52010DC0569

[pic] | KOMISJA EUROPEJSKA |

Bruksela, dnia 12.10.2010

KOM(2010) 569 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

POSTĘP W REALIZACJI CELÓW Z KIOTO

(wymagane na mocy art. 5 decyzji nr 280/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej mechanizmu monitorowania emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz wykonania Protokołu z Kioto)

SEK(2010) 1204

Spis treści

1. STRESZCZENIE 4

2. RZECZYWISTY POSTĘP W LATACH 1990–2008 7

2.1. Tendencje w zakresie emisji gazów cieplarnianych 7

2.2. Intensywność emisji gazów cieplarnianych i emisje na mieszkańca w 2008 r. 8

2.3. Emisje gazów cieplarnianych w 2008 r. w porównaniu z 2007 r. 9

2.4. Tendencje w zakresie emisji w najważniejszych sektorach gospodarki 10

3. PROGNOZOWANY POSTĘP W REALIZACJI CELU Z KIOTO 12

3.1. Prognozy emisji gazów cieplarnianych 12

3.1.1. UE-15 12

3.1.2. UE-12 12

3.1.3. UE-27 13

3.2. Realizacja unijnej polityki przeciwdziałania zmianie klimatu 15

3.3. Wdrażanie unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS) 17

3.3.1. Drugi okres rozliczeniowy (2008–2012) 17

3.3.2. Stosowanie mechanizmu wspólnego wdrożenia (JI) i mechanizmu czystego rozwoju (CDM) przez operatorów 17

3.4. Planowane zastosowanie mechanizmów z Kioto przez rządy 17

3.5. Planowane zastosowanie biotopu obniżającego zawartość dwutlenku węgla 18

4. REALIZACJA CELU OKREŚLONEGO NA 2020 R. 18

4.1. Cel redukcji emisji gazów cieplarnianych w UE do 2020 r. 18

4.2. Strategie przyczyniające się do osiągnięcia celów 19

4.3. Prognozowana różnica w stosunku do celów 19

5. SYTUACJA W KRAJACH KANDYDUJĄCYCH DO UE 20

STRESZCZENIE

Zmierzając do realizacji celu z Kioto, 2008–2012

W ramach protokołu z Kioto UE-15 zobowiązała się do obniżenia emisji gazów cieplarnianych w okresie 2008–2012 r. o 8 % w stosunku do poziomów w roku obliczeniowym1. Zgodnie z najnowszymi danymi inwentaryzacyjnymi z 2008 r.2 całkowite emisje gazów cieplarnianych w UE-15 zmniejszały się przez piąty kolejny rok z rzędu i były o 6,9 % niższe od poziomów w roku obliczeniowym, bez uwzględnienia emisji związanych z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów oraz leśnictwem (LULUCF). Chociaż od 1990 r. odnotowano znaczny wzrost gospodarczy, przy wzroście PKB grupy UE-15 wynoszącym niemal 45 %, to poziom emisji gazów cieplarnianych w UE-15 nadal ulega zmniejszeniu.

W 2008 r. emisje gazów cieplarnianych w UE-15 zmniejszyły się o 1,9 % w porównaniu z 2007 r., natomiast PKB krajów UE-15 wzrósł o 0,6 %. Z prognoz 3 przedstawionych na wykresie 1 wynika, że UE-15 osiągnie swój cel z Kioto. Z obecnych prognoz, odzwierciedlających recesję gospodarczą, wynika, że bardzo prawdopodobne jest osiągnięcie celu z nadwyżką.

Wykres 1: Rzeczywisty i prognozowany poziom emisji dla UE-15

[pic]

Uwaga: strzałki odnoszą się do średniej w okresie 2008–2012 i w związku z tym nie odpowiadają one dokładnie wartościom emisji prognozowanych na rok 2010. Poziom emisji w 2009 r. to wstępne szacunki Europejskiej Agencji Środowiska.

Źródło: Komisja Europejska

Zgodnie z ostatnimi prognozami dotyczącymi emisji gazów cieplarnianych sześć państw członkowskich (Finlandia, Francja, Grecja, Niemcy, Szwecja, Zjednoczone Królestwo) jest na dobrej drodze do osiągnięcia celów w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych na poziomie krajowym. Biorąc pod uwagę planowane zastosowanie elastycznych mechanizmów z Kioto, wykorzystanie niewykorzystanych przydziałów z rezerwy dla nowych instalacji w ramach EU ETS i biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla, jedynie dwa państwa członkowskie (Austria i Włochy) mogą mieć problemy w osiągnięciu swoich celów, jednak nie osłabiłoby to ogólnej zdolności UE-15 do osiągnięcia swojego celu z Kioto. W odniesieniu do większości z dwunastu nowych państw członkowskich, które przystąpiły do UE w 2004 r., prognozuje się, że poziom emisji zmniejszy się nieznacznie w okresie 2008–2012 i że dziewięć z państw, które mają wyznaczony cel z Kioto4, osiągnie albo osiągnie z nadwyżką swoje cele z Kioto przy zastosowaniu wyłącznie istniejących strategii i środków. Słowenia zakłada w prognozach, że zrealizuje swój cel z Kioto, jeżeli wszystkie istniejące i planowane środki, w tym zakup jednostek w ramach protokołu Kioto, przyniosą oczekiwane rezultaty.

Całkowite emisje gazów cieplarnianych w UE-27 były w 2008 r. o 14,3 % niższe od poziomów w roku obliczeniowym, nie licząc emisji i usunięć związanych z LULUCF. Emisje były niższe o 2 % niż w 2007 r., natomiast w tym samym okresie wzrost gospodarczy UE-27 wyniósł 0,7 %.

