52009DC0533

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 14.10.2009

KOM(2009) 533 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Strategia rozszerzenia i najważniejsze wyzwania w latach 2009-2010

{SEK(2009) 1333}{SEK(2009) 1334}{SEK(2009) 1335}{SEK(2009) 1336}{SEK(2009) 1337}{SEK(2009) 1338}{SEK(2009) 1339}{SEK(2009) 1340}

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Strategia rozszerzenia i najważniejsze wyzwania w latach 2009-2010

WSTęP

Piąte rozszerzenie Unii Europejskiej pomogło umocnić demokrację i praworządność w Europie. Dzięki rozszerzeniu wzrosły możliwości gospodarcze oraz znaczenie UE w procesie rozwiązywania problemów o wymiarze globalnym, takich jak zmiany klimatu, konkurencyjność oraz regulacja i nadzór rynków finansowych. W poprzednich pięciu latach powiększona Unia Europejska wykazała zdolność do wspólnego działania na rzecz sprostania stojącym przed nią wyzwaniom. Rozszerzenie to jedno z najskuteczniejszych narzędzi polityki zagranicznej, jakimi dysponuje UE.

Trwającemu procesowi rozszerzenia Unii Europejskiej towarzyszy obecnie poważna i rozległa recesja, która dotknęła zarówno samą Unię, jak i kraje kandydujące. W tym samym czasie UE otrzymała trzy nowe wnioski o członkostwo złożone przez Czarnogórę (grudzień 2008 r.), Albanię (kwiecień 2009 r.) oraz Islandię (lipiec 2009 r.) Wnioski te są dowodem na niesłabnącą siłę przyciągania Unii oraz podkreślają jej rolę w szerzeniu stabilności, bezpieczeństwa i dobrobytu.

Kraje na drodze rozszerzenia przechodzą kolejne etapy procesu związanego z przystąpieniem dzięki realizacji podjętych reform. Zbliża się ostatni etap negocjacji akcesyjnych z Chorwacją. Negocjacje akcesyjne z Turcją osiągnęły bardziej skomplikowany etap, który wymagał będzie nadania nowej energii reformom. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii poczyniła znaczne postępy w rozwiązywaniu najważniejszych problemów. Komisja przygotowuje właśnie opinię w sprawie wniosku o członkostwo złożonego przez Czarnogórę. Opracowuje również opinię w sprawie wniosku Islandii. Komisja przygotuje opinię w sprawie wniosku Albanii, gdy tylko otrzyma stosowny wniosek Rady. W przypadku wszystkich krajów Bałkanów Zachodnich objętych procesem rozszerzenia postęp może przełożyć się na uzyskanie statusu kraju kandydującego wówczas, gdy kraje te wykażą swoją gotowość.

Kraje Bałkanów Zachodnich i Turcja nadal mają przed sobą do wykonania, każde w różnym stopniu, znaczącą pracę w kierunku spełnienia ustalonych kryteriów i warunków. Tempo reform jest często powolne, a światowy kryzys ekonomiczny powoduje dodatkowe napięcia. W niektórych przypadkach także problemy dwustronne negatywnie oddziałują na proces przystąpienia.

W kontekście powyższych wyzwań nowe porozumienie w sprawie rozszerzenia, określone przez Radę Europejską na posiedzeniu w grudniu 2006 r., nadal wytycza kierunki na przyszłość. Porozumienie opiera się na zasadzie konsolidacji zobowiązań, uczciwym stawianiu warunków i rygorystycznym ich przestrzeganiu oraz skutecznym informowaniu opinii publicznej, w połączeniu z uwzględnieniem zdolności UE do zintegrowania nowych państw członkowskich. EU doprowadziła do poprawy jakości procesu rozszerzenia. Przede wszystkim obecnie na wczesnym etapie poświęca się więcej uwagi takim kwestiom, jak praworządność i dobre sprawowanie rządów.

Proces rozszerzenia stanowi silną zachętę do podejmowania reform politycznych i gospodarczych. W interesie strategicznym UE leży utrzymanie dynamiki tego procesu w oparciu o uzgodnione zasady i warunki.

Polityka prowadzona przez UE czyni z procesu rozszerzenia uważnie zarządzany proces, w którym dany kraj kandydujący lub potencjalny kraj kandydujący do członkostwa zbliża się do UE zgodnie z tempem przeprowadzanych przez siebie reform politycznych i gospodarczych, jak również przy uwzględnieniu jego zdolności do pełnego przejęcia praw i obowiązków wynikających z członkostwa w oparciu o kryteria przyjęte w Kopenhadze. Na Bałkanach Zachodnich najważniejszą kwestią pozostaje współpraca regionalna, stanowiąca główny element procesu stabilizacji i stowarzyszenia.

Traktat lizboński reformuje instytucje powiększonej Unii Europejskiej w taki sposób, aby UE była zdolna dostosowywać prowadzoną przez siebie politykę do szybko zmieniającego się świata. Jeśli chodzi o rozszerzenie, Traktat zapewni przede wszystkim ramy instytucjonalne, które powinny umożliwić sprawne dostosowanie instytucji unijnych za każdym razem, gdy nowe państwo członkowskie przystąpi do Unii. Ponadto przepisy Traktatu wprowadzą zmiany do procedury rozszerzenia polegające na tym, że Parlament Europejski oraz parlamenty krajowe będą informowane o wpłynięciu wniosków o członkostwo.

Ustanowienie ruchu bezwizowego dla obywateli Czarnogóry, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii i Serbii począwszy od 2010 r., w oparciu o wniosek Komisji, będzie stanowiło dowód, że reformy przynoszą obywatelom namacalne korzyści. Komisja przedstawi podobne wnioski legislacyjne w odniesieniu do Albanii oraz Bośni i Hercegowiny do połowy 2010 r. pod warunkiem spełnienia przez te kraje ustalonych warunków.

Co się tyczy kwestii cypryjskiej, przywódcy wspólnot Greków cypryjskich i Turków cypryjskich rozpoczynają decydującą fazę negocjacji w sprawie kompleksowego rozwiązania dla Cypru pod auspicjami ONZ. Komisja wspiera ich wysiłki i udziela porad technicznych w kwestiach wchodzących w zakres kompetencji UE.

W niniejszym komunikacie omówiono osiągnięte postępy oraz najważniejsze wyzwania, przed którymi stoją kraje uczestniczące w procesie rozszerzenia. Przedstawia się w nim również, w jaki sposób Komisja będzie wspierać i ukierunkowywać wysiłki tych krajów w nadchodzącym roku. Ponadto w dokumencie towarzyszącym Komisja nakreśla kierunek działań dla Kosowa[1], mających doprowadzić je do dalszej integracji z UE, zgodnie z europejską perspektywą regionu.

GłÓWNE WYZWANIA

Niniejszy rozdział omawia najważniejsze kwestie, które mają obecnie wpływ na proces rozszerzenia. UE poprzez swoją politykę rozszerzenia może pomagać w rozwiązywaniu tych kwestii, ale główna odpowiedzialność za podejmowane działania należy do państw biorących udział w procesie rozszerzenia.

Kryzys gospodarczy

Światowy kryzys gospodarczy wpłynął – w różnym stopniu – na gospodarkę Bałkanów Zachodnich i Turcji. UE wpiera kraje uczestniczące w procesie rozszerzenia w łagodzeniu skutków kryzysu i torowaniu drogi dla trwałej odbudowy gospodarczej, koordynując swoje działania z międzynarodowymi instytucjami finansowymi.

Działalność gospodarcza na Bałkanach Zachodnich i w Turcji gwałtownie zmalała od drugiej połowy 2008 r. w wyniku zmniejszonego popytu na towary eksportowane z tych krajów i zmniejszenia się liczby zagranicznych inwestycji bezpośrednich i transgranicznej działalności kredytowej. Sytuacja fiskalna wszystkich gospodarek pogorszyła się. Bezrobocie, mimo że i tak wysokie w wielu krajach, zaczęło dalej wzrastać. Pogorszenie koniunktury na Bałkanach Zachodnich i w Turcji w 2009 r. miało taki sam zakres, jak przeciętne spowolnienie w państwach unijnych, ale mniej poważny niż w państwach członkowskich, które zostały najbardziej dotknięte kryzysem. Niemniej jednak we wszystkich krajach sytuacja makroekonomiczna pozostaje niepewna.

W krajach Bałkanów Zachodnich możliwość udzielenia silnej wewnętrznej makroekonomicznej odpowiedzi na kryzys jest ograniczona. Istnieją wysokie ograniczenia w stosowaniu środków polityki monetarnej i fiskalnej w związku z wcześniejszą procykliczną polityką finansową, kredytami i hipotekami wyrażonymi w obcej walucie oraz wysoką nierównowagą bilansu płatniczego. W tych okolicznościach reakcja na kryzys w większości krajów była jak najbardziej odpowiednia, mimo początkowego braku świadomości powagi zaistniałej sytuacji. Perspektywa przystąpienia do UE pomogła utrzymać zaufanie do gospodarek w regionie Bałkanów Zachodnich i zapewniła stabilność polityki gospodarczej w ostatnim niespokojnym okresie. Jednocześnie niektórym krajom znajdującym się na drodze do członkostwa udało się zebrać owoce reform strukturalnych przeprowadzanych w ostatnich latach, co pomogło im złagodzić skutki kryzysu. Lepsze przepisy finansowe, np. w Chorwacji i Turcji, przyczyniły się do stabilności i odporności sektora bankowego. Serbia oraz Bośnia i Hercegowina otrzymały wsparcie MFW, gdy w obu tych krajach – w wyniku poprzednio prowadzonej polityki ekspansywnej – powiększyła się nierównowaga bilansu płatniczego, wpływając w szczególności na finanse publiczne.

W krajach znajdujących się na drodze do członkostwa kryzys nadal się pogłębia, a przede wszystkim postępuje jego wpływ na gospodarkę realną, w tym sytuację związaną z zatrudnieniem i ochroną socjalną. Ponieważ przewiduje się, że działalność gospodarcza najważniejszych partnerów handlowych będzie wzrastać powoli, odbudowa gospodarcza będzie wymagała czasu. Napływ kapitału stymulującego popyt krajowy pozostanie najprawdopodobniej ograniczony. Podjęto krótkoterminowe działania w celu złagodzenia społecznych skutków kryzysu ponoszonych przez grupy słabsze społecznie. Średnioterminowo ogromne znaczenie ma zapewnienie racjonalnej polityki fiskalnej z naciskiem na większą efektywność i skuteczność wydatków publicznych oraz z naciskiem na inwestycje. Aby zaradzić problemowi bezrobocia strukturalnego i chronić grupy słabsze społecznie, potrzeba środków z zakresu polityki zatrudnienia i ochrony socjalnej.

Odpowiedź na kryzys musi uwzględniać potrzebę zagwarantowania trwałego rozwoju i wyzwania stawiane przez zmiany klimatu, a także nadawać pierwszeństwo środkom zmierzającym do budowy bezpiecznej i zrównoważonej gospodarki opartej na technologiach niskoemisyjnych. Reformy związane z UE przyczyniają się do zwiększenia konkurencyjności i otwartości i do stworzenia ram prawnych sprzyjających rozwojowi handlu i inwestycji. Do poprawienia warunków dla rozwoju przedsiębiorczości konieczne jest podjęcie środków na rzecz konsolidacji praworządności, w tym środków walki z korupcją.

Jeśli chodzi o pomoc finansową UE, to zaprogramowano pomoc przedakcesyjną na wspieranie sektora bankowego, projektów infrastrukturalnych, MŚP i tworzenia miejsc pracy, również na obszarach wiejskich. Na ten cel przeznaczono w ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej 200 mln EUR w formie dotacji, co zaowocuje zwiększeniem inwestycji o co najmniej 1 mld EUR, dzięki współfinansowaniu z pożyczek międzynarodowych instytucji finansowych. Komisja zaproponowała, aby w odniesieniu do pomocy IPA obniżyć wymóg współfinansowania przez państwa-beneficjentów. Komisja zapewniła Serbii bezpośrednie wsparcie budżetowe w ramach IPA, przeznaczone na złagodzenie skutków kryzysu finansowego i gospodarczego. Ponadto Komisja przedstawiła Radzie wniosek o zatwierdzenie pomocy makrofinansowej dla Serbii w formie pożyczki w wysokości 200 mln EUR. W razie konieczności takie możliwości otwarte są również dla pozostałych krajów. W obu przypadkach pomoc finansowa podlega pewnym warunkom, w tym uzgodnieniu z MFW stabilnej polityki makroekonomicznej Komisja ściśle współpracuje z międzynarodowymi instytucjami finansowymi, które zobowiązały się do zwiększenia w 2009 r. pożyczek dla Bałkanów Zachodnich i Turcji do ponad 5 mld EUR.

Praworządność

Bałkany Zachodnie i Turcja nadal borykają się z poważnymi problemami związanymi z praworządnością, a przede wszystkim walką z korupcją i przestępczością zorganizowaną. Są to kwestie o pierwszorzędnym znaczeniu dla funkcjonowania demokracji i gospodarki i w znacznym stopniu warunkują przebieg procesu przystąpienia do UE. Mają one również – czasem w nieproporcjonalnie wysoki sposób – wpływ na postrzeganie rozszerzenia UE przez opinię publiczną. W krajach znajdujących się na drodze do przystąpienia czyni się wyraźne wysiłki na rzecz rozwiązania tych problemów. Komisja nadal będzie w pełni wykorzystywać potencjał procesu rozszerzenia do wspierania tych działań i ścisłego monitorowania osiąganych wyników.

Korupcja szerzy się w wielu obszarach, wpływając negatywnie na codzienne życie obywateli i warunki dla rozwoju przedsiębiorczości. Dziedziny wymagające szczególnej uwagi to zamówienia publiczne i prywatyzacja, sądownictwo, finansowanie partii politycznych i przejrzystość administracji publicznej i rządu. Niezbędne jest istnienie niezależnego i bezstronnego sądownictwa oraz prokuratury wyspecjalizowanej w walce z korupcją i związanymi z nią przestępstwami, a także odpolitycznionej zawodowej policji i administracji. W takich dziedzinach, jak zamówienia publiczne, prawa własności intelektualnej, kontrola finansowa, audyt i walka z nadużyciami finansowymi potrzebne są dobrze sformułowane i skutecznie wdrażane przepisy prawne.

Należy podjąć dodatkowe wysiłki na rzecz walki z przestępczością zorganizowaną, która stanowi problem w całym regionie. Organy ścigania muszą stać się skuteczniejsze i współpracować ze sobą w celu rozpracowania międzynarodowych organizacji przestępczych.

Zgodnie z nowym porozumieniem w sprawie rozszerzenia oraz uwzględniając doświadczenia z piątego rozszerzenia, praworządność jest jedną z najważniejszych kwestii, jakimi kraje na drodze do przystąpienia muszą zająć się na wczesnym etapie procesu przystąpienia. Z pomocą UE poczyniono pewne postępy w tworzeniu skutecznych przepisów prawnych i struktur mających służyć walce z korupcją i przestępczością zorganizowaną, ale aby osiągnąć namacalne skutki konieczne jest rygorystyczne wdrażanie i egzekwowanie tych przepisów. Około 80 mln EUR pomocy w ramach IPA w 2009 r. zostało przeznaczonych na wzmacnianie sądownictwa i organów ścigania. Komisja przeprowadziła misje oceny wzajemnej ( peer assessment ) z ekspertami państw członkowskich w dziedzinie sądownictwa, walki z korupcją i przestępczością zorganizowaną w krajach kandydujących; misje te będą odbywać się częściej. Zastosowanie w negocjacjach akcesyjnych określonych kryteriów oraz dialog w sprawie zniesienia obowiązku wizowego stanowiły zachętę do przeprowadzenia reform.

Komisja kontynuowała wsparcie dla współpracy regionalnej w dziedzinie przestępczości zorganizowanej między organami sądowniczymi, policją a prokuraturą. Kraje Bałkanów Zachodnich muszą wzmocnić współpracę sądową w regionie, aby zapewnić skuteczne funkcjonowanie systemów prawnych. W tym kontekście szczególne znaczenie ma rozwiązanie problemu bezkarności sprawców zbrodni wojennych i innych poważnych przestępstw. Państwa te powinny dokonać przeglądu obecnych ograniczeń w przepisach prawnych dotyczących ekstradycji własnych obywateli i przekazania ścigania.

Komisja nadal będzie wspierać kraje partnerskie w walce z korupcją i przestępczością zorganizowaną. Niemniej jednak trwałe skutki mogą być osiągnięte jedynie dzięki woli politycznej i prawdziwemu zaangażowaniu władz państw, których ta sytuacja dotyczy. Komisja będzie ściśle monitorowała postępy w tym zakresie, ze szczególnym naciskiem na osiągnięte wyniki.

W większości krajów znajdujących się na drodze do przystąpienia nadal obawy budzi kwestia wolności słowa. Ogólnie rzecz ujmując, chociaż istnieją już najważniejsze elementy przepisów prawnych w dziedzinie ochrony wolności słowa oraz wolności mediów, niepotrzebna presja polityczna na media oraz coraz większa liczba zastraszania dziennikarzy i ataków na nich oraz niektóre przeszkody prawne, są powodem poważnego niepokoju. Tym problemom należy stawić czoła w trybie pilnym.

Kwestie dwustronne

Kwestie dwustronne, w tym spory dotyczące granic, maja coraz większy wpływ na proces rozszerzenia. Dwustronne nieporozumienia powinny być rozwiązywane przez zainteresowane strony i nie powinny powstrzymywać procesu przystąpienia.

W okresie sprawozdawczym nieporozumienie graniczne między Słowenią a Chorwacją było przyczyną wstrzymania negocjacji z Chorwacją.

Wytyczne na potrzeby negocjacji z Chorwacją i Turcją uchwalone przez wszystkie państwa członkowskie stanowią, że UE oczekuje, iż kraje kandydujące rozwiążą wszystkie spory graniczne w zgodzie z zasadą pokojowego rozwiązywania sporów zgodnie z Karta Narodów Zjednoczonych, a jeśli to konieczne również przy udziale Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Poszukiwanie wzajemnie akceptowalnych rozwiązań i zawieranie porozumień w nierozwiązanych sporach z krajami sąsiedzkimi jest również częścią procesu stabilizacji i stowarzyszenia.

Komisja oczekuje, że wszystkie zainteresowane strony dołożą wszelkich starań na rzecz znalezienia rozwiązania dla problemów dwustronnych w zgodzie z tymi zasadami. W odpowiednich przypadkach, na wniosek zainteresowanych stron, Komisja jest gotowa udzielić pomocy w poszukiwaniu takich rozwiązań. Przykład godny naśladowania stanowi ogólne porozumienie osiągnięte przez Chorwację i Czarnogórę przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości, dotyczące wyznaczenia granicy w Prevlace.

Wszystkie strony zaangażowane w tego rodzaju spory dwustronne są odpowiedzialne za znalezienie rozwiązania w duchu dobrego sąsiedztwa i przy uwzględnieniu ogólnych interesów UE. Wzmocni to skuteczność nowego porozumienia w sprawie rozszerzenia, w którym potwierdza się, że tempo zbliżania się danego kraju do członkostwa w UE zależy od tempa przeprowadzanych reform.

Współpraca regionalna

W ostatnich latach współpraca regionalna w Europie Południowo-Wschodniej poczyniła istotne postępy, a region ten w coraz większym stopniu przejął odpowiedzialność za przebieg tej współpracy. Mimo tego współpraca regionalna nie przebiega tak dobrze, jak powinna. Spory dwustronne i nieporozumienia dotyczące Kosowa negatywnie oddziałują na współpracę w regionie. Skuteczność struktur regionalnych i inicjatyw również nie jest wystarczająca.

Różnica zdań w sprawie udziału Kosowa w spotkaniach regionalnych, inicjatywach i porozumieniach staje się przeszkodą we współpracy regionalnej. Normalne funkcjonowanie ważnych struktur, takich jak Środkowoeuropejska umowa o wolnym handlu (CEFTA), Rada Współpracy Regionalnej, Regionalna Szkoła Administracji Publicznej może być zagrożone, jeśli obecna sytuacja nie ulegnie zmianie. Komisja mocno zachęca wszystkie zainteresowane strony do szukania praktycznych i pragmatycznych rozwiązań w celu zagwarantowania integracji we współpracy regionalnej, bez uszczerbku dla różnicy opinii w sprawie statusu Kosowa. Udokumentowane osiągnięcia w prowadzeniu współpracy regionalnej podlegają ocenie jako element warunków procesu stabilizacji i stowarzyszenia na wszystkich etapach procesu rozszerzenia.

Rada Współpracy Regionalnej działa od ponad roku, jako regionalny następca Paktu na rzecz Stabilności funkcjonującego pod polityczną egidą procesu współpracy w Europie Południowo-Wschodniej. Rada Współpracy Regionalnej musi wzmocnić wysiłki, aby wykazać konkretne wyniki. Rada Współpracy Regionalnej odgrywa strategiczną rolę w rozwijaniu współpracy regionalnej oraz wskazywaniu zapotrzebowania w zakresie działań i struktur regionalnych. Ma ona również wkład w programowanie pomocy wspólnotowej związanej ze współpracą regionalną. Komisja wspiera działania Rady Współpracy Regionalnej i finansuje jedną trzecią budżetu jej sekretariatu na lata 2008-2010. Komisja rozpoczęła dialog z Sekretariatem Rady Współpracy Regionalnej na temat priorytetów organizacyjnych, polepszenia jego funkcjonowania i dalszego rozwoju. Komisja poszukuje również możliwych ustaleń w zakresie przyszłej pomocy i jak najlepszego jej wykorzystania do polepszenia skuteczności Rady Współpracy Regionalnej.

Handel regionalny jest szczególnie ważny w rozwoju gospodarczym Bałkanów Zachodnich i w procesie porozumienia. Może się również przyczynić do łagodzenia skutków kryzysu gospodarczego. Główną rolę ogrywa tu regionalna strefa wolnego handlu ustanowiona w ramach CEFTA. Dalsze ważne kroki w liberalizacji handlu, przede wszystkim handlu produktami rolnymi, zostały z powodzeniem wynegocjowane w ramach CEFTA i zaczną obowiązywać w przyszłości. Jednocześnie trwają prace nad usunięciem technicznych przeszkód w wymianie handlowej. Weszły w życie przepisy dotyczące diagonalnej kumulacji między UE a niektórymi krajami Bałkanów Zachodnich, wzmacniając regionalną integrację handlową. Niemniej istnieje ryzyko paraliżu CEFTA w związku z nieporozumieniami wokół kwestii statusu Kosowa, która już teraz stanowi przeszkodę w przyjęciu protokołu o liberalizacji wymiany handlowej w zakresie produktów rolnych. Naciski protekcjonistyczne wynikające z kryzysu międzynarodowego są coraz silniejsze, prowadząc do przyjęcia środków sprzecznych ze zobowiązaniami umownymi. Należy zatrzymać tę tendencję i usunąć tego rodzaju niezgodności.

Rozwija się współpraca regionalna, w tym współpraca w dziedzinie energii i transportu. Wspólnota Energetyczna promuje reformę sektora energii i zwiększanie bezpieczeństwa dostaw w tym regionie, jednocześnie przeprowadzając integrację regionu ze wspólnotowym rynkiem energii. Negocjacje dotyczące ustanowienia Wspólnoty Transportowej między UE a Bałkanami Zachodnimi są w toku i powinny zostać zakończone do końca bieżącego roku. Umowa w sprawie ustanowienia Wspólnego Europejskiego Obszaru Lotniczego przyczynia się do zwiększenia ruchu powietrznego między UE a Bałkanami Zachodnimi i stopniowo włącza kraje tego regionu do wewnętrznego rynku transportu lotniczego. Współpraca regionalna w dziedzinie środowiska oraz sprawiedliwości i spraw wewnętrznych ulega zacieśnieniu.

Regionalna Szkoła Administracji Publicznej poszerzyła swe działania szkoleniowe. Aby szkoła mogła funkcjonować w pełni, należy przede wszystkim kontynuować proces ratyfikacji umowy międzynarodowej, która nadaje szkole osobowość prawną.

Komisja, w kontekście procesu lublańskiego, wspiera odbudowę dziedzictwa kulturowego jako środka w procesie pojednania, przyczyniając się również do rozwoju gospodarki lokalnej. Na nadchodzącej konferencji ministerialnej w Lublanie w listopadzie 2009 r. Komisja będzie promowała dalsze działania związane z odbudową.

Do końca 2010 r. Komisja przygotuje strategię UE dla regionu Dunaju zgodnie z konkluzjami Rady Europejskiej z czerwca 2009 r. Państwa znajdujące się na drodze do przystąpienia do UE, jak również zainteresowane organizacje będą ściśle zaangażowane w te działania przygotowawcze. Jeśli chodzi o region Morza Czarnego, Turcja jest zaangażowana we współpracę w tym regionie i uczestniczy w synergii czarnomorskiej. Komisja popiera uczestnictwo Turcji w programie współpracy w basenie Morza Czarnego w ramach Instrumentu Europejskiej Polityki Sąsiedztwa i Partnerstwa.

Komisja nadal będzie dostarczać wsparcia działaniom i strukturom współpracy regionalnej na Bałkanach Zachodnich, w tym poprzez większe zaangażowanie regionu w planowanie i programowanie programu IPA przeznaczonego dla większej liczby beneficjentów.

INSTRUMENTY PRZEDAKCESYJNE: REALIZACJA NADRZęDNYCH PRIORYTETÓW

Wprowadzenie ruchu bezwizowego

Proces liberalizacji obowiązku wizowego dla krajów Bałkanów Zachodnich, zgodnie ze zobowiązaniem zawartym w agendzie z Salonik, wszedł w fazę decyzyjną. We wszystkich krajach od stycznia 2008 r. wdrożono umowy o ułatwieniach wizowych oraz umowy o readmisji. Harmonogram działań przyjęty w 2008 r. dla każdego z tych krajów w kontekście dialogu o liberalizacji obowiązku wizowego okazał się skutecznym motorem dla przyspieszenia reform w powiązanych dziedzinach, szczególnie w dziedzinie zabezpieczeń na dokumentach, zarządzania granicami i procesami migracyjnymi oraz walki z korupcja i przestępczością zorganizowaną.

W związku z postępami osiągniętymi przez każde z tych państw w realizacji poszczególnych kryteriów dla liberalizacji obowiązku wizowego, w czerwcu 2009 r. Komisja zaproponowała ustanowienie ruchu bezwizowego z Byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii, Czarnogórą i Serbią. Wprowadzenie ruchu bezwizowego do początku 2010 r. będzie stanowiło ważny wkład w kontakty międzyludzkie, pokazując obywatelom zainteresowanych krajów, że reformy związane z perspektywą przystąpienia do UE pociągają za sobą namacalne korzyści. Komisja przedstawi wnioski legislacyjne w odniesieniu do Albanii oraz Bośni i Hercegowiny do połowy 2010 r. pod warunkiem spełnienia przez te kraje ustalonych warunków. Analiza sytuacji dotyczącej Kosowa, która ma zostać przyjęta razem z niniejszym komunikatem, zawiera propozycję dalszego promowania ułatwień wizowych i rozpoczęcia podobnego procesu dla Kosowa, zmierzając do ewentualnej liberalizacji przepisów wizowych, gdy zostaną podjęte konieczne reformy i spełnione ustalone warunki.

Zapewnienie jakości przygotowań do przystąpienia

W ramach nowego porozumienia w sprawie rozszerzenia stale podejmowano wysiłki na rzecz polepszenia jakości procesu przedakcesyjnego. Sztywne kryteria ustanowione jako warunki dla otwarcia i zamknięcia poszczególnych rozdziałów negocjacyjnych okazały się skutecznym instrumentem dla zapewnienia zgodności z obowiązującymi zobowiązaniami umownymi i kierowania skomplikowanymi reformami gospodarczymi, prawnymi i administracyjnymi w krajach uczestniczących w negocjacjach, a co za tym idzie przyczyniły się do wczesnych przygotowań do przystąpienia. Przygotowywana jest analiza skutków finansowych przystąpienia Chorwacji do UE. W przyszłości opinie w sprawie wniosków o przystąpienie zawierać będą oszacowanie wpływu przystąpienia państwa składającego wniosek na najważniejsze obszary polityki UE. W celu monitorowania postępów prowadzony jest z tymi państwami intensywny dialog polityczny, w ramach którego podpisane partnerstwa stanowią najważniejsze dokumenty referencyjne. Dialog gospodarczy uległ dalszemu zacieśnieniu w kontekście kryzysu.

Państwa znajdujące się na drodze do przystąpienia muszą ze swej strony zagwarantować, że nowe przepisy były przygotowywane w sposób przemyślany i że poprzedzały je konieczne konsultacje z zainteresowanymi stronami. Należy również zapewnić odpowiednie wdrażanie tych przepisów. Do ułatwienia skutecznej implementacji dorobku wspólnotowego konieczna jest niezależna służba publiczna, której funkcjonowanie opiera się na zasadzie przejrzystości i rozliczalności, a awans zależy od osiągnięć zawodowych.

Zbliżanie obywateli i administracji do UE

Zwiększony udział organizacji społeczeństwa obywatelskiego wzmacnia jakość demokracji i przyczynia się do procesu pojednania. Zaangażowanie tych organizacji w przeprowadzanie reform w krajach znajdujących się na drodze do członkostwa poprawia jakość procesu przystąpienia, a także wpływa na utrzymanie publicznego poparcia dla członkostwa. Poprzez realizację instrumentu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w ramach IPA, Komisja sfinansowała utworzenie biur wsparcia finansowego w każdym państwie będącym beneficjentem pomocy, przeznaczyła również środki na większą liczbę krótkich wizyt w instytucjach unijnych, a także uczestnictwo 800 osób w warsztatach na Bałkanach Zachodnich i w Turcji. Komisja nadal będzie wspierała programy wsparcia działań partnerskich z udziałem społeczeństwa obywatelskiego, przede wszystkim w dziedzinie kultury, mniejszości oraz organizacji przedsiębiorstw.

Uczestnictwo w programach i pracach agencji wspólnotowych zaowocowało zbliżeniem instytucji i obywateli krajów partnerskich do UE. Komisja zwiększyła wsparcie dla agencji wspólnotowych przeznaczone na przygotowanie uczestnictwa krajów, które w przyszłości wejdą do Unii. W związku z wprowadzeniem większych możliwości finansowania wspólnotowego, do nowych programów przystąpiły potencjalne kraje kandydujące. Komisja nadal będzie wspierała kraje partnerskie w budowaniu koniecznego potencjału i środków gwarantujących skuteczne uczestnictwo w programach i agencjach wspólnotowych.

Zgodnie z założeniem koncentrowania się na zagadnieniach związanych ze sprawowaniem rządów Komisja nadal będzie przywiązywała dużą wagę do istnienia zawodowej i sprawnie funkcjonującej administracji publicznej. Komisja będzie nadal zachęcała do prowadzenia wymiany najlepszych praktyk i wiedzy między państwami w zakresie reformy administracji publicznej. W tym celu skorzysta ona ze wszystkich dostępnych instrumentów, w tym „twinningu”, programu TAIEX i SIGMA[2] oraz rozwinie kontakty z innymi organizacjami międzynarodowymi i krajowymi, regionalnymi i europejskimi instytutami szkoleniowymi dla administracji publicznej.

Wspieranie państw na drodze do przystąpienia poprzez pomoc finansową

W 2009 r. pomoc dla Bałkanów Zachodnich oraz Turcji nadal przekazywana była przez Instrument Pomocy Przedakcesyjnej. W 2009 r. przeznaczone zostanie 1,5 mld EUR. Szczególny nacisk kładzie się na budowanie państwowości, kwestie związane z dobrym sprawowaniem rządów, praworządnością i rozwojem społeczeństwa obywatelskiego. IPA wspierał współpracę transgraniczną i zrównoważony rozwój na obszarach przygranicznych, przyczyniając się do procesu pojednania i dobrych stosunków sąsiedzkich oraz przygotowań do przystąpienia do UE. Komisja nadal będzie kierowała swą pomoc głównie na wspieranie przygotowań do przystąpienia, opierając się na priorytetach określonych w poszczególnych partnerstwach.

Kraje kandydujące poczyniły postępy w decentralizacji zarządzania funduszami unijnymi. Proces decentralizacji jest szeroko zakrojony w Chorwacji i w Turcji; oba kraje muszą skoncentrować swoje działania na wypełnianiu warunków z nim związanych. W Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii osiągnięto decentralizację komponentów IPA dotyczących rozwoju regionalnego oraz zasobów ludzkich, ale dalsza decentralizacja wymaga podjęcia kolejnych działań. Komisja nadal dostarcza konieczne wsparcie krajom kandydującym, udzielając im pomocy w dostosowaniu się do wymogów zdecentralizowanego zarządzania funduszami UE, obejmując również kwestie regionalne, zasoby ludzkie i rozwój obszarów wiejskich.

W pozostałych państwach na drodze do przystąpienia delegatury Komisji, które działają teraz w pełnym składzie po zamknięciu Europejskiej Agencji Odbudowy, są odpowiedzialne za wdrażanie pomocy UE i współpracę z beneficjentami, aby zapewnić skuteczne wykorzystanie pomocy WE. Decentralizacja pomocy pozostaje celem średnioterminowym i potrzebna jest przede wszystkim do przygotowania przyszłego zarządzania instrumentami polityki spójności.

Komisja wspiera rozwój strategii sektorowych w państwach będących beneficjentami pomocy w celu wsparcia bardziej strategicznego i opartego na konkretnych programach podejścia do dostarczania pomocy i przyczynienia się do poprawy efektywności pomocy.

Zgodnie z postanowieniami rozporządzenia ustanawiającego IPA Komisja usprawniła proces koordynacji donatorów, wśród których znajdują się państwa członkowskie UE, międzynarodowe instytucje finansowe i inne podmioty. Wymaga to określania i koordynacji priorytetów oraz regularnego nadzoru nad realizacją pomocy na miejscu.

Komisja, partnerskie międzynarodowe instytucje finansowe oraz państwa członkowskie kończą prace nad zasadami ustanawiającymi ramy inwestycyjne dla Bałkanów Zachodnich. Jest to duży krok w stronę ułatwienia wspierania inwestycji w infrastrukturę, MŚP i efektywność energetyczną. Jego celem jest zebranie środków przekazywanych przez Komisję, partnerskie międzynarodowe instytucje finansowe oraz państwa członkowskie i innych donatorów oraz połączenie tych środków na dotacje z pożyczkami z międzynarodowych instytucji finansowych, aby móc finansować projekty priorytetowe w sektorach objętych pomocą. Komisja przekazała dotacje w wysokości 100 mln EUR, która to suma stanowi największy wkład do wspomnianej puli. Ogólnie rzecz biorąc w najbliższych latach ramy inwestycyjne dla Bałkanów Zachodnich powinny wygenerować pożyczki w wysokości ponad 1 mld EUR.

Współpraca w przeciwdziałaniu zmianom klimatu

UE zacieśni swój stały dialog na temat zmian klimatu z państwami kandydującymi i potencjalnymi państwami kandydującymi, w szczególności poprzez przyszłą Regionalną Środowiskową Sieć na rzecz Przystąpienia. Komisja oczekuje, że wszystkie kraje na drodze do przystąpienia wspierać będą unijny cel w zakresie osiągnięcia ambitnego i kompleksowego porozumienia na konferencji na temat zmian klimatu, która odbędzie się w Kopenhadze pod koniec 2009 r. W poprzednich latach Komisja przeznaczyła dotacje w wysokości 120 mln EUR na instrumenty międzynarodowych instytucji finansowych, które wygenerują inwestycje w wysokości ok. 600 mln EUR na projekty w dziedzinie efektywności energetycznej i przez co pomogą zmniejszyć emisje gazów cieplarnianych na Bałkanach Zachodnich i w Turcji. Komisja będzie nadal wspierała inicjatywy dotyczące zmian klimatu w krajach na drodze do przystąpienia.

Informowanie o rozszerzeniu

Lepsze informowanie opinii publicznej o procesie rozszerzenia jest jednym z zasadniczych elementów nowego porozumienia w sprawie rozszerzenia. Aby proces rozszerzenia okazał się sukcesem, konieczne jest słuchanie opinii obywateli i odpowiadanie na ich obawy oraz pytania. Na poglądy opinii publicznej w UE na temat przyszłych faz rozszerzenia mają wpływ jej poglądy na temat poprzednich etapów tego procesu. Przy okazji piątej rocznicy rozszerzenia UE Komisja przedstawiła analizę osiągnięć gospodarczych oraz wyzwań postawionych przez to piąte rozszerzenie, w którym stwierdziła, że rozszerzenie przyczyniło się do wzrostu gospodarczego i zapewniło Unii Europejskiej silniejszą pozycję w gospodarce światowej. Komisja wspiera rzeczową debatę publiczną na temat skutków rozszerzenia. W ramach tego zorganizowała ona serię imprez z okazji rocznicy piątego rozszerzenia, które zbiegło się z 20 rocznicą upadku żelaznej kurtyny. Komisja uruchomiła specjalną stronę internetową i uczestniczyła w produkcji materiałów audiowizualnych.

Zapewnienie wsparcia publicznego pozostaje najważniejszym celem polityki rozszerzenia UE i Komisja będzie nadal realizowała aktywną politykę informacyjną w tej dziedzinie. W szczególności będzie ona wspierać i uzupełniać wysiłki państw członkowskich, w rękach których spoczywa odpowiedzialność za politykę informacji, oraz krajów partnerskich i skoncentruje działania informacyjne na środowiskach opiniotwórczych, w szczególności organizacjach społeczeństwa obywatelskiego i dziennikarzach, a także młodzieży. Szczególne działania podjęte zostaną w celu zwiększenia w UE wiedzy i świadomości dotyczącej innych kultur i sposobu życia w krajach na drodze do przystąpienia.

POSTęPY W KRAJACH NA DRODZE DO PRZYSTąPIENIA I AGENDA NA LATA 2009-2010

Kierowanie krajów kandydujących i potencjalnych krajów kandydujących w stronę UE

Bałkany Zachodnie zbliżyły się w ciągu ostatniego roku do członkostwa w UE, a poszczególne kraje w regionie poczyniły postępy, choć trzeba przyznać, że nierówne, w przeprowadzaniu reform oraz spełnianiu ustalonych kryteriów i warunków. Osiągnięto wyraźne postępy w zakresie liberalizacji przepisów wizowych, który doprowadził Komisję do złożenia w czerwcu 2009 r. wniosku legislacyjnego w sprawie zniesienia wymogu wizowego w stosunku do Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Czarnogóry i Serbii. Rozszerzono sieć układów o stabilizacji i stowarzyszeniu. Od państw w omawianym regionie wpłynęły dwa wnioski o członkostwo.

W przypadku wszystkich zainteresowanych krajów Bałkanów Zachodnich postęp może przełożyć się na uzyskanie statusu kraju kandydującego wówczas, gdy kraje te wykażą swoją gotowość. Do niezbędnych elementów postępów każdego kraju na drodze do UE zalicza się zadowalające osiągnięcia w wypełnianiu zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, w tym postanowień dotyczących handlu.

Poniższa część przedstawia w skrócie osiągnięte postępy i określa dla krajów na drodze do przystąpienia agendę na lata 2009-2010.

Chorwacja

Chorwacja czyniła dalsze postępy w przeprowadzaniu najważniejszych reform politycznych. Chorwacja nadal spełnia kryteria polityczne i poczyniła postępy w większości obszarów, w tym przeprowadziła intensywne działania w zakresie praworządności. W znacznym stopniu zrealizowano priorytety określone w Partnerstwie dla członkostwa.

W komunikacie „Strategia rozszerzenia i najważniejsze wyzwania na lata 2008-2009”[3] Komisja przedstawiła orientacyjny harmonogram dla osiągnięcia ostatniego etapu negocjacji akcesyjnych. Harmonogram pobudził Chorwację do działania na rzecz spełnienia kryteriów koniecznych do otwarcia i zamknięcia rozdziałów zgodnie z orientacyjnymi ramami czasowymi określonymi w harmonogramie. Opóźnienia, jakie wystąpiły w Chorwacji w niektórych dziedzinach oznaczają, że realizacja niektórych rozdziałów nie posuwała się zgodnie z harmonogramem. Niemniej jednak przygotowania we wszystkich dziedzinach wyraźnie posunęły się do przodu i negocjacje techniczne zbliżają się właśnie do fazy końcowej.

Wpływ kryzysu finansowego na Chorwację był silny, ale jego skutki zostały złagodzone przez odporny system bankowy i duże rezerwy zagraniczne. Do polepszenia konkurencyjności konieczne są szerzej zakrojone reformy strukturalne i wiarygodna średniookresowa strategia podatkowa.

Spór graniczny między Słowenią a Chorwacją zahamował negocjacje akcesyjne do tego stopnia, że duża liczba rozdziałów nie mogła zostać otwarta lub zamknięta do października 2009 r., mimo że praktycznie zostały one zakończone wcześniej. Komisja dostarczyła swoich usług w celu rozwiązania tego sporu, który powinien pozostawać jedynie kwestią dwustronną. Przez sześć miesięcy Komisja, wspierana przez trzy kraje, które sprawowały bądź sprawują prezydencję w Radzie, zintensyfikowała wysiłki, które utorowały drogę do osiągnięcia przez strony sporu zgody politycznej we wrześniu 2009 r. Komisja z zadowoleniem przyjmuje ostatnie postępy, które doprowadziły do otwarcia lub tymczasowego zamknięcia znacznej liczby rozdziałów na konferencji w sprawie przystąpienia w październiku. Spory dwustronne nie powinny hamująco wpływać na negocjacje akcesyjne.

Chorwacja musi przyspieszyć reformy w dziedzinie sądownictwa i praw podstawowych, w szczególności jeśli chodzi o niezawisłość i skuteczność systemu sądownictwa, walkę z korupcją i przestępczością zorganizowaną, prawa mniejszości, w tym powrót uchodźców, oraz ściganie zbrodni wojennych. Szczególną uwagę należy poświęcić reformie administracji publicznej. Chorwacja musi również zagwarantować, aby rząd chorwacki podjął wszystkie konieczne kroki na rzecz rozwiązania kwestii dostępu MTKJ do dokumentów. Komisja przygotowuje właśnie pakiet finansowy związany z przystąpieniem Chorwacji. Chorwacja musi zwiększyć wysiłki na rzecz ustanowienia wymaganych instrumentów zarządzania wspólnotowymi instrumentami finansowymi i kontroli nad ich wykorzystaniem. Komisja zaleca, aby Rada stworzyła techniczna grupę roboczą ad hoc , która zajmie się sporządzaniem projektu traktatu akcesyjnego na podstawie tekstu przygotowanego przez Komisję. Jeżeli Chorwacja spełni na czas wszystkie pozostałe warunki, negocjacje akcesyjne – w tym w zakresie ewentualnych postanowień przejściowych – będzie można zakończyć w przyszłym roku.

Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Od przyjęcia opinii Komisji[4] i uzyskania statusu kraju kandydującego w 2005 r. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii umocniła ustrój demokratyczny i zapewniła stabilność instytucji gwarantujących praworządność i przestrzeganie praw podstawowych. należy kontynuować te działania.

Kraj ten w znacznym stopniu zrealizował nadrzędne priorytety określone w Partnerstwie dla członkostwa[5]. Wybory prezydenckie i lokalne w marcu i kwietniu 2009 r. zostały przeprowadzone zgodnie z większością standardów międzynarodowych. Parlament funkcjonuje sprawniej, w szczególności dzięki wprowadzeniu regulaminu wewnętrznego oraz nowej ustawy o parlamencie. Wdrożono ustawę o policji, przede wszystkim poprzez mianowanie regionalnych i lokalnych dowódców policji, a kolejnym etapem reformy policji było przyjęcie ustawy o sprawach wewnętrznych. Zrealizowano legislacyjną część strategii na rzecz reformy wymiaru sprawiedliwości, działają już nowe sądy i organy sądownicze, polepszyła się również ich ogólna skuteczność. Zadowalające postępy poczyniono w walce z korupcją – dzięki podjęciu ścigania spraw o korupcję na wysokim szczeblu, wzmocnieniu ram prawnych, w szczególności poprzez przyjęcie zmienionej ustawy o finansowaniu partii politycznych i wzmocnieniu zdolności instytucji antykorupcyjnych. Wprowadzono zmiany do ustawy o służbie cywilnej, aby wzmocnić władzę agencji służby cywilnej i aby poczynić kolejny krok w stronę stworzenia systemu awansu opartego na osiągnięciach zawodowych. W dziedzinie zatrudnienia przyspieszono realizację aktywnych środków dotyczących rynku pracy, polepszyły się ponadto warunki dla prowadzenia działalności gospodarczej, również dzięki wzmocnieniu agencji regulacyjnych.

Kraj ten spełnia wymogi określone w układzie o stabilizacji i stowarzyszeniu. Na tej podstawie Komisja przedstawiła w październiku wniosek w sprawie przejścia do drugiego etapu stowarzyszenia, zgodnie z art. 5 układu o stabilizacji i stowarzyszeniu.

Kraj ten został silnie dotknięty kryzysem gospodarczym, ale spowolnienie wzrostu gospodarczego zostało złagodzone przez odporny system bankowy i utrzymującą się konsumpcję indywidualną. Konkurencyjność gospodarki zwiększyłaby się dzięki racjonalnej polityce fiskalnej i działaniom na rzecz zmniejszenia bezrobocia strukturalnego.

Nierozwiązany pozostaje spór z Grecją dotyczący nazwy. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii rozpoczęła rozmowy pod egidą ONZ w celu rozwiązania tego problemu. Należy unikać działań i stwierdzeń mogących negatywnie wpłynąć na dobre stosunki sąsiedzkie. Konieczne jest utrzymanie dobrych stosunków sąsiedzkich, w tym przyjęcie wynegocjowanego i wzajemnie przyjętego rozwiązania w kwestii nazwy, w ramach ONZ.

Czarnogóra

Czarnogóra kontynuowała reformy polityczne, a przeprowadzone w marcu 2009 r. wybory do parlamentu przebiegły w zgodzie z większością standardów międzynarodowych, choć wystąpiły pewne niedociągnięcia, które należy wyeliminować. Osiągnięto pewne postępy w zakresie reformy sądownictwa. Wdrażanie umowy przejściowej przebiega bez zakłóceń.

Czarnogóra została dotknięta kryzysem gospodarczym, ale jego skutki zostały złagodzone dzięki dobremu sezonowi turystycznemu i podjęciu środków antykryzysowych. Dla dalszej poprawy konkurencyjności kluczowe znaczenia ma kontynuacja reform strukturalnych.

Czarnogóra wystąpiła o członkostwo w UE w grudniu 2008 r., a w kwietniu 2009 r. Rada poprosiła Komisję o wyrażenie opinii. Trwają prace nad jej przygotowaniem. Czarnogóra musi osiągnąć konkretne wyniki w zakresie umacniania praworządności, przede wszystkim jeśli chodzi o reformę sądownictwa oraz walkę z korupcją. Konieczne jest dalsze umacnianie potencjału administracyjnego oraz zdolności do egzekwowania prawa.

Albania

Albania poczyniła dalsze postępy w przeprowadzaniu najważniejszych reform politycznych. Przeprowadzone w marcu 2009 r. wybory do parlamentu przebiegły w zgodzie z większością standardów międzynarodowych, choć wystąpiły pewne niedociągnięcia, które należy wyeliminować. Wprowadzanie w życie postanowień układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, która weszła w życie w bieżącym roku, przebiega ogólnie bez zakłóceń.

Albania została dotknięta kryzysem gospodarczym na razie jedynie w ograniczonym zakresie. Dla dalszej poprawy konkurencyjności kluczowe znaczenie ma kontynuacja reform strukturalnych i polepszenie infrastruktury.

Wniosek Albanii o członkostwo w UE wpłynął w kwietniu 2009 r. W czerwcu 2009 r. Rada oświadczyła, że ponownie przyjrzy się albańskiemu wnioskowi o członkostwo, kiedy zakończy się proces wyborczy w tym kraju. Komisja jest gotowa rozpocząć prace nad swoją opinią, gdy tylko zostanie o to poproszona przez Radę. Albania musi poczynić postępy, w szczególności jeśli chodzi o kwestie praworządności i walki z korupcją, a także odpowiednie funkcjonowanie instytucji państwowych, przede wszystkim niezależność sądownictwa. Konieczne jest dalsze umacnianie potencjału administracyjnego oraz zdolności do egzekwowania prawa.

Bośnia i Hercegowina

W Bośni i Hercegowinie wdrażanie umowy przejściowej przebiega, jak dotąd, w sposób zadowalający. Niemniej jednak postępy tego kraju w przeprowadzaniu najważniejszych reform pozostały bardzo ograniczone. Klimat polityczny w kraju uległ pogorszeniu, a ponadto nadal nie zlikwidowano nieprawidłowości w funkcjonowaniu instytucji państwowych i kontynuowano retorykę podsycającą konflikty. Wymóg płynnego przejścia od działalności Biura Wysokiego Przedstawiciela w stronę wzmocnionej widoczności UE w tym kraju nie został całkowicie spełniony. W tym kontekście UE wyraziła zgodę na wzmocnienie biura oraz mandatu Specjalnego Przedstawiciela UE i rozważa „unię personalną/połączenie funkcji” specjalnego przedstawiciela i szefa delegatury Komisja, zgodnie z Traktatami i w poszanowaniu równowagi instytucjonalnej.

W Bośni i Hercegowinie istnieje pilna potrzeba przyspieszenia najważniejszych reform. Osiągnięcie postępów nie będzie możliwe bez wspólnej wizji przywódców Bośni i Hercegowiny co do ogólnego kierunku, w jakim podąża ten kraj oraz woli politycznej do spełnienia wymogów integracji europejskiej. Bośnia i Hercegowina musi również spełnić ustalone warunki dotyczące zamknięcia Biura Wysokiego Przedstawiciela. Unia Europejska nie będzie mogła rozważyć wniosku Bośni i Hercegowiny o członkostwo, dopóki Biuro Wysokiego Przedstawiciela nie zostanie zamknięte.

Zanim Komisja udzieli rekomendacji w sprawie nadanie Bośni i Hercegowinie statusu kraju kandydującego, Bośnia i Hercegowina musi zreformować swoje przepisy konstytucyjne, aby umożliwić skuteczne funkcjonowanie instytucji krajowych. W szczególności w kraju tym należy stworzyć warunki do przyjmowania, wdrażania i egzekwowania przepisów i zasad unijnych. Komisja wzywa Bośnię i Hercegowinę do bezzwłocznego dokonania koniecznych zmian konstytucyjnych. Komisja jest gotowa wspierać Bośnię i Hercegowinę w procesie przekształcania konstytucji i wdrażania innych kluczowych reform, które umożliwią jej dokonanie postępów w procesie przystąpienia.

Bośnia i Hercegowina została silnie dotknięta kryzysem gospodarczym i zwróciła się do MFW o pomoc finansową. Kraj ten musi podjąć reformy strukturalne gospodarki i zapewnić zdrowe finanse publiczne.

Serbia

Dowodem zaangażowania Serbii w zbliżenie się do UE są jej sukcesy w realizacji postanowień umowy przejściowej z UE i podjęcie najważniejszych reform politycznych zgodnie ze standardami europejskimi. Serbia dołożyła również starań w celu realizacji ambitnego programu na rzecz integracji europejskiej. Serbia pokazała, że posiada potencjał administracyjny umożliwiający dokonanie wyraźnych postępów na drodze do UE. Należy go wykorzystać do intensywnej realizacji zaplanowanych reform, doprowadzając do osiągnięcia namacalnych wyników w takich priorytetowych dziedzinach, jak wzmacnianie praworządności.

Serbia została silnie dotknięta kryzysem gospodarczym i zwróciła się do MFW oraz UE o pomoc finansową. Kraj ten musi przyspieszyć reformy gospodarcze i zapewnić stabilność finansów publicznych.

Współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii (MTKJ) uległa polepszeniu, ale oskarżeni Ratko Mladić i Goran Hadžić nadal przebywają na wolności. W świetle stałej współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii oraz odnowionego zaangażowania Serbii w proces integracji europejskiej, Komisja uważa, że UE powinna teraz zrealizować postanowienia umowy przejściowej. Serbia musi wykazać bardziej konstruktywną postawę w sprawie uczestnictwa Kosowa w regionalnej współpracy i wymianie handlowej. Należy nadal pogłębiać współpracę rozpoczętą z cywilną misją EULEX, w szczególności w odniesieniu do działań EULEX na północy Kosowa.

Kosowo

Mimo że w Kosowie utrzymano stabilność, sytuacja pozostaje delikatna. W wyniku zmian w układzie obecności sił międzynarodowych w Kosowie, cywilna misja europejska EULEX została rozmieszczona w całym Kosowie i jest w pełni operacyjna. Władze ułatwiły rozmieszczenie EULEX w Kosowie. Obawy budzą niedawne wydarzenia, w wyniku których doszło do zniszczenia własności misji EULEX. Kosowo musi zapewnić trwałe wsparcie dla działań misji EULEX. Kosowo stało się członkiem MFW i Banku Światowego. W Kosowie przyjęto niektóre najważniejsze przepisy prawne. Niemniej jednak Kosowo nadal zmaga się z poważnymi problemami, takimi jak zapewnienie praworządności, walka z korupcją i zorganizowaną przestępczością, wzmocnienie potencjału administracyjnego oraz ochrona Serbów i innych mniejszości oraz zacieśnienie dialogu i procesu porozumienia między wspólnotami. UE zachęca kosowskich Serbów do udziału w instytucjach w Kosowie oraz w wyborach lokalnych, które odbędą się w listopadzie. Kosowo musi wykazać bardziej konstruktywną postawę wobec współpracy regionalnej, w tym wobec uczestnictwa w regionalnej wymianie handlowej.

W wyniku ustaleń konferencji donatorów w 2008 r. Kosowo korzysta ze znacznie większej pomocy finansowej. W ramach IPA przekazano Kosowu prawie 500 mln EUR na lata 2007-2011. Kosowo zostało w niewielkim stopniu dotknięte przez kryzys gospodarczy. Niezwykle istotne jest, by rząd Kosowa działał na rzecz wypełnienia zobowiązań w zakresie dyscypliny podatkowej, zarządzania wydatkami publicznymi oraz reformy polityki gospodarczej i społecznej.

UE wspiera rozwój gospodarczy i polityczny Kosowa w ramach jasno określonej perspektywy europejskiej, zgodnie z perspektywą członkostwa krajów regionu w UE. Polepszenie warunków życia w Kosowie jest podstawą dobrobytu jego mieszkańców i stabilności szerzej pojętego regionu. W związku z tym oraz zgodnie ze strategią rozszerzenia 2008 oraz konkluzjami Rady z grudnia 2008 r., równocześnie z niniejszym dokumentem strategicznym, Komisja zatwierdziła komunikat zatytułowany „Kosowo* – realizacja perspektywy europejskiej”. W komunikacie wskazano instrumenty wspólnotowe, jakie UE może wykorzystać do promowania politycznego i społeczno-ekonomicznego rozwoju Kosowa. W szczególności, Komisja proponuje ustrukturyzowane podejście do zmniejszenia dystansu między UE i obywatelami Kosowa między innymi na drodze dialogu w sprawie wiz, z perspektywą ewentualnego złagodzenia wymogów wizowych. Komisja proponuje również przedłużenie obowiązywania autonomicznych środków handlowych. W odpowiednim czasie przedstawi ona wytyczne negocjacyjne w sprawie umowy handlowej.

Turcja

Turcja w dalszym ciągu wyrażała swoje zaangażowanie w proces przystąpienia do UE. Przeprowadzono wolne i uczciwe wybory lokalne. Podjęto pozytywne kroki w dziedzinie sądownictwa, między innymi przyjęto plan działania oraz strategie reform w dziedzinie sądownictwa, stosunków pomiędzy władzami cywilnymi a wojskiem oraz praw kulturalnych. W szczególności, parlament dokonał zmiany przepisów, dzięki której możliwe stało się pociąganie wojskowych do odpowiedzialności przed sądami cywilnymi w okresie pokoju. Rząd rozpoczął szeroko zakrojoną debatę publiczną zmierzającą do rozwiązania kwestii kurdyjskiej, a telewizja publiczna uruchomiła kanał, nadający programy wyłącznie w języku kurdyjskim.

Otwarto dodatkowe rozdziały w negocjacjach akcesyjnych. Turcja przyjęła krajowy program na rzecz przyjmowania dorobku wspólnotowego. Wyznaczenie pełnoetatowego głównego negocjatora powinno ułatwić ukierunkowanie wysiłków rządu w kontekście reform związanych z UE. Jest to szczególnie ważne w momencie, w którym negocjacje akcesyjne wchodzą w trudniejszą fazę, wymagającą od Turcji zwiększenia wysiłków na rzecz spełniania wyznaczonych kryteriów, aby umożliwić dalsze postępy w otwieraniu rozdziałów negocjacyjnych.

Turcja została silnie dotknięta kryzysem gospodarczym, ale jego skutki zostały złagodzone dzięki odpornemu systemowi bankowemu i podjęciu środków antykryzysowych. W celu dalszego zwiększenia konkurencyjności konieczna jest kontynuacja reform strukturalnych w połączeniu z rozsądną polityką podatkową.

Śledztwo w sprawie domniemanie przestępczej grupy Ergenekon doprowadziło do przedstawienia wielu osobom, w tym oficerom wojskowym oraz osobom z kręgów nacjonalistycznych, poważnych zarzutów karnych. Sprawa ta stanowi dla Turcji okazję do wzmocnienia wiary w odpowiednie funkcjonowanie instytucji demokratycznych oraz praworządności. Aby tak się stało, postępowanie musi przebiegać w pełnej zgodności z należytymi zasadami procesowymi, w szczególności jeśli chodzi o prawa pozwanych.

Obecnie należy znacznie zwiększyć tempo reform. Wiele dziedzin nadal budzi pewne obawy: wolność słowa, wolność prasy, wolność religii, prawa związkowe, kontrola cywilna nad wojskiem, prawa kobiet oraz równość płci. Bardzo wiele pozostaje do zrobienia w odniesieniu do kwestii bezkarności osób biorących udział w torturowaniu oraz niewłaściwym traktowaniu. Rządowa inicjatywa dotycząca kwestii kurdyjskiej powinna prowadzić do podjęcia konkretnych środków gwarantujących obywatelom tureckim, niezależnie od pochodzenia, korzystanie z pełni praw i wolności oraz do znacznego polepszenia sytuacji na południowym wschodzie. Ściślejszy dialog między partiami politycznymi przyczyniłby się do procesu reform, w tym do prac nad reformą konstytucji.

Turcja wyraziła wsparcie dla trwających pod egidą ONZ negocjacji między przywódcami wspólnot Greków cypryjskich i Turków cypryjskich w celu osiągnięcia ugody w odniesieniu do sytuacji na Cyprze. Nie poczyniono jednak żadnych postępów w normalizacji stosunków dwustronnych z Republiką Cypryjską. Turcja nie wdrożyła w pełni protokołu dodatkowego do układu ustanawiającego stowarzyszenie, ani nie usunęła wszystkich przeszkód dla swobodnego przepływu towarów, w tym ograniczeń dla bezpośrednich połączeń transportowych z Cyprem. Turcja musi w trybie pilnym wypełnić swoje zobowiązania do wdrożenia, w sposób niedyskryminacyjny, dodatkowego protokołu do układu o stowarzyszeniu oraz poczynić postępy w normalizacji dwustronnych stosunków z Republiką Cypru. UE będzie dalej śledzić i weryfikować postępy w kwestiach wchodzących w zakres deklaracji z dnia 21 września 2005 r., zgodnie z konkluzjami Rady z dnia 11 grudnia 2006 r.

Grecja złożyła liczne skargi formalne dotyczące powtarzających się naruszeń jej przestrzeni powietrznej przez Turcję, w tym przelotów nad wyspami greckimi.

Dobre stosunki z państwami sąsiedzkimi mają bardzo duże znaczenie.

Turcja odgrywa kluczową rolę, jeżeli chodzi o bezpieczeństwo regionu i promowaniu dialogu między cywilizacjami. Turcja podjęła inicjatywy mające przyczynić się do stabilizacji na Zakaukaziu, Bliskim Wschodzie i innych regionach. Uczestniczy ona w wielu unijnych misjach pokojowych. Poczyniono znaczne wysiłki na rzecz normalizacji stosunków z Armenią, w wyniku których w październiku 2009 r. podpisano protokoły w sprawie normalizacji stosunków. Ważne jest, aby protokoły te zostały szybko ratyfikowane przez oba kraje.

W lipcu 2009 r. Turcja podpisała międzyrządowe porozumienie w sprawie gazociągu Nabucco. Projekt ten stanowi ważny krok strategiczny w stronę bliższej współpracy energetycznej UE, Turcji i innych państw w regionie, a także w stronę dywersyfikacji źródeł energii. Terminowe ukończenie budowy południowego korytarza przesyłu gazu poprzez przede wszystkim sprawne wdrożenie międzyrządowego porozumienia w sprawie Nabucco jest jednym z priorytetów UE w zakresie bezpieczeństwa energetycznego.

Proces przystąpienia do UE stanowi silna zachętę dla Turcji do dalszego prowadzenia reform, wzmacniania demokracji i przestrzeganie praw człowieka oraz dalszej modernizacji kraju. Tempo reform w Turcji jest nadal głównym czynnikiem branym pod uwagę w dalszej realizacji tego procesu.

Islandia

Islandia wystąpiła o członkostwo w UE w dniu 16 lipca 2009 r., a w dniu 27 lipca Rada poprosiła Komisję o przygotowanie opinii. Wniosek złożony przez Islandię będzie podlegał ocenie co do zgodności z zasadami ustanowionymi w Traktacie, kryteriami określonymi przez Radę Europejska w Kopenhadze w 1993 r. oraz konkluzjami Rady Europejskiej z grudnia 2006 r. w sprawie nowego porozumienia dotyczącego rozszerzenia, które przewidują stosowanie ścisłych lecz sprawiedliwych warunków w oparciu o zasadę osiąganych wyników.

Islandia jest państwem o stabilnym ustroju demokratycznym. Bardzo poważnie ucierpiała ona w wyniku światowego kryzysu gospodarczego i finansowego. Kraj ten jest w znacznym stopniu zintegrowany z rynkiem wewnętrznym poprzez swoje uczestnictwo w Europejskim Obszarze Gospodarczym. Jest również członkiem strefy Schengen. Islandia jest ważnym partnerem UE w ramach wymiaru północnego oraz w kontekście rozwijającej się polityki dotyczącej Arktyki. Komisja uwzględni te czynniki w swojej opinii. Do niezbędnych elementów oceny Komisji należeć będą osiągnięcia w wypełnianiu zobowiązań wynikających z Porozumienia EOG. Komisja przygotowuje właśnie zmiany do rozporządzenia ustanawiającego IPA, na podstawie których Islandia stanie się beneficjentem tego instrumentu.

WNIOSKI I ZALECENIA

Na podstawie powyższej analizy Komisja przedstawia następujące wnioski i zalecenia :

1. Proces rozszerzenia stanowi silną zachętę do przeprowadzania reform politycznych i gospodarczych w krajach znajdujących się na drodze do członkostwa oraz przyczynia się do wzmocnienia pokoju i stabilności w Europie. W interesie strategicznym UE leży utrzymanie dynamiki tego procesu w oparciu o uzgodnione zasady i warunki oraz nowe porozumienie w sprawie rozszerzenia.

2. Krajom znajdującym się na drodze do przystąpienia nie udało się uniknąć skutków światowej recesji gospodarczej. UE pomaga im w łagodzeniu skutków kryzysu i przygotowaniach do trwałej likwidacji jego skutków. Jej fundament stanowi realizacja reform związanych z UE.

3. Praworządność, a w szczególności walka z korupcją i przestępczością zorganizowaną, a także wzmacnianie potencjału administracyjnego są najważniejszymi wyzwaniami stojącymi przed krajami na drodze do przystąpienia. Komisja nadal będzie w pełni wykorzystywać wszystkie instrumenty procesu rozszerzenia do wspierania tych starań. W trybie pilnym należy rozwiązać problemy mające wpływ na wolność słowa i wolność mediów.

4. Spory dwustronne nie powinny hamująco wpływać na proces rozszerzenia. Spory dwustronne muszą zostać rozwiązane przez zaangażowane w nie strony, które są odpowiedzialne za znalezienie rozwiązania w duchu dobrego sąsiedztwa i przy uwzględnieniu ogólnych interesów UE.

5. Współpraca regionalna w Europie Południowo-Wschodniej polepszyła się, dzięki temu, że kraje w regionie w coraz większym stopniu przejmują odpowiedzialność za przebieg tej współpracy. Niemniej należy również zwiększyć skuteczność struktur i inicjatyw regionalnych. Spory dotyczące Kosowa[6] nie powinny hamować współpracy regionalnej.

6. Ustanowienie ruchu bezwizowego dla obywateli Czarnogóry, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii i Serbii począwszy od 2010 r. w oparciu o wniosek Komisji, będzie stanowiło dowód, że reformy przynoszą obywatelom namacalne korzyści. Komisja przedstawi wnioski legislacyjne w odniesieniu do Albanii oraz Bośni i Hercegowiny do połowy 2010 r. pod warunkiem spełnienia przez te kraje warunków ustalonych w harmonogramach. Swobodny przepływ osób i wymiana, przede wszystkim młodych obywateli i studentów, są bardzo ważną pomocą dla Kosowa przy budowaniu trwałych struktur gospodarczych. W tym kontekście należy nadal wspierać proces wprowadzania ułatwień wizowych i rozpocząć taki proces dla Kosowa, zmierzając do ewentualnej liberalizacji przepisów wizowych, gdy zostaną podjęte konieczne reformy i spełnione ustalone warunki.

7. Chorwacja poczyniła zadowalające postępy w wypełnianiu kryteriów ustalonych w negocjacjach akcesyjnych. Postępy te zostały odnotowane na konferencji w sprawie przystąpienia w październiku 2009 r., po osiągnięciu we wrześniu 2009 r. porozumienia politycznego między Słowenią a Chorwacją w sprawie rozwiązania sporu dotyczącego granicy. Był to ważny krok nadający nowy rytm negocjacjom akcesyjnym. Chorwacja musi kontynuować wysiłki na rzecz reform, szczególnie w obszarze sądownictwa, administracji publicznej, walki z korupcją i przestępczością zorganizowaną oraz praw mniejszości, w tym powrotu uchodźców, oraz procesów o popełnienie zbrodni wojennych. Chorwacja musi rozwiązać kwestię dostępu MTKJ do dokumentów. Jeżeli Chorwacja spełni wszystkie pozostałe warunki, negocjacje akcesyjne będzie można zakończyć w przyszłym roku.

8. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii w znacznym stopniu zrealizowała nadrzędne priorytety określone w Partnerstwie dla członkostwa. Na tej podstawie i w kontekście ogólnego stanu zaawansowania zrealizowanych reform Komisja uważa, że kraj ten w wystarczającym stopniu spełnia kryteria polityczne ustanowione w 1993 r. przez Radę Europejską w Kopenhadze oraz w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia. Kraj ten staje się coraz lepiej funkcjonującą gospodarką rynkową i poczynił postępy w wielu dziedzinach, które są ściśle powiązane z jego zdolnością do przyjęcia obowiązków związanych z członkostwem.W świetle powyższych rozważań oraz uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej z grudnia 2005 r. i grudnia 2006 r., Komisja zaleca otwarcie negocjacji akcesyjnych z Byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii.Nadal konieczne jest utrzymanie dobrych stosunków sąsiedzkich, w tym przyjęcie wynegocjowanego i wspólnie przyjętego rozwiązania w kwestii nazwy, w ramach ONZ.

9. Czarnogóra wystąpiła o członkostwo w UE w grudniu 2008 r., a w kwietniu 2009 r. Rada poprosiła Komisję o przedstawienie opinii. Wybory do parlamentu w Czarnogórze przebiegły w zgodzie z większością standardów międzynarodowych, choć odnotowano jednak pewne niedociągnięcia, które należy wyeliminować. W Czarnogórze trzeba teraz przede wszystkim kontynuować zwiększanie potencjału administracyjnego i konsolidację praworządności.

10. Albania wystąpiła o członkostwo w UE w kwietniu 2009 r. Komisja gotowa jest przygotować opinię w tej sprawie, jak tylko otrzyma stosowny wniosek Rady. Wybory do parlamentu przebiegły w zgodzie z większością standardów międzynarodowych, nadal występowały jednak pewne niedociągnięcia, które przy kolejnych wyborach należy wyeliminować. Do najważniejszych wyzwań należy jednak nadal umacnianie praworządności oraz zapewnienie prawidłowego funkcjonowania instytucji państwowych.

11. W Bośni i Hercegowinie istnieje pilna potrzeba przyspieszenia najważniejszych reform. Osiągnięcie postępów nie będzie możliwe bez wspólnej wizji przywódców Bośni i Hercegowiny co do ogólnego kierunku, w jakim podąża ten kraj oraz woli politycznej do spełnienia wymogów integracji europejskiej. Bośnia i Hercegowina musi również spełnić ustalone warunki dotyczące zamknięcia Biura Wysokiego Przedstawiciela. Unia Europejska nie będzie mogła zająć się wnioskiem Bośni i Hercegowiny o członkostwo, dopóki Biuro Wysokiego Przedstawiciela nie zostanie zamknięte. Zanim Komisja udzieli rekomendacji w sprawie nadania Bośni i Hercegowinie statusu kraju kandydującego, Bośnia i Hercegowina musi zreformować swoje przepisy konstytucyjne, aby umożliwić skuteczne funkcjonowanie instytucji krajowych. W szczególności w kraju tym należy stworzyć warunki do przyjmowania, wdrażania i egzekwowania przepisów oraz zasad unijnych.

12. Dowodem zaangażowania Serbii w zbliżenie się do UE są jej sukcesy w realizacji postanowień umowy przejściowej z UE i podjęcie najważniejszych reform politycznych zgodnie ze standardami europejskimi. W świetle stałej współpracy Serbii z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii oraz jej odnowionego zaangażowania w proces integracji europejskiej, Komisja uważa, że UE powinna teraz zrealizować postanowienia umowy przejściowej. Ważna kwestią pozostaje wzmocnienie praworządności i przyspieszenie reform gospodarczych. Serbia musi wykazać bardziej konstruktywną postawę w sprawie uczestnictwa Kosowa w regionalnej współpracy i wymianie handlowej. Należy zacieśniać współpracę rozpoczętą z cywilną misją EULEX, w szczególności w odniesieniu do działań EULEX na północy Kosowa.

13. W Kosowie utrzymano stabilność, sytuacja pozostaje jednak delikatna. Cywilna misja europejska EULEX została rozmieszczona w całym Kosowie i jest w pełni operacyjna. Niemniej jednak Kosowo nadal zmaga się z poważnymi problemami, takimi jak zapewnienie praworządności, walka z korupcją i przestępczością zorganizowaną, konieczność wzmocnienia potencjału administracyjnego oraz zagwarantowanie ochrony Serbów i innych mniejszości, jak również zacieśnienie dialogu i procesu porozumienia między wspólnotami. Kosowo musi wykazać bardziej konstruktywną postawę wobec współpracy regionalnej oraz zagwarantować stale wsparcie dla działań misji EULEX. Komisja proponuje rozwiązania na rzecz uruchomienia instrumentów wspólnotowych w celu dalszego stymulowania rozwoju politycznego i społeczno-gospodarczego Kosowa, szczególnie w zakresie wiz i wymiany handlowej, oraz na rzecz osiągnięcia przez Kosowo, zgodnie z europejską perspektywą regionu, postępów na drodze integracji z UE w kontekście procesu stabilizacji i stowarzyszenia. W dziedzinie wymiany handlowej Komisja proponuje przedłużenie obowiązywania autonomicznych środków handlowych, a gdy Kosowo spełni odpowiednie wymogi, przedstawi ona w odpowiednim czasie wytyczne negocjacyjne w sprawie umowy handlowej.

14. Turcja musi nadal rozwijać odnowiony proces realizacji rozpoczętych już reform politycznych. Negocjacje akcesyjne osiągnęły trudniejszy etap, który wymaga od Turcji wzmożenia wysiłków na rzecz spełnienia odpowiednich warunków. Proces przystąpienia do UE stanowi silna zachętę dla Turcji do wzmacniania demokracji i praw człowieka, dalszej modernizacji kraju i zbliżenia kraju do UE. Turcja odgrywa kluczową role w bezpieczeństwie regionu i promowaniu dialogu między cywilizacjami. Poczyniono znaczne wysiłki dyplomatyczne na rzecz normalizacji stosunków z Armenią, w wyniku których w październiku 2009 r. podpisano protokoły w sprawie normalizacji stosunków. Turcja musi zagwarantować pełne wdrożenie, w sposób niedyskryminacyjny, dodatkowego protokołu do układu o stowarzyszeniu oraz postępów w normalizacji stosunków dwustronnych z Republiką Cypru. UE będzie dalej śledzić i weryfikować postępy w kwestiach wchodzących w zakres deklaracji z dnia 21 września 2005 r., zgodnie z konkluzjami Rady z dnia 11 grudnia 2006 r. Dobre stosunki z państwami sąsiedzkimi mają bardzo duże znaczenie.

15. Jeżeli chodzi o kwestię cypryjską, przywódcy wspólnot Greków cypryjskich i Turków cypryjskich rozpoczynają decydujący etap negocjacji w sprawie kompleksowego rozwiązania dla Cypru pod auspicjami ONZ. Komisja wspiera ich wysiłki i jest gotowa udzielić porad technicznych w kwestiach wchodzących w zakres kompetencji UE. Wzywa ona przywódców obu wspólnot do silniejszego dążenia do jak najszybszego pomyślnego zakończenia rozmów w sprawie porozumienia. Wzywa ona Turcję do przedstawienia konkretnych środków mających przyczynić się do osiągnięcia rozwiązania problemu na Cyprze.

16. Islandia złożyła wniosek o członkostwo w UE i Komisja przygotowuje właśnie opinię, o którą wniosła Rada. Wniosek złożony przez Islandię będzie podlegał ocenie co do zgodności z zasadami ustanowionymi w Traktacie, kryteriami określonymi przez Radę Europejską w Kopenhadze w 1993 r. oraz konkluzjami Rady Europejskiej z grudnia 2006 r. w sprawie nowego porozumienia dotyczącego rozszerzenia. Islandia jest ściśle zintegrowana z UE w wielu dziedzinach, dzięki jej członkostwu w Europejskim Obszarze Gospodarczymi i strefie Schengen.

17. Poparcie społeczne dla procesu rozszerzenia jest kwestią fundamentalną. Ważne jest, by władze państw członkowskich, kraje partnerskie i instytucje UE podejmowały działania w celu przybliżania opinii publicznej polityki prowadzonej przez UE w zakresie rozszerzenia.

ZAŁĄCZNIK

Wnioski dotyczące Albanii, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Czarnogóry, Serbii, Kosowa[7] i Turcji

Albania

Wdrażanie postanowień układu stabilizacji i stowarzyszeniu, który wszedł w życie w kwietniu, przebiega ogólnie bez zakłóceń. Albania w dalszym ciągu czyniła postępy w wypełnianiu kryteriów politycznych zgodnie z partnerstwem europejskim. W ocenie OBWE/ODHIR wybory do parlamentu w czerwcu przebiegły zgodnie z większością standardów międzynarodowych, choć wystąpiło kilka niedociągnięć, które należy wyeliminować. Widoczne postępy odnotowano jeśli chodzi o rejestrację wyborców oraz przepisy prawne, ale odnotowano pewne uchybienia w procedurze obliczania głosów. Na czas przed wyborami zrealizowano reformę prawa wyborczego i przyjęto nową ordynację wyborczą. Stworzono ulepszone listy wyborcze w oparciu o nowy spis obywateli, przez co w znacznym zakresie zrealizowano tę zasadniczą dla partnerstwa europejskiego kwestię. W dużej mierze zakończono dystrybucję dowodów tożsamości, aby umożliwić udział w głosowaniu obywatelom nieposiadającym paszportów. Niemniej kultura dialogu między najważniejszymi partiami politycznymi w okresie wyborczym uległa pogorszeniu. Dialog polityczny, będący jedną z kwestii zasadniczych w partnerstwie europejskim, musi powrócić na dawne tory.

Poczyniono pewne postępy w zakresie wzmacniania demokracji i praworządności . Najważniejsze zalecenia wystosowane przez OBWE/ODHIR przy okazji poprzednich wyborów zostały w znacznej mierze zrealizowane jako część ogólnej reformy wyborczej. Parlament przyjął liczne ważne ustawy, zbliżające przepisy krajowe do dorobku wspólnotowego. Niemniej jednak miejsce kultury dialogu zajęły plany polityczne poszczególnych partii i najważniejsze reformy zostały opóźnione. Albania poczyniła pewne postępy we wzmacnianiu struktur rządowych odpowiedzialnych za koordynację integracji europejskiej. Niemniej nadal konieczne pozostaje dalsze zwiększanie potencjału i poprawa planowania strategicznego. W dziedzinie administracji publicznej nie zaprzestano obsadzania stanowisk niezgodnie z ustawą o służbie cywilnej, wykorzystując do tego celu przede wszystkim umowy na czas określony. Należy znaleźć rozwiązanie dla problemu braku przejrzystości i odpowiedzialności za obsadzanie stanowisk, który stanowi jedną z kwestii zasadniczych w partnerstwie europejskim. Należy nadal wytrwale dążyć do ustanowienia niezależnej, skutecznej służby cywilnej, w której awans zależy od osiągnięć zawodowych i która wolna jest od ingerencji politycznej. Postępu nie można będzie osiągnąć bez pełnego wdrożenia ustawy o służbie cywilnej, wzmocnienia potencjału instytucjonalnego w wydziale administracji publicznej oraz realizacji strategii na rzecz reformy administracji publicznej.

W dziedzinie systemu sądownictwa postępy były niewielkie. Ustanowiono system komorników prywatnych. Niemniej jednak należy przyjąć kompleksową strategię reformy wymiaru sprawiedliwości. Przyjęcie ustawy lustracyjnej przebiegło bez pełnej konsultacji i nie osiągnięto w tej sprawie powszechnej zgody – została ona przyjęta zwykłą większością głosów w parlamencie. Wdrażanie tej ustawy zostało następnie zawieszone przez Trybunał Konstytucyjny. Tworzenie ram prawnych dotyczących reformy wymiaru sprawiedliwości nie zostało zakończone. Obecnie w zawieszeniu są prace nad przyjęciem najważniejszych aktów prawnych dotyczących funkcjonowania Sądu Najwyższego i sądów administracyjnych. Nadal nie rozwiązano problemu zaległości w rozpatrywaniu spraw i niewystarczającej infrastruktury sądowej. Powód do niepokoju stanowią próby ograniczania przez władzę wykonawczą niezależności sądownictwa. Opóźnianie spraw dotyczących osób na wysokim szczeblu – takich jak sprawa dotycząca Gërdec – z powodów proceduralnych rodzi pytania o niezależność sądownictwa. Ogólnie rzecz biorąc wymiar sprawiedliwości nadal funkcjonował słabo i droga do osiągnięcia tego nadrzędnego priorytetu określonego w partnerstwie europejskim poprzez zagwarantowanie niezależności, przejrzystości i skuteczności pozostaje jeszcze daleka.

Rząd nadal prowadził działania na rzecz zapobiegania korupcji i walki z nią. Rozpoczęto realizację strategii antykorupcyjnej i planu działania, będącej jedną z kwestii zasadniczych w partnerstwie europejskim. Wprowadzono przepisy, które nakładają obowiązek korzystania z procedur elektronicznych przy zamówieniach publicznych. Poczyniono wysiłki w celu zwiększenia przejrzystości w niektórych sektorach, takich jak edukacja. Są to korzystne zmiany. Niemniej jednak korupcja pozostaje zjawiskiem powszechnym w wielu dziedzinach, stanowiąc szczególnie poważny problem. Aby wyplenić dominujące nadal poczucie bezkarności konieczna jest silniejsza wola polityczna. Ogólnie rzecz biorąc należy dalej wzmacniać porozumienia międzyinstytucjonalne i poprawić koordynację działań dotyczącą walki z korupcją pomiędzy organami egzekwowania prawa. Konieczne jest nadal podejmowanie wytężonych wysiłków w odniesieniu do wszystkich aspektów tego problemu, w tym także w kwestii pociągania sędziów do odpowiedzialności oraz przejrzystości w finansowaniu partii politycznych.

Odnotowano pewne postępy w zakresie praw człowieka i ochrony mniejszości , w których to dziedzinach w większości przyjęto już wszystkie konieczne przepisy . Niemniej jednak należy nadal wytrwale dążyć do skuteczniejszego egzekwowania istniejących ram prawnych w wielu dziedzinach.

W zakresie praw publicznych i politycznych podjęto działania mające na celu rozwiązanie problemu niewłaściwego traktowania osób tymczasowo aresztowanych. Zbudowano nowe więzienia i areszty tymczasowe dla nieletnich oraz osób cierpiących na choroby psychiczne. Funkcjonuje system dozoru sądowego. Niemniej jednak złe warunki, w jakich przebywają aresztowani, których pogorszenie postępuje jeszcze bardziej w związku z przepełnieniem aresztów, są poważnym problemem, szczególnie w starszych więzieniach. Należy podejmować dalsze wysiłki na rzecz ochrony praw człowieka i wprowadzić w życie zalecenia rzecznika praw obywatelskich. Wątpliwości budzi kwestia dostępu do wymiaru sprawiedliwości oraz pomocy prawnej dla grup słabszych społecznie oraz niektórych mniejszości.

Przyjęto przepisy prawne w zakresie ochrony wolności słowa . Mimo tego występowały przypadki wywierania presji na niektóre media, wśród których można wymienić przypadek eksmisji z siedziby należącej do rządu. Należy zakończyć prace nad przepisami prawnymi dotyczącymi polityki medialnej oraz wdrożyć istniejące przepisy. Należy wytrwale dążyć do zakończenia opracowywania przepisów, polepszenia przejrzystości w dziedzinie własności mediów oraz zwiększyć niezależność publicznych organów regulujących nadawanie programów. W satysfakcjonującym stopniu przestrzegana jest wolność zgromadzeń i wolność religii. Rząd zwiększył wysiłki na rzecz wspierania społeczeństwa obywatelskiego. Podjęto starania mające na celu zwiększenie zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w tworzenie projektów najważniejszych przepisów. Należy jednak jeszcze zwiększyć wpływ organizacji społeczeństwa obywatelskiego na prowadzenie polityki.

Postępy w obszarze praw ekonomicznych i społecznych były ograniczone. Odnotowano pewną poprawę w kwestii zwiększenia poszanowania praw kobiet . W kodeksie wyborczym ustanowiono 30% parytet płci, który w czerwcowych wyborach zastosowało większość partii politycznych. Ustanowiono Krajową Radę ds. Równości Płci. Mimo to obowiązujące przepisy chroniące kobiety przed wszelkimi formami przemocy nie są w pełni wdrożone Przemoc w rodzinie nadal pozostaje poważnym problemem. Odnotowano stałą poprawę w kwestii poszanowania praw dziecka . Coraz częściej stosowano kary alternatywne w stosunku do nieletnich. Niemniej jednak potrzeba większych starań w celu zaradzenia problemom pracy dzieci i przerywania nauki, szczególnie w rodzinach romskich. Mechanizmy wsparcia osób słabszych społecznie oraz osób niepełnosprawnych pozostają ograniczone. Do poprawy sytuacji konieczna jest lepsza koordynacja działań agencji rządowych. Potrzeba dalszych starań na rzecz wzmocnienia ustawodawstwa w dziedzinie praw pracowniczych i praw związkowych . Brak postępów we wprowadzaniu zmian do prawa pracy nadal pozostaje przeszkodą w rozwoju dialogu społecznego. Ponadto nie przyjęto jednak jeszcze ustawy o przeciwdziałaniu dyskryminacji.

Zaobserwowano niewielkie postępy w konsolidacji prawa własności, która jest jednym z nadrzędnych priorytetów partnerstwa europejskiego. Dla całego kraju opracowano mapy z wyceną gruntów, które są konieczne, aby udzielić rekompensaty byłym właścicielom. Niemniej jednak należy znacznie wzmóc wysiłki we wszystkich aspektach w tej dziedzinie. Nierozwiązane kwestie własności gruntów nadal hamują rozwój funkcjonującego rynku obrotu gruntami, a także sprawiają, że inwestycje zagraniczne utrzymują się poniżej możliwości i stwarzają sytuacje faworyzujące zachowania korupcyjne. W tej dziedzinie najważniejsze jest przyjęcie kompleksowej strategii obejmującej zagadnienia prawne oraz instytucjonalne.

Osiągnięto dalsze postępy w dziedzinie ochrony mniejszości . Podjęto wysiłki na rzecz zatrudniania członków mniejszości w policji. Należy jednak przyspieszyć wdrażanie konwencji ramowej Rady Europy. Nadal nie ma dokładnych danych dotyczących mniejszości. Najlepszym rozwiązaniem dla tej kwestii będzie przeprowadzenie kolejnego spisu ludności, przy uwzględnieniu międzynarodowych standardów w zakresie ochrony danych. Należy dalej rozwijać i objaśniać ustawodawstwo w zakresie ochrony mniejszości, aby umożliwić mniejszościom pełne korzystanie z praw kulturalnych. Podjęto pewne kroki w kierunku poprawy sytuacji Romów , lecz realizacja strategii dotyczącej tej mniejszości przebiega powoli. Mniejszość romska nadal boryka się z bardzo trudnymi warunkami życia i dyskryminacją.

Jeśli chodzi natomiast o kwestie regionalne oraz zobowiązania międzynarodowe , Albania dalej odgrywa konstruktywną rolę w utrzymywaniu stabilności w regionie i pielęgnuje dobre stosunki z innymi krajami Bałkanów Zachodnich i państwami ościennymi należącymi do UE. Albania aktywnie uczestniczyła we współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a także przystąpiła do Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA). Albania nadal utrzymywała dobre stosunki z innymi krajami na drodze do przystąpienia i państwami ościennymi należącymi do UE. Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób jest niezgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i wytycznymi UE w tej kwestii. Albania musi dostosować się do stanowiska UE.

Gospodarka Albanii zachowała stabilność makroekonomiczną w sytuacji międzynarodowego kryzysu finansowego i gospodarczego. Przez cały 2008 r. nadal następował wzrost gospodarczy, który jednakże uległ spowolnieniu w 2009 r. w wyniku zmniejszenia eksportu, przekazów emigrantów oraz wzrostu liczby kredytów. Polityka monetarna pozostawała stabilna i utrzymano stabilność cen. Niemniej ekspansywna polityka fiskalna, nawet mimo faktu, że nakierowana na przeprowadzenie bardzo potrzebnych prac publicznych na sieci dróg, spowodowała wysoki deficyt budżetowy. Niedostatki w funkcjonowaniu praworządności, niedostateczny poziom rozwoju infrastruktury i nieformalny sektor gospodarki nadal stwarzają problemy dla rozwoju gospodarczego i otoczenia biznesowego.

W zakresie kryteriów gospodarczych Albania osiągnęła zadowalające postępy na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową. Aby poradzić sobie z presją konkurencyjności i siłami rynku działającymi w ramach Unii w średniej perspektywie czasowej, Albania musi zreformować i wzmocnić swój system prawny oraz zaradzić niedostatkom w potencjale ludzkim i infrastrukturalnym.

Reakcja rządu na kryzys międzynarodowy obejmowała użycie pełnego wachlarza instrumentów monetarnych i fiskalnych, a także środków regulacyjnych. Silny napływ kapitału, po części spowodowany przyspieszonym procesem prywatyzacji, z nawiązką wystarczył do pokrycia obecnego deficytu obrotów bieżących. Kontynuowano realizację reformy podatkowej, dzięki której zwiększyła się podstawa opodatkowania, ogólnie wzrosło przestrzeganie przepisów podatkowych i zmniejszył się sektor nieformalny gospodarki. Skuteczniejszy pobór podatków przyczynił się do nadwyżki we wstępnym saldzie budżetowym oraz do polepszenia doboru środków politycznych w 2008 r. Ponownemu zmniejszeniu uległ udział własności państwowej w gospodarce, w szczególności w sektorze energii i telekomunikacji. Wprowadzono dalsze ułatwienia w wejściu na rynek, a uczestnicy rynku korzystali z usprawnionych rejestrów gruntów i rejestrów kredytowych. W tak trudnym kontekście międzynarodowym sektor bankowy pozostał dobrze dekapitalizowany i płynny. Podjęte na szeroką skalę prace publiczne doprowadziły do polepszenia jakości sieci dróg.

Niemniej jednak ekspansywna polityka fiskalna w okresie wyborczym doprowadziła do wysokiego deficytu w 2008 roku, a deficyt przewidywany na rok 2009 również pozostaje wysoki. Konieczne są dodatkowe dążenia do konsolidacji finansów publicznych. Nadal nie wykorzystuje się procedur upadłościowych. Slaby potencjał administracyjny podważa autorytet administracji i wpływa na zmniejszenie akceptacji systemu prawnego. Nadal szeroko rozpowszechnione są nieformalne metody realizacji umów oraz obchodzenie przepisów prawnych. Nierozwiązane kwestie własności gruntów nadal hamują rozwój prawidłowo funkcjonującego rynku obrotu gruntami oraz sprawiają, że inwestycje zagraniczne utrzymują się na poziomie niższym niż byłoby to możliwe. Poważny problem stanowi nieformalny sektor gospodarki. Bezrobocie nadal jest wysokie. System edukacji wymaga znacznego zreformowania. Infrastruktura transportowa jest słaba, a bezpieczeństwo dostaw energii nie jest w pełni zagwarantowane w związku z małym zróżnicowaniem źródeł jej powstawania i niską zdolnością połączeń wzajemnych.

Albania poczyniła postępy w dostosowywaniu swojego prawodawstwa, polityki i potencjału do standardów europejskich . Zauważalne są też – acz nierównomierne – postępy w większości obszarów. Nadal odnotowywano postępy w takich dziedzinach, jak swobodny przepływ towarów, energia i polityka dotycząca MŚP. Natomiast w innych obszarach, takich jak np. prawa własności intelektualnej, polityka audiowizualna, rolnictwo i kontrole weterynaryjne/fitosanitarne, postępy były ograniczone. Ogólnie rzecz biorąc należy powziąć dalsze wysiłki na rzecz zwiększenia potencjału administracyjnego i skutecznego wdrażania prawodawstwa.

Postępy osiągnięto również niektórych dziedzinach rynku wewnętrznego . Jeśli chodzi o swobodny przepływ towarów , nadal odnotowywano zadowalające postępy jeśli chodzi o przyjmowanie standardów europejskich, a także w dziedzinie akredytacji i metrologii. Konieczne jest jednak dalsze umacnianie zdolności do egzekwowania prawa. Ustawodawstwo w dziedzinie przepływu kapitału uległo polepszeniu dzięki zmianie rozporządzenia w sprawie ryzyka walutowego. Przepisy prawne dotyczące ochrony konsumentów polepszyły się wraz z ustanowieniem organów konsultacyjnych i organów decyzyjnych.

Odnotowano dalsze postępy w informatyzacji sektora celnego i w zakresie infrastruktury celnej, ale konieczne jest dalsze zbliżanie do standardów europejskich i wzmacnianie potencjału administracyjnego. Funkcjonariusze służby celnej nie mają statusu urzędników służby cywilnej. Odnotowano dalsze postępy w dziedzinie podatków . Polepszyła się wydajność administracji podatkowej, a proces informatyzacji urzędów podatkowych niedługo zostanie zakończony. Niemniej jednak ściągalność podatków nadal utrzymuje się na niskim poziomie. Opodatkowanie importowanych samochodów używanych i materiałów drukowanych nie jest zgodne ze zobowiązaniami w ramach układu o stabilizacji i stowarzyszeniu.

Nadal odnotowywano postępy w zakresie konkurencji zarówno w dziedzinie przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, jak i pomocy państwa. Ramy prawne są w większości dostosowane do wspólnotowego dorobku prawnego, ale konieczne jest dalsze dążenie do ich wdrażania.

Pewną poprawę dostrzega się jeśli chodzi o zamówienia publiczne . Większość umów publicznych została objęta procedurami elektronicznymi. Niemniej jednak oczekuje się dalszego zbliżenia przepisów dotyczących koncesji, usług publicznych i procedur odwoławczych. Możliwości Urzędu Zamówień Publicznych zwiększyły się, ale nadal wymagają wzmocnienia. Odnotowano pewne postępy jeśli chodzi o prawa własności intelektualnej i przemysłowej . Zwiększyła się liczba spraw o naruszenie przepisów wniesionych do sądów. Niemniej jednak konieczne są dalsze szeroko zakrojone działania. Egzekwowanie przepisów, a także zdolności urzędów patentowych i biur ds. praw autorskich oraz doświadczenie i kwalifikacje pracowników sądownictwa pozostają niskie.

Odnotowano niewielkie postępy w zakresie polityki socjalnej i zatrudnienia . Zwiększył się budżet przeznaczony na ochronę socjalną i przyjęto strategię dotyczącą higieny i bezpieczeństwa pracy. Mimo tego sytuacja w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest nadal zła, a potencjał inspektoratu pracy pozostaje ograniczony. W niektórych dziedzinach związanych ze zdrowiem publicznym kontynuowano zbliżanie przepisów do ustawodawstwa UE. Niemniej potencjał administracyjny jest nadal niewielki. Odnotowano pewne postępy we wdrażaniu standardów europejskich w zakresie polityki edukacji i badań naukowych .

Postępy dały się zauważyć w niektórych obszarach polityki sektorowej . Jeśli chodzi o przemysł i MŚP , poczyniono zadowalające postępy we wprowadzaniu w życie przepisów Europejskiej Karty Małych Przedsiębiorstw. W dziedzinie rolnictwa o dnotowano pewne postępy jeśli chodzi o przepisy prawne i ramy instytucjonalne, ale nie zniknęły trudności strukturalne. Zwiększyła się zdolność laboratoryjna w dziedzinie bezpieczeństwa żywności oraz polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej , ale zgodność ze standardami UE jest nadal niska i stanowi przeszkodę w rozwijaniu możliwości eksportowych Albanii. Nadal odnotowywano postępy w dziedzinie rybołówstwa w zakresie przepisów horyzontalnych, inspekcji i współpracy międzynarodowej. Kontrole połowów i wyładunków pozostają jednak słabe.

W odniesieniu do środowiska nastąpiła pewna poprawa sytuacji jeśli chodzi o gospodarowanie odpadami i ochronę środowiska naturalnego. Jednak możliwości w zakresie kształtowania polityki oraz wdrażanie i egzekwowanie przepisów musi zostać znacznie wzmocnione. W dziedzinie transportu przepisy prawne dotyczące sektora powietrznego i morskiego uległy polepszeniu. Konieczne są jednak dalsze znaczne usprawnienia.

Odnotowano postępy w sektorze energii . Sprywatyzowano jednostki przemysłu elektrycznego zajmujące się dystrybucją. Postępuje realizacja środków mających na celu zwiększenie produkcji energii i zdolności połączeń wzajemnych. Mimo tego sektor energetyczny jest nadal słaby. Nie rozwiązano problemu braku pewności dostaw energii elektrycznej. Należy kontynuować wysiłki na rzecz zredukowania strat i zwiększenia skuteczności pobierania opłat.

Postępy w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów były ograniczone. Postępowała liberalizacja rynków w sektorze komunikacji elektronicznej, ale zahamował ją brak instrumentów ochrony konkurencji. Potencjał administracyjny nadal jest niewielki, w szczególności w ramach rady agencji regulacyjnej. Ograniczone postępy odnotowano w dziedzinie polityki audiowizualnej . Konieczne są dalsze dążenia do wdrażania planu działania dotyczącego reformy mediów. Jeśli chodzi o kontrole finansowe odnotowano umiarkowany postęp, ale należy dalej wzmacniać ramy prawne i zdolności implementacyjne. Stałe postępy można było zauważyć w dziedzinie statystyki.

W obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa osiągnięto postępy w niektórych dziedzinach, były one jednak nierównomierne. W ramach dialogu dotyczącego liberalizacji przepisów wizowych podjęto kroki w celu wypełnienia kryteriów wyznaczonych w harmonogramie liberalizacji i rozpoczęto najważniejsze reformy w obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. Nadal odnotowywano postępy w dziedzinie polityki wizowej. Podjęto kroki na rzecz realizacji kryteriów określonych w harmonogramie liberalizacji przepisów wizowych. Weszła w życie ustawa o cudzoziemcach, którą uzupełniono również o przepisy wdrażające. Uruchomiono godny zaufania spis obywateli i system adresowy i przeprowadzono proces dystrybucji dowodów tożsamości. Należy obecnie znacznie zwiększyć tempo wydawania paszportów biometrycznych. Konieczne są dalsze starania w celu dostosowania się do standardów europejskich. Kontynuowano realizację umowy o readmisji zawartej między Wspólnotą Europejską a Albanią.

W dziedzinie zarządzania granicami osiągnięto pewne postępy. Kontynuowano realizację zintegrowanej strategii zarządzania granicami. Niemniej należy nadal dążyć do osiągnięcia skutecznej koordynacji międzyagencyjnej i zapewnienia odpowiednich szkoleń, zasobów ludzkich i wyposażenia na przejściach granicznych. Trzeba skutecznie wdrożyć ustawę o krajowej kontroli granic. Konieczne jest dalsze umacnianie współpracy transgranicznej. Zadowalające postępy dostrzega się jeśli chodzi o kwestie azylu. Wprowadzono zmiany do ustawy o azylu. Niemniej ostateczne utworzenie ram prawnych w tej dziedzinie wymaga jeszcze przyjęcia przepisów wdrażających. Nadal odnotowywano postępy w dziedzinie migracji . Trwa wdrażanie krajowej strategii migracyjnej. Konieczne są dalsze działania na rzecz zwalczania nielegalnej migracji.

Osiągnięto umiarkowane postępy w zapobieganiu praniu pieniędzy . Polepszeniu uległa jakość przepisów prawnych oraz potencjał administracyjny. Konieczne jest jednak dalsze umacnianie zdolności śledczych i zdolności egzekwowania prawa w zakresie konfiskaty majątkowej. Współpraca między policją a sądownictwem pozostaje niezadowalająca. W dziedzinie walki z narkotykami postępy można określić jako niewielkie. Wyniki osiągnięte w tej dziedzinie są niewystarczające. należy przede wszystkim zacieśnić współpracę międzyagencyjną. Handel narkotykami jest poważnym problemem.

Wraz z wdrożeniem nowej ustawy o policji nadal można było obserwować pewne postępy w dziedzinie funkcjonowania policji . Dokonano pewnych usprawnień jeśli chodzi o zatrudnianie pracowników policji. Niemniej należy nadal dążyć do wzmocnienia zdolności śledczych, poprawy współpracy z organami ścigania i zarządzania zasobami ludzkimi. Niezbędne jest również dalsze polepszenie zarządzania policją, usprawnienie kwestii związanych z personelem, szkoleniami, strukturami kontroli wewnętrznej. Konieczne są dalsze wysiłki na rzecz tworzenia wiarygodnych statystyk na temat przestępczości.

Niewielkie postępy widać było w dziedzinie walki z przestępczością zorganizowaną , która pozostaje nadal poważnym problemem. Podjęto środki w celu polepszenia ochrony świadków, ale okazują się one niewystarczające. Współpraca z Interpolem uległa poprawie, dzięki czemu można było wykonać kilka międzynarodowych nakazów aresztowania. Niemniej działania na rzecz walki z przestępczością zorganizowaną są nadal hamowane przez korupcję, słabą ochronę świadków i niewystarczające wykorzystanie wywiadu kryminalnego. Trudności we współpracy między policja a prokuraturą nadal wpływały na mniejszą skuteczność prowadzonych dochodzeń.

Odnotowano pewne postępy w dziedzinie zwalczania handlu ludźmi . Uruchomiono internetową bazę danych o ofiarach tego rodzaju przestępstw. Zwiększono potencjał administracyjny koordynatora w zakresie zwalczania handlu ludźmi oraz krajowych mechanizmów ukierunkowanej pomocy. Mimo tego do wdrożenia strategii na rzecz walki handlem ludźmi konieczne są dodatkowe środki i lepsza koordynacja międzyagencyjna, w szczególności w dziedzinie ochrony świadków. Albania nadal jest pierwszym krajem w łańcuchu handlu ludźmi. Wzrasta międzynarodowy handel kobietami i dziećmi.

Odnotowano dalsze postępy w dziedzinie ochrony danych osobowych . Uchwalono ramy prawne i wyznaczono niezależny organ nadzoru nad ochroną danych osobowych. Aby biuro komisarza ds. ochrony danych mogło funkcjonować skutecznie, należy jednak zapewnić odpowiednie środki, w tym szkolenia. Konieczne są dalsze wysiłki w celu zapewnienia właściwego wdrażania obowiązujących przepisów i wzmocnienia potencjału administracyjnego.

Bośnia i Hercegowina

Postępy w wypełnianiu kryteriów politycznych przez Bośnię i Hercegowinę były bardzo niewielkie. Klimat polityczny w kraju uległ pogorszeniu, a ponadto nadal występowały nieprawidłowości w funkcjonowaniu instytucji państwowych i trwało wykorzystywanie zapalnej retoryki w dyskursie politycznym. Z powodu braku porozumienia i woli politycznej oraz skomplikowanej struktury instytucjonalnej realizacja reform przebiegała powoli. Przywódcy polityczni Bośni i Hercegowiny muszą wypracować wspólną wizję kierunku rozwoju kraju, zgodne stanowisko w sprawach dotyczących najważniejszych reform związanych z UE, aby dalej zbliżać się do członkostwa w Unii Europejskiej. Niezbędne jest wypełnienie celów i kryteriów związanych z zamknięciem Biura Wysokiego Przedstawiciela[8]. Unia Europejska nie będzie mogła zająć się wnioskiem Bośni i Hercegowiny o członkostwo, dopóki Biuro Wysokiego Przedstawiciela nie zostanie zamknięte. Zanim Komisja udzieli rekomendacji w sprawie nadania Bośni i Hercegowinie statusu kraju kandydującego, Bośnia i Hercegowina musi zreformować swoje przepisy konstytucyjne, aby umożliwić skuteczne funkcjonowanie instytucji krajowych. W tym celu przywódcy polityczni włączyli się do rozpoczętej w dniach 8/9 października w Sarajewie inicjatywy, którą kierują wspólnie UE i Stany Zjednoczone. Należy ją teraz wykorzystać do osiągnięcia konkretnych wyników, dzięki którym Bośnia i Hercegowina zacznie zmierzać w stronę UE poprzez zmiany konstytucyjne i nowe porozumienie wewnętrzne.

Jeśli chodzi o demokrację i praworządność , postępy w stronę utworzenia efektywnie funkcjonujących struktur państwowych i reformy konstytucyjnej , będących jedną z kwestii zasadniczych w partnerstwie europejskim, były niewielkie. Bardzo ważnym wydarzeniem i krokiem naprzód była pierwsza zmiana konstytucji Bośni i Hercegowiny, wprowadzona w związku z uregulowaniem przynależności okręgu Brczko. Nawet mimo tego Wysoki Przedstawiciel musiał odwołać się do swojej władzy wykonawczej, aby doprowadzić do zakończenia międzynarodowego nadzoru nad tym okręgiem.

System rządów w Bośni i Hercegowinie nadal wymaga obecności międzynarodowej. Kraj ten osiągnął pewne postępy w stronę wypełnienia wymogów związanych z zamknięciem Biura Wysokiego Przedstawiciela i przejściem w stronę wzmocnionej obecności UE. Niemniej jednak proces ten był utrudniony ze względu na niewystarczające zaangażowanie polityczne. Obecnie konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań, aby osiągnąć pozostałe cele, czyli podział majątku między państwo a inne szczeble administracji; kwestię własności majątku związanego z obronnością oraz zagwarantowanie stabilnego środowiska politycznego w kraju.

Władza wykonawcza na szczeblu państwowym i ciała legislacyjne nie funkcjonują tak, jak powinny. Działanie parlamentu Bośni i Hercegowiny ciągle utrudnione jest przez niewystarczające zasoby techniczne i ludzkie, a jego współpraca z Radą Ministrów oraz parlamentami poszczególnych części kraju nadal pozostawała niewystarczająca. Parlament przyjął niewielką liczbę ustaw związanych z integracja europejską. W instytucjach rządowych na wszystkich poziomach występowały wewnętrzne tarcia polityczne i fragmentaryczne i nieskoordynowane podejście do nadawania kierunku prowadzonej polityce. Władza często okazywała się niezdolna do mianowania urzędników na wysokim szczeblu. Funkcjonowanie Urzędu ds. Integracji Europejskiej było utrudnione przez ogólny klimat polityczny i nieobsadzone stanowisko dyrektora przez większą część okresu sprawozdawczego. Powzięto kroki przygotowawcze do spisu ludności, który odbędzie się w 2011 r., ale nie została przyjęta – tak istotna dla tego procesu – ustawa o krajowym spisie ludności.

Poczyniono pewne postępy w zakresie administracji publicznej , ale konieczne jest podjęcie dalszych znacznych wysiłków. Realizowano – niemniej powoli – strategię na rzecz reformy administracji publicznej, która stanowi jedną z kwestii zasadniczych w partnerstwie europejskim. Fundusz ustanowiony dla wspierania reformy administracji publicznej rozpoczął działalność i realizowane są już niektóre projekty. Należy jednak zwiększyć koordynację między różnymi systemami administracji w kraju. Konieczne pozostają trwałe dążenia do zapobiegania wpływom politycznym, ograniczenia roli tożsamości etnicznej i przynależności politycznej przy obsadzaniu stanowisk w administracji oraz ustanowienia zawodowej, bezstronnej, odpowiedzialnej, przejrzystej i skutecznej służby publicznej, w której kariera opiera się na osiągnięciach zawodowych i posiadanych kompetencjach. Mianowano rzeczników praw obywatelskich na poziomie ogólnokrajowym, którzy nie są jeszcze w pełni operacyjni w związku z niechęcią poszczególnych części kraju do odwołania obecnych urzędów działających na ich poziomie.

Postępy, jakie Bośnia i Hercegowina poczyniła w usprawnianiu systemu sądownictwa był niewielki. Przyjęto nowe akty prawne i podjęto pewne działania zmierzające do zmniejszenia ilości przewlekłych spraw. Osiągnięto postępy w wyposażaniu sądów w odpowiednie technologie informatyczne. Niemniej wdrażanie krajowej strategii na rzecz rozwoju wymiaru sprawiedliwości i strategii dotyczącej przestępstw wojennych przebiegało w sposób niewystarczający i wymaga przyspieszenia. Skomplikowane przepisy, niespójność systemu sądownictwa oraz brak jednolitego budżetu nadal utrudniają przeprowadzenie reform w tej dziedzinie. Często używane są naciski polityczne. Ogromnym niedostatkiem jest brak Sądu Najwyższego o jurysdykcji ogólnokrajowej. Nadal występują problemy związane ze ściganiem przestępczości zorganizowanej. Władze Bośni i Hercegowiny nie dopowiedziały na wniosek władz sądowniczych w sprawie przedłużenia mandatów sędziom i prokuratorom międzynarodowym. Ściganie zbrodni wojennych przez sądy na poziomie ogólnokrajowym przebiegało w sposób satysfakcjonujący, ale musi ulec polepszeniu w poszczególnych częściach kraju i kantonach. Nadal trzeba zwiększać niezależność, odpowiedzialność i efektywność systemu sądownictwa. Władze Republiki Serbskiej coraz częściej kwestionowały legalność, właściwość i kompetencje policji ogólnokrajowej i jednostek sądowniczych działających na jej terytorium. Stanowi to poważny powód do niepokoju.

Bośnia i Hercegowina poczyniła niewielkie postępy w zwalczaniu korupcji , która nadal jest rozpowszechnionym i stanowiący poważny problem zjawiskiem. Przyjęto nową strategię i plan działania na okres 2009-2014, przy czym należy zauważyć, że stopień realizacji strategii na lata 2006-2009 był niski. Poczyniono niewielkie postępy w zakresie realizacji zaleceń wystosowanych przez Grupę Państw przeciw Korupcji (GRECO). Ściganie przestępstw tego rodzaju jest niewystarczające, a liczba wyroków skazujących – mała. Bośnia i Hercegowina musi zwiększyć zaangażowanie i wzmóc zdecydowane działania na rzecz walki z korupcją.

Odnotowano niewielkie postępy w zakresie praw człowieka i ochrony mniejszości . Bośnia i Hercegowina ratyfikowała najważniejsze konwencje międzynarodowe dotyczące praw człowieka, ale musi stale dążyć do zapewnienia ich skuteczniejszego wdrażania. Proces wykonywania wyroków krajowych, w tym wyroków Trybunału Konstytucyjnego Bośni i Hercegowiny, musi stać się skuteczniejszy. Należy natychmiast zaradzić rozbieżnościom między przepisami konstytucyjnym w Bośni i Hercegowinie a Europejską Konwencją o Praw Człowieka, jeszcze przede wyborami w 2010 r. i wejściem w życie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu.

Prawa obywatelskie i polityczne są szeroko respektowane. Odnotowano pewne postępy jeśli chodzi o ujednolicanie praktyk w zakresie sankcji karnych na poziomie ogólnokrajowym i poszczególnych części kraju. Na poziomie ogólnokrajowym przyjęto ustawę o pomocy prawnej w postępowaniu karnym. Niemniej należy zwiększyć dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych i karnych i zapewnić równość w postępowaniu przed sądami. Niepokój budzi niewłaściwe traktowanie osób przetrzymywanych. Nastąpiło duże opóźnienie w planowanej budowie więzienia krajowego.

Konstytucja krajowa oraz konstytucje poszczególnych części kraju zawierają przepisy o wolności słowa oraz wolności mediów, wolności zgromadzeń i zrzeszania się oraz wolności religii . Konieczne jest lepsze stosowanie istniejących przepisów ustawowych. Jest coraz więcej domniemanych przypadków zastraszania dziennikarzy. Coraz bardziej widoczne staje się etniczne ukierunkowanie mediów. Realizacja publicznej reformy dotyczącej mediów publicznych, która stanowi jeden z nadrzędnych priorytetów w partnerstwie europejskim, opóźnia się znacznie w związku z niewystarczającą harmonizacją i powolnym wdrażaniem przepisów prawnych, w szczególności w Federacji Bośni i Hercegowiny. Władza wykonawcza musi dalej dążyć do wzmocnienia dialogu ze społeczeństwem obywatelskim i wspierać jego rozwój. Władze muszą zapewnić, aby przyznawanie finansowania organizacjom pozarządowym przebiegało w sposób obiektywny i przejrzysty.

Niewielkie postępy odnotowano, jeżeli chodzi o prawa gospodarcze i społeczne . Prawodawstwo Bośni i Hercegowiny zawiera przepisy mające na celu ochronę praw gospodarczych i społecznych, ale ich wykonywanie jest mało skuteczne. Przyjęto kompleksową ustawę o przeciwdziałaniu dyskryminacji, ale jej zakres pozostaje raczej ograniczony. Nadal konieczne są stałe dążenia do zapewnienia ochrony kobiet przed wszelkimi formami przemocy. W kwestiach związanych z dziećmi nadal występują problemy w dziedzinie zdrowia, ochrony socjalnej, edukacji i przemocy w rodzinie. Nieprawidłowości w systemach ochrony socjalnej mają negatywny wpływ na warunki życia grup słabszych społecznie , w tym osób chorych umysłowo. Należy odnotować z zadowoleniem ratyfikację Karty Praw Socjalnych, ale trzeba jeszcze poprawić wdrażanie jej przepisów. Złożony system rządowy i fragmentaryczność prawodawstwa w Bośni i Hercegowinie nadal utrudniają dialog społeczny w całym kraju.

Niewielkie postępy odnotowano, jeżeli chodzi o prawa kulturalne i prawa mniejszości. Wraz ustanowieniem rady federacji ds. mniejszości (która jednakże nie jest jeszcze w pełni operacyjna) ukończono tworzenie sieci rad mniejszości narodowych. Powoli realizowana jest strategia i plany działania na rzecz wspierania mniejszości romskiej. Niemniej jednak należy podjąć dalsze kroki na rzecz lepszego wdrażania ustawy o mniejszościach narodowych, a konstytucja ogólnokrajowa wymaga wprowadzenia zmian w celu umożliwienia mniejszościom dostępu do wszystkich funkcji politycznych. Problemem pozostaje separacja dzieci w szkołach według kryterium przynależności etnicznej. Pomimo przeznaczenia większej ilości środków finansowych na wdrażanie strategii na rzecz Romów , mniejszość ta nadal boryka się z bardzo trudnymi warunkami życiowymi i dyskryminacją. Brak systemu ewidencji ludności utrudnia przedstawicielom mniejszości dostęp do podstawowych praw społecznych i ekonomicznych.

Sytuacja związana z uchodźcami i osobami wewnętrznie przesiedlonymi nie stwarzała zagrożenia dla bezpieczeństwa i pozostawała stabilna, ale osiągnięto niewielkie postępy w zakresie zwiększenia integracji społeczno-ekonomicznej osób powracających. Nadal konieczne jest przyjęcie ogólnokrajowej strategii mającej na celu wspieranie procesu powrotu i zapewnienie odpowiedniego wdrożenia załącznika VII do porozumienia pokojowego z Dayton/Paryża.

Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe , kontynuowano wdrażanie porozumienia pokojowego z Dayton/Paryża. Współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii (MTKJ) w dalszym ciągu była satysfakcjonująca. Niemniej oświadczenia przywódców politycznych Republiki Serbskiej podważające prawdziwość informacji o masakrach wojennych na ludności cywilnej budzą duży niepokój.

Bośnia i Hercegowina, wraz z krajami ościennymi, powinna znaleźć rozwiązanie dla bezkarności sprawców przestępstw popełnionych w regionie, w tym poprzez podjęcie kroków w stronę zawarcia umów ekstradycyjnych obejmujących przypadki zbrodni wojennych.

Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób jest niezgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i wytycznymi UE w tej kwestii. Bośnia i Hercegowina musi dostosować się do stanowiska UE.

Bośnia i Hercegowina aktywnie uczestniczyła w inicjatywach współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a także przystąpiła do Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA).

Stosunki z państwami ościennymi miały charakter stabilny, nie podejmowano jednakże wielu działań na rzecz promowania pojednania i rozwiązania istniejących problemów, co stanowi jedną z kwestii zasadniczych w partnerstwie europejskim. W szczególności nie rozwiązano sporów z krajami ościennymi związanymi z wymianą handlową i kwestią granic.

W czwartym kwartale 2008 r., kiedy kryzys światowy zaczął wywierać wpływ na gospodarkę realną, gospodarka Bośni i Hercegowiny znacznie zwolniła tempo wzrostu. Trend ten utrzymał się w 2009 r. doprowadzając kraj do załamania gospodarczego. Utrzymywało się bardzo wysokie bezrobocie. Jakość finansów publicznych dalej spadła, co objawiło się głównie dramatycznym wzrostem wydatków bieżących. Bośnia i Hercegowina złożyła wniosek o objęcie programem MFW, z którym wynegocjowano trzyletnią promesę kredytową. Pomimo pewnych postępów poczynionych w zakresie koordynacji polityki gospodarczej na poziomie ogólnokrajowym, zaangażowanie w przeprowadzanie reform strukturalnych nie było jednolite w całym kraju.

W zakresie kryteriów gospodarczych Bośnia i Hercegowina osiągnęła niewielkie postępy na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową. Konieczne jest mocne zaangażowanie w dalsze znaczące działania reformatorskie, tak by kraj ten mógł sprostać presji konkurencyjnej oraz siłom rynkowym w Unii Europejskiej w perspektywie długoterminowej.

Dzięki właściwej reakcji banku centralnego na skutki międzynarodowego kryzysu finansowego, zachowano stabilność finansową i monetarną. Ustalenia rady ds. walut nadal cieszyły się wysokim stopniem zaufania. W wyniku międzynarodowych zmian cen znacznie spadły wskaźniki inflacji. Zmniejszyła się nierównowaga bilansu płatniczego, głównie z powodu szybkiego dostosowania bilansu wymiany handlowej. Mimo że rozwój usług pośrednictwa finansowego został spowolniony, sektor bankowy jak dotychczas w odpowiedni sposób łagodził wpływ kryzysu światowego. Można było zauważyć niewielkie postępy jeśli chodzi o warunki prowadzenia działalności gospodarczej, szczególnie w dziedzinie wydawania pozwoleń budowlanych, przeniesienia własności, rejestracji działalności gospodarczej i wejścia na rynek.

Jakość i trwałość finansów publicznych znów się pogorszyła. Wydatki bieżące, w szczególności na płace i świadczenia społeczne, dramatycznie wzrosły w 2008 r., a udział sektora instytucji rządowych w PKB pozostawał wysoki. Wstrzymano restrukturyzację przedsiębiorstw publicznych, liberalizację sieci przedsiębiorstw przemysłowych i prywatyzację. Słabe zdolności produkcyjne i brak elastyczności strukturalnej – na którą składają się wysokie składki na ubezpieczenie socjalne, zniekształcony mechanizm ustalania płac, wysokie i źle ukierunkowane transfery socjalne, niewielka mobilność siły roboczej – nadal stanowią przeszkodę w tworzeniu miejsc pracy i funkcjonowaniu rynku pracy. Utrzymuje się bardzo wysokie bezrobocie, a nieformalny sektor gospodarki stanowi poważny problem. Na prowadzenie działalności gospodarczej nadal negatywnie wpływa niewydolność administracji. Niższe bezpośrednie inwestycje zagraniczne i inwestycje publiczne spowalniająco wpłynęły na proces polepszania infrastruktury.

Bośnia i Hercegowina poczyniła niewielkie postępy w zakresie dostosowania swojego ustawodawstwa i polityki do standardów europejskich . Odnotowano pewne postępy w dziedzinie transportu, ceł, opodatkowania, edukacji i kultury oraz niektórych kwestiach związanych ze sprawiedliwością, wolnością i bezpieczeństwem. Konieczne są szczególne starania w zakresie przepływu towarów, osób i usług, polityki społecznej i zatrudnienia, pomocy państwa, energii i środowiska.

Ogólnie rzecz biorąc wdrażanie umowy przejściowej przebiega, jak dotąd, w sposób zadowalający. Niemniej jednak należy przyspieszyć przygotowania do spełnienia kryteriów określonych w umowie przejściowej i układzie o stabilizacji i stowarzyszeniu, które stanowią jedną z kwestii zasadniczych w partnerstwie europejskim. Do pomyślnego wdrożenia układu o stabilizacji i stowarzyszeniu konieczne jest dalsze wzmocnienie potencjału administracyjnego Bośni i Hercegowiny. Kraj ten potrzebuje również dalszych działań na rzecz przekształcenia swego terytorium w pełni działający jednolity obszar gospodarczy, zgodnie z wymogami partnerstwa europejskiego.

Bośnia i Hercegowina osiągnęła pewne postępy w rozwiązywaniu zadań priorytetowych określonych w partnerstwie w poszczególnych obszarach rynku wewnętrznego . Jeśli chodzi o swobodny przepływ towarów , poczyniono niewielkie postępy w dziedzinie standaryzacji, akredytacji, metrologii i nadzoru rynku. Konieczne są stałe wysiłki na rzecz zbliżania ustawodawstwa do przepisów UE w tej dziedzinie oraz na rzecz rozwinięcia potrzebnego potencjału administracyjnego.

Niewielkie postępy poczyniono w obszarze usług, swobody przedsiębiorczości oraz prawa spółek . Zharmonizowano przepisy dotyczące leasingu w poszczególnych częściach składowych kraju, ale należy jeszcze utworzyć wspólną agencję nadzoru bankowości na poziomie ogólnokrajowym. Inicjatywy legislacyjne podejmowane w poszczególnych częściach składowych kraju nie są w wystarczającym stopniu zharmonizowane.

Pewne postępy poczyniono w dziedzinie swobodnego przepływu kapitału . W Republice Serbskiej przyjęto przepisy dotyczące operacji w walucie obcej. Pewne postępy odnotowano w dziedzinie ceł, mimo że należy jeszcze poprawić dostosowanie przepisów i zwiększyć potencjał administracyjny. W polityce celnej – szczególnie w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi, szkoleń i technologii informacyjnej – nie opracowano jeszcze strategii. W dziedzinie opodatkowania przyjęto nową ustawę o akcyzie w celu zwiększenia stabilności fiskalnej.

W obszarze konkurencji Bośnia i Hercegowina czyni umiarkowane postępy w obszarze kontroli praktyk monopolistycznych. Nie odnotowano widocznych postępów w dziedzinie pomocy państwa. Nie przyjęto jeszcze odpowiednich przepisów w dziedzinie pomocy państwa i nie utworzono niezależnego urzędu nadzoru ds. pomocy państwa. Konieczne są dalsze wysiłki w celu zapewnienia właściwego wdrażania w całym kraju procedur zamówień publicznych . Mimo że ratyfikowano dodatkowe konwencje międzynarodowe, w zakresie egzekwowania przepisów dotyczących praw własności intelektualnej osiągnięto niewielki postęp. Należy dokończyć tworzenie ustawodawstwa w tej dziedzinie i dalej wzmocnić zdolność egzekwowania przepisów.

Osiągnięto niewielkie postępy w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia oraz polityki zdrowia publicznego. Prawodawstwo i założenia polityczne zarówno w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia, jak i zdrowia publicznego są nadal bardzo fragmentaryczne. Brak współpracy pomiędzy różnymi szczeblami rządowymi jest nadal poważną przeszkodą utrudniającą opracowanie koniecznego skoordynowanego podejścia.

Odnotowano pewne postępy we wdrażaniu standardów europejskich w zakresie polityki edukacji i kultury . W szczególności Bośnia i Hercegowina ratyfikowała Konwencję UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego z 2005 r. Konferencja Ministrów Edukacji przyczyniła się do zagwarantowania podstawowej koordynacji między czternastoma właściwymi ministerstwami w kraju. Niemniej jednak nie zakończono harmonizacji prawodawstwa na poziomie części składowych kraju oraz na poziomie kantonów, a na poziomie ogólnokrajowym przebiegała ona nierównomiernie. Należy zwiększyć ogólny potencjał administracyjny wielu agencji edukacyjnych. W dziedzinie badań Bośnia i Hercegowina przyłączyła się do siódmego programu ramowego WE w zakresie badań i rozwoju, jednak na poziomie ogólnokrajowym konieczne są nadal znaczne wysiłki na rzecz dążenia do polepszania zdolności badawczej.

Kontynuowano negocjacje o przystąpieniu do WTO , nie doszło jednak do ich zakończenia .

Bośnia i Hercegowina osiągnęła pewne niewielkie postępy w dostosowaniu do standardów europejskich w wielu politykach sektorowych .

W dziedzinie przemysłu postępy były niewielkie. Konieczne jest rozwinięcie kompleksowej polityki w zakresie przemysłu. Przyjęto krajowe ramy strategiczne w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) . Obecnie wymagają one wdrożenia.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie rolnictwa i rybołówstwa . Przyjęto ramy strategiczne na rzecz harmonizacji przepisów w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Niemniej wdrażanie krajowej ustawy o rolnictwie, żywności i rozwoju obszarów wiejskich przebiegało powoli. Nie odnotowano postępów w tworzeniu krajowego Ministerstwa Rolnictwa, w związku z czym dziedzina ta leży nadal w kompetencji części składowych kraju. Odnotowano niewielkie postępy w niektórych obszarach sektora bezpieczeństwa, polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej. Jednak nie rozwiązano wszystkich problemów, głównie z uwagi na niewystarczające zasoby ludzkie i finansowe oraz słabą koordynację między służbami weterynaryjnymi na szczeblu ogólnokrajowym oraz na szczeblu części składowych kraju.

Przygotowania Bośni i Hercegowiny w dziedzinie ochrony środowiska są nadal w stadium początkowym. W okresie sprawozdawczym nie poczyniono żadnych znaczących postępów. Nie przyjęto na szczeblu państwowym ustawy o ochronie środowiska, która stanowiłaby ramy prawne dla ogólnokrajowej jednolitej ochrony środowiska; nie powołano również krajowego organu ochrony środowiska.

Bośnia i Hercegowina poczyniła pewne postępy w sektorze transportu . Pewne działania dało się zauważyć w odniesieniu do transeuropejskich sieci transportowych i ruchu tranzytowego, ale w sektorze transportu drogowego, kolejowego i wodnego transportu śródlądowego postępy były raczej ograniczone. Bośnia i Hercegowina stała się pełnoprawnych członkiem Zrzeszenia Władz Lotniczych. Konieczne są dalsze wysiłki na rzecz jednolitego stosowania umowy w sprawie ustanowienia Wspólnego Europejskiego Obszaru Lotniczego. Potrzeba dalszych działań na rzecz zakończenia reorganizacji systemu instytucjonalnego i zapewnienia odpowiednich warunków dla otwarcia rynków we wszystkich rodzajach transportu.

Nie odnotowano postępów w obszarze energii . Jako strona Traktatu o Wspólnocie Energetycznej Bośnia i Hercegowina musi wprowadzić w życie odnośne akty prawne UE w dziedzinie energii, występują jednak znaczne opóźnienia w wielu obszarach związanych z energią. Reformy w sektorze gazu opóźniają się znacznie. W sektorze elektryczności rozwój hamowany jest nadal przez wiele czynników. Działalność krajowego przedsiębiorstwa przesyłowego (TRANSCO) było znacząco utrudniane przez naciski polityczne i słabe zarządzanie. Nie rozwinięto kompleksowej strategii w dziedzinie energii. Na wypadek sytuacji kryzysowej dostępne są bardzo ograniczone rezerwy energetyczne.

Postępy w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów były ograniczone. W Bośni i Hercegowinie nie osiągnięto w pełni harmonizacji ustawodawstwa dotyczącego publicznego nadawania programów, a reforma systemu publicznego nadawania programów opóźnia się. Niezależność Urzędu Regulacji ds. Komunikacji pozostaje poważnie ograniczona w związku z brakiem odpowiednio mianowanego dyrektora generalnego i rady. Nie usunięto problemów wpływających na niezależność tego urzędu.

Poczyniono niewielkie postępy w dziedzinie kontroli finansowej . Opracowano dokumenty strategiczne na poziomie ogólnokrajowym i części składowych kraju, ale nie zostały one jeszcze przyjęte. Konieczne są większe wysiłki na rzecz polepszenia wewnętrznej publicznej kontroli finansowej i działań następczych związanych ze sprawozdaniami z audytu.

Poczyniono pewne postępy w dziedzinie statystyki . Niemniej współpraca między ogólnokrajowymi urzędami statystycznymi a urzędami statystycznymi na poziomie części składowych kraju jest niewystarczająca. Należy polepszyć sposób zbierania i jakość danych statystycznych, kładąc szczególny nacisk na rachunki narodowe oraz statystyki dotyczące najważniejszych sektorów, w tym handlu, działalności gospodarczej i rolnictwa. Bardzo ważną role odegra spis ludności, który odbędzie się w 2011 r.

W obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa osiągnięto dodatkowy postęp. W ramach dialogu o liberalizacji przepisów wizowych podjęto kroki w celu wypełnienia kryteriów wyznaczonych w harmonogramie liberalizacji i rozpoczęto najważniejsze reformy w obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. Nadal odnotowywano postępy w dziedzinie polityki wizowej. Przyjęto przepisy wewnętrzne doprecyzowujące procedury związane z wydawaniem wiz, o których mowa w dorobku Schengen. Rozpoczęła się faza testowa nowych paszportów biometrycznych. Ustanowiono nową wyspecjalizowaną agencję, której zadaniem jest zapewnienie bezpiecznego i skutecznego zarządzania systemem wydawania dowodów tożsamości. Konieczne są jednak dalsze wysiłki w celu dostosowania się do standardów europejskich. Nadal bez przeszkód przebiegało wdrażanie umowy o readmisji z UE.

Podjęto pewne konkretne działania w dziedzinie zarządzania granicami, azylu i migracji . Przyjęto krajową strategię na rzecz azylu i migracji i opracowano profil migracyjny dla Bośni i Hercegowiny. Trwa wdrażanie nowej zintegrowanej strategii na rzecz zarządzania granicami, a ponadto inicjatywy dotyczące współpracy z krajami sąsiadującymi. Niemniej jednak należy doprecyzować podział odpowiedzialności na przejściach granicznych i w odniesieniu do zarządzania tymi przejściami.

Osiągnięto pewne postępy w zapobieganiu praniu pieniędzy . Przyjęto nowa ustawę o walce z praniem pieniędzy i kontynuowano współpracę w tej dziedzinie na poziomie międzynarodowym. Przyjęto krajową strategię i plan działania na rzecz walki z praniem pieniędzy i zapobieganiem temu zjawisku. Należy przeprowadzić harmonizację ustawodawstwa krajowego, zarówno wewnętrznego, jak i związanego z konwencjami międzynarodowymi. Przepisy dotyczące konfiskaty majątku są niezgodne za standardami międzynarodowymi i nie są one zharmonizowane w całym kraju.

W dziedzinie walki z narkotykami podjęto pozytywne działania. Przyjęto krajową strategię dotyczącą nielegalnych narkotyków i związany z nią plan działania. .Rozpoczęła działalność Komisja ds. Narkotyków. Mimo tego nielegalny handel narkotykami pozostaje poważnym problemem i konieczne są stałe działania na rzecz zwalczania tego zjawiska.

Osiągnięto niewielkie postępy jeśli chodzi o działalność policji i wdrażanie reformy policji, co stanowi jedną z kwestii zasadniczych w partnerstwie europejskim. Wdrażanie przepisów przyjętych w 2008 r. postępowało powoli i nie wszystkie jednostki na poziomie ogólnokrajowym umożliwiły skuteczne funkcjonowanie tych przepisów. Siły policyjne w Bośni i Hercegowinie są rozdrobnione, co stale negatywnie wpływa na ich skuteczność i osiągane wyniki.

Dzięki wsparciu misji policyjnej UE Bośnia i Hercegowina podjęła pewne inicjatywy dotyczące zwalczania przestępczości zorganizowanej , która mimo wszystko pozostaje nadal poważnym problemem, wpływającym na funkcjonowanie praworządności i otoczenie biznesowe. Przyjęto nowe ramy strategiczne i prawne na rzecz zwalczania przestępczości zorganizowanej, ale należy jeszcze polepszyć skuteczność ścigania działalności organizacji przestępczych. Bośnia i Hercegowina przeprowadza wdrażanie krajowego planu działania na lata 2008-2012 dotyczącego walki z handlem ludźmi . Nadal konieczne są lepsze wyniki w zakresie ścigania i karania. W tym kontekście niezbędne jest przyjęcie i wdrożenie odpowiedniej ustawy o ochronie świadków. Jeśli chodzi o ochronę danych , rozpoczął działalność krajowy urząd ochrony danych, ale nie zakończono jeszcze zatrudniania personelu. Konieczne jest więc jeszcze usprawnienie funkcjonowania tego urzędu.

Chorwacja

Chorwacja w dalszym ciągu spełnia kryteria polityczne . Poczyniła ona postępy większości obszarów, w tym przeprowadziła intensywne działania w zakresie praworządności. Niemniej konieczne są dalsze trwałe wysiłki w wielu obszarach, takich jak reforma sądownictwa i administracji, walka z korupcją, prawa mniejszości oraz powrót uchodźców. W znacznym stopniu zrealizowano nadrzędne priorytety określone w Partnerstwie dla członkostwa.

Demokracja i praworządność zostały utrwalone. Zarówno rząd oraz parlament funkcjonowały ogólnie dobrze. Niemniej konieczne są znaczne ulepszenia w dziedzinie sądownictwa, administracji publicznej i w walce z korupcją, nie wspominając nawet o stworzeniu solidnych podstaw do wdrożenia dorobku wspólnotowego. Należy kontynuować reformę policji, w tym odpolitycznianie najważniejszych stanowisk oraz zwiększanie profesjonalizmu funkcjonariuszy.

Osiągnięto pewne postępy w zakresie reformy administracji publicznej . Przyjęto nową ustawę o ogólnym postępowaniu administracyjnym. Stworzono nowe stanowisko ministra ds. administracji. Zwiększył się potencjał nowoutworzonego Ministerstwa Administracji (byłego Centralnego Krajowego Urzędu ds. Administracji) i kontynuowano działania szkoleniowe. Niemniej nie usunięto znacznych niedostatków w procedurach administracyjnych i nie rozpoczęto jeszcze wdrażania nowej ustawy o ogólnym postępowaniu administracyjnym. Służba cywilna nadal boryka się z wieloma problemami, takimi jak upolitycznienie, niskie place, nieodpowiednie zarządzanie zasobami ludzkimi. Ponadto w celu złagodzenia skutków kryzysu finansowego obniżono zarobki urzędnikom służby publicznej i wprowadzono zamrożenie stanowisk. W administracji publicznej należy wprowadzić środki antykorupcyjne, zaszczepić zasady etyki i polepszyć współpracę między zainteresowanymi stronami. Należy stworzyć zawodową służbę cywilną, która rządzi się zasadami rozliczalności oraz przejrzystości, a awans zależy od osiągnięć zawodowych.

Kontynuowano wdrażanie strategii na rzecz reformy wymiaru sprawiedliwości i przyjęto wiele nowych ustaw. Wzmocniono wydział zajmujący się rozwojem strategicznym w Ministerstwie Sprawiedliwości. Wprowadzono nowy system rekrutacji aplikantów sędziowskich. Zmniejszono ilość zaległych spraw. Podjęto działania na rzecz racjonalizacji sieci sądów. Rozszerzono programy szkoleń zawodowych. Coraz rzadsze są przypadki kierowania się stereotypami o podłożu etnicznym w sprawach o popełnienie zbrodni wojennych. Częściowo rozwiązano problem wyroków zaocznych wydanych w latach 90-tych.

Nadal występują uchybienia w procesie rekrutacji sędziów i prokuratorów. Ogólna liczba zaległych spraw jest nadal wysoka i ciągle mamy do czynienia z nadmierną długością postępowania. Nie rozwiązano problemów związanych z wykonywaniem wyroków. Proces racjonalizacji systemu sądów jest na etapie początkowym. Reformy nie są odpowiednio nadzorowane. Konieczne jest również dalsze usprawnienie systemu prowadzenia spraw oraz zwiększenie odpowiedzialności, niezależności, profesjonalizmu i kompetencji sądownictwa. Nierozwiązanym problemem pozostaje bezkarności zbrodni wojennych, szczególnie w przypadkach, w których ofiary były serbskiego pochodzenia. Wiele przestępstw nie podlega ściganiu. Nie wykazano rezultatów we wdrażaniu nowych przepisów dotyczących procesów zaocznych. Ogólnie rzecz biorąc kontynuowano reformy sądownictwa, ale konkretne wyniki ujawniają się bardzo powoli.

W obszarze walki z korupcją odnotowano pewne postępy. Wprowadzono dalsze ulepszenia przepisów dotyczących walki z korupcją, w tym w odniesieniu do konfiskaty majątku. Działalność rozpoczęło krajowe biuro policji ds. walki z korupcją i przestępczością zorganizowaną. Stworzono specjalne wydziały antykorupcyjne w czterech głównych sądach. Biuro ds. walki z korupcją i przestępczością zorganizowaną prowadzi nadal aktywną działalność, której przejawem było przedstawienie aktów oskarżenia i wydanie wyroków w niektórych najważniejszych sprawach – w tym przede wszystkim w sprawie Chorwackiego Funduszu Prywatyzacyjnego (Maestro). Rozpoczęło również śledztwo na temat ewentualnych zachowań korupcyjnych na wysokim szczeblu, w które miał być zaangażowany były minister. Mimo tego korupcja jest zjawiskiem obecnym w wielu dziedzinach. Ulepszone w ostatnim czasie struktury prawne i administracyjne muszą zostać przetestowane w praktyce. Podczas gdy liczba przeprowadzonych dotąd śledztw w sprawach o korupcję uległa zwiększeniu, rzeczywista liczba śledztw i wyroków skazujących pozostaje niska. Liczba postępowań w sprawach o korupcję na wysokim szczeblu była niewielka. Brakuje kultury odpowiedzialności politycznej. Potencjał administracyjny organów państwowych w dziedzinie walki z korupcją ulega dalszej poprawie. W dziedzinie zapobiegania konfliktom interesów postępy były niewielkie.

Odnotowano pewne postępy w obszarze praw człowieka i ochrony mniejszości . Szeroko gwarantuje się przestrzeganie praw człowieka, ale nie rozwiązano niektórych ważnych problemów z zakresu wdrażania przepisów. Konieczne są stałe działania w dziedzinie praw mniejszości i powrotu uchodźców.

Rozpoczęto wdrażanie ustawy o pomocy prawnej. Niemniej dostęp do wymiaru sprawiedliwości jest utrudniony przez wiele problemów związanych z implementacją tej ustawy, w tym skomplikowaną procedurą jej stosowania. Podjęto dalsze kroki w stronę polepszenia warunków w więzieniach . Mimo tego brakuje miejsc w więzieniach oraz personelu więziennego. Jeśli chodzi o niewłaściwe traktowanie , to do rzecznika praw obywatelskich nadal wpływały skargi na przesadne użycie siły przez policję.

W Chorwacji istnieją i są ogólnie rzecz biorąc przestrzegane przepisy gwarantujące wolność słowa , która obejmuje również wolność i pluralizm mediów. Niemniej coraz więcej było przypadków zastraszania dziennikarzy opisujących sprawy związane z korupcją i przestępczością zorganizowaną. Redaktorzy i dziennikarze składali doniesienia dotyczące wywieranych na nich nacisków politycznych.

Skuteczniejsze były działania w zakresie przestrzegania praw kobiet i dzieci w sprawach związanych z przemocą domową. Należy wspomnieć o znaczącej roli rzecznika praw obywatelskich. Jednak sytuacja kobiet na rynku pracy pozostawała trudna i brak jest danych dotyczących kwestii płci, które ułatwiałyby nadzorowanie ustawodawstwa dotyczącego równości płci. Należy przyspieszyć wdrażanie środków w zakresie ochrony praw dzieci.

Nowy Urząd Rzecznika ds. Osób Niepełnosprawnych z dużym powodzeniem stał się organem bardzo widocznym. Zarówno organy publiczne, jak i przedsiębiorstwa prywatne stosowały się do jego zaleceń. Konieczne są jednak stałe działania dotyczące osób z grup słabszych społecznie i osób niepełnosprawnych. Niezbędne są dalsze postępy w dziedzinie deinstytucjonalizacji, w tym jeśli chodzi i zdrowie psychiczne i dzieci niepełnosprawne.

Wdrażanie nowej ustawy o przeciwdziałaniu dyskryminacji znajduje się na wczesnym etapie. Rzecznik praw obywatelskich rozpoczął wykonywanie nowych zadań. Niemniej przeszkodę w odpowiednim wdrażaniu nowej ustawy stanowią niedawne cięcia budżetowe. Szczególny problem stale stanowi dyskryminacja mniejszości (zob. poniżej). W rzeczywistości poziom ochrony przed dyskryminacją i ściganie przestępstw związanych z dyskryminacją nie jest zgodny ze standardami UE.

Osiągnięto także pewne postępy jeśli chodzi o kwestie mniejszości . Na wysokim szczeblu nadal podejmowano publiczne zobowiązana dotyczące mniejszości. Uwagę poświęcano mniejszości romskiej, ze szczególnym naciskiem na sprawy związane z edukacją przedszkolną. Mimo tego w dziedzinie mniejszości pozostaje wiele nierozwiązanych problemów. Przedstawiciele mniejszości napotykają na szczególne trudności w dziedzinie zatrudnienia, zarówno jeśli chodzi o niewystarczającą reprezentację w administracji publicznej, sadownictwie i policji, jak i w szerzej pojętym sektorze publicznym. Konieczna jest większa determinacja przy stosowaniu przepisów prawnych i wdrażaniu programów oraz zapewnieniu odpowiedniego nadzoru. Chorwacja musi propagować ducha tolerancji wobec mniejszości serbskiej oraz podjąć odpowiednie działania, aby chronić tych, którzy mogą stać się obiektem gróźb, aktów dyskryminacji, wrogości lub przemocy. Mniejszość romska nadal boryka się z trudnymi warunkami życiowymi i problemami w wielu dziedzinach.

Odnotowano pewną poprawę w kwestii powrotu uchodźców . Poczyniono postępy w realizacji celów wyznaczonych przez rząd w zakresie zapewnienia pomocy mieszkaniowej osobom uprzednio posiadającym tytuł prawny do lokali jako najemcy lub tytuł własności poprzez udostępnienie dużej ilości mieszkań. Mimo że nie udało się osiągnąć celu zapewnienia w 2008 r. 1 400 mieszkań, poczyniono zadowalający postęp na drodze do jego realizacji. Przygotowania do osiągnięcia celu na rok 2009 w tej dziedzinie są jednak nadal w stadium początkowym. Liczba powracających uchodźców wymaga zapewnienia tysięcy mieszkań. Ponadto trwa rozpatrywanie ok. 8 000 wniosków dotyczących odbudowy domów. Wdrażanie decyzji w sprawie zatwierdzenia praw emerytalnych przebiegało nierównomiernie. Należy przyspieszyć działania na rzecz stworzenia ekonomicznych i społecznych warunków zapewniających trwałość i stabilność powrotu uchodźców. Chorwacja powinna zagwarantować, aby cięcia budżetowe spowodowane kryzysem ekonomicznym nie wpływały negatywnie na kwestie związane z powrotem uchodźców.

Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe , Chorwacja dalszym ciągu współpracuje z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii (MTKJ). Niemniej nie rozwiązano problemu zagwarantowania MTKJ dostępu do ważnych chorwackich dokumentów. Chorwacja musi podjąć wszystkie konieczne działania dla rozwiązania tej kwestii.

Chorwacja aktywnie uczestniczyła w inicjatywach współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a także przystąpiła do Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA). Odnotowano postępy jeśli chodzi o rozwiązanie dwustronnego sporu granicznego z Czarnogórą. Oba kraje współpracują ze sobą w przygotowaniach propozycji wyznaczenia granicy w Prevlace, która ma zostać przedstawiona Międzynarodowemu Trybunałowi Sprawiedliwości. Mimo tego konieczne są dalsze postępy w stronę znalezienia definitywnych rozwiązań dla różnych otwartych kwestii dwustronnych, w szczególności sporów związanych z granicami. Konieczne są działania na rzecz rozwoju współpracy i dobrych stosunków sąsiedzkich. Chorwacja, wraz z krajami ościennymi, powinna znaleźć rozwiązanie dla kwestii bezkarności sprawców przestępstw popełnionych w regionie, w tym poprzez podjęcie kroków w stronę zawarcia umów ekstradycyjnych obejmujących przypadki zbrodni wojennych. Stosunki ze Słowenią pogorszyły się w związku z nierozwiązanym sporem granicznym. Spór między tymi dwoma krajami zahamował negocjacje akcesyjne do tego stopnia, że duża liczba rozdziałów nie mogła zostać otwarta lub zamknięta do października 2009, mimo że pod względem technicznym zostały one zakończone wcześniej. Komisja posłużyła posiadanymi pomocą w celu rozwiązania tego sporu. Przez sześć miesięcy Komisja, wspierana przez trzy kraje, które sprawowały bądź sprawują prezydencję w Radzie, zintensyfikowała wysiłki, które utorowały drogę do osiągnięcia przez strony sporu zgody politycznej we wrześniu 2009 r. Komisja z zadowoleniem przyjmuje ostatnie postępy, które doprowadziły do otwarcia lub tymczasowego zamknięcia znacznej liczby rozdziałów na konferencji w sprawie przystąpienia w październiku.

Gospodarka Chorwacji coraz bardziej odczuwała skutki kryzysu na świecie. W pierwszej połowie 2009 r. kraj ten znalazł się w recesji, a bezrobocie wzrosło. Stabilność makroekonomiczna została zachowana dzięki ostrożnej polityce monetarnej. Poczyniono pewne wysiłki na rzecz ponownego osiągnięcia równowagi budżetowej, ale deficyt podatkowy uległ znacznemu zwiększeniu. Sektor bankowy pozostał stabilny i odporny na kryzys. Najsłabszymi elementami gospodarki są wysoki poziom zadłużenia zagranicznego oraz narosłe zobowiązania do spłaty zadłużenia krótkoterminowego. Proces restrukturyzacji gospodarczej i prywatyzacji nadal przebiegał powoli i nie poprawiły się warunki prowadzenia działalności gospodarczej.

Pod względem kryteriów gospodarczych gospodarka Chorwacji jest sprawnie funkcjonującą gospodarką rynkową. Powinna ona w perspektywie średniookresowej być w stanie sprostać presji konkurencji i siłom rynkowym w Unii, pod warunkiem że z determinacją realizowany będzie kompleksowy program reform, który zmniejszy słabości strukturalne.

Reakcja makroekonomiczna była całkowicie dostosowana do odparcia skutków kryzysu. W szczególności polityka monetarna z powodzeniem przyczyniła się do zachowania stabilności finansowej, głównie przez zmniejszenie ograniczeń w płynności walutowej. W odpowiedzi na wzrastające naciski na budżet w ramach kolejnych przeglądów budżetu przyjęto pewne dostosowania dotyczące wydatków i środków kompensacyjnych na rzecz spadających przychodów. Polepszono podstawy prawne strategicznego i wieloletniego planowania budżetowego. Przyjęto reformę sektora zdrowia w celu polepszenia sytuacji finansowej sektora zdrowotnego. Zmniejszyła się nierównowaga bilansu płatniczego, zachowano stały kurs wymiany i obniżono presję inflacyjną. Sektor bankowy pozostał odporny na wstrząsy i zahamował się wzrost liczby kredytów. Gospodarka Chorwacji jest dobrze zintegrowana z gospodarką UE.

Niemniej niekiedy niejasny był kierunek średnioterminowej polityki gospodarczej rządu. Koordynacja polityczna wewnątrz rządu a także miedzy rządem a bankiem centralnym jest niekiedy słaba. Ogólnie rzecz biorąc reformy strukturalne postępowały powoli, w szczególności w dziedzinie restrukturyzacji przedsiębiorstw przynoszących straty. Rynek pracy cierpi na skutek niskiego wskaźnika zatrudnienia i uczestnictwa, które wraz z kryzysem uległy pogorszeniu. Reformy nakierowane na zwiększenie elastyczności rynku pracy przyniosły tylko niewielkie skutki. W kontekście kryzysu objawiło się ryzyko znacznego podniesienia wydatków i dalszego spadku przychodów. Znacznie wzrósł deficyt budżetowy. Późna reakcja polityczna ujawniła niedostatki w procesie planowania budżetowego. Ponadto osiągnięto niewielki postęp w zwiększaniu efektywności wydatków publicznych. Transfery socjalne pozostawały wysokie i niezbyt dobrze ukierunkowane, a wiele przedsiębiorstw państwowych nadal otrzymywało wsparcie ze strony państwa w postaci dotacji i gwarancji. W związku z tym bardzo ważne pozostaje określenie wiarygodnej strategii budżetowej mającej na celu zwiększenie efektywności wydatków publicznych. Poczyniono dalsze postępy w zakresie ułatwienia rejestracji działalności gospodarczej, ale warunki do rozwoju tej działalności utrudniane były przez skomplikowane przepisy oraz dużą ilość opłat parafiskalnych.

Wzrosła zdolność Chorwacji do podjęcia zobowiązań wynikających z członkostwa . Przygotowania do spełnienia wymogów UE posuwają się naprzód w stałym tempie, a stopień dostosowania przepisów do prawodawstwa UE w większości sektorów jest wysoki. W większości obszarów odnotowano zadowalające postępy, głównie w zakresie dostosowania przepisów, jak również w odniesieniu do tworzenia potencjału administracyjnego. Niemniej istnieją dalsze wyzwania, w szczególności jeśli chodzi o wzmocnienie struktur administracyjnych i zdolności koniecznych do odpowiedniego wdrożenia wspólnotowego dorobku prawnego. Ponadto należy zachować ostrożność przy przeprowadzaniu cięć budżetowych koniecznych w kontekście spowolnienia gospodarczego, tak aby nie wpłynęły one nadmiernie na przygotowania do członkostwa w UE.

Zadowalające ostępy odnotowano w dziedzinie swobodnego przepływu towarów . Dostosowanie przepisów jest mocno zaawansowane, ale niektóre elementy nie zostały jeszcze całkowicie wprowadzone, przede wszystkim jeśli chodzi o ocenę zgodności, metrologię i nadzór nad rynkiem. Konieczne są stałe wysiłki w celu pełnego dostosowania ustawodawstwa do dorobku wspólnotowego oraz zbudowania koniecznego potencjału do wdrażania tych przepisów. Chorwacja poczyniła zadowalające postępy w dziedzinie swobodnego przepływu pracowników . Ustawodawstwo zostało dostosowane w stopniu zadowalającym. Nie należy jednak ustawać w dążeniach na rzecz rozwinięcia koniecznego potencjału administracyjnego, w szczególności w kwestii koordynacji systemów ochrony socjalnej.

Odnotowano pewne postępy w obszarze swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług . Ogólnie w tej dziedzinie przepisy zostały dostosowane do dorobku wspólnotowego w odpowiednim stopniu. Konieczne są jednak zarówno dalsze wysiłki, jak i zwiększenie potencjału administracyjnego. Administrative capacity also needs to be reinforced.

Odnotowano pewne postępy w dziedzinie swobodnego przepływu kapitału, w szczególności jeśli chodzi o liberalizację rynku nieruchomości i zmiany legislacyjne w dziedzinie zwalczania prania pieniędzy. Ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu. Konieczne będą dalsze wysiłki w szczególności jeśli chodzi o wdrażanie i egzekwowanie przepisów dotyczących zwalczania prania pieniędzy oraz zakończenie liberalizacji przepływów kapitałowych oraz dostosowania do dorobku wspólnotowego w zakresie usług płatniczych.

Poczyniono zadowalający postęp w dziedzinie zamówień publicznych , w szczególności jeśli chodzi o zakończenie tworzenia koniecznych struktur instytucjonalnych. Ogólnie rzecz biorąc przygotowania w tym obszarze są zaawansowane. Należy jednak zakończyć dostosowanie przepisów i zwiększyć zdolności administracyjne na wszystkich etapach procesu zamówień, w szczególności w celu skuteczniejszej walki z korupcją, nieprawidłowościami i potencjalnymi naciskami politycznymi.

W dziedzinie prawa spółek osiągnięto pewne postępy. Dostosowanie ustawodawstwa przebiega we właściwym tempie. Należy zwiększyć działania w dziedzinie audytu w zakresie wdrażania nowych przepisów i zwiększania potencjału administracyjnego. Można było zauważyć postępy w dziedzinie prawa własności intelektualnej , zarówno jeśli chodzi o dostosowanie przepisów, jak i ich egzekwowanie. Dostosowanie do dorobku wspólnotowego jest na bardzo zaawansowane. Należy zwiększyć ogólną świadomość społeczną w zakresie praw własności intelektualnej i szczególną uwagę zwrócić na rosnący udział zorganizowanych grup przestępczych w popełnianiu przestępstw związanych z naruszeniem praw własności i intelektualnej.

Osiągnięto znaczny postęp w dziedzinie polityki konkurencji , w szczególności jeśli chodzi o przyjęcie ustawy o konkurencji i ogłaszaniu zaproszeń do zgłaszania ofert dla stoczni znajdujących się w trudnej sytuacji oraz ich restrukturyzacji w drodze prywatyzacji. Ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu. Niemniej jednak konieczne są stałe wysiłki na rzecz zakończenia restrukturyzacji stoczni. Należy także podjąć działania w celu polepszenia wyników Urzędu ds. Konkurencji w walce z kartelami, w celu dostosowania ustawy o nadawaniu programów oraz w sektorze stali.

Znaczne postępy można było zauważyć w odniesieniu do usług finansowych . Dostosowanie przepisów jest bardzo zaawansowane, ale konieczne są dalsze wysiłki związane z ich wdrażaniem. Należy przeprowadzić działania na rzecz dalszego zwiększenia zdolności organów regulacyjnych w wykonywaniu zadań nadzorczych i polepszenia stosunków w zakresie konsultacji z sektorem finansowym.

Zadowalające postępy odnotowano w obszarze społeczeństwa informacyjnego i mediów . Ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu. Należy nadal dążyć do zwiększania zdolności organów prawodawczych do odpowiedniego stosowania przepisów prawnych, a także do osiągnięcia trwalej liberalizacji rynku komunikacji elektronicznych.

Osiągnięto postępy w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich , w szczególności jeśli chodzi o zbieranie i przetwarzanie danych dotyczących rolnictwa. Ogólnie rzecz biorąc przygotowania w tym obszarze są umiarkowanie zaawansowane. Niemniej konieczne są dalsze wysiłki w celu ustanowienia agencji płatniczej oraz systemu zarządzania i kontroli/systemu identyfikacji działek rolnych. Dalsze dostosowanie systemów wsparcia do wspólnej polityki rolnej jest konieczne do przygotowania niezakłóconego przejścia do WPR. W dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich należy polepszyć zdolności wykorzystywania unijnych funduszy przedakcesyjnych.

Zadowalające postępy osiągnięto w zakresie bezpieczeństwa żywności, polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej , w szczególności poprzez wdrożenie nowych przepisów. i, ogólnie rzecz biorąc przygotowania w tym obszarze są zaawansowane. Konieczne są stałe wysiłki na rzecz zakończenia transpozycji i wdrażania dorobku wspólnotowego, przede wszystkim jeśli chodzi o wdrożenie krajowego programu na rzecz modernizacji producentów wprowadzających na rynek produkty pochodzenia zwierzęcego oraz zapewnienie koniecznego potencjału administracyjnego i kontrolnego.

Chorwacja poczyniła zadowalające postępy w dziedzinie rybołówstwa . Ogólnie rzecz biorąc przygotowania w tym obszarze są mocno zaawansowane. Chorwacja musi przyśpieszyć działania, aby uzupełnić braki w dziedzinach takich jak zarządzanie flotą, inspekcje i kontrole, działania strukturalne oraz pomoc państwa.

Osiągnięto pewne postępy w dziedzinie transportu . Ogólnie w zadowalającym stopniu dostosowano przepisy do dorobku UE. Konieczne jest dalsze zwiększanie potencjału administracyjnego w sektorze transportu morskiego, potencjału Agencji Lotnictwa Cywilnego, przede wszystkim jeśli chodzi o bezpieczeństwo lotnictwa, oraz potencjału Urzędu Regulacji Kolei. Należy dalej dostosowywać przepisy do dorobku wspólnotowego, szczególnie w sektorach lotnictwa i kabotażu morskiego. W obszarze energii postępy są zadowalające. Dostosowanie ustawodawstwa jest mocno zaawansowane. Należy kontynuować działania na rzecz zwiększenia zdolności administracyjnych, polepszenia funkcjonowania rynku elektryczności i gazu i osiągnięcia celów wyznaczonych w zakresie energii odnawialnej.

Zadowalający postęp odnotowano w dziedzinie podatków , przede wszystkim jeśli chodzi o dostosowanie przepisów. Zniesiono dyskryminacyjną akcyzę na produkty tytoniowe i przeprowadzono dalsze dostosowanie przepisów do dorobku wspólnotowego w dziedzinie podatków bezpośrednich, akcyzy i podatku VAT. Należy jednak podejmować dalsze wysiłki na rzecz dalszego dostosowania chorwackiego ustawodawstwa, przede wszystkim jeśli chodzi o podatek VAT. Trzeba kontynuować działania na rzecz zwiększenia potencjału administracyjnego, w tym interoperacyjności systemów informatycznych.

Znaczne postępy odnotowano, jeżeli chodzi o politykę gospodarczą i pieniężną . Ogólnie rzecz biorąc dostosowanie ustawodawstwa w tym obszarze jest bardzo zaawansowane. Należy zakończyć tworzenie przepisów mających ugruntować niezależność chorwackiego banku centralnego. Konieczne są dalsze działania w zakresie polityki koordynacji.

Osiągnięto wyraźny postęp w dziedzinie statystyki. Ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu. Niemniej jednak należy kontynuować działania w celu dalszego dostosowania statystyk sporządzanych w Chorwacji do standardów UE.

Odnotowano zadowalające postępy w zakresie polityki socjalnej i zatrudnienia . Ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu, ale nadal istnieją pewne luki, w szczególności w zakresie prawa pracy. Konieczne są dalsze wysiłki na rzecz wzmocnienia potencjału administracyjnego jeszcze przed przystąpieniem, aby móc zapewnić właściwe wdrażanie i egzekwowanie przepisów.

Poczyniono pewne postępy w dziedzinie polityki w zakresie przemysłu i przedsiębiorstw . Ogólne dostosowanie ustawodawstwa w tym rozdziale jest na zaawansowanym etapie. Niemniej należy podejmować dalsze działania, aby przeprowadzić w praktyce ocenę wpływu nowych regulacji prawnych i polepszyć warunki działania MŚP.

Osiągnięto zadowalający postęp w zakresie rozwoju sieci transportowych i energetycznych zgodnie z kształtem i celami transeuropejskiej sieci transportowej i energetycznej ( TEN ). Ogólne dostosowanie ustawodawstwa jest mocno zaawansowane.

Osiągnięto pewne postępy w dziedzinie polityki regionalnej , w szczególności jeśli chodzi o przygotowanie tych komponentów IPA, które odgrywają role prekursorów funduszy strukturalnych. Ogólne dostosowanie ustawodawstwa jest częściowe. Konieczne są dalsze wysiłki w celu spełnienia prawnych i praktycznych wymogów w zakresie unijnej polityki spójności. Ponadto w celu zwiększania potencjału administracyjnego i przygotowania szeregu projektów Chorwacja musi dalej zwiększać zdolności w zakresie zarządzania finansowego i kontroli.

Odnotowano pewne postępy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i praw podstawowych . Postępuje reforma wymiaru sprawiedliwości, ale nadal do rozwiązania pