegrać
decydującą rolę w dokonywaniu syntezy różnorodnych metod
działania zastosowanych przez WWiI i w przygotowaniu przenośności
tych metod na obszary, w których zdolności innowacyjne są słabe
i które w przeciwnym razie nie byłyby w stanie korzystać z
doświadczeń zgromadzonych przez EIT. Kontakty zewnętrzne tego
rodzaju zagwarantują, że korzyści płynące z
doświadczeń EIT wspierać będą rozwój zdolności
innowacyjnych w tych obszarach. Działalność ta jest w stanie
przynieść wysokie zyski w zakresie opartym na pracach WWiI . Potencjalne główne czynniki
stymulujące uczenie się na poziomie EIT to: oparte na innowacjach
badania naukowe w zakresie tworzenia nowych przedsiębiorstw i nowych
modeli biznesowych, zarządzanie portfelami własności
intelektualnej i nowe sposoby podejścia do dzielenia się
własnością intelektualną, przedsiębiorczość
i nowe zintegrowane formy edukacji multidyscyplinarnej; innowacyjne modele
zarządzania i finansowania oparte na koncepcji otwartej
innowacyjności lub zaangażowania władz publicznych. Sprawi to,
że EIT będzie wzorem do naśladowania oraz katalizatorem daleko
idących zmian w obszarze europejskiej innowacji oraz że stanie
się uznaną międzynarodowo instytucją w dziedzinie
innowacji. Rozwijanie i przyciąganie talentów Utalentowani ludzi są kluczowym elementem
pomyślnej innowacji. Jednym z najważniejszych zadań EIT jest
danie wszystkim utalentowanym osobom możliwości pełnego
wykorzystania ich potencjału i tworzenie środowisk, w których osoby
te mogą się rozwijać. Za pośrednictwem WWiI EIT tworzy
takie środowiska, ale wymagają one uzupełnienia strategiami
przyciągania i włączania najbardziej utalentowanych osób spoza
WWiI. EIT wprowadzi zatem szczególny program dla
osób fizycznych, aby zagwarantować, by znajdujące się poza
centrami kolokacji talenty – studentów, naukowców, nauczycieli i
przedsiębiorców na wszystkich szczeblach kariery – zostały w pełni
zaangażowane w tę inicjatywę. Program taki będzie
dawał największym talentom spoza WWiI możliwość
korzystania z środowisk innowacyjnych utworzonych w obrębie centrów
kolokacji, a ponadto będzie im udzielał zachęt do pełnego
wykorzystania wiedzy i know-how nabytych w obszarach znajdujących się
poza WWiI. Można się spodziewać, że Fundacja EIT
mogłaby odgrywać znaczącą rolę w tej dziedzinie. EIT ma ponadto do odegrania wyraźną
rolę w zakresie przyciągnięcia talentów spoza UE. Tworząc
silny znak firmowy i budując strategiczne stosunki z kluczowymi partnerami
z całego świata, EIT może dodatkowo zwiększyć
atrakcyjność partnerów współpracujących w ramach WWiI. EIT
powinien – w ścisłej współpracy z WWiI – rozwijać
prężną strategię międzynarodową, rozpoznając
uczestników dialogu i potencjalnych partnerów oraz nawiązując z nimi
kontakty. W tym kontekście EIT i WWiI powinny w pełni
wykorzystać istniejące inicjatywy UE w tej dziedzinie, takie jak
program „Erasmus dla wszystkich” czy działania „Marie Curie”. EIT
może ponadto wspierać wymianę wiedzy, opiekę
pedagogiczną i tworzenie sieci kontaktów poprzez zachęcanie do
stworzenia sieci absolwentów EIT. Swoje wysiłki na rzecz promowania
utalentowanych ludzi i błyskotliwych pomysłów EIT uzupełni o
inne środki, takie jak organizowanie konkursów pomysłów czy
przyznawanie nagród, podejmowane z własnej inicjatywy lub we
współpracy z czołowymi światowymi partnerami. EIT ·
ustanowi w ścisłej współpracy z
WWiI program („Członkowie EIT”), w ramach którego bardzo utalentowane
osoby z całej UE i z zagranicy będą miały
możliwość zaangażowania się – na pewien wyznaczony
okres – w działalność centrów kolokacji WWiI, co przyniesie
wzajemne korzyści dla danego uczestnika oraz dla WWiI; ·
stworzy/dostosuje do aktualnych potrzeb
narzędzie internetowe stanowiące platformę wymiany wiedzy i
tworzenia sieci kontaktów mającą EIT jako swoje centrum.; ·
zbuduje i będzie wspierać czynne i
silne sieci osób będących absolwentami podejmowanych przez EIT lub
WWiI działań w zakresie kształcenia i szkolenia („Absolwenci
EIT”); ·
będzie systematycznie udostępniać
doświadczenia i osiągnięcia WWiI szerszej wspólnocie innowacji w
UE i poza nią. Może to obejmować utworzenie zbioru
ogólnodostępnych materiałów szkoleniowych pochodzących z
prowadzonych przez EIT i WWiI działań w zakresie kształcenia i
szkolenia.
2.3.
Nowe mechanizmy realizacji i monitorowanie
ukierunkowane na osiąganie wyników
Uproszczenie, wdrażane w odpowiedzialny i
rozliczalny sposób, jest niezbędne, by EIT mógł osiągać
faktyczne rezultaty, wspierać przełomowe innowacje oraz
zaangażowanie środowiska przedsiębiorców. EIT nadal jeszcze nie
wykorzystał pełnego potencjału w zakresie elastyczności
celem kontynuacji procesu uproszczania. Będąc wobec WWiI „inwestorem”, EIT
postrzega uproszczenie jako proces dynamiczny, wtopiony w jego działania i
stanowiący integralną część funkcji
podtrzymującej pełnionej przezeń w stosunku do WWiI. W tym celu
EIT będzie dążyć do dostosowania, ulepszenia i usprawnienia
procesów monitorowania, sprawozdawczości i finansowania oraz stale
poszukiwać uproszczonych sposobów działania mogących
przyczynić się do zwiększenia wpływu WWiI oraz do
dostosowania się przez nie do nowo powstałych potrzeb. WWiI będą stanowić idealny
obszar testowania nowych sposobów podejścia do finansowania i zarządzania
innowacjami. Dzięki eksperymentom i doświadczeniom WWiI EIT
przedstawi program uproszczeń w kluczowych dziedzinach takich jak umowy,
uproszczona sprawozdawczość, płatności i stawki
ryczałtowe. Komisja będzie – w oparciu o
przedstawiony przez sam EIT program uproszczeń – ściśle
monitorować zdolność EIT do zapewnienia możliwie
najprostszych umów i zasad finansowania oraz zarządzania działaniami
WWiI. Uzyskane doświadczenia – w tym także i te negatywne –
udostępnione będą przyszłym WWiI i programom UE, a
także częściom składowym programu „Horyzont 2020”. Komisja
wzmocniła swoje wysiłki w zakresie wspierania EIT w tworzeniu
stabilnego i solidnego systemu monitorowania ukierunkowanego na osiąganie
wyników. Wspomniany system monitorowania zapewni pełną rozliczalność
EIT i WWiI, jakość wyników, wkład do priorytetów programu
„Horyzont 2020”, a jednocześnie pozwoli na wystarczającą
elastyczność dynamiki działania WWiI. Pozwoli on EIT na
rozwinięcie solidnej zdolności gromadzenia i analizowania danych
pochodzących z WWiI służącej mierzeniu wyników EIT na
podstawie jego własnych celów, a także na porównanie EIT i WWiI w
odniesieniu do najlepszych rozwiązań w Europie i na świecie.
System będzie miał elastyczną strukturę i w razie potrzeby
zostanie dostosowany tak, by uwzględniał zmieniający się i
rosnący zakres działalności EIT i WWiI. W następstwie
zalecenia zawartego w niezależnej ocenie zewnętrznej oraz na
podstawie nadrzędnych przepisów w zakresie monitorowania zawartych w
programie „Horyzont 2020” Komisja zaproponowała – działając
wspólnie z EIT i WWiI – ustanowienie dla EIT systemu monitorowania
ukierunkowanego na osiąganie wyników dotyczącego czterech poziomów
aktywności: ·
poziomu programu „Horyzont 2020” – regularne monitorowanie wkładu EIT i WWiI w realizację celów
programu „Horyzont 2020”; ·
poziomu EIT – ocena
wyników działania EIT jako wydajnego i skutecznego organu UE; będzie
to być mierzone pod kątem wsparcia dla WWiI, intensywności i
zakresu działań zewnętrznych, rozpowszechniania i
działalności międzynarodowej oraz zdolności do opracowania
procedur uproszczonych; ·
poziomu ponadindywidualnego (między WWiI) – monitorowanie wkładu wszystkich WWiI w osiąganie celów
strategicznych EIT, jak określono w przeznaczonym do tego celu
instrumencie takim jak tablica wyników EIT. ·
poziomu indywidualnego (pojedyncza WWiI) – monitorowanie indywidualnych wyników danego WWiI w oparciu o
indywidualne cele oraz kluczowe wskaźniki skuteczności działania
(KPI) określone w planie operacyjnym danej WWiI. WWiI opierają
się na różnych modelach biznesowych i mają różne rynki, a
co za tym idzie ich przemysłowe KPI – mające zasadnicze znaczenie dla
skutecznego zarządzania poszczególnymi WWiI – są także
różne. EIT ·
stworzy program uproszczeń,
włączając poziomy odniesienia służące dokonaniu
oceny postępów, i przedłoży Komisji sprawozdanie z postępów
w realizacji tego programu w ramach rocznego sprawozdania z
działalności; zadba o rozpowszechnienie nowych modeli uproszczeń
w całej UE i poinformuje inne inicjatywy unijne.; ·
stworzy – we współpracy z Komisją i
WWiI – kompleksowy system monitorowania: wkładu EIT do programu „Horyzont
2020”, wpływu EIT uzyskiwanego poprzez jego własną
działalność i działalność WWiI oraz wyników WWiI.
EIT będzie zdawać sprawę ze wszystkich swoich działań
monitorujących w ramach sprawozdania rocznego z działalności
3.
skuteczne podejmowanie decyzji i uzgodnienia
robocze
Struktura zarządzania EIT łączy
podejście oddolne reprezentowane przez WWiI z przywództwem strategicznym
na szczeblu EIT. Proces podejmowania decyzji na szczeblu EIT powinien się
zatem charakteryzować prawdziwie strategiczną perspektywą
połączoną ze sprawnymi mechanizmami wykonawczymi oraz
systematycznym zaangażowaniem podmiotów trójkąta wiedzy w całej Europie.
Model zarządzania EIT udowodnił
swoją ogólną wartość. Doświadczenia zebrane w
początkowej fazie wykazują jednak, że możliwe jest
podjęcie dalszych wysiłków w celu poprawy efektywności
mechanizmów wykonawczych i decyzyjnych EIT. Należy wyraźniej
zdefiniować i usprawnić stosunki między Radą Zarządzającą
EIT, odpowiedzialną za decyzje strategiczne, a centralą EIT,
odpowiedzialną za realizację. Centrala EIT będzie musiała
określić krytyczne dziedziny, w których EIT powinien udzielać
WWiI wsparcia, osiągając odpowiednią równowagę
pomiędzy funkcjami związanymi ze wsparciem i z monitorowaniem. Rada
Zarządzająca powinna ponadto w większym stopniu zadbać o
to, by decyzje strategiczne oparte były w należytym stopniu na
doświadczeniach pochodzących z WWiI i szerszej wspólnoty innowacji.
3.1.
Usprawnianie i precyzowanie procesu podejmowania
decyzji w EIT
Rada Zarządzająca EIT określa
kierunek strategiczny EIT oraz warunki ramowe dla WWiI, a jej członkowie
stanowią element łączący EIT z różnymi
zainteresowanymi społecznościami w danej dziedzinie. Zgodnie z
reprezentowanym przez EIT podejściem zgodnym z duchem
przedsiębiorczości proces decyzyjny powinien być skuteczny,
szybki i konkretny. Decydującymi czynnikami w tym zakresie
są rozmiar, skład i procedury Rady Zarządzającej. Zasada
udziału członków niezależnych oraz ograniczonej liczby wybranych
członków reprezentujących wspólnotę WWiI dowiodła swojej
wartości; umożliwia ona gromadzenie wiedzy specjalistycznej z
całego trójkąta wiedzy. Pierwotny model zakładający 18
wybranych członków oraz – od niedawna – czterech dodatkowych
przedstawicieli WWiI okazał się jednak mieć pewne ograniczenia.
Zmniejszenie liczby członków Rady doprowadzi do usprawnienia procesu
podejmowania decyzji i zmniejszenia administracyjnych kosztów ogólnych. Dalszy
przyrost efektywności osiągnąć można wreszcie poprzez
ponowne skoncentrowanie działalności Rady Zarządzającej EIT
na jej głównej roli polegającej na przywództwie strategicznym.
Dodać należy, że ściślejsze konsultacje z Komisją
Europejską w sprawie trzyletniego programu prac EIT spowodują dalsze
wzmocnienie spójności z innymi inicjatywami UE. Zawarte w trzyletnim
programie prac EIT informacje dotyczące EIT i wspólnot wiedzy i innowacji
umożliwią dokonanie oceny w zakresie komplementarności z innymi
częściami programu „Horyzont 2020” i innymi obszarami polityki i
instrumentami Unii oraz zapewnienie tej komplementarności. Wszystkie te
zmiany zostały uwzględnione w zmienionym rozporządzeniu EIT
dołączonym do SPI. Decyzje Rady Zarządzającej EIT
są wdrażane przez centralę EIT pod kierownictwem dyrektora,
który ponosi odpowiedzialność za działania EIT. W ten sposób
centrala odzwierciedla zorientowany na wyniki charakter EIT i WWiI i jest
siłą napędową w procesie uproszczania procedur. Centrala
EIT rozwija jednocześnie zdolność do systematycznego przyswajania
doświadczeń WWiI i udostępniania wynikłych z tego
ustaleń z korzyścią dla szerszej wspólnoty innowacji. Z
upływem czasu centrala EIT zacznie dysponować bogatym zbiorem dobrych
praktyk i stanie się dla decydentów prawdziwym partnerem wiedzy. Przyciąganie i zatrzymywanie
utalentowanych specjalistów stanowi wyzwanie dla centrali EIT. Celem pozyskania
najlepszych talentów i umiejętności biuro EIT określi jasną
strategię HR, w tym rozwiązania wykraczające poza
bezpośrednie zatrudnienie, takie jak oddelegowanie lub zatrudnienie
czasowe, promujące regularną wymianę personelu, a także
staże we współpracy z doskonałymi instytucjami innowacji,
badań naukowych i edukacji w UE i na całym świecie. EIT ·
zadba poprzez inteligentne strategie HR, w tym
systematyczne wykorzystywanie ekspertów wewnętrznych i zewnętrznych,
oraz wewnętrzne procedury zarządzania o to, by EIT stał się
punktem odniesienia w kwestii innowacyjnego zarządzania, ·
podejmie konkretne kroki w celu dalszego
wspierania kultury otwartości i przejrzystości.
3.2.
Inwestowanie w WWiI – relacje między EIT a
WWiI
Wzajemne relacje między EIT a WWiI
stanowią ramy dla owocnej działalności WWiI; są one
również główną częścią procesu wzajemnego uczenia
się umożliwiającego EIT wypełnianie swej roli jako miejsca,
gdzie testowane są nowe modele innowacji. W celu zapewnienia WWiI
odpowiednich warunków ramowych EIT musi udzielać jasnych i spójnych –
choć jednocześnie nie nadmiernie normatywnych – wytycznych na
wszystkich etapach procesu. Wzajemne relacje między EIT a WWiI muszą
być systematyczne i oparte na zaufaniu w celu osiągnięcia
maksymalnej efektywności. Przyczyniać się do tego powinny
zarówno stosunki umowne pomiędzy EIT a WWiI, jak i ustalenia organizacyjne
centrali EIT. Odchodząc od funkcji czysto administracyjnych,
centrala EIT zoptymalizuje swoje funkcje operacyjne celem pokierowania WWiI
tak, by osiągnęły maksymalny stopień efektywności oraz
celem szerokiego udostępnienia dobrych wyników. Zajęcie się
szeregiem usług i funkcji na poziomie centralnym zamiast na poziomie
poszczególnych WWiI niesie ze sobą możliwość
osiągnięcia przyrostu wydajności. Choć poszczególne WWiI
zajmują się określonymi tematami, szereg elementów ma charakter
przekrojowy i to właśnie w ich przypadku EIT może
wnieść konkretną wartość dodaną. Tego rodzaju
funkcja dostawcy wiedzy związana jest w szczególności z
sytuacją, w której centrala EIT staje się pośrednikiem
informacji i bogatym w zasoby uczestnikiem dialogu np. w zakresie wsparcia
wymiany między WWiI i wzajemnego uczenia się, ułatwiania
kontaktów z instytucjami UE i innymi kluczowymi organizacjami, takimi jak
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), lub w zakresie
szczególnych kwestii przekrojowych, takich jak doradztwo w kwestii
własności intelektualnej, transfer technologii i wiedzy, porównanie z
najlepszymi praktykami międzynarodowymi lub podejmowanie badań
antycypacyjnych i prognostycznych w celu określenia przyszłych
kierunków dla EIT i WWiI. EIT i WWiI powinny decydować wspólnie, gdzie najskuteczniej
zająć się można tymi zadaniami. Zasadnicze znaczenie dla
EIT i WWiI będzie w tym zakresie miało stworzenie realnych
mechanizmów systematycznej współpracy nad zagadnieniami przekrojowymi. EIT ·
zapewnieni w całym cyklu życia WWiI
jasne i spójne wytyczne w sprawie oczekiwań, obowiązków i zakresu
odpowiedzialności; ·
rozwijać będzie w ścisłej
współpracy z WWiI zdolność centrali EIT do ułatwiania
wymiany i uczenia się między poszczególnymi WWiI; ·
będzie zapewniać WWiI szereg
usług w zakresie zagadnień horyzontalnych, w przypadku gdy
możliwe jest osiągnięcie przyrostu wydajności, oraz
realizować inne polityki korporacyjne w tym samym celu.
3.3.
Współpraca z zainteresowanymi stronami
Aktywna wymiana doświadczeń z innymi
inicjatywami oraz wzajemne uczenie się powinny być fundamentem działań
EIT w zakresie testowania nowych modeli innowacji. Dlatego też EIT
powinien wykorzystywać istniejące dobre praktyki i
zewnętrzną wiedzę ekspercką, aby stać się punktem
odniesienia w zakresie innowacji, do której to roli aspiruje. Rada
Zarządzająca musi zatem podejmować decyzje w oparciu o
wiedzę i potrzeby uczestników innowacji działających w terenie
oraz w kontekście szerszych ram europejskich. Przyjmując kulturę
otwartości i zaangażowania zewnętrznego, EIT może aktywnie
wspierać podejmowanie i przyjmowanie nowych innowacji przez ogół
społeczeństwa. W tym celu EIT będzie bezpośrednio
współpracował z państwami członkowskimi i innymi
zainteresowanymi stronami ze wszystkich ogniw łańcucha innowacji, co
przyniesie korzystne skutki dla obu stron. Odpowiednim narzędziem do
ułatwienia dwustronnej, interaktywnej komunikacji prowadzącym do
tego, by dialog i wymiana, o których wspomniano, stały się bardziej
systematyczne, mogłoby być stworzenie forum zainteresowanych stron EIT
gromadzące szerszą społeczność zainteresowanych stron
wokół kwestii przekrojowych. W skład zainteresowanych stron
wchodzić będą przedstawiciele władz krajowych i
regionalnych, zorganizowane grupy interesów i indywidualne podmioty z
kręgów działalności gospodarczej, szkolnictwa wyższego i badań
naukowych, organizacje klastrów, jak również inne zainteresowane podmioty
z całego trójkąta wiedzy. Kwestia organizacji forum zainteresowanych
stron włączona została do zmienionego rozporządzenia EIT
dołączonego do SPI. Dodać należy, że w maksymalizacji
synergii i wzajemnego uczenia się z innymi inicjatywami UE pomogą
prowadzone od wczesnych faz procesu aktywne konsultacje z innymi instytucjami
UE, w szczególności z odpowiednimi służbami Komisji. EIT ·
ustanowi regularne forum zainteresowanych stron EIT
w celu ułatwienia wzajemnych relacji i wzajemnego uczenia się z
szerszą wspólnotą innowacji z całego trójkąta wiedzy, a w
tym z władzami krajowymi i regionalnymi. Dalszą pomoc w rozwijaniu
wzajemnych relacji między uczestnikami może w tym kontekście stanowić
platforma internetowa; ·
będzie systematycznie wykorzystywał
istniejące stowarzyszenia uczelni, organizacje przedsiębiorców i
organizacje badawcze, a także organizacje klastrów jako platformy wymiany
wiedzy i rozpowszechniania wyników; ·
stworzy mechanizm w celu dalszego
ułatwienia synergii pomiędzy EIT/WWiI a innymi inicjatywami UE, np. w
formie corocznego spotkania pomiędzy EIT, WWiI i odpowiednimi
służbami Komisji Europejskiej.
4.
Szacunkowe potrzeby finansowe i źródła
finansowania (2014–2020)
4.1.
Konsolidacja modelu inteligentnego finansowania na
rzecz WWiI
EIT opracował oryginalny model
finansowania, który opiera się na wspólnych mocnych stronach i zasobach
posiadanych przez istniejące doskonałe organizacje; finansowanie EIT
działa jako katalizator, który wywołuje efekt dźwigni w stosunku
do dodatkowych środków finansowych pochodzących od szerokiego grona
partnerów publicznych i prywatnych i który stanowi punkt akumulacji tych
środków. Na tej podstawie z EIT pochodzi średnio maksymalnie 25 %
całkowitego finansowania WWiI, natomiast pozostałe minimum 75 %
powinno pochodzić ze źródeł spoza EIT. Oprócz dochodów i zasobów
własnych partnerów WWiI obejmuje to także finansowanie publiczne na
szczeblu krajowym, regionalnym i unijnym, w szczególności obecne i przyszłe
fundusze strukturalne oraz program ramowy w zakresie badań naukowych i
innowacji. W tym ostatnim przypadku WWiI (lub niektórzy z ich partnerów)
składają wnioski o finansowanie zgodnie z obowiązującymi
zasadami programów i na równi z innymi wnioskodawcami. Wkład ze strony
partnerów WWiI nie jest klasycznym wymogiem „współfinansowania” dotacji,
lecz warunkiem wstępnym minimalnego poziomu zaangażowania
istniejących organizacji oraz ich finansowego zaangażowania w WWiI.
Takie oddolne podejście gwarantuje znaczne zaangażowanie ze strony
partnerów WWiI, zachęca do inwestycji, a także stymuluje zmiany
strukturalne i organizacyjne wśród partnerów WWiI i poza ich gronem.
Doświadczenia pierwszych WWiI pokazują, że sektor przemysłu
jest finansowo zaangażowany w realizację planów operacyjnych WWiI
oraz że udział partnerów przemysłowych w budżecie WWiI
wynosi od 20 % do 30 % całkowitego rocznego budżetu WWiI. WWiI
udało się ponadto uzyskać dodatkowe środki pochodzące
ze źródeł finansowania na poziomie krajowym, których inaczej by nie
uzyskano (jako przykład podać można decyzję rządu
niemieckiego o powierzeniu ICT Labs zarządzania inicjatywą
edukacyjną „Software Campus” dysponującą budżetem w
wysokości 50 mln EUR na okres 5 lat, którego środki pochodzą
zarówno ze źródeł publicznych, jak i prywatnych). Finansowanie EIT przewidziane jest tylko dla
„działalności WWiI oferującej wartość dodaną”, a
mianowicie działalności umożliwiającej integrację
obszarów polityki i partnerów związanych z trójkątem wiedzy
(edukacją, badaniami naukowymi i innowacjami) na poziomie indywidualnych
WWiI lub na poziomie ponadindywidualnym, między WWiI, zgodnie z celami i
priorytetami określonymi w planach operacyjnych WWiI. Dotyczy to w
szczególności projektów WWiI w zakresie edukacji, przedsiębiorczości
i tworzenia przedsiębiorstw, które uzupełniają dodatkowo
inwestycje w ramach ugruntowanych działań (np. istniejących
projektów badawczych). Wkład z EIT powinien pokrywać także
działania WWiI w zakresie administracji, zarządzania i koordynacji. Przed osiągnięciem normalnego
poziomu aktywności WWiI przechodzą różne fazy rozwoju, w których
ich łączne budżety są różnie skomponowane. Na samym
początku zdolność absorpcyjna WWiI jest stosunkowo ograniczona,
ale rozwija się znacząco w następnych latach. Po początkowej fazie tworzenia
trwającej dwa lata budżety WWiI rosną gwałtownie i są
w stanie w stosunkowo krótkim czasie zmobilizować znaczną
ilość nowych środków pochodzących od istniejących i
nowych partnerów. Celem osiągnięcia wystarczającej masy krytycznej
oraz wpływu na poziomie europejskim roczne budżety WWiI
będą na normalnym poziomie aktywności wahały się w
granicach od 250 do 450 mln EUR, w zależności od strategii,
potencjału partnerstwa i potencjału rynkowego każdej z
poszczególnych WWiI. Choć WWiI nie będą w pełni
finansowo niezależne od EIT, będą one zachęcane do tego, by
stać się w perspektywie średnioterminowej samowystarczalne, tj.
do zmniejszenia swej zależności od finansowania z EIT oraz do dalszej
konsolidacji i dalszego rozwoju. EIT będzie kontynuował finansowanie
niektórych działań WWiI oferujących wartość
dodaną; będzie to miało miejsce w obszarach, gdzie inwestycje
EIT przynoszą znaczny zwrot, takich jak edukacja, tworzenie przedsiębiorstw,
kolokacje, działania zewnętrzne oraz upowszechnianie. Finansowanie WWiI przez EIT odbywa się
obecnie wyłącznie za pośrednictwem dotacji. Istnieje
możliwość, że w wieloletnich ramach finansowych (WRF) na
lata 2014–2020 utworzone zostaną nowe mechanizmy finansowe przy pomocy
instrumentów dłużnych lub kapitałowych. EIT – jako „inwestor” w
WWiI – będzie na bieżąco śledził rozwój sytuacji i
wspierał, a w razie potrzeby ułatwiał i koordynował,
dostęp WWiI celem pełnego wykorzystania tych możliwości.
4.2.
Potrzeby budżetowe EIT
Potrzeby budżetowe EIT w okresie 2014–2020
wynoszą 3,1 mld EUR i składają się z trzech głównych
elementów: niezbędne wydatki na konsolidację istniejących trzech
WWiI, na stopniowy rozwój w kierunku nowych WWiI w 2014 r. i w 2018 r. oraz
wydatki na rozpowszechnianie, działania zewnętrzne i administrację.
Około 1,69 mld euro (53,15 %
całkowitego budżetu EIT) ma być wykorzystane na finansowanie
WWiI wyznaczonych w 2009 r. i operujących już na normalnym poziomie
aktywności; Kwotę 1,01 mld EUR (31,81 %) przewidziano na drugą
falę WWiI (na fazę rozruchu i fazę rozwoju), a 259,75 mln EUR (8,16
%) na WWiI utworzone w ramach trzeciej fali. Z powyższych powodów przewidywany
budżet EIT dla WWiI wynosi na lata 2014–2020 2,9 mld EUR (93,13 %
całkowitego budżetu EIT w okresie 2014–2020). W wyniku silnego efektu
dźwigni finansowej wywołanego przez EIT oczekuje się, że
WWiI zmobilizują kolejne 8,890 mld EUR z innych źródeł
publicznych i prywatnych. EIT będzie również uczestniczyć
w szeregu działań zewnętrznych i w zakresie rozpowszechniania,
takich jak program „Członkowie EIT”, który w znacznym stopniu
zwiększy wpływ jego działań w całej Europie. Ponadto
szereg przekrojowych usług pomocniczych i usług monitorowania wniesie
wartość dodaną do działań WWiI i przyniesie wzrost ich
wydajności. Prowadząc i rozwijając te działania, EIT
będzie musiał postępować zgodnie ze strategią, której
celem jest wysoki współczynnik wydajności, tj. wywołanie
maksymalnego skutku przy zastosowaniu prostych mechanizmów. Do realizacji tych
działań potrzeba około 141,76 mln EUR (4,4 % budżetu EIT). Jeśli EIT ma stać się
prekursorem nowych modeli otwartej innowacyjności i uproszczenia, powinien
zastosować odpowiednie podejście do administracji. Centrala EIT musi
być małą i efektywną organizacją, w której stosuje
się podejście strategiczne w celu korzystania z wiedzy
specjalistycznej, gdy jest to konieczne, ale bez stwarzania zbyt rozbudowanych
i stałych struktur. Wydatki administracyjne, obejmujące
niezbędne koszty personelu i koszty administracyjne, operacyjne oraz te związane
z infrastrukturą, nie będą w perspektywie długoterminowej
przekraczać 2,4 % budżetu EIT. Część wydatków
administracyjnych jest pokrywana przez Węgry – państwo, w którym
mieści centrala EIT – drogą nieodpłatnego udostępnienia
pomieszczeń biurowych do końca 2030 r., jak również przez roczny
wkład w koszty personelu w wysokości 1,5 mln EUR do końca 2015
r. W związku z powyższym wydatki administracyjne wyniosą
około 77 mln EUR w latach 2014-2020. Wykres 3: podział potrzeb
budżetowych Dokładny podział przedstawiony jest
w ocenie finansowych skutków regulacji dołączonej do wniosku w
sprawie zmiany rozporządzenia ustanawiającego EIT. Zgodnie z kolejnymi wieloletnimi ramami
finansowymi działalność EIT będzie finansowana przede
wszystkim przez wkład z programu „Horyzont 2020” w planowanej
wysokości 2,8 mld EUR. Ponadto EIT będzie otrzymywać wkład
w wysokości ok. 2,5 % swego budżetu całkowitego od Norwegii,
Islandii i Liechtensteinu, państw uczestniczących na mocy jednej z
decyzji dotyczących Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Arkusz informacyjny nr 1: Produkcja
oferująca wartość dodaną 1.
WYZWANIA Jednym z największych wyzwań
określonych w europejskim planie innowacji, na które również
należy zwrócić uwagę w ramach programu „Horyzont 2020”, jest
konkurencyjność państw członkowskich UE na rynku
światowym. Jednym z sektorów, w których problem ten jest szczególnie
palący, jest sektor wytwórczy. W Europie sektor
ten jest poddawany znacznym obciążeniom –: zwiększona
konkurencja ze strony innych rozwiniętych gospodarek, tanie koszty
produkcji w państwach rozwijających się oraz niedobór surowców
wywierają presję na europejskie przedsiębiorstwa produkcyjne.
Równocześnie inne jeszcze czynniki napędzają zmiany w sektorze
wytwórczym: nowe rynki i potrzeby społeczne, szybkie postępy nauki i
techniki, wymogi związane ze środowiskiem naturalnym i ze
zrównoważonym rozwojem. Jednym z możliwych sposobów na
podjęcie tych wyzwań jest stworzenie przemysłu wytwórczego
oferującego wysoką wartość (dodaną). Pojęcie to
oznacza zintegrowany system obejmujący cały cykl produkcji,
dystrybucji i wycofywania z eksploatacji towarów, produktów lub usług przy
zastosowaniu systemu innowacji zorientowanego na potrzeby
klienta/użytkownika. Zamiast konkurować głównie przez obniżanie
kosztów, producenci stawiający na wartość dodaną
uzyskują tę wartość przez innowacje dotyczące produktu
lub usługi, doskonałość procesu produkcji, dużą
rozpoznawalność marki lub rozwijanie zrównoważonego modelu
społeczeństwa[4]. Przemysł
wytwórczy ma duże znaczenie w kwestiach gospodarczych, społecznych
oraz związanych ze środowiskiem naturalnym.
W 2010 r. w przemyśle tym wytworzono 15,4 % unijnego PKB i utworzono ponad
33 mln miejsc pracy[5].
Wkład w PKB wzrasta do 37 %, jeśli uwzględni się
wytwarzanie energii elektrycznej, budownictwo i związane z nimi
usługi dla przedsiębiorstw. Jednocześnie przemysł wytwórczy
przyczynił się również do powstania, w przybliżeniu, 25 %
odpadów, 23 % emisji gazów cieplarnianych i 26 % emisji tlenków azotu w
Europie. Przy uwzględnieniu tych faktów staje
się oczywiste, że ogólnym celem w dziedzinie produkcji musi być
większa konkurencyjność Europy na światowym rynku, jak
również rozwój bardziej zrównoważonych i przyjaznych dla
środowiska procesów produkcyjnych. 2.
ZNACZENIE I WPŁYW Dzięki WWiI w dziedzinie produkcji
oferującej wartość dodaną można będzie
zrealizować priorytety programu „Horyzont 2020” w
zakresie zaawansowanej produkcji i przetwarzania oraz jego szczegółowy cel
polegający na przeobrażeniu dzisiejszych przemysłowych form
produkcji w technologie produkcyjne i przetwórcze bardziej intensywnie
wykorzystujące wiedzę, zrównoważone, niskoemisyjne i
ponadsektorowe, tak by stwarzać innowacyjne produkty, procesy i
usługi. Taka WWiI będzie w stanie
zmobilizować inwestycje i zapewnić długoterminowe zaangażowanie
sektora przedsiębiorstw oraz stworzyć i
rozwinąć nowe rynki. Mogłaby ona zwłaszcza
przyjąć konkretną rolę polegającą na wspieraniu
następujących działań określonych w programie
badań strategicznych europejskiej platformy technologicznej (EPT) o nazwie
Manufuture: ·
opracowywanie produktów i usług
oferujących wartość dodaną; ·
opracowywanie nowych modeli biznesowych; ·
opracowywanie zaawansowanych inżynieryjnych
procesów produkcyjnych; ·
rozwijanie nowo powstałych dziedzin i
technologii związanych z produkcją; ·
dostosowywanie istniejącej infrastruktury
badawczej i edukacyjnej do wymogów przemysłu wytwórczego na
światową skalę. Wspierając
powstawanie nowych produktów, usług, modeli biznesowych i procesów
produkcyjnych, należy jednocześnie położyć nacisk na kwestie
zrównoważoności, efektywniejszej gospodarki zasobami i
efektywności energetycznej, przy maksymalizacji pozytywnych skutków dla
środowiska, przyczyniając się także do wzmocnienia
pozytywnego wpływu gospodarczego i społecznego. W praktyce takie
ekologiczne podejście będzie wiązało się z energo- i
materiałooszczędnymi procesami i maszynami, wykorzystywaniem
odnawialnych źródeł energii lub inteligentnym zarządzaniem
energią, prowadząc w ten sposób do znacznej redukcji odpadów i
emisji. Przyczyniając się do rozwoju i wdrażania produkcji
bardziej zrównoważonej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej, WWiI
mogłaby doprowadzić do zmian w funkcjonowaniu przemysłu i w
zachowaniu konsumentów oraz wywołać skutek systemowy. WWiI w
dziedzinie produkcji oferującej wartość dodaną mogłaby
również odgrywać bardzo istotną rolę oraz wywierać
znaczący wpływ na szczeblu regionalnym. Głównymi
zadaniami takiej WWiI na szczeblu regionalnym byłoby wspieranie tworzenia
wzajemnie połączonych klastrów regionalnych umożliwiających
lokalne transfery i współpracę, rozwijanie kompetencji
niezbędnych dla stosowania zaawansowanych technologii produkcyjnych oraz
dążenie do doskonałości w technologiach produkcyjnych. W
związku z tym szczególną uwagę można by
poświęcić zarówno tym regionom, które w większym stopniu
są dotknięte spadkiem zdolności produkcyjnych, jak również
MŚP. Jedną z
największych przeszkód dla osiągnięcia powyższych celów
jest dostępność wysoko wykwalifikowanej siły roboczej,
odpowiedniej zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym.
WWiI odegrałaby zatem bardzo ważną rolę w dostosowaniu
klimatu edukacyjnego w tej dziedzinie. Zacieśniając powiązania
między podmiotami zgłaszającymi zapotrzebowanie na
wykwalifikowanych pracowników a instytucjami edukacyjnymi, WWiI będą
promować wspólne studia podyplomowe, podyplomowe szkolenie zawodowe i
praktyczne szkolenia przemysłowe. Budowanie
potencjału również będzie zasadniczym elementem WWiI w
dziedzinie produkcji oferującej wartość dodaną. Dotyczy to
nie tylko zapewnienia wysoko wykwalifikowanej siły roboczej, ale
także ustanowienia WWiI jako forum umożliwiającego
współdziałanie i wspieranie transdyscyplinarnych
umiejętności i kompetencji, w szczególności na rzecz
połączenia wielu kluczowych technologii wspomagających (ang. key
enabling technologies – KET), zgodnie z propozycją grupy wysokiego
szczebla w sprawie kluczowych technologii wspomagających[6]. WWiI
obejmująca ten obszar będzie w stanie zgromadzić różne
podmioty i zainteresowane strony z tego bardzo transdyscyplinarnego sektora,
stanowiące najważniejsze wyższe i niższe ogniwa
łańcucha wartości. Należą do nich m.in. sektory
przemysłu przetwórczego (np. stali lub chemikaliów), które są
bezpośrednio związane z łańcuchem wartości w produkcji
oferującej wartość dodaną. 3.
SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z
ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI Opisana
powyżej WWiI byłaby uzupełnieniem szeregu innych inicjatyw UE, a
także działań na szczeblu państw członkowskich i
stowarzyszeń branżowych. Oprócz wspomnianej
już EPT „Manufuture”, ta WWiI mogłaby również stworzyć
powiązania z różnymi EPT w dziedzinie integracji systemów
inteligentnych oraz ze wspólną inicjatywą technologiczną (WIT) w
dziedzinie systemów wbudowanych. Również partnerstwo publiczno-prywatne
(PPP) na rzecz fabryk przyszłości, a także szereg projektów
wchodzących w zakres programów ramowych byłyby znakomitymi partnerami
do współpracy. WWiI uwzględniałaby priorytety w zakresie
badań naukowych oraz plany działania określone w ramach
poszczególnych EPT, a także prace badawcze prowadzone dotychczas w ramach
WIT, PPP oraz projektów wchodzących w zakres programów ramowych
obejmujących ten obszar. WWiI będzie
również współpracować z projektami powielania rynkowego
ekoinnowacji wchodzącymi w zakres programu na rzecz konkurencyjności
i innowacji, w których zdobyto doświadczenia w dziedzinie bardziej
zrównoważonej produkcji. Prace te będą kontynuowane przy
realizacji programu „Horyzont 2020”, mianowicie w kontekście wyzwań
społecznych, jakimi są działania w dziedzinie klimatu i
efektywna gospodarka zasobami i surowcami. Można również
wziąć pod uwagę synergię z programem pilotażowym na
rzecz weryfikacji technologii środowiskowych, którego celem jest
promowanie technologii środowiskowych o dużej wartości dzięki
uzyskaniu potwierdzenia ich wyników przez stronę trzecią. WWiI w dziedzinie
produkcji oferującej wartość dodaną mogłaby
również skupiać efekty synergii z Europejskim Komitetem ds.
Badań nad Technologią, co zaleca grupa wysokiego szczebla w sprawie
kluczowych technologii w celu promowania doskonałości w zakresie
badań i innowacji technologicznych. WWiI
obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem tych
działań, ponieważ skupiałaby się na
transdyscyplinarnych działaniach w ramach trójkąta wiedzy,
koncentrując się na edukacji kształtującej ducha
przedsiębiorczości. 4.
WNIOSKI WWiI, która koncentruje się na
zaangażowaniu wszystkich zainteresowanych stron związanych z
produkcją i kładzie silny nacisk na dostosowanie planu
działań edukacyjnych w tej dziedzinie, byłaby dobrym sposobem na
podjęcie wyżej przedstawionych wyzwań. Spełnia ona
również proponowane kryteria wyboru tematów WWiI w SPI: ·
podejmuje jedno z głównych wyzwań
gospodarczych i społecznych, przed którymi stoi Europa (zwiększenie
konkurencyjności państw członkowskich UE na rynku światowym
i przyczynienie się do powstania bardziej zrównoważonego i
przyjaznego dla środowiska procesu produkcji), a także przyczynia
się do realizacji strategii „Europa 2020” na rzecz inteligentnego i
zrównoważonego wzrostu; ·
cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami
określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełnia inne
działania UE w tej dziedzinie; ·
omawiana WWiI może oprzeć się na
prężnej branży przemysłowej, dla której oferta WWiI
będzie atrakcyjna; ·
daje możliwości opracowania i
wykorzystania różnych nowych produktów, usług i modeli biznesowych
oraz przede wszystkim umożliwi zaspokojenie pilnego zapotrzebowania na
wykwalifikowanych pracowników w tym sektorze; ·
przyjmuje podejście systemowe i tym samym
wymaga pracy transdyscyplinarnej oraz stworzenia nowych ofert edukacyjnych
obejmujących wiele dziedzin; ·
zgromadzi masę krytyczną, która inaczej
pozostałaby rozproszona, w postaci doskonałej jakości podmiotów
prowadzących badania naukowe, wprowadzających innowacje oraz
zapewniających kształcenie i szkolenie na całej
długości łańcucha wartości; ·
umożliwi zaradzenie „paradoksowi
europejskiemu”, ponieważ oprze się na solidnej bazie badawczej UE i
opracuje nowatorskie metody budowy bardziej konkurencyjnego,
zrównoważonego i zasobooszczędnego przemysłu wytwórczego. Arkusz informacyjny nr 2: Żywność
na przyszłość (Food4Future) zrównoważony łańcuch
dostaw od zasobów do konsumentów 1.
WYZWANIA Globalny łańcuch dostaw
żywności stoi przez złożoną kombinacją
wyzwań. Po stronie popytu
sytuacja charakteryzuje się tym, że liczba ludności na
świecie stale wzrasta, rośnie także poziom życia
(zwłaszcza w nowych państwach wschodzących), przez co
zwiększa się popyt na bardziej zróżnicowaną
żywność wysokiej jakości, co pociąga za sobą
potrzebę zwiększonej produkcji. Na podstawie tych faktów ONZ
przewiduje, że popyt na żywność wzrośnie do 2050 r. o
około 70 %[7].
Jednocześnie szybki rozwój sektora bioenergii dodatkowo zwiększa
zapotrzebowanie na produkty uboczne pochodzące z produkcji
żywności. Po stronie
podaży globalna zmiana klimatu zwiększy presję na produkcję
żywności i zaopatrzenie w żywność. Ponadto wiele
systemów produkcji żywności na świecie nie ma
zrównoważonego charakteru. Jeśli nic się nie zmieni,
światowy system produkcji żywności nadal będzie
działał na szkodę środowiska naturalnego i
zagrażał globalnym możliwościom w zakresie produkcji
żywności w przyszłości. Kwestie te
należy rozpatrywać w powiązaniu z postawami i problemami
konsumentów, jako że produkcja jest napędzana przez konsumentów i
rynki. W ciągu ostatnich dwudziestu lat spożycie żywności
stało się znacznie bardziej złożone. Konsumenci
oczekują produktów po przystępnych cenach, zróżnicowanych,
dogodnych i o wysokiej jakości, a także odpowiadających ich
gustom i potrzebom. Stale rosną obawy dotyczące różnych
zagadnień, od bezpieczeństwa żywności i ochrony
środowiska po kwestie etyczne, takie jak uczciwe praktyki handlowe lub
dobrostan zwierząt, co prowadzi do coraz częstszych
żądań działań politycznych wysuwanych przez grupy
konsumentów. Wreszcie, nawyki dotyczące spożycia żywności
(w tym jej marnotrawienie) mogą mieć znaczący wpływ na
zdrowie i dobrobyt konsumentów, jak również na produkcję
podstawową oraz środowisko. W programie „Horyzont 2020” podjęto
kwestię opisanej złożoności i określono wyzwania
związane z tym sektorem: polegają one na zagwarantowaniu dostaw
żywności bezpiecznej i o wysokiej jakości oraz produktów
pochodzenia biologicznego oraz zapewnieniu zrównoważonego zarządzania
zasobami biologicznymi na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i przybrzeżnych
oraz konkurencyjności europejskiego bioprzemysłu, przy jednoczesnym
zachowaniu ekosystemów lądowych i morskich, zmniejszeniu
zależności od paliw kopalnych, przeciwdziałaniu zmianie klimatu
i przystosowaniu się do niej oraz propagowaniu niewytwarzania odpadów. 2.
ZNACZENIE I WPŁYW WWiI w dziedzinie
zrównoważonego łańcucha dostaw przyczyni się do realizacji
priorytetów programu „Horyzont 2020”, konkretnie tych
określonych w kontekście wyzwań społecznych, jakimi są
bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i
gospodarka ekologiczna. Ta dziedzina
tematyczna jest także bardzo istotna pod kątem wpływu
gospodarczego i społecznego. Kwestie
dotyczące bezpieczeństwa żywności i bezpieczeństwa
żywnościowego mają wpływ na prawie wszystkie sektory naszej
gospodarki oraz społeczeństwa i bardzo często wymagają
działań regulacyjnych. Przemysł
spożywczy jest największym sektorem przemysłu wytwórczego w
Europie i odgrywa zasadniczą rolę w ogólnie pojętym rozwoju
gospodarczym Europy. Mimo tego konkurencyjność europejskiej produkcji
żywności i napojów poddawana jest ciężkiej próbie. W
ciągu ostatnich dziesięciu lat udział Europy w rynku
światowym zmniejszył się z 25 % do 21 % w obliczu rosnącej
konkurencji ze strony gospodarek rozwijających się takich jak Chiny,
Indie i Brazylia. Jako że europejski przemysł spożywczy coraz
gorzej radzi sobie z konkurowaniem na poziomie kosztów, aby odwrócić
powyższe tendencje spadkowe, musi on oferować wartość
dodaną, wytwarzając produkty zdrowsze, bardziej zrównoważone i zasobooszczędne. Konieczne są
działania mające na celu stworzenie światowego systemu produkcji
żywności, który byłby odporny na zmianę klimatu i
zrównoważony, a zarazem zaspokajał zwiększający się
popyt na żywność w warunkach ograniczonej dostępności
gruntów i zmniejszających się zasobów ryb przy jednoczesnym
uwzględnieniu ochrony środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego. WWiI
obejmująca ten obszar skupi się na łańcuchu dostaw
żywności. Kwestia ta szczególnie dobrze współgra z
całościowym podejściem cechującym WWiI. Na
łańcuch dostaw żywności składa się wkład
zasobów na samym jego początku (np. nawozów), produkcja
żywności, przetwarzanie, pakowanie i dystrybucja, natomiast ostatnim
jego ogniwem są konsumenci, mogący stanowić szczególny priorytet
WWiI (pod kątem zmniejszenia marnotrawienia żywności, zdrowego
odżywiania itp.). Celem jest tu zapewnienie bardziej skutecznego i
wydajnego łańcucha dostaw żywności, przy jednoczesnej poprawie
zrównoważoności i identyfikowalności we wszystkich jego ogniwach.
Podjęcie
kwestii łańcucha dostaw żywności za pośrednictwem WWiI
umożliwi zatem nie tylko rozwiązanie niektórych z największych
wyzwań gospodarczych i społecznych, przed jakimi stoi Europa, ale
również zmobilizowanie inwestycji i zapewnienie długoterminowego
zaangażowania przedsiębiorstw w rozwój nowych i innowacyjnych
technologii, procesów i wiedzy na rzecz zwiększenia zrównoważonej
produkcji żywności, przetwarzania, pakowania i dystrybucji,
ograniczenia odpadów i promowania lepszego odżywiania. Dzięki swemu
integrującemu podejściu WWiI obejmująca ten obszar będzie
mogła sprawić, że branża bardziej skupi się na
innowacjach dostosowanych do potrzeb klientów. Działanie to będzie
współgrało z potencjałem nowych modeli biznesowych i strategii
rynkowych, które koncentrują się na potrzebach konsumentów oraz
tendencjach konsumenckich i opierają na większej wiedzy o
łańcuchu żywnościowym, co może sprawić, że
innowacje i możliwości technologiczne będą zgodne z
interesami konsumentów, a tym samym przyczynić się do stworzenia
nowych możliwości dla przedsiębiorstw. WWiI obejmująca
ten obszar odegra ważną rolę w przezwyciężeniu
znacznego rozdrobnienia całego łańcucha dostaw
żywności. Połączy ona masę krytyczną
tworzoną przez podmioty prowadzące doskonałe badania,
wprowadzające innowacje oraz zapewniające kształcenie i
szkolenie na całej długości łańcucha. Wszystkie
ogniwa łańcucha (sektor podstawowy, produkcja żywności,
przetwórstwo żywności, handel detaliczny, kanały dystrybucji
żywności, a także konsumenci ) są nierozerwalnie
związane z sobą na rzecz przyszłych innowacji. WWiI zapewni
niezbędne podejście systemowe i transdyscyplinarne
umożliwiające podjęcie tych kwestii. Główną
wartością dodaną WWiI obejmującej ten obszar będzie
jej wkład w rozwiązanie problemu aktualnego niedoboru
umiejętności i zasobów ludzkich. Obecnie prawdopodobnie aż
połowa europejskich producentów żywności i napojów boryka
się z problemem niedoboru personelu naukowego i wykwalifikowanych
pracowników. Jest to przeszkodą dla wprowadzania innowacji w tym sektorze.
WWiI zajmie się tą kwestią przez włączenie edukacji do
pozostałych sektorów trójkąta wiedzy. Jednocześnie zapewni ona
bodźce dla osób nowo wykształconych w duchu
przedsiębiorczości, zdolnych do rozwijania nowych, innowacyjnych
technologii i działalności gospodarczej. Taki nacisk na ducha
przedsiębiorczości miałby szczególne znaczenie w przemyśle
spożywczym, który charakteryzuje duża liczba MŚP. Głównymi
zagrożeniami dla powodzenia WWiI w tej dziedzinie są związane
przede wszystkim z nieuniknionymi warunkami ramowymi innowacji, które nie
są bezpośrednio przedmiotem działań WWiI. W celu
zwiększenia zrównoważonego charakteru łańcucha dostaw
żywności mogą być niezbędne pewne zmiany w przepisach,
na przykład na rzecz internalizacji kosztów produkcji żywności.
Poszczególne WWiI muszą zatem współdziałać z aktualnymi
działaniami w zakresie innowacji i rozwoju polityki w tej dziedzinie
prowadzonymi na szczeblu unijnym i krajowym (zob. następna sekcja). 3.
SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z
ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI UE jest w
pełni zaangażowana w tej dziedzinie. WWiI przyczyniłaby się
do podjęcia wyzwania społecznego „Bezpieczeństwo
żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i gospodarka ekologiczna”
określonego w programie „Horyzont 2020”. Współpracowałaby w
szczególności z proponowanym europejskim partnerstwem innowacyjnym na
rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa. Podczas gdy w ramach
partnerstwa położy się nacisk na łączenie nowatorskich
badań naukowych i praktycznych innowacji, WWiI stworzyłaby
komplementarność dzięki edukowaniu kluczowych podmiotów, takich
jak przedsiębiorcy i konsumenci. Niezbędna jest również
koordynacja z inicjatywą w zakresie wspólnego planowania „Rolnictwo,
bezpieczeństwo żywnościowe i zmiana klimatu”, która
połączy krajowe badania naukowe w celu włączenia kwestii
dostosowania do zmiany klimatu, przeciwdziałania jej i bezpieczeństwa
żywnościowego do sektorów rolnictwa, gospodarki leśnej i
użytkowania gruntów. W ramach Europejskiego Funduszu Morskiego i
Rybackiego propagować się będzie zrównoważoność
ekologiczną i społeczną rybołówstwa i akwakultury,
uwidaczniając przez to potrzebę rozwoju technicznego, któremu
towarzyszą nowe umiejętności w zakresie
przedsiębiorczości, zgodnie ze zmianami w zachowaniu konsumentów, co
daje możliwości synergii. Możliwa będzie również
koordynacja z niedawno uruchomioną inicjatywą w zakresie wspólnego
planowania „Zdrowe jedzenie dla zdrowego stylu życia” i
„Łączenie badań nad klimatem w Europie” i z europejskimi
platformami technologicznymi w powiązanych dziedzinach (w
szczególności z platformą „Food for Life”) lub licznymi projektami
wchodzącym w zakres 7PR. Omawiana WWiI działałaby także w
połączeniu z projektami powielania rynkowego ekoinnowacji
wchodzącymi w zakres programu na rzecz konkurencyjności i innowacji,
w których żywność i napoje są jednym z obszarów priorytetowych.
Tego typu działalność będzie kontynuowana w ramach programu
„Horyzont 2020”, mianowicie w kontekście wyzwania społecznego
„Działania w dziedzinie klimatu, efektywna gospodarka surowcami”. WWiI
obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem tych
działań, ponieważ skupiałaby się na
transdyscyplinarnych działaniach w ramach trójkąta wiedzy,
koncentrując się na innowacyjnych produktach i usługach oraz
edukacji kształtującej ducha przedsiębiorczości, jak
również na kwestiach związanych z konsumentami. 4.
WNIOSKI WWiI, która skupia się na
łańcuchu dostaw żywności, jest najlepszym sposobem na
podjęcie przedstawionych powyżej wyzwań. Spełnia ona
również proponowane kryteria wyboru tematów WWiI: ·
podejmuje jedno z głównych wyzwań
gospodarczych i społecznych (potrzebę stworzenia solidnego i
zrównoważonego systemu produkcji żywności przy jednoczesnym
zaspokajaniu popytu na żywność w warunkach ograniczonej
dostępności gruntów oraz ochronie środowiska naturalnego i
zdrowia ludzkiego), i przyczynia się do realizacji strategii „Europa 2020”
i jej celów dotyczących klimatu i energii, zatrudnienia, innowacji i
edukacji; ·
cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami
określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełniający wobec
innych działań UE w przemyśle spożywczym, w
szczególności wobec europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz
wydajnego i zrównoważonego rolnictwa; ·
jest w stanie zmobilizować inwestycje i
zapewnić długoterminowe zaangażowanie przedsiębiorstw oraz
daje możliwości opracowania i wykorzystania różnych nowych produktów
i usług dzięki zastosowaniu innowacyjnych technologii, procesów i
wiedzy na rzecz zwiększenia zrównoważonej produkcji
żywności, przetwarzania, pakowania i dystrybucji, ograniczenia
odpadów i promowania lepszego odżywiania; ·
wywołuje skutki trwałe i systemowe,
mierzone pod kątem osób nowo wykształconych w duchu
przedsiębiorczości oraz nowych technologii i przedsiębiorstw;
będzie wspierać rozwój nowych technologii oraz bardziej wydajnych i
zrównoważonych systemów produkcji; ·
ma on na celu przezwyciężenie znacznego
rozdrobnienia całego łańcucha dostaw żywności,
ułatwiając identyfikowalność, oraz połączy
masę krytyczną tworzoną przez podmioty prowadzące
doskonałe badania naukowe, wprowadzające innowacje oraz
zapewniające kształcenie i szkolenie na całej długości
łańcucha; ·
wymaga ona zatem transdyscyplinarnej pracy
angażującej różne obszary wiedzy, takie jak agronomia, ekologia,
biologia, chemia, nauka o żywieniu oraz nauki społeczno-ekonomiczne; ·
umożliwi zajęcie się „paradoksem
europejskim”, ponieważ opracuje nowatorskie metody organizacji bardziej
zrównoważonego i wydajnego łańcucha dostaw oraz poprawy
bezpieczeństwa żywności. Arkusz informacyjny nr 3: innowacje na rzecz zdrowego
stylu życia oraz aktywnego starzenia się 1.
WYZWANIA Zdrowie, zmiany demograficzne i dobrostan
zostały wskazane jako główne wyzwania społeczne, które
zostaną uwzględnione w ramach programu „Horyzont 2020”.
Nadrzędnym celem działań mających na celu sprostanie tym
wyzwaniom powinna być poprawa jakości życia europejskich
obywateli w każdym wieku i zachowanie stabilności ekonomicznej
systemów opieki zdrowotnej i społecznej w obliczu rosnących kosztów,
kurczących się zasobów ludzkich i oczekiwań obywateli co do
możliwie najlepszej opieki. Wyzwania związane z sektorem opieki
zdrowotnej społecznej są liczne i ściśle ze sobą
powiązane. Dotyczą one zarówno chorób przewlekłych (chorób
układu krążenia, nowotworów, cukrzycy) oraz nadwagi i
otyłości, zakaźnych (HIV/AIDS, gruźlicy) i
neurodegeneracyjnych (występujących częściej w coraz
bardziej starzejącym się społeczeństwie), jak i izolacji
społecznej, zmniejszonego dobrostanu, rosnącej zależności
pacjentów od opieki formalnej i nieformalnej oraz powtarzającego się
narażenia na czynniki środowiskowe z nieznanymi długoterminowymi
skutkami dla zdrowia. Ponadto przeszkody dla wprowadzenia i wykorzystania
nowych odkryć, produktów i usług uniemożliwiają efektywne
sprostanie tym wyzwaniom. Odpowiedź na wyżej naszkicowane
wyzwania została przedstawiona w programie „Horyzont 2020” i polega na
zapewnieniu lepszego zdrowia, jakości życia i ogólnego dobrostanu
wszystkim obywatelom przez wspieranie badań naukowych i innowacji.
Działania te będą skupiać się na utrzymaniu dobrego
stanu zdrowia i jego promocji przez całe życie, zapobieganiu
chorobom, poprawie naszych możliwości wyleczenia chorych i
niepełnosprawnych, prowadzenia odpowiednich terapii chorób i
niepełnosprawności oraz radzenia sobie z tymi stanami, wspieraniu
aktywnego starzenia się i na staraniach na rzecz zrównoważonego i
wydajnego sektora opieki. 2.
ZNACZENIE I WPŁYW WWiI w
dziedzinie innowacji na rzecz zdrowego stylu życia oraz aktywnego
starzenia się przyczyni się do realizacji priorytetów programu „Horyzont 2020”, konkretnie tych określonych w
kontekście wyzwania społecznego „Zdrowie, zmiany demograficzne i
dobrostan.” Ta dziedzina
tematyczna jest bardzo istotna z punktu widzenia społeczeństwa i
porządku publicznego. Kwestie dotyczące
zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia mają wpływ na
prawie wszystkie aspekty naszego życia oraz społeczeństwa i
bardzo często wymagają działań regulacyjnych. Sektor
opieki zdrowotnej i społecznej ma również duże znaczenie ze
społeczno-gospodarczego punktu widzenia, jako że jest jednym z
sektorów, na które przeznacza się najwięcej środków finansowych
(ze źródeł publicznych i prywatnych)[8];
oferuje on przy tym nie tylko możliwości innowacji ekonomicznych i
technologicznych, ale ma także wielki potencjał innowacji
społecznych. Znaczenie
społeczno-gospodarcze odzwierciedlane jest również przez fakt,
że Europa odnosi korzyści z obecności silnego sektora
farmaceutycznego oraz dobrze rozwiniętych systemów opieki zdrowotnej i
społecznej, dających miejsca pracy milionom ludzi w całej UE.
Sektor jest również jednym z największych ośrodków produkcji
zaawansowanej technicznie w UE. Potencjał wzrostu w tych dziedzinach jest
bardzo wysoki, ponieważ starzejące się społeczeństwo
oznacza wzrost łącznego popytu na opiekę oraz produkty i
usługi umożliwiające osobom starszym samodzielne życie. Inne sektory,
takie jak turystyka, również mogą wchodzić w grę.
Starzejąca się populacja to w dużej mierze pokolenie, które jest
przyzwyczajone do podróży i nadal chętnie je odbywa, oczekuje
usług wysokiej jakości, z czego wynika coraz większe zapotrzebowanie
na łatwo dostępne usługi transportowe, hotelarskie,
związane z rozrywką itp. Większa podaż dostępnych
usług turystycznych może zwiększyć
konkurencyjność całego sektora oraz dodatkowo ułatwić
integrację starzejącego się społeczeństwa. W UE
funkcjonuje ponadto w tym obszarze sektor badań i edukacji na
światowym poziomie. W państwach UE istnieje doskonała
infrastruktura badawcza oraz instytucje prowadzące doskonałe badania,
które stanowią silną podstawę zaangażowania
przemysłu w planowanych działaniach EIT. Wyzwania związane ze zdrowym stylem
życia są istotne w całej Europie. Rozwiązania, które
może zaproponować WWiI, wymagają intensywnej współpracy
między doskonałymi, wielodyscyplinarnymi i wielosektorowymi
zespołami uczestników ze wszystkich sektorów trójkąta wiedzy
(badań naukowych, przedsiębiorstw i edukacji). WWiI w tej
dziedzinie wniosłaby wartość dodaną polegającą na
powiązaniu działań w zakresie innowacji i szkolnictwa
wyższego z istniejącą już zaawansowaną bazą
badawczą. Dzięki temu położy ona szczególny nacisk
na programy nauczania w szkolnictwie wyższym, rozwój nowych
umiejętności (koniecznych np. do rozwoju technologii, ale
także w dziedzinie opieki nad osobami starszymi), na kwestie
związane z przedsiębiorczością w celu uzyskania
siły roboczej charakteryzującej się wysokim poziomem przedsiębiorczości
w danym obszarze, działając na rzecz opracowania nowych produktów
i usług oraz wzmocnienia istniejących łańcuchów
wartości lub stworzenia nowych. Potencjalne produkty i usługi, które
mogłyby powstać za pośrednictwem WWiI, wykraczają poza
zastosowania techniczne (takie jak zastosowania polegające na
przetwarzaniu, kodowaniu, normalizacji i interpretacji danych w dziedzinach
takich jak onkologia i kardiologia, lub narzędzia oceny ryzyka i wczesnego
wykrywania) i mogłyby stymulować innowacje społeczne
obejmujące nowe sposoby poprawy stylu życia i odżywiania,
wspierania aktywnego i samodzielnego życia w środowisku przyjaznym
dla osób starszych lub utrzymywanie systemów opieki zrównoważonych z gospodarczego
punktu widzenia. Skupiając się na systemowych
aspektach europejskich systemów opieki zdrowotnej i społecznej oraz
wspieraniu aktywnego starzenia się, WWiI w tej dziedzinie tematycznej
będzie również obejmować wzmocnienie współpracy między
dużymi i mniejszymi, bardziej wyspecjalizowanymi, przedsiębiorstwami
na rzecz intensywniejszego obiegu wiedzy. Ponadto szczególna wartość
dodana, którą WWiI mogłaby wnieść w tym obszarze,
polegałaby na tworzeniu innowacyjnych partnerstw na poziomie lokalnym, co
ma szczególnie znaczenie w sektorze usług. Dzięki swojemu integrującemu
podejściu do trójkąta wiedzy WWiI w dziedzinie zdrowego stylu
życia oraz aktywnego starzenia się byłaby zatem jednym z głównych
autorów rozwiązania „paradoksu europejskiego”, wzmacniając
doskonałą pozycję UE, jeśli chodzi o badania naukowe, i
przekładając ten atut na innowacyjne produkty i usługi oraz nowe
możliwości dla przedsiębiorstw i rynków. Główne zagrożenia dla powodzenia
WWiI w tej dziedzinie są związane przede wszystkim z koniecznymi
towarzyszącymi warunkami ramowymi dotyczącymi innowacji i polityki,
które nie są bezpośrednio przedmiotem działań WWiI[9]. Zatem poszczególne
WWiI muszą współdziałać z aktualnymi staraniami na rzecz
innowacji i rozwoju polityki w tej dziedzinie prowadzonymi na szczeblu unijnym
i krajowym (zob. następna sekcja). 3.
SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z
ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI Kwestie
związane ze zdrowiem i aktywnym starzeniem się są w dużym
stopniu wspierane w ramach wielu inicjatyw unijnych. Inicjatywy te
obejmują szeroki zakres zagadnień politycznych spoza sektora zdrowia,
takich jak gospodarka, bezpieczeństwo oraz środowisko. Dlatego
też pośrednio przyczyniają się do realizacji takich celów
strategii „ Europa 2020” jak R&D i innowacje, zatrudnienie i
włączenie społeczne. WWiI w dziedzinie
innowacji na rzecz zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia się
będzie ściśle współpracować z pilotażowym
europejskim partnerstwem innowacyjnym na rzecz aktywnego i zdrowego starzenia
się. Będzie ona uwzględniać konkretne działania
przedstawione w strategicznym planie innowacji europejskiego partnerstwa
innowacyjnego i przyczyniać się do osiągania jego celów. Zapewni
komplementarność kluczowych podmiotów w dziedzinie kształcenia i
szkolenia, także dzięki stworzeniu wyjątkowej sieci fachowców
mogących wskazać odpowiednie warunki ramowe i najlepsze praktyki
dotyczące kwestii politycznych, prawnych lub normalizacyjnych
oddziałujących na omawiany sektor. W kontekście europejskiego
partnerstwa innowacyjnego WWiI w omawianym obszarze może również wnieść
wkład do inicjatywy rynku pionierskiego „E-zdrowie”, której celem jest
pobudzenie rynku do innowacyjnych rozwiązań w zakresie e-zdrowia
przez skupienie się na instrumentach polityki (normalizacja, certyfikacja
systemów oraz zamówienia publiczne). Wspierać
się również będzie koordynację z inicjatywą w zakresie
wspólnego planowania celem pobudzenia badań naukowych nad chorobą
Alzheimera i innymi chorobami neurodegeneracyjnymi, natomiast koordynacja z
podobną inicjatywą „Dłuższe i zdrowsze życie”
umożliwi badania nad możliwościami i wyzwaniami związanymi
ze zmianami demograficznymi. WWiI obejmująca ten obszar przyspieszy i
ułatwi wykorzystanie doskonałych badań naukowych finansowanych
ze środków publicznych zebranych dzięki wspomnianym inicjatywom, zmniejszając
tym samym rozdrobnienie w zakresie innowacji. WWiI w dużym
stopniu będzie korzystać z wyników najważniejszych badań w
ramach wspólnej inicjatywy technologicznej w dziedzinie innowacyjnych leków i
licznych projektów badawczych wchodzących w zakres programu ramowego w tej
dziedzinie tematycznej (takich jak program badań w dziedzinie zdrowia lub
działania badawcze z wykorzystaniem technologii
informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w dziedzinie zdrowia i starzenia się
społeczeństwa) w celu zwiększenia transferu technologii i
wprowadzania na rynek przez najlepszych przedsiębiorców. Będzie ona
również koordynować pracę w ramach wspólnego programu
„Nowoczesne technologie w służbie osobom starszym” oraz programu na
rzecz konkurencyjności i innowacji. Podsumowując,
WWiI obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem wymienionych
działań, ponieważ skupiałaby się na
transdyscyplinarnej działalności w ramach trójkąta wiedzy z
silnym naciskiem na innowacyjne produkty i usługi oraz edukację kształtującą
ducha przedsiębiorczości. 4.
WNIOSKI WWiI, która skupia się na ogólnie
pojętych innowacjach na rzecz zdrowego stylu życia oraz aktywnego
starzenia się, spełnia proponowane kryteria wyboru tematów WWiI: ·
podejmuje jedno z najważniejszych wyzwań
gospodarczych i społecznych (zdrowie i dobrostan ogółu
społeczeństwa przez całe życie przy jednoczesnym zachowaniu
zrównoważonego charakteru systemów opieki) oraz przyczynia się do
realizacji strategii „Europa 2020” i jej celów w zakresie zatrudnienia,
innowacji, edukacji i integracji społecznej; ·
cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami
określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełniający wobec
innych działań UE w dziedzinie zdrowia i opieki społecznej, w
szczególności wobec europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz
aktywnego i zdrowego starzenia się; ·
może skorzystać z solidnej bazy badawczej
i sektora przemysłowego, dla których oferta WWiI będzie atrakcyjna;
jest w stanie zmobilizować inwestycje i zapewnić długoterminowe
zaangażowanie sektora przedsiębiorstw oraz oferuje
możliwości opracowania i wykorzystania różnych nowych produktów
i usług; ·
umożliwi zaradzenie „paradoksowi
europejskiemu”, ponieważ oprze się na solidnej bazie badawczej UE i
opracuje nowatorskie metody poprawy jakości życia obywateli
europejskich i utrzymania zrównoważoności gospodarczej systemów
opieki zdrowotnej i społecznej; ·
wywołuje skutki trwałe i systemowe,
mierzone pod kątem osób nowo wykształconych w duchu
przedsiębiorczości oraz nowych technologii i przedsiębiorstw;
będzie wspierać rozwój nowych technologii i innowacji społecznych; ·
ma na celu przezwyciężenie znacznego
rozdrobnienia sektora opieki zdrowotnej i społecznej; oraz
połączy masę krytyczną tworzoną przez podmioty
prowadzące doskonałe badania, wprowadzające innowacje oraz zapewniające
kształcenie i szkolenie w omawianym sektorze; ·
przyjmuje podejście systemowe, zatem wymaga
transdyscyplinarnej pracy czerpiącej z różnych dziedzin wiedzy,
takich jak medycyna, biologia, psychologia, ekonomia, socjologia, demografia i
technologie informacyjno-komunikacyjne. Arkusz informacyjny nr 4: Surowce[10] –
zrównoważone poszukiwanie złóż, wydobycie, przetwarzanie,
recykling i stosowanie materiałów zastępczych 1.
WYZWANIA Nowoczesne społeczeństwo jest
całkowicie zależne od dostępu do surowców.
Możliwość uzyskania przystępnych cenowo surowców ma
podstawowe znaczenie dla skutecznego funkcjonowania gospodarki UE. Tymczasem w
wyniku połączenia trzech czynników, mianowicie spadku poziomu
ograniczonych w swej ilości zasobów naturalnych, stale rosnącej
liczby ludności i poziomu zużycia w państwach rozwijających
się, coraz bardziej zwiększa się zapotrzebowanie na surowce i
zasoby naturalne. Są to niektóre z czynników, które zgodnie z
przewidywaniami spowodują wzrost zużycia zasobów naturalnych w
nadchodzących dziesięcioleciach. Jak wynika z planu działania na rzecz
zasobooszczędnej Europy i programu „Horyzont 2020” powinno się
zagwarantować dostępność surowców niezbędnych dla
gospodarki europejskiej i dla naszego dobrostanu, przy jednoczesnym stworzeniu
zasobooszczędnej gospodarki, która będzie zaspokajać potrzeby rosnącej
liczby ludności w warunkach naturalnych ograniczeń poziomu zasobów
naturalnych. 2.
ZNACZENIE I WPŁYW Ta dziedzina
tematyczna jest szczególnie istotna pod kątem wpływu gospodarczego
i społecznego. Surowce mają kluczowe znaczenie dla gospodarki
światowej i jakości życia; bardziej efektywna gospodarka
zasobami będzie konieczna do zapewnienia wzrostu gospodarczego i
zatrudnienia w Europie. Stworzy to szerokie możliwości gospodarcze,
poprawi wydajność, ograniczy koszty i przyczyni się do wzrostu
konkurencyjności. Co prawda UE ma
znakomite osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych i może
się poszczycić wieloma centrami doskonałości, jednak wiele
można by jeszcze zrobić, aby wykorzystać te atuty w omawianym
obszarze priorytetowym. WWiI byłaby szczególnie
dobrze przygotowana do tego zadania. Dostosowując się do innych
działań UE, WWiI obejmująca ten obszar powinna skupić
się na wspieraniu ośrodka wiedzy i know-how w zakresie edukacji i
badań teoretycznych, technicznych i praktycznych w dziedzinie
zrównoważonego wydobycia odkrywkowego, podziemnego i
głębokomorskiego, zarządzania materiałami, technik
recyklingu, stosowania materiałów zastępczych i geopolitycznego
handlu surowcami. Działałaby ona jako pośrednik i izba
rozliczeniowa dla europejskich centrów doskonałości w tych
dziedzinach i zarządzałyby programem badawczym o strategicznym
znaczeniu dla przemysłu unijnego. Z tego względu oraz w celu
maksymalizacji skutków działań i uniknięcia ich nakładania
się na działania UE, w tym na europejskie partnerstwo innowacyjne w
dziedzinie surowców, WWiI wniesie wkład w postaci dodatkowego
niezbędnego kapitału ludzkiego (za pomocą szkoleń i
działań edukacyjnych) dla innowacyjnych działań
pilotażowych w zakresie technologii (np. zakładów demonstracyjnych)
na rzecz naziemnego i podmorskiego poszukiwania złóż, ich wydobycia,
przetwarzania, gromadzenia i recyklingu. Jednocześnie mogłaby ona
dążyć do osiągnięcia statusu pioniera technologii
przez opracowywanie programów pilotażowych i sposobów demonstracji
innowacyjnych procesów i rozwiązań, na przykład w odniesieniu do
korzystania z bardziej korzystnych finansowo i zrównoważonych
alternatywnych materiałów o strategicznym znaczeniu dla UE. Może to
doprowadzić do rozwoju istniejących rynków i powstania nowych,
mianowicie w dziedzinach takich jak zrównoważone wydobycie i
przetwarzanie, zarządzanie materiałami, technologia recyklingu i
stosowanie materiałów zastępczych. Niezbędna będzie ocena
skutków i opracowanie innowacyjnych, racjonalnych pod względem kosztów
środków umożliwiających adaptację i zapobieganie ryzyku w
odniesieniu do szczególnie wrażliwych siedlisk przyrodniczych, takich jak
rejon Arktyki. WWiI obejmująca ten obszar będzie
miała duże znaczenie dla rozwiązania problemu, jakim jest brak
technologii. Potrzebne są innowacje techniczne, aby można było
opracować odpowiednie technologie uzupełniające w celu zmiany
tradycyjnych łańcuchów wartości w zakresie minerałów i
innych surowców. Jest to obszar, który wymaga dalszych prac mających na
celu opracowanie nowych procesów oraz optymalizację i wykorzystanie w
celach handlowych istniejącej wiedzy obejmującej ten obszar.
Przedsiębiorcze podejście cechujące WWiI szczególnie
nadawałoby się do podjęcia tej kwestii. Innym elementem wartości dodanej WWiI w
dziedzinie surowców jest jej wkład do działań zaradczych
związanych z ograniczonymi możliwościami tworzenia sieci
kontaktów przez omawiany sektor. Odmienny charakter poszczególnych obszarów
badawczych sprawia, że ograniczone są możliwości spotkania
się z naukowcami z innych dziedzin i skorzystania z wymiany idei oraz
współpracy niezbędnej do opracowywania opłacalnych
niskoemisyjnych rozwiązań korzystnych dla środowiska. Tworzenie
sieci kontaktów za pośrednictwem WWiI i gromadzenie podmiotów z
każdego z elementów trójkąta wiedzy i z całego
łańcucha wartości pomogłoby w przezwyciężeniu
tego ograniczenia. Umożliwi to zarówno intensyfikację transferu
technologii, wiedzy oraz know-how, jak i przekazanie naukowcom, studentom i
przedsiębiorcom wiedzy oraz umiejętności niezbędnych do
opracowania innowacyjnych rozwiązań i przełożenia ich na
nowe możliwości dla przedsiębiorstw. 3.
SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z
ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI Unia Europejska wskazała tę
dziedzinę priorytetową jako jedno z największych wyzwań.
WWiI przyczyniłaby się do realizacji programu „Horyzont 2020”, a
konkretnie do podjęcia wyzwania społecznego związanego z
dostawami surowców i efektywną gospodarką zasobami. Wniosłaby
również wkład do proponowanego europejskiego partnerstwa innowacyjnego
w dziedzinie surowców. Partnerstwo to zapewni nadrzędne ramy w celu
ułatwienia stworzenia w tej dziedzinie zgodności i synergii
między istniejącymi kształtowanymi przez podaż i popyt
narzędziami i obszarami polityki w zakresie badań i innowacji. Obejmie to działania zorientowane na technologię,
a także zdefiniowanie warunków ramowych i najlepszych praktyk w kwestiach
politycznych, prawnych lub normalizacyjnych, które mają wpływ na
innowacje w danym sektorze lub w działaniach dotyczących danego
wyzwania. WWiI obejmująca ten obszar
przyniosłaby komplementarność w edukowaniu kluczowych podmiotów,
ale także dzięki stworzeniu wyjątkowej sieci fachowców. Zapewniłaby solidną podstawę
wspierania innych działań związanych z innowacjami, które
będą realizowane w ramach europejskiego partnerstwa innowacyjnego, i
dla których powodzenia absolutnie niezbędny jest kapitał ludzki. Będzie ona również w stanie wspierać
to partnerstwo w opracowywaniu najlepszych warunków ramowych i praktyk w
kwestiach politycznych, prawnych i normalizacyjnych, które mają wpływ
na ten sektor. WWiI będzie również w
dużym stopniu korzystać z wyników licznych projektów badawczych
wchodzących w zakres siódmego programu ramowego w tej dziedzinie,
zwłaszcza tych finansowanych w ramach wsparcia dla nanonauki, nanotechnologii,
materiałów i nowych technologii produkcji oraz kwestii dotyczących
środowiska naturalnego. Będzie ona
także współpracować z projektami powielania rynkowego
ekoinnowacji wchodzącymi w zakres programu na rzecz konkurencyjności
i innowacji, w których recykling materiałów jest jednym z obszarów
priorytetowych. Tego typu działalność będzie kontynuowana w
ramach programu „Horyzont 2020”, mianowicie w kontekście wyzwań
społecznych takich jak działania w dziedzinie klimatu, efektywna
gospodarka surowcami i zrównoważone dostawy surowców. WWiI
obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem tych
działań, ponieważ skupiałaby się na
transdyscyplinarnej działalności w ramach trójkąta wiedzy z
silnym naciskiem na innowacyjne produkty i usługi oraz edukację
kształtującą ducha przedsiębiorczości. 4.
WNIOSKI WWiI obejmująca ten obszar jest
najlepszym sposobem na podjęcie przedstawionych powyżej wyzwań.
Spełnia ona również kryteria proponowane w celu wyboru tematów WWiI w
SPI: ·
podejmuje jedno z głównych wyzwań
gospodarczych i społecznych, przed którymi stoi Europa (potrzebę
opracowania innowacyjnych rozwiązań pozwalających na
opłacalne, niskoemisyjne i przyjazne dla środowiska poszukiwanie
złóż, ich wydobycie, przetwarzanie, gromadzenie i recykling) oraz
przyczynia się do realizacji strategii „Europa 2020” i jej celów
dotyczących klimatu i energii, zatrudnienia, innowacji i edukacji; ·
cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami
określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełniający wobec
innych działań UE w dziedzinie surowców, w szczególności z europejskim
partnerstwem innowacyjnym w dziedzinie surowców; ·
jest ona w stanie zmobilizować inwestycje
sektora przedsiębiorstw oraz daje możliwości opracowania i
wykorzystania różnych nowych produktów i usług, konkretnie w zakresie
zrównoważonego wydobycia i przetwarzania, zarządzania
materiałami, technologii recyklingu i materiałów zastępczych; ·
wywołuje skutki trwałe i systemowe,
mierzone pod kątem osób nowo wykształconych w duchu
przedsiębiorczości osób oraz nowych technologii i
przedsiębiorstw; umożliwia w szczególności wniesienie
wartości społecznej przez dążenie do osiągnięcia
celu, jakim jest zrównoważoność w całym cyklu życia
produktu dzięki bardziej efektywnemu wykorzystaniu surowców i znacznej
poprawie poziomu recyklingu i odzysku surowców; ·
kładzie silny nacisk na edukację, inaczej
niż inne inicjatywy, i połączy masę krytyczną
podmiotów prowadzących doskonałe badania naukowe i
wprowadzających innowacje; ·
wymaga transdyscyplinarnej pracy czerpiącej z
różnych dziedzin wiedzy, takich jak geologia, ekonomia, nauka o
środowisku, chemia, mechanika i wiele dziedzin przemysłowych
(budownictwo, przemysł motoryzacyjny i lotniczy, maszyny i urządzenia
oraz odnawialne źródła energii); ·
umożliwi zajęcie się „paradoksem
europejskim” obejmującym ten obszar, tj. faktem, że Europa posiada
solidną bazę badawczą, lecz słabe wyniki w zakresie
innowacji; stwarza pole do innowacji w dziedzinie zrównoważonego wydobycia
i zarządzania materiałami; stosowanie materiałów zastępczych
i recykling mogą napędzać dalsze zmiany w sektorze oraz
zintensyfikować działania na rzecz inwestycji przez opracowywanie
nowych produktów, usług i podejść do kwestii łańcucha
dostaw. Arkusz informacyjny nr 5: Inteligentne i
bezpieczne społeczeństwa 1.
WYZWANIA Jednym z głównych wyzwań, które
należy podjąć w ramach programu „Horyzont 2020”, jest
konieczność dbania o bezpieczeństwo europejskich
społeczeństw w kontekście rosnącej globalnej
współzależności oraz przejścia w kierunku społeczeństwa
cyfrowego. Współczesne społeczeństwa
stoją w obliczu poważnych wyzwań związanych z
bezpieczeństwem, których rozmiary i złożoność stale
rosną. Źródłem tych wyzwań są tendencje i wydarzenia
związane z przestępczością zorganizowaną, terroryzmem,
nielegalnymi działaniami transgranicznymi, klęskami
żywiołowymi oraz katastrofami spowodowanymi przez człowieka,
które są zagrożeniem dla podstawowych zasad funkcjonowania naszych
społeczeństw i czynnikiem je destabilizującym. Ponadto
cyberataki i przypadki naruszenia prywatności zagrażają
funkcjonowaniu internetu i wszystkich usług opartych na tym medium. Aby
polityka UE mogła sprostać tym wyzwaniom, niezbędne jest
działanie na rzecz innowacji w dziedzinie bezpieczeństwa. Jest ono
konieczne zwłaszcza w celu wykorzystania możliwości technologii
informacyjno-komunikacyjnych oraz usług powiązanych do
rozwiązania problemów związanych z bezpieczeństwem. Celem jest
tu rozwiązanie problemu luk w bezpieczeństwie w Europie przez
opracowanie i wdrożenie innowacyjnych rozwiązań bazujących
na ICT, mających na celu zwalczanie poważnych przestępstw i
przestępczości zorganizowanej (w tym cyberprzestępczości)
oraz terroryzmu, zapobieganie im i łagodzenie ich skutków, a także
usprawnienie zarządzania lądowymi i morskimi granicami
zewnętrznymi UE oraz wzmacnianie odporności na wypadek klęsk
żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka, takich
jak pożary lasów, trzęsienia ziemi, powodzie i burze. Cel ten
będzie również obejmować opracowanie technologii,
urządzeń i usług informacyjno-komunikacyjnych na potrzeby
zapobiegania cyberatakom i awariom systemów informacyjno-komunikacyjnych,
zarządzania tego typu sytuacjami i przywrócenia stanu normalnego oraz w
celu zwiększenia poziomu zaufania i bezpieczeństwa w internecie i
ochrony prywatności, tożsamości i danych osobowych. Jako
priorytet o charakterze przekrojowym cele te powinno się
osiągnąć przy jednoczesnym poszanowaniu etyki, prywatności
oraz praw podstawowych obywateli. 2.
ZNACZENIE I WPŁYW Bezpieczeństwo jest bardzo istotne z
politycznego i społeczno-gospodarczego punktu widzenia. Z perspektywy porządku publicznego utrzymanie odpowiedniego
poziomu bezpieczeństwa można w każdym społeczeństwie
uznać za podstawowy warunek wstępny stworzenia środowiska, w
których osoby prywatne i przedsiębiorstwa są zmotywowane do
prowadzenia działalności. W szczególności rozwój jednolitego
rynku cyfrowego jest uzależniony od przekonania użytkownika o
bezpieczeństwie transakcji, nienaruszalności jego danych oraz ochrony
jego prywatności i tożsamości. Wydarzenia związane z
globalnym terroryzmem oraz straty ludzkie i materialne powstałe w wyniku
klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka
dodatkowo uwidoczniły w ostatnich latach polityczne znaczenia tego
zagadnienia. Oprócz obaw społeczeństwa
związanych z tymi kwestiami, zagadnienie to jest również ważne z
perspektywy społeczno-gospodarczej. Szacuje się, że
światowy rynek rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa (z
wyłączeniem przemysłu obronnego) wart był 45 mld EUR w 2009
r., przy czym w 2020 r. osiągnie on wartość ponad 87 mld EUR (co
oznacza przeciętny roczny wzrost większy niż 6 %)[11]. Na całym
świecie na rynku tym zatrudnionych jest około 250 000 osób, a w
Europie – około 50 000. Jeśli chodzi o zatrudnienie pośrednie,
unijny rynek usług związanych z bezpieczeństwem liczy ponad 1
700 000 prywatnych pracowników ochrony[12].
Oprócz wielkości rynku bezpieczeństwa informatycznego warto jeszcze
przytoczyć dane szacunkowe, według których światowe
bezpośrednie koszty cyberprzestępczości wynoszą 350 mld EUR
rocznie, a w UE – około 80 mld EUR. WWiI w dziedzinie inteligentnych i
bezpiecznych społeczeństw będzie w stanie zmobilizować
inwestycje i zapewnić długoterminowe zaangażowanie sektora
przedsiębiorstw, jak również stworzyć i
rozwinąć nowe rynki dla produktów i usług. W ramach WWiI
można by przyciągnąć sektor przedsiębiorstw
dzięki możliwości wprowadzenia na rynek innowacyjnych produktów
i usług opartych na ICT, będących podstawą dla m.in.:
inteligentnych rozwiązań w zakresie zapobiegania
przestępczości, podnoszenia norm bezpieczeństwa za pomocą
elektronicznej identyfikacji i uwierzytelniania, inteligentniejszego
zarządzania granicami oraz systemów ostrzegania służących
większej ochronie infrastruktur krytycznych. Ze względu na
przekrojowy charakter technologii w dziedzinie bezpieczeństwa
działalność omawianej WWiI będzie oddziaływać nie
tylko na sektor bezpieczeństwa ICT, ale również na cały rynek ICT
obejmujący wyposażenie, producentów urządzeń dostępu i
usługodawców. Społeczny wymiar bezpieczeństwa można by zwiększyć dzięki integrującemu
podejściu WWiI do innowacji i jej możliwości w zakresie
wspierania innowacji społecznych. W oparciu o silną bazę
badawczą i naukową WWiI obejmująca ten obszar będzie w
stanie skupić podmioty z sektora edukacji oraz innowacji, które w
przeciwnym razie nie połączyłyby swoich sił, w celu zgromadzenia
nowej wiedzy, opracowania nowych koncepcji, modeli biznesowych, metod i
strategii celem sprostania wyzwaniom społecznym w dziedzinie
bezpieczeństwa i zwiększenia dobrostanu obywateli. Należy
dążyć do tego, aby te nowe i innowacyjne produkty, usługi,
procesy, modele i metody opracowane w ramach WWiI zaspokajały pilną
potrzebę większego bezpieczeństwa europejskich
społeczeństw, którego członkowie, także ci szczególnie
zagrożeni, czują się bezpieczni na co dzień. Kolejnym
obszarem zainteresowania mogłyby być ochrona prywatności osób
oraz bezpieczeństwo dzieci w internecie, a także zapobieganie
naruszeniom tożsamości i profilowaniu przy jednoczesnym
zwiększeniu wygody użytkowania i poziomu wykorzystania internetu. Wymiar społeczny WWiI w dziedzinie bezpiecznych
społeczeństw można by dodatkowo zwiększyć dzięki
modelowi kolokacji stosowanemu przez WWiI, w ramach którego podmioty regionalne
ściśle współpracują, łącząc kompetencje i
umiejętności nabyte w różnych obszarach specjalizacji. Głównym elementem wartości dodanej
WWiI w dziedzinie inteligentnych i bezpiecznych społeczeństw
będzie jego wkład w przezwyciężenie aktualnego
rozdrobnienia i rozproszenia w omawianym sektorze w Europie. Dzięki
swojemu integrującemu działaniu i podejściu transdyscyplinarnemu
stworzy ona możliwość nawiązania ściślejszej
współpracy między podmiotami trójkąta wiedzy (skupiającego
przedsiębiorstwa, placówki badawcze i szkoły wyższe), osobami
prywatnymi a władzami publicznymi działającymi w różnych
dziedzinach wiedzy, a tym samym zapewni ściślejsze powiązania
między kwestiami technicznymi, społecznymi, politycznymi i prawnymi a
potencjałem rynkowym. WWiI w dziedzinie inteligentnych i
bezpiecznych społeczeństw przyczyni się również do
zaspokojenia potrzeby wykwalifikowanej siły roboczej. Będzie
miała do odegrania bardzo ważną rolę w kształtowaniu
nowego klimatu edukacyjnego w tej dziedzinie. Będzie jednocześnie
umożliwiać pobudzanie do działania osób nowo
wykształconych w duchu przedsiębiorczości, zdolnych
rozwinąć innowacyjne technologie, usługi i obszary
działalności gospodarczej. Koncentracja na
przedsiębiorczości byłaby szczególnie istotna w tej dziedzinie,
w której istnieje potencjał przyciągnięcia dużej liczby
MŚP. W związku ze swoimi celami
dotyczącymi innowacji i edukacji WWiI może również
pośrednio prowadzić do zwiększenia świadomości
obywateli, sektora prywatnego oraz instytucjonalnych użytkowników
końcowych (ochrony cywilnej, policji, straży granicznej itp.), jak
również wpłynąć na ich stosunek do nowych, innowacyjnych rozwiązań. WWiI w dziedzinie inteligentnych i
bezpiecznych społeczeństw może przyczynić się do wywołania
trwałego i systemowego skutku, mierzonego pod kątem osób nowo
wykształconych w duchu przedsiębiorczości, nowych technologii,
modeli biznesowych i metod, a jednocześnie stwarza ona również
możliwości oddziaływania na poziomie globalnym. Wyzwania
związane z bezpieczeństwem mają charakter globalny i należy
podjąć je we współpracy z państwami trzecimi. Poważne zagrożenia dla powodzenia
WWiI obejmującej ten obszar są związane głównie z brakiem
wymaganych warunków ramowych innowacji dotyczących na przykład
przejrzystych uregulowań prawnych, normalizacyjnych i zamówień
publicznych. W niektórych państwach europejskich brak jasnej polityki
publicznej i strategii na rzecz bezpieczeństwa wskazano bowiem jako
czynnik zmniejszający przejrzystość pod względem zmian
popytu i podaży. Kolejną trudnością w sektorze
bezpieczeństwa jest określenie jego ograniczeń w zakresie
wymogów obrony. Choć działania WWiI w dziedzinie inteligentnych i
bezpiecznych społeczeństw nie obejmą obrony, to – jeśli
chodzi o powiązane technologie i wymogi systemowe – różnice
między ochroną a obroną nie są wyraźne. Warunkiem
wstępnym powodzenia tej WWiI jest zaangażowanie użytkowników
końcowych, w szczególności władz publicznych. Jest to trudne
zadanie, które wymagać będzie ścisłej współpracy z
odpowiednimi inicjatywami politycznymi Komisji w tej dziedzinie. Oczekuje
się, że kwestia tych zagrożeń zostanie podjęta
dzięki współpracy WWiI z aktualnymi unijnymi i krajowymi
działaniami na rzecz innowacji i rozwoju polityki w tej dziedzinie (zob.
następna sekcja). 3.
SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z
ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI Przedstawiona powyżej WWiI byłaby
uzupełnieniem szeregu inicjatyw UE obejmujących ten obszar
tematyczny. WWiI w dziedzinie inteligentnych i
bezpiecznych społeczeństw przyczyni się do osiągnięcia
celów programu „Horyzont 2020”. Będzie opierać się na wynikach
licznych projektów badawczych w tej dziedzinie wchodzących w zakres
programu ramowego, w szczególności tych finansowanych w ramach takich
dziedzin jak bezpieczeństwo, zaufanie do ICT i ich bezpieczeństwo,
przyszłość internetu oraz nauki społeczno-ekonomiczne i
humanistyczne. Omawiana WWiI uwzględni powiązane działania
Wspólnego Centrum Badawczego. Będzie również
współdziałać z odpowiednimi agencji unijnymi, takimi jak Frontex
(w dziedzinie bezpieczeństwa granic), Europol (w zwalczaniu poważnej
przestępczości międzynarodowej i terroryzmu), ENISA (w zakresie
bezpieczeństwa sieci i informacji) oraz CEPOL (Europejskie Kolegium
Policyjne). WWiI
obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem tych
działań, ponieważ skupiałaby się na
transdyscyplinarnej działalności w ramach trójkąta wiedzy z
silnym naciskiem na innowacyjne produkty i usługi oraz edukację kształtującą
ducha przedsiębiorczości. 4.
WNIOSKI WWiI, która skupiałaby się na roli ICT
w zakresie innowacji na rzecz bezpiecznych społeczeństw i
kładłaby silny nacisk na zmianę priorytetów systemu edukacji w
tej dziedzinie byłaby odpowiednio przygotowana do podjęcia
przedstawionych wyzwań. Spełnia ona również proponowane kryteria
wyboru tematów WWiI w SPI: ·
podejmuje jedno z najważniejszych wyzwań
gospodarczych i społecznych (potrzebę zmniejszenia luk w
bezpieczeństwie i zapobiegania zagrożeniom przy uwzględnieniu
aspektów społecznych) oraz przyczynia się do realizacji strategii „
Europa 2020” i jej celów w zakresie zatrudnienia, innowacji, edukacji i
integracji społecznej; ·
cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami
określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełniający wobec
innych działań UE w tej dziedzinie; ·
jest ona w stanie zmobilizować inwestycje i
zapewnić długoterminowe zaangażowanie sektora
przedsiębiorstw oraz oferuje możliwości opracowania i
wykorzystania różnych nowych produktów i usług; ·
wywołuje skutki trwałe i systemowe,
mierzone pod kątem osób nowo wykształconych w duchu
przedsiębiorczości oraz nowych technologii, przedsiębiorstw i
usług; będzie wspierać rozwój nowych technologii i innowacji
społecznych; ·
będzie korzystać z solidnej bazy
badawczej i naukowej oraz skupi podmioty z sektora edukacji oraz innowacji,
które w przeciwnym razie nie połączyłyby swoich sił, w celu
zgromadzenia nowej wiedzy, opracowania nowych koncepcji, modeli biznesowych,
metod i strategii celem sprostania wyzwaniom społecznym w dziedzinie
bezpieczeństwa. ·
przyczyni się do przezwyciężenia
aktualnego rozdrobnienia i rozproszenia tego sektora w Europie; ·
przyjmuje podejście systemowe, zatem wymaga
transdyscyplinarnej pracy czerpiącej z różnych dziedzin wiedzy,
takich jak ICT, nauki społeczno-ekonomiczne i humanistyczne, obrona
cywilna, zdrowie, transport i energia. Arkusz informacyjny nr 6: Mobilność
w miastach 1.
WYZWANIA Kwestia inteligentnego, ekologicznego i
zintegrowanego transportu została uznana za jedno z najważniejszych
wyzwań społecznych, która należy podjąć w ramach
programu „Horyzont 2020”. W białej księdze na temat transportu z 2011
r. dodatkowo podkreślono konieczność podjęcia
działań w tej dziedzinie w ciągu kolejnej dekady. Zapewnienie
mobilności w miastach jest szczególnie trudnym zadaniem. Obejmuje ono
kilka kwestii, takich jak transport (w tym nowe koncepcje mobilności,
organizacja transportu, logistyka, systemy bezpieczeństwa i ochrony
transportu), ochrona środowiska (zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych,
zanieczyszczenie powietrza i hałas), miejskie planowanie przestrzenne
(nowe koncepcje zbliżenia miejsc pracy i zamieszkania); wywiera
znaczący wpływ zarówno pod względem gospodarczym, jak i
społecznym (tworzenie nowych przedsiębiorstw, zatrudnienie,
włączenie społeczne, strategie dotyczące sektora
mieszkaniowego i planowania przestrzennego). Nadrzędnym celem jest tu
poprawa jakości życia obywateli europejskich, których stale
rosnąca liczba mieszka w dużych skupiskach miejskich, gdzie skupiona
jest znaczna część działalności gospodarczej w Europie[13]. Mobilność w miastach zgodną z
zasadami zrównoważonego rozwoju można osiągnąć jedynie
dzięki przełomowym innowacjom prowadzącym do rozwiązań
bardziej ekologicznych, w większym stopniu sprzyjającym
włączeniu społecznemu oraz bardziej inteligentnych. Jeśli
celu tego nie uda się osiągnąć, spowoduje to, na
dłuższą metę, wysokie koszty społeczne, ekologiczne i
gospodarcze. Innowacyjne koncepcje mobilności, zwłaszcza jeśli
indywidualne środki transportu mają być zastąpione publicznymi
i zbiorowymi, powinny jednak zostać zaakceptowane przez
społeczeństwo. Doprowadzenie do zmiany zachowań bez
niekorzystnych efektów dla jakości życia i kosztów utrzymania w
obszarach miejskich będzie jednym z poważnych wyzwań, które
należy podjąć w tej dziedzinie. 2.
ZNACZENIE I WPŁYW Głównym celem
WWiI w dziedzinie mobilności w miastach będzie zapewnienie bardziej
ekologicznego, sprzyjającego włączeniu społecznemu i
bardziej inteligentnego systemu mobilności w miastach. Jak wspomniano
powyżej, kwestia ta jest szczególnie istotna z punktu widzenia
społeczeństwa i porządku publicznego. Ma ona również
duże znaczenie z perspektywy społeczno-gospodarczej, gdyż
angażuje ważne dla PKB i zatrudnienia sektory, takie jak
przemysł samochodowy i budownictwo. Mobilność w miastach jest
także związana ze strategiami ochrony środowiska i
ściśle połączona z polityką włączenia
społecznego, planowania przestrzennego, sektora mieszkaniowego i
projektowania obszarów miejskich. WWiI w dziedzinie
mobilności w miastach jest zgodna zarówno z priorytetami
określonymi w programie „Horyzont 2020", jak i z celami strategii
„Europa 2020”, do których należy inteligentniejszy, bardziej
zrównoważony, niskoemisyjny i sprzyjający włączeniu
społecznemu rozwój obszarów miejskich. WWiI obejmująca ten obszar
tematyczny mogłaby przyczynić się do realizacji każdego z
celów strategii „Europa 2020”, na przykład przez promowanie ekologicznych
rozwiązań, inteligentnych systemów zarządzania ruchem opierających
się na ICT i bardziej przystępnych cenowo usług transportowych. Jako że
mobilność w miastach ma charakter systemowy, WWiI obejmująca
ten obszar może dać wiele możliwości innowacji na
całej długości łańcucha innowacji, takich jak
rozwój systemów transportu multimodalnego oraz inteligentniejsze i bardziej
zrównoważonego rozwiązania w dziedzinie transportu. WWiI w dziedzinie
mobilności w miastach opiera się na solidnej bazie technologicznej
i przemysłowej oraz stwarza możliwości dla nowych
produktów i usług[14],
w szczególności w dziedzinie zrównoważonego planowania i
przemysłu ekologicznego. Ponadto
zwiększona aktywność polityczna w tej dziedzinie i wsparcie
udzielane temu priorytetowi tematycznemu będą korzystne dla rozwoju
innowacyjnych modeli mobilności w miastach. Te innowacyjne modele
organizacji transportu miejskiego mogą wywołać skutki
globalne, jeśli zostaną przyjęte przez gwałtownie
rozrastające się skupiska miejskie w innych częściach
świata, zwłaszcza w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej. WWiI
obejmująca ten obszar umieści mobilność w miastach i
organizację transportu miejskiego w szerszym kontekście
zrównoważonego miejskiego planowania przestrzennego i rozwoju
przestrzennego na szczeblu lokalnym i regionalnym. Atutem takiej WWiI
byłaby zatem aktywność w dziedzinie multidyscyplinarnej i ponadsektorowej
oraz możliwość przyczynienia się do
przezwyciężenia obecnego poziomu rozproszenia organizacyjnego w tym
sektorze. Dzięki WWiI powstałaby możliwość
bliższej współpracy między władzami publicznymi
(głównie na szczeblu lokalnym i regionalnym), lokalnymi stowarzyszeniami a
sektorem prywatnym (podmiotami zarządzającymi projektami i
infrastrukturą), ośrodkami badawczymi i szkołami wyższymi
(integrującymi trójkąt wiedzy). Skupienie światowych partnerów w
nowych konfiguracjach umożliwi WWiI w dziedzinie mobilności w
miastach optymalizację istniejących zasobów i pozwoli na
wykorzystanie możliwości biznesowych, które powstały w wyniku
tych nowych łańcuchów wartości. WWiI w dziedzinie
mobilności w miastach skupi się na tych działaniach w ramach
trójkąta innowacji, które mogą korzystać z dodatkowego wsparcia
ze strony UE, szczególnie przez EIT. W rzeczywistości główną
wartością dodaną WWiI obejmującej ten obszar będzie
jej wkład w integrację trzech elementów trójkąta wiedzy oraz
wywołanie systemowych zmian w sposobie współpracy uczestników procesu
innowacji. Koncentracja WWiI na innowacjach opartych na czynniku ludzkim,
która sprawia, że studenci, naukowcy i przedsiębiorcy znajdują
się w centrum działań WWiI, będzie miała kluczowe
znaczenie dla sprostania wyżej przedstawionym wyzwaniom. W związku z
powyższym położy się szczególny nacisk na kształcenie
i szkolenie, przedsiębiorczość i wdrażanie wyników, np.
wykorzystanie umiejętności i wiedzy pracowników transportu miejskiego
w administracji lokalnej i regionalnej (uczenie się przez całe
życie / programy wymiany personelu / szkolenie zawodowe), zaproponowanie
konkretnych programów na poziomie szkolnictwa wyższego w dziedzinie
mobilności w miastach (szkoły letnie/programy wymiany), skuteczne
wprowadzanie innowacyjnych koncepcji transportu na rynek (wsparcie dla firm
typu spin-off oraz nowych przedsiębiorstw wywodzących się ze
szkół wyższych i instytutów badawczych itp.). Ponadto koncepcja
kolokacji mogłaby zostać wykorzystana w większym stopniu w
ramach WWiI obejmującej ten obszar tematyczny, jako że ma on
wyraźny wymiar lokalny i regionalny. 3.
SYNERGIA I KOMPLEMENTARNOŚĆ Z
ISTNIEJĄCYMI INICJATYWAMI Kwestie
związane z mobilnością są silnie wspierane przez wiele
inicjatyw UE. UE jest w pełni zaangażowana w tej dziedzinie. Istnieją
powiązania z innymi działaniami UE i zostaną one
zacieśnione. WWiI w dziedzinie mobilności w miastach uwzględni
działania podejmowane w ramach Planu działania na rzecz
mobilności w miastach i Planu działania dotyczącego
inteligentnego systemu transportu. Będzie ona w
szczególności współpracować z planowanymi europejskimi inicjatywami
na rzecz inteligentnych miast i wspólnot, obejmującymi
efektywność energetyczną, ICT oraz transport miejski. WWiI
stworzy komplementarność w edukacji kluczowych podmiotów, a
także w tworzeniu zorganizowanej sieci fachowców mogących z
powodzeniem wskazać warunki ramowe i najlepsze praktyki dotyczące
zagadnień prawnych mających wpływ na sektor. Niezbędna
jest również koordynacja z inicjatywą w zakresie wspólnego planowania
„Europa zurbanizowana” (Urban Europe), w ramach której połączone
zostaną krajowe działania na rzecz badań naukowych w celu
przekształcenia obszarów miejskich w ośrodki innowacji i technologii,
wykorzystania przyjaznych dla środowiska i inteligentnych
wewnątrzmiejskich systemów logistyki transportu, zmniejszenia śladu
ekologicznego oraz zwiększenia neutralności klimatycznej. WWiI
obejmująca ten obszar przyspieszy i ułatwi wykorzystanie
doskonałych badań naukowych finansowanych ze środków publicznych
zebranych dzięki wspomnianym inicjatywom, dzięki czemu zmniejszy
rozdrobnienia w zakresie innowacji. Oczywistym
partnerem do współpracy z WWiI w dziedzinie mobilności w miastach
będzie również inicjatywa CIVITAS wspierająca projekty
demonstracyjne i projekty badawcze mające na celu wdrażanie
innowacyjnych środków w zakresie ekologicznego transportu miejskiego oraz
Europejska Inicjatywa Przemysłowa na rzecz Inteligentnych Miast i
Wspólnot, której celem jest zwiększenie zrównoważoności i
wydajności produkcji i wykorzystania energii w miastach WWiI
obejmująca ten obszar mogłyby również stworzyć
powiązania z europejskimi platformami technologicznymi (EPT) w dziedzinie
transportu i energetyki, partnerstwem publiczno-prywatnym (PPP) na rzecz
ekologicznych samochodów oraz licznymi projektami wchodzącymi w zakres
programu ramowego w tej dziedzinie. W celu przyspieszenia i usprawnienia
wykorzystania wyników tych prac omawiana WWiI uwzględniłaby
również priorytety badawcze i plany działania określone w ramach
różnych EPT oraz prace badawcze prowadzone dotychczas w ramach projektów
wchodzących w zakres PPP oraz programu ramowego. Dążyć
się będzie również do komplementarności z europejskim
sojuszem przemysłu związanego z mobilnością. ,Sojusz jest
współfinansowany w ramach programu na rzecz konkurencyjności i
innowacji i ma na celu skupienie regionalnych i krajowych decydentów
wspierających innowacyjne usługi w przemyśle związanym z
mobilnością w celu jakościowej i ilościowej mobilizacji
wsparcia przedsiębiorstw świadczących innowacyjne usługi w
tym sektorze przemysłu. Będzie ona
również współpracować z programem „Inteligentna Energia –
Europa”, z działaniami mającymi na celu powielanie rynkowe
ekoinnowacji oraz projektami pilotażowymi i usługami opartymi na ICT zwiększającymi
inteligentną mobilności w miastach, wchodzącymi w zakres
programu ramowego na rzecz konkurencyjności i innowacji. WWiI
obejmująca ten obszar byłaby uzupełnieniem tych
działań, ponieważ skupiałaby się na
transdyscyplinarnej działalności w ramach trójkąta wiedzy z
silnym naciskiem na innowacyjne produkty i usługi oraz edukację
kształtującą ducha przedsiębiorczości. WWiI
skupiająca się na mobilności w miastach byłaby również
uzupełnieniem niektórych konkretnych działań już
prowadzonych przez dwie istniejące WWiI. Działania Climate KIC na
rzecz niskoemisyjności miast oraz praca EIT ICT Labs koncentrują
się na inteligentnych systemach transportu i cyfrowych miastach
przyszłości. WWiI w dziedzinie mobilności w miastach uwzględni
prace prowadzone przez te WWiI i umieści je w szerszym kontekście
ekologicznego, bardziej sprzyjającego włączeniu
społecznemu, bezpiecznego i inteligentnego systemu mobilności w
miastach. 4.
WNIOSKI WWiI skupiająca się na
mobilności w miastach jest najlepszym sposobem na podjęcie przedstawionych
powyżej wyzwań. Spełnia ona również proponowane kryteria
wyboru tematów WWiI: ·
podejmuje jedno z głównych wyzwań
gospodarczych i społecznych, przed którymi stoi Europa (opracowanie
europejskiego systemu transportu, który byłby zasobooszczędny, przyjazny
dla środowiska, bezpieczny i bezawaryjny – z korzyścią dla
obywateli, gospodarki i społeczeństwa), oraz przyczynia się do
realizacji strategii „Europa 2020” i jej celów dotyczących klimatu i
energii, zatrudnienia, innowacji i edukacji; ·
cel tej WWiI jest zgodny z priorytetami
określonymi w programie „Horyzont 2020” i uzupełniający wobec
innych działań UE w dziedzinie transportu, ochrony środowiska i
energii; ·
przez zwiększanie przedsiębiorczości
włącza ona nowe technologie do nowych łańcuchów
wartości i wspiera wykorzystanie badań naukowych na rzecz nowych
produktów i usług; ·
umożliwi zatem zaradzenie „paradoksowi
europejskiemu”, ponieważ oprze się na solidnej bazie badawczej UE i
opracuje nowatorskie metody stworzenia bardziej ekologicznego, w większym
stopniu sprzyjającego włączeniu społecznemu,
bezpieczniejszego i inteligentniejszego systemu mobilności w miastach; ·
połączy masę krytyczną
tworzoną przez podmioty prowadzące doskonałe badania,
wprowadzające innowacje oraz zapewniające kształcenie i szkolenie,
które to podmioty w przeciwnym razie pozostałyby rozproszone; ·
przyjmuje podejście ponadsektorowe, zatem
łączy różne poziomy odpowiedzialności: od podmiotów
prywatnych do organów administracji publicznej i, w szczególności na
szczeblu lokalnym, do obywateli; ·
wymaga podejścia transdyscyplinarnego
angażującego różne dziedziny wiedzy oraz rozwijania nowych
rodzajów edukacji łączących poszczególne dziedziny. [1] Dz.U. L 97 z 9.4.2008, s. 1. [2] Dz.U. C […] z […], s. […] . [3] W arkuszach informacyjnych znajduje się synteza
analiz dotyczących znaczenia i wartości dodanej związanych z
utworzeniem WWiI w proponowanych dziedzinach tematycznych. Zawierają one
wstępne informacje na temat możliwości działania WWiI w
danej dziedzinie, ale nie obejmują zaleceń dotyczących
przyszłej działalności i przyszłych metod działania
WWiI. [4] Koncepcja przedstawiona w przeglądzie autorstwa
lorda Sainsbury’ego, dotyczącym polityki rządu brytyjskiego w
dziedzinie nauki i innowacji, pt.: „The Race to the Top – Lord Sainsbury’s
review of the UK Government’s Science and Innovation Policies”, 5
października 2007 r. [5] Eurostat. [6] http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/ict/files/KET/hlg_report_final_en.pdf [7] Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa Organizacji
Narodów Zjednoczonych (FAO), 2009 r. „Rolnictwo na świecie do 2050
r.” („Global agriculture towards 2050”) [8] Wysokość wydatków na zdrowie różni
się w zależności od państwa. Ich udział w PKB wynosi
od 1,1 % do 9,7 %, a w wydatkach publicznych ogółem – od 4 % do ponad 18 %
. Sektory związane z opieką zdrowotną charakteryzują
się wysoką intensywnością w zakresie badań i rozwoju:
jest ona zdecydowania wyższa w sektorze farmaceutycznym i
biotechnologicznym niż w jakimkolwiek innym sektorze (15,9 %);
działalność ta jest również bardzo intensywna w sektorze
sprzętu medycznego i usług medycznych (6,8 %). [9] Chodzi tu na przykład o kwestię dostępu
pacjentów do wysokiej jakości leków, oczekiwanie na który się
wydłuża ze względu na przepisy dotyczące dopuszczania
nowych produktów leczniczych do obrotu, w których więcej czasu
przeznaczono na testy i certyfikację oraz na ustalanie cen i zasad zwrotu
kosztów. [10] W niniejszym dokumencie mowa jest o surowcach innych
niż energetyczne lub rolne w celu uniknięcia możliwego
dublowania się z istniejącymi już WWiI w dziedzinie zmiany
klimatu i energii, jak również z innymi przyszłymi tematami
priorytetowymi WWiI, takimi jak żywność. [11] Dane Europejskiej Organizacji Bezpieczeństwa
(European Organisation for Security). [12] Dane Konfederacji Europejskich Usług Bezpieczeństwa
(Confederation of European Security Services). [13] Ponad 70 % Europejczyków mieszka na obszarach miejskich,
które stanowią ponad 25 % terytorium UE. Około 85 % unijnego PKB
wytwarza się w miastach. Odsetek Europejczyków mieszkających w
miastach wzrośnie prawdopodobnie do około 83 % do 2050 r. [14] Oto niektóre przykłady nowych potencjalnych rynków:
nowe usługi dla podróżnych, utrzymanie ruchu oraz zarządzenie
ruchem i przepustowością dróg, nowe technologie w pojazdach,
usługi komunikacji imersyjnej wspierające komunikację i
umożliwiające rezygnację z podróży (JRC 65426 EN).