Ponadto zgodnie ze wstępnymi danymi dotyczącymi 2009 r.5 emisje gazów cieplarnianych w UE-15 i UE-27 w 2009 r. zmniejszyły się o 6,9 % w porównaniu z 2008 r. Na podstawie tych szacunków emisje w UE-15 są o 12,9 % niższe od poziomu w roku obliczeniowym, co po raz pierwszy przekracza zobowiązanie w ramach protokołu z Kioto do redukcji o 8 %. Poziomy emisji w UE-27 w 2009 r. są w przybliżeniu o 17,3 % niższe od poziomu w 1990 r. Zmiana wartości PKB w latach 1990–2009 wyniosła 38 % w odniesieniu do UE-15 i 40 % w odniesieniu do UE-27.

Nowe środki na rzecz realizacji przez UE ambitnego celu na 2020 r.

Przyjęty w 2009 r. pakiet klimatyczno-energetyczny6 stanowi zintegrowany i ambitny pakiet strategii i środków politycznych mających na celu zajęcie się kwestią zmiany klimatu do roku 2020 i w następnych latach.

Począwszy od 2013 r. wszystkie wysiłki UE zmierzające do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 20 % do 2020 r. w porównaniu z rokiem 1990 zostaną w następujący sposób podzielone między sektory objęte EU ETS i sektory nieobjęte tym systemem:

1. redukcja emisji w wysokości 21 % w sektorach objętych EU ETS w porównaniu do poziomu w 2005 r.;

2. redukcja emisji w wysokości około 10 % w sektorach nieobjętych EU ETS w porównaniu do poziomu w 2005 r.

Całkowita redukcja rzędu -20 % w porównaniu z 1990 r. odpowiada redukcji rzędu -14 % w porównaniu z 2005 r. Większej redukcji oczekuje się w sektorach objętych EU ETS, ponieważ redukcja emisji w tych sektorach jest bardziej efektywna pod względem kosztów w porównaniu z innymi sektorami nieobjętymi tym systemem.

Od 2009 r. mają miejsce dalsze przygotowania do realizacji zobowiązań w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2020 r. Jeżeli chodzi o wdrażanie zmienionej dyrektywy w sprawie EU ETS, obejmuje ono między innymi decyzję Komisji w celu określenia sektorów i podsektorów, w których – jak się uważa – istniej ryzyko ucieczki emisji, i decyzję Komisji w sprawie liczby uprawnień w całej Wspólnocie, które mają być wydane w trzecim okresie rozliczeniowym. Ponadto obecnie przygotowuje się zasady dotyczące ram czasowych, administracji i innych kwestii związanych z aukcjami uprawnień do emisji oraz mające zastosowanie dla całej Wspólnoty, zharmonizowane zasady rozdziału w odniesieniu do rozdziału uprawnień w trzecim okresie rozliczeniowym. Również rozporządzenie w sprawie rejestrów jest poddawane przeglądowi w celu uwzględnienia niezbędnych zmian.

Decyzją dotyczącą wspólnego wysiłku redukcyjnego reguluje się emisje gazów cieplarnianych we wszystkich sektorach z wyjątkiem instalacji i lotnictwa objętych systemem EU ETS, związanych z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem (LULUCF) oraz związanych z międzynarodową żeglugą morską. W ramach decyzji zobowiązuje się państwa członkowskie do zmniejszenia swoich emisji gazów cieplarnianych w okresie 2013–2020 r. według liniowej ścieżki z corocznymi wiążącymi celami. Zapewni to stopniową realizację uzgodnionych celów na 2020 r. w odpowiednich sektorach. Państwa członkowskie będą odpowiedzialne za określanie i wdrażanie strategii i środków w celu ograniczenia swoich emisji. Ustanowiony zostanie sprawny system monitorowania w celu monitorowania działań państw członkowskich i udzielania im pomocy w podejmowaniu wszelkich niezbędnych środków naprawczych, jeżeli nie uda im się osiągnąć swoich celów. Komisja rozpoczęła prace nad środkami wykonawczymi w ramach decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego, które obejmują określenie wartości bezwzględnych w odniesieniu do celów państw członkowskich na okres 2013–2020 oraz ustanowienie zasad przekazywania rocznych limitów emisji między państwami członkowskimi i zapewnienie ich przejrzystości.

Cel redukcji emisji gazów cieplarnianych o 20 % miał również swoje początki w strategii „Europa 2020” na rzecz zatrudnienia oraz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, przyjętej przez Radę Europejską w czerwcu 2010 r. Cel redukcji emisji gazów cieplarnianych jest jednym z pięciu zasadniczych celów.

Wykres 2 ilustruje znaczną różnicę między prognozami na 2020 r. a celami UE na 2020 r. (odpowiednio -20 % i -30 %) wymagającą od UE znacznego wzmożenia wysiłków mających na celu zmniejszenie swoich emisji gazów cieplarnianych. W zależności od rzeczywistego celu w 2020 r. redukcja emisji powinna być rzędu 350–800 Mt ekwiwalentu CO2 w porównaniu ze scenariuszem odniesienia. Świadczy to o pilnej potrzebie wdrożenia przez UE i jej państwa członkowskie nowego prawodawstwa, aby zapewnić osiągnięcie niezbędnej redukcji emisji.

Wykres 2: Rzeczywisty i prognozowany poziom emisji dla UE-27

[pic]

Uwaga: poziom emisji w 2009 r. to wstępne szacunki Europejskiej Agencji Środowiska.

Źródło: Komisja Europejska

RZECZYWISTY POSTĘP W LATACH 1990–2008

Tendencje w zakresie emisji gazów cieplarnianych

Emisja gazów cieplarnianych w UE ogółem jest zdominowana przez dwóch największych emitujących – Niemcy i Zjednoczone Królestwo, które łącznie są odpowiedzialne za około jedną trzecią całkowitych emisji gazów cieplarnianych w UE-27. W 2008 r. te dwa państwa członkowskie zdołały ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o 417 Mt ekwiwalentu CO2 w porównaniu do poziomu z 1990 r.

Głównymi przyczynami tej pozytywnej tendencji w Niemczech (-22 % w latach 1990–2008) jest stale wzrastająca wydajność elektrowni i ciepłowni, stosowanie skojarzonej gospodarki energetycznej oraz inwestycje w przebudowę gospodarczą pięciu nowych krajów związkowych, która nastąpiła po zjednoczeniu Niemiec. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w Zjednoczonym Królestwie (-18,5 % w latach 1990–2008) nastąpiło przede wszystkim w wyniku liberalizacji rynków energii, a następnie przejścia z ropy naftowej i węgla na gaz w produkcji energii elektrycznej, oraz za sprawą środków ograniczających emisję N2O w produkcji kwasu adypinowego.

Trzecie i czwarte miejsce na liście największych emitujących zajmują Włochy i Francja: udział każdego z tych państw w wytwarzaniu emisji wynosi 11 %. W 2008 r. emisje Włoch wyniosły około 5 % powyżej poziomów z 1990 r. Odnotowywany od 1990 r. wzrost emisji gazów cieplarnianych we Włoszech wiąże się przede wszystkim z transportem drogowym, wytwarzaniem energii elektrycznej i cieplnej oraz rafinacją ropy naftowej. W 2008 r. emisje Francji wyniosły 6 % poniżej poziomów z 1990 r. Znaczną redukcję osiągnięto w zakresie emisji N2O związanych z produkcją kwasu adypinowego. W latach 1990–2008 odnotowano jednak znaczny wzrost emisji CO2 w transporcie drogowym.

Piąte i szóste miejsce wśród największych emitujących w UE-27 zajmują Hiszpania i Polska, których udział w całkowitej emisji gazów cieplarnianych przez UE-27 wynosi 8 %. Emisje w Hiszpanii wzrosły w latach 1990–2008 o 42 %. Wzrost ten był spowodowany w głównej mierze wzrostem emisji w transporcie drogowym, w produkcji energii elektrycznej i cieplnej oraz w przemyśle wytwórczym. W latach 1990–2008 Polska zmniejszyła emisje gazów cieplarnianych o 12,7 % (-29,8 % w stosunku do roku obliczeniowego, którym w przypadku Polski jest rok 1988). Najważniejszymi przyczynami zmniejszenia emisji w Polsce – podobnie jak w innych środkowo- i wschodnioeuropejskich państwach członkowskich – był upadek energochłonnego przemysłu ciężkiego oraz restrukturyzacja całej gospodarki pod koniec lat osiemdziesiątych i na początku lat dziewięćdziesiątych, a także zwiększenie efektywności energetycznej w latach 1990–2008. Wartym uwagi wyjątkiem był transport, zwłaszcza transport drogowy, w którym emisje uległy zwiększeniu.

W 2008 r. emisje gazów cieplarnianych w siedmiu państwach członkowskich przekraczały poziom roku obliczeniowego, natomiast w pozostałych 18 państwach członkowskich emisje były poniżej tego poziomu. Cypr i Malta nie zobowiązały się do redukcji emisji w ramach protokołu z Kioto. W 2008 r. w krajach tych emisje przekraczały poziom z 1990 r. Procentowe zmiany emisji gazów cieplarnianych w okresie od roku obliczeniowego do 2008 r. wahają się od -54 % (Łotwa) do +40 % (Hiszpania).

Intensywność emisji gazów cieplarnianych i emisje na mieszkańca w 2008 r.

Zmniejszaniu poziomu emisji w UE-15 i w UE-27 towarzyszył znaczny wzrost gospodarczy. Oznacza to, że w UE-15 od 1993 r. następowało rozdzielenie wzrostu emisji gazów cieplarnianych od wzrostu PKB, które w przypadku UE-27 rozpoczęło się w 1996 r. W okresie 1990–2008 w UE-15 PKB wzrósł o 45 %, zaś poziom emisji gazów cieplarnianych zmniejszył się o 6,5 %, natomiast w UE-27 wzrost PKB wyniósł 46 %, zaś poziom emisji zmniejszył się o 11,3 %.

W latach 1990–2008 wszystkie państwa członkowskie oprócz Cypru, Portugalii i Hiszpanii odnotowały znaczny spadek emisji przy jednoczesnym znacznym wzroście gospodarczym. Znaczny wzrost gospodarczy i jednoczesny spadek emisji zauważalny był w szczególności w środkowo- i wschodnioeuropejskich państwach członkowskich w związku z restrukturyzacją mało wydajnego przemysłu wytwórczego, którego podstawą był przemysł ciężki.

W 2008 r. wartość emisji na mieszkańca w UE-15 wynosiła średnio 10,1 ton ekwiwalentu CO2, co stanowi spadek o 0,2 ton ekwiwalentu CO2 w stosunku do 2007 r. lub 1,5 ton ekwiwalentu CO2 w stosunku do 1990 r. Wartość emisji na mieszkańca w UE-27 wynosiła średnio 9,9 ton ekwiwalentu CO2. Wartości emisji gazów cieplarnianych na mieszkańca wykazują jednak znaczne zróżnicowanie w poszczególnych krajach Europy, wynosząc od 5,2 do 25,8 ton ekwiwalentu CO2 na mieszkańca. Zależą one od energochłonności i koszyka energetycznego każdego kraju (zob. również wykres 2 w dokumencie roboczym służb Komisji).

W latach dziewięćdziesiątych poziom emisji na mieszkańca zmniejszył się w całej UE. W latach 2000–2008 ich poziom zmniejszył się o 7,7 % w UE-15, natomiast w UE-12 wzrósł o 4,5 %. W tym samym okresie największy wzrost emisji gazów cieplarnianych w przeliczeniu na mieszkańca odnotowano w Hiszpanii, Portugalii, na Malcie i na Cyprze.

Wykres 3: Intensywność emisji gazów cieplarnianych w UE-15 i UE-27, PKB, zużycie energii i poziom emisji CO2 w UE-15

[pic]

Emisje gazów cieplarnianych w 2008 r. w porównaniu z 2007 r.

Między 2007 a 2008 r. emisje w EU-27 zmniejszyły się o 99,0 Mt ekwiwalentu CO2 (2 %), przy czym w UE-15 odnotowano spadek o 75,7 Mt ekwiwalentu CO2 (1,9 %). Emisje gazów cieplarnianych zmniejszyły się lub utrzymywały się na stałym poziomie we wszystkich państwach członkowskich UE, z wyjątkiem Belgii, Niemiec, Cypru, Słowacji i Słowenii.

Hiszpania, Zjednoczone Królestwo, Włochy i Finlandia przyczyniły się znacząco do ogólnego spadku poziomu emisji gazów cieplarnianych (odpowiednio o -32,9 Mt ekwiwalentu CO2, -11,8 Mt ekwiwalentu CO2, -11,1 Mt ekwiwalentu CO2, -7,9 Mt ekwiwalentu CO2). W Rumunii, Republice Czeskiej i Polsce również odnotowano istotne zmniejszenie poziomu emisji gazów cieplarnianych (odpowiednio o -6,7 Mt ekwiwalentu CO2, -6,1 Mt ekwiwalentu CO2, -4,3 Mt ekwiwalentu CO2). Spadek emisji w tych krajach wynikał w szczególności ze zmniejszenia poziomu wytwarzanej w sektorze publicznym energii elektrycznej i cieplnej, ograniczenia transportu drogowego i zmniejszenia poziomu emisji pochodzących z przemysłu wytwórczego.

Największy wzrost całkowitych emisji gazów cieplarnianych odnotowano w Belgii (3,0 Mt ekwiwalentu CO2) i Słowacji (0,9 Mt ekwiwalentu CO2), co wynikało ze zwiększenia poziomu emisji gazów cieplarnianych przez sektor energetyczny, szczególnie poprzez spalanie paliw.

Na uwagę zasługuje fakt, że poziom emisji z transportu drogowego w UE-15 został znacząco zmniejszony (-22,8 Mt ekwiwalentu CO2 lub -2,9 %). Wszystkie kraje UE-15 oprócz Belgii, Luksemburga i Niderlandów odnotowały spadek emisji. Największe zmniejszenia poziomu emisji odnotowano we Francji (-6,3 Mt ekwiwalentu CO2), Hiszpanii (-6,2 Mt ekwiwalentu CO2), we Włoszech (-4,8 Mt ekwiwalentu CO2), gdzie w znacznym stopniu zwiększył się poziom wykorzystania biopaliw, i Zjednoczonym Królestwie (-4,3 Mt ekwiwalentu CO2). Ponadto spadek emisji odnotowały Republika Czeska, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa i Malta.

Po raz pierwszy od 1992 r. w UE-27 zmniejszył się poziom emisji z międzynarodowego transportu lotniczego i transportu morskiego (o około 1,2 % w stosunku do 2007 r.), częściowo w związku z recesją gospodarczą. Emisje z tych dwóch sektorów stanowią około 5,9 % całkowitych emisji gazów cieplarnianych w UE-27, ale nie są uwzględnione w celach z Kioto.

Kontrolowanie emisji gazów cieplarnianych z sektora transportowego będzie jednak istotne w przyszłości.

Tendencje w zakresie emisji w najważniejszych sektorach gospodarki

Wykres 4 pokazuje, że największymi sektorami, których udział w całkowitych emisjach w UE-15 w 2008 r. wyniósł 80 %, są sektor dostaw i zużycia energii oraz sektor transportu. Sektor transportu odpowiada za 21 % całkowitych emisji gazów cieplarnianych, sektor rolnictwa za 10 %, procesy przemysłowe odpowiadają za 8 %, natomiast sektor odpadów za 3 %.

Spadek emisji odnotowany w sektorze energii, rolnictwa, procesów przemysłowych i odpadów został częściowo zniwelowany znacznym wzrostem w sektorze transportu (więcej szczegółów zawiera dokument roboczy służb Komisji). Podsumowując, w porównaniu z 1990 r. emisje w UE-15 z:

- dostaw energii – zmniejszyły się o 5 %, a z sektora zużycia energii – zmniejszyły się o 13 %,

- sektora transportu – wzrosły o 20 %,

- sektora procesów przemysłowych – zmniejszyły się o 17 %, głównie w wyniku zmniejszenia się emisji związanych z produkcją kwasu adypinowego i produkcją halowęglowodorów oraz sześciofluorku siarki,

- sektora rolnictwa – zmniejszyły się o 12 % ze względu na spadek pogłowia bydła i malejące zużycie nawozów mineralnych i obornika,

- sektora odpadów – zmniejszyły się o 40 % dzięki niższym emisjom CH4 z kontrolowanych składowisk odpadów.

Wykres 4: Zmiany emisji gazów cieplarnianych w UE-15 według sektorów i udział sektorów

[pic]

[pic]

Źródło: Europejska Agencja Środowiska

PROGNOZOWANY POSTĘP W REALIZACJI CELU Z KIOTO

Prognozy emisji gazów cieplarnianych

Ocena postępów w realizacji zobowiązań z Kioto opiera się na prognozach wg modeli PRIMES i GAINS w odniesieniu do wszystkich krajów poza Danią i Irlandią, które w 2010 r. przedstawiły w pełni zaktualizowane i kompletne prognozy. Szczegółowe informacje znaleźć można w tabeli 7 i 8 w dokumencie roboczym służb Komisji.

UE- 15

Na wykresie 5 przedstawiono prognozy dotyczące sektorów nieobjętych EU ETS i dokonano oceny rozbieżności między prognozowanymi emisjami a odnośnymi celami w tych sektorach. Na podstawie sumarycznych prognoz dotyczących wszystkich sektorów szacuje się, że emisje gazów cieplarnianych w UE-15 w okresie rozliczeniowym osiągną prawdopodobnie poziom o 10,4 % niższy od poziomu roku obliczeniowego, tj. kraje UE-15 osiągnęłyby swój cel ustalony w ramach protokołu z Kioto z nadwyżką w wysokości 2,4 %. W przypadku uwzględnienia

(1) zastosowania przez rząd mechanizmów z Kioto, które według planów mają przyczynić się do zmniejszenia emisji o dodatkowe 2,7 %, i

(2) całkowitego usuwania dzięki podjęciu w UE-15 działań, o których mowa w art. 3 ust. 3 i 4 protokołu z Kioto, co odpowiada redukcji o 1,0 %

prognozy dla UE-15 zakładają dalsze zmniejszanie emisji. Zakładając, że wszystkie te środki doprowadzą do oczekiwanego rezultatu, przewidywana całkowita redukcja emisji gazów cieplarnianych mogłaby wynieść w okresie rozliczeniowym maksymalnie 14,2 % w porównaniu z poziomami w roku obliczeniowym.

Jednak z uwagi na ambitny cel UE zakładający do 2020 r. redukcję w wysokości 20 % w porównaniu z 1990 r. oraz w celu utorowania drogi dla pomyślnej realizacji tego celu państwa członkowskie powinny nie tylko zapewnić terminowe osiągnięcie redukcji emisji przy zastosowaniu istniejących strategii i środków politycznych, lecz także przyspieszyć rozwój i pełne wdrożenie dodatkowych strategii i środków politycznych.

UE- 12

Oparte na istniejących krajowych strategiach i środkach politycznych prognozy dotyczące zagregowanych emisji w pozostałych 12 krajach członkowskich wskazują na nieznaczne zmniejszenie – w porównaniu z poziomem w 2008 r. – emisji, których poziom w okresie rozliczeniowym wyniesie około 36,8 % poniżej poziomu w roku obliczeniowym. Jedynym państwem członkowskim spośród UE-12, które zamierza inwestować w mechanizmy z Kioto, jest Słowenia. Słowenia, Republika Czeska, Węgry i Polska zamierzają uwzględnić biotopy obniżające zawartość dwutlenku węgla. Republika Czeska, Węgry, Łotwa i Słowacja zamierzają sprzedać część z posiadanej przez siebie nadwyżki jednostek przyznanej emisji (AAU).

UE-27

Według prognoz całkowity poziom emisji gazów cieplarnianych w UE-27 wyniesie w okresie rozliczeniowym około 17,3 % poniżej poziomu w roku obliczeniowym. Szacunki te opierają się na prognozach wg modeli PRIMES i GAINS, uwzględniających istniejące strategie i środki polityczne. Prognozowany spadek jest nawet większy, jeżeli uwzględni się efekt zakupu przez rządy jednostek za pośrednictwem mechanizmów z Kioto i stosowania biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla.

Przedmiotowe prognozy dotyczące emisji należy jednak rozważyć w perspektywie już osiągniętej rzeczywistej redukcji, która w latach 1990–2008 wyniosła -11,3 % w przypadku UE-27, jak również w perspektywie prognoz do 2020 r. W związku z tym UE będzie musiała znacznie zwiększyć swoje wysiłki w przyszłości, aby do 2020 r. osiągnąć swój cel polegający na redukcji emisji o 20 lub 30 %.

Wykres 5: Względna rozbieżność (przekroczenie lub nieosiągnięcie celu) między prognozami dotyczącymi gazów cieplarnianych w sektorach nieobjętych ETS na okres rozliczeniowy a odnośnymi celami na okres 2008-2012, opartymi na prognozach oraz zastosowaniu mechanizmów z Kioto i biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla.

[pic]

Uwaga: (1) w odniesieniu do Danii i Irlandii przy sporządzaniu szacunków wykorzystano prognozy krajowe; (2) w odniesieniu do wszystkich pozostałych państw członkowskich (z wyjątkiem Cypru i Malty, które nie zobowiązały się do redukcji emisji w ramach protokołu z Kioto), szacunki sporządzano na podstawie prognoz wg modeli PRIMES i GAINS; (3) wykorzystywanie niewykorzystanych uprawnień z rezerwy dla nowych instalacji zgodnie z EU ETS zostało uwzględnione w odniesieniu do tych państw członkowskich, które wskazały, że zamierzają wykorzystywać je w przypadkach nieobjętych ETS (Dania i Irlandia)

Źródło: Komisja Europejska

Realizacja unijnej polityki przeciwdziałania zmianie klimatu

Europejski program zapobiegania zmianie klimatu (ECCP)

Z dokonanej we wszystkich 27 państwach członkowskich oceny strategii i środków politycznych wynika, że istnieje osiem wspólnych i skoordynowanych strategii i środków politycznych (CCPM), które powinny przyczynić się do osiągnięcia znacznego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w UE . Oczekuje się, że największe ograniczenia emisji wynikną ze stosowania dyrektywy w sprawie EU ETS (2003/87/WE) i dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii (2009/28/WE), promującej wytwarzanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. W sektorze transportu istotne znaczenie ma ustawodawstwo dotyczące jakości paliwa i zmniejszenie emisji CO2 z samochodów. Zapotrzebowanie na energię zostanie zmniejszone dzięki wdrożeniu dyrektyw w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, w sprawie wymogów dotyczących ekoprojektów, w sprawie opodatkowania energii i w sprawie promowania kogeneracji (skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła). Prognozy wskazują, że również elastyczne mechanizmy protokołu z Kioto przyczynią się do znacznego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

Oprócz tych ośmiu kluczowych strategii i środków politycznych określono pięć dalszych CCPM , które – zgodnie z przewidywaniami – przyczynią się do istotnego ograniczenia emisji w UE. Środki te obejmują dyrektywę w sprawie składowania odpadów (99/31/WE), wymogi sprawności energetycznej dla nowych kotłów wody gorącej, dyrektywę w sprawie znakowania urządzeń (2000/13/WE) dyrektywę 2008/1/WE dotyczącą zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (dyrektywa IPPC), zmienioną przez dyrektywę w sprawie emisji przemysłowych oraz inicjatywę „Motor Challenge”, której celem jest poprawa efektywności energetycznej przemysłowych silników elektrycznych. Przy przyjmowaniu rozporządzenia w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych (842/2006/WE) i dyrektywy dotyczącej emisji z systemów klimatyzacji w pojazdach silnikowych (2006/40/WE) również oczekiwano, że ich stosowanie przyczyni się do zmniejszenia rocznego poziomu emisji gazów cieplarnianych o 23 Mt ekwiwalentu CO2 do 2010 r. Rzeczywiste oddziaływanie tych dwóch instrumentów, również w odniesieniu do kwestii zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, jest obecnie przedmiotem przeglądu.

Osiem najważniejszych strategii politycznych przyczynia się do ograniczenia emisji w UE-27 o 92 %. Świadczy to o znaczeniu tych kluczowych strategii politycznych dla wspomagania państw członkowskich w realizacji zobowiązań dotyczących redukcji emisji.

Rozwój sytuacji

Od czasu przyjęcia pakietu klimatyczno-energetycznego trwają prace nad środkami wykonawczymi. Do 2013 r. należy ustanowić około dwadzieścia nowych aktów prawnych i dokumentów w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania zmienionego EU ETS, jak również zapewnienia podstaw dla realizacji celów dotyczących emisji gazów cieplarnianych w sektorach nieobjętych EU ETS.

Obecnie trwają przygotowania do rozpoczęcia prac nad opracowaniem mających zastosowanie w całej Wspólnocie, zharmonizowanych zasad rozdziału uprawnień w odniesieniu do trzeciego okresu rozliczeniowego. Rozdział ten będzie w największym możliwym stopniu opierał się na ambitnie określonych punktach odniesienia, które będą zachęcać do stosowania innowacyjnych rozwiązań i będą nagradzać instalacje, które zainwestowały w niskoemisyjne metody produkcji. Państwa członkowskie zatwierdziły rozporządzenie Komisji dotyczące ram czasowych, administracji i innych kwestii związanych z aukcjami uprawnień do emisji w lipcu 2010 r. Rozporządzenie w sprawie rejestrów również zostało zmienione w celu ustanowienia nowego pojedynczego rejestru ETS. Podjęto szybkie działania przeciwko ponownemu wykorzystywaniu jednostek poświadczonej redukcji emisji (CER) i przeciwko oszustwom poprzez usprawnienie kontroli dostępu i bezpieczeństwa.

W 2009 r. rozpoczęto prace nad środkami wykonawczymi w ramach decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego, które obejmują określenie wartości bezwzględnych w odniesieniu do celów państw członkowskich na okres 2013–2020 oraz ustanowienie zasad przekazywania rocznych limitów emisji między państwami członkowskimi i zapewnienie ich przejrzystości.

Opracowano decyzję dotyczącą NER300, ustanawiającą kryteria i środki dotyczące finansowania dużych, komercyjnych projektów demonstracyjnych w dziedzinie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS) i innowacyjnych technologii energetyki odnawialnej realizowanych w ramach zmienionego EU ETS. Decyzja ta powinna wkrótce zostać oficjalnie przyjęta. Również wytyczne dotyczące różnych elementów dyrektywy w sprawie CCS są obecnie przygotowywane w celu umożliwienia jej zharmonizowanego wdrażania. Oczekuje się, że prace nad nimi zostaną zakończone do końca 2010 r.

Trwają również prace nad środkami wykonawczymi w odniesieniu do rozporządzenia (WE) nr 443/2009 określającego normy emisji CO2 dla nowych samochodów osobowych.

Niedawno przyjęte akty prawne

Wdrażanie pakietu klimatyczno-energetycznego:

3. EU ETS i ucieczka emisji: decyzja Komisji nr 2010/2/UE7 ustalająca wykaz sektorów i podsektorów uważanych za narażone na znaczące ryzyko ucieczki emisji.

4. Całkowity pułap EU ETS: decyzja Komisji nr 2010/384/UE8 w sprawie liczby uprawnień w całej Wspólnocie, które mają być wydane na rok 2013 w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji.

5. CCS w EU ETS: decyzja Komisji nr 2010/345/UE9 zmieniająca decyzję 2007/589/WE w odniesieniu do uwzględnienia wytycznych dotyczących monitorowania i sprawozdawczości w zakresie emisji gazów cieplarnianych w związku z wychwytywaniem, transportem i geologicznym składowaniem dwutlenku węgla.

Inne:

6. Lotnictwo i EU ETS: rozporządzenie Komisji (UE) nr 82/201010 zmieniające rozporządzenie (WE) nr 748/2009 w sprawie wykazu operatorów statków powietrznych, którzy wykonywali działalność lotniczą wymienioną w załączniku I do dyrektywy 2003/87/WE poczynając od dnia 1 stycznia 2006 r. ze wskazaniem administrującego państwa członkowskiego dla każdego operatora statków powietrznych.

7. Lotnictwo i EU ETS: rozporządzenie Komisji (UE) nr 606/201011 w sprawie zatwierdzenia uproszczonego narzędzia do szacowania zużycia paliwa przez operatorów statków powietrznych stanowiących niewielkie źródło emisji, opracowanego przez Europejską Organizację ds. Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej (Eurocontrol).

Wdrażanie unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS)

Pierwszy okres wdrażania EU ETS obejmował lata 2005–2007. Obecnie operatorzy podlegający EU ETS znajdują się w połowie drugiego okresu rozliczeniowego (2008–2012). W 2013 r. zacznie funkcjonować zmieniony system. Więcej informacji na temat wdrożenia zmienionego EU ETS można znaleźć w sekcji 3.2.

Drugi okres rozliczeniowy ( 2008–2012)

Mający zastosowanie dla całej UE pułap na okres 2008–2012 wynosi 2,081 mld uprawnień rocznie, czyli o 10,5 % mniej niż początkowo proponowano w ramach krajowych planów rozdziału uprawnień przedstawionych przez państwa członkowskie. W 2009 r. w systemie uczestniczyły 11 032 instalacje.

Całkowita ilość zweryfikowanych emisji z instalacji objętych EU ETS w UE-27 wyniosła w 2009 r. 1,85 mld ton12 CO2, czyli o prawie 12 % mniej niż w 2008 r. Spadek emisji można przypisać trzem głównym czynnikom, tj. obniżonej działalności gospodarczej wskutek recesji, niskiemu poziomowi cen gazu przez cały 2009 r. oraz środkom redukcji wprowadzonym przez instalacje.

Stosowanie mechanizmu wspólnego wdrożenia (JI) i mechanizmu czystego rozwoju (CDM) przez operatorów

W ramach drugich krajowych planów rozdziału uprawnień każde państwo członkowskie ustanowiło limit w odniesieniu do maksymalnego wykorzystania kredytów uzyskanych w ramach projektów przez operatorów [mechanizm wspólnego wdrożenia (JI) i mechanizm czystego rozwoju (CDM)]. W sumie w drugim okresie rozliczeniowym instalacje ze wszystkich państw członkowskich objęte ETS mogą wykorzystywać rocznie do 278 mln jednostek poświadczonej redukcji emisji (CER) lub jednostek redukcji emisji (ERU), co odpowiada 13,4 % mającego zastosowanie dla całej UE pułapu przewidzianego na ten okres. W 2009 r. operatorzy wykorzystali 82 mln CER lub ERU, co odpowiadało 4,39 % wszystkich odstąpionych uprawnień. Począwszy od 2013 r. zasady wykorzystywania kredytów w ramach JI i CDM zostaną zmienione, zgodnie ze zmienioną dyrektywą EU ETS13.

Planowane zastosowanie mechanizmów z Kioto przez rządy

Dziesięć państw członkowskich spośród UE-15, a także Słowenia zdecydowały o zastosowaniu mechanizmów z Kioto w celu osiągnięcia celów z Kioto. Omawiane państwa członkowskie należące do UE-15 nabywałyby łącznie 116,7 Mt ekwiwalentu CO2 rocznie w pierwszym okresie rozliczeniowym w ramach protokołu z Kioto. Stanowi to około 2,7 punktów procentowych na korzyść realizacji celu z Kioto dla UE-15 wynoszącego -8 % (zob. tabela 12 w dokumencie roboczym służb Komisji). Biorąc jednak po uwagę wysokość kredytów już przekazanych na rachunki państw członkowskich w rejestrze, liczba ta jak dotąd jest o wiele niższa i wynosi około 28 Mt ekwiwalentu CO2.

Dziesięć państw członkowskich, o których mowa, podjęło wspólnie decyzję o zainwestowaniu około 3 mld EUR w zakup jednostek w ramach JI, CDM lub w ramach handlu uprawnieniami do emisji. Hiszpania, Austria, Niderlandy, Luksemburg i Portugalia przydzieliły największe środki budżetowe (odpowiednio 638 mln EUR, 531 mln EUR, 507 mln EUR, 360 mln EUR i 305 mln EUR na pięcioletni okres rozliczeniowy). W Słowenii budżet ten oszacowano na 80 mln EUR.

Jeżeli chodzi o AAU sprzedawane przez państwa członkowskie, zgodnie z danymi w rejestrze przekazano około 56 Mt ekwiwalentu CO2. Republika Czeska, Węgry, Łotwa i Słowacja zgłosiły zamiar sprzedaży kredytów.

Planowane zastosowanie biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla

W uzupełnieniu do strategii i środków ukierunkowanych na poszczególne źródła emisji gazów cieplarnianych państwa członkowskie mogą wykorzystywać biotopy obniżające zawartość dwutlenku węgla (zob. tabela 13 w dokumencie roboczym służb Komisji). Z dostarczonych dotychczas informacji wynika, że całkowita sekwestracja netto w okresie rozliczeniowym dzięki zalesianiu i ponownemu zalesianiu na mocy art. 3 ust. 3 protokołu z Kioto wyniesie w UE-15 około 12,1 Mt CO2 rocznie. Ponadto prognozy wskazują, że realizacja działań na mocy art. 3 ust. 4 przyniesie w UE-15 w okresie rozliczeniowym 27,7 Mt CO2 rocznie, a biorąc pod uwagę wkład UE-12, ich wynik wyniesie 34,2 Mt CO2 rocznie.

Przewiduje się, że łącznie działania na mocy art. 3 ust. 3 i 4 w państwach członkowskich UE-15 przyczynią się w okresie rozliczeniowym do zmniejszenia emisji o 42,5 Mt CO2 rocznie, co odpowiada około 12,5 % zobowiązań UE-15 do redukcji emisji, które wynoszą 341 Mt CO2 rocznie w okresie rozliczeniowym, w porównaniu do emisji w roku obliczeniowym.

REALIZACJA CELU OKREŚLONEGO NA 2020 R.

Cel redukcji emisji gazów cieplarnianych w UE do 2020 r.

W ramach pakietu klimatyczno-energetycznego wyznaczono dla UE-27 cel zredukowania emisji gazów cieplarnianych o 20 % do 2020 r. Wszystkie wysiłki UE zmierzające do redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2020 r. o 20 % w porównaniu z rokiem 1990 (co stanowi również -14 % w porównaniu do poziomu w 2005 r.) zostaną podzielone między sektory objęte EU ETS i sektory nieobjęte tym systemem w sposób następujący:

8. redukcja emisji w wysokości 21 % w sektorach objętych EU ETS w porównaniu do poziomu w 2005 r.;

9. redukcja emisji w wysokości około 10 % w sektorach nieobjętych EU ETS w porównaniu do poziomu w 2005 r.

Omawiane cele w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych zawarto w strategii „Europa 2020” na rzecz zatrudnienia oraz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, przyjętej przez Radę Europejską w czerwcu 2010 r. Strategia „Europa 2020” wymaga monitorowania postępów w zakresie realizacji celów w ujęciu rocznym.

Strategie przyczyniające się do osiągnięcia celów

Pułapy emisji od 2013 r. do 2020 r. określono w decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego oraz w zmienionej dyrektywie w sprawie ETS. Jednocześnie inne strategie mające zastosowanie dla całej UE przyczynią się do realizacji przez państwa członkowskie celów. Są to wiążące cele w zakresie energii odnawialnej, normy emisji dla nowych pojazdów pasażerskich oraz dyrektywa w sprawie CCS lub dyrektywa w sprawie jakości paliwa. Oprócz wymienionych strategii mających zastosowanie dla całej UE, ważną rolę odgrywają strategie krajowe, w szczególności dla redukcji emisji gazów niepodlegających ETS.

Prognozowana różnica w stosunku do celów

Zgodnie z informacjami przedstawionymi w tabeli 1 i z najnowszymi prognozami Komisji uwzględniającymi skutki kryzysu gospodarczego krajowe środki polityki wdrożone do 2009 r. nie są wystarczające dla realizacji celów w zakresie redukcji emisji w 2020 r.

Tabela 1: Wewnętrzne redukcje emisji gazów cieplarnianych w UE-27 w scenariuszu odniesienia

Scenariusz odniesienia UE-27 | Całkowita emisja gazów cieplarnianych | Sektory nieobjęte ETS |

Całkowita emisja gazów cieplarnianych w latach 2005–2020 | -7 % | -3,5 % |

Cele w zakresie redukcji na lata 2005–2020 | -14 % | -10 % |

Uwaga: Szczegółowe informacje na temat prognoz można znaleźć w wersji ostatecznej dokumentu COM(2010) 265 oraz w towarzyszącym mu dokumencie roboczym służb Komisji SEC(2010) 650 cz. 2.

Źródło: Komisja Europejska

Mimo pozytywnych tendencji w realizacji zobowiązań w ramach protokołu z Kioto przedstawionych w prognozach na lata 2008–2012 konieczne będzie podjęcie dodatkowych wysiłków i strategii, aby osiągnąć cele określone na rok 2020. Osiągnięcie celów ułatwi również elastyczność zapewniona w decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego oraz w zmienionej dyrektywie w sprawie ETS, polegająca między innymi na wykorzystaniu jednostek pochodzących z projektów.

Według prognoz w UE-27 całkowite emisje gazów cieplarnianych w sektorach nieobjętych ETS spadną o 3,5 % w latach 2005–2020 zgodnie ze scenariuszem odniesienia opracowanym wg modeli PRIMES i GAINS (zob. tabela 1). Spadek ten wynika głównie z redukcji o 8 % emisji gazów innych niż CO2 oraz ze stabilizacji emisji CO2, które spadły o około 1 %. Przewiduje się, że w 2020 r. cel dotyczący ograniczenia emisji o 10% na poziomie UE w sektorach nieobjętych ETS prawdopodobnie nie zostanie osiągnięty. Bez uwzględnienia stosowania JI/CDM różnica w stosunku do celu na poziomie UE wynosi około 6 % (zob. rysunek 6), konieczne więc będzie podjęcie dodatkowych środków uwzględniających synergię wdrażania dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii i decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego. Przewiduje się, że dziesięć państw członkowskich osiągnie swój cel dotyczący sektorów nieobjętych ETS przy pomocy obecnie stosowanych strategii i środków, jak oznaczono znakiem „-” na rysunku 6. Są to następujące państwa: Bułgaria, Republika Czeska, Estonia, Grecja, Węgry, Łotwa, Litwa, Malta, Portugalia i Rumunia. Zgodnie z prognozami sporządzonymi wg modeli PRIMES i GAINS siedemnaście państw członkowskich, w tym osiem największych emitujących gazy nieobjętych ETS, oraz cała UE-27 nie osiągnie swoich celów dotyczących sektorów nieobjętych ETS.

Rysunek 6: Prognozowana rozbieżność w stosunku do celów określonych na 2020 r. w odniesieniu do sektorów nieobjętych ETS

[pic]

Źródło: Komisja Europejska; sektory nieobjęte ETS w 2013 r., tj. wyłączając również sektory ETS, które zostaną objęte ETS w 2013 r., aby możliwe było dokonanie porównania również po roku 2013.

SYTUACJA W KRAJACH KANDYDUJąCYCH DO UE

W latach 199014–2008 emisje gazów cieplarnianych w Chorwacji spadły o 0,6 %, a w porównaniu z 2007 r. spadek ten wyniósł 3,7 %. W ramach prognoz dotyczących emisji gazów cieplarnianych zawartych w 5. raporcie krajowym przewiduje się, że przy zastosowaniu obecnych strategii i środków Chorwacja rozwiąże trudności związane z osiągnięciem celu z Kioto.

Na Islandii emisje gazów cieplarnianych w latach 1990–2008 wzrosły o 44 %, a w 2008 r. były one o 9 % wyższe niż w 2007 r. Przy uwzględnieniu decyzji 14/CP.7 i zgodnie z prognozami dotyczącymi emisji gazów cieplarnianych zawartymi w 5. raporcie krajowym Islandia jest na dobrej drodze do osiągnięcia celu z Kioto.

W 2008 r. emisje gazów cieplarnianych w Turcji wyniosły 366,5 Mt ekwiwalentu CO2 w porównaniu z emisjami na poziomie 187 Mt ekwiwalentu CO2 w 1990 r. Wzrosły więc o 96 %, a w porównaniu z 2007 r. spadły o 3,5 %. Turcja nie jest zobowiązana do ograniczania emisji gazów cieplarnianych na mocy protokołu z Kioto.

Aktualny wykaz emisji gazów cieplarnianych w Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii nie jest dostępny. Najnowsze dane dotyczące emisji gazów cieplarnianych pochodzą z 2. raportu krajowego i obejmują okres przypadający na lata 1990–2002. W powyższym okresie całkowite emisje gazów cieplarnianych spadły o około 10 %.

Więcej informacji na ten temat można znaleźć w sekcji 2 dokumentu roboczego służb Komisji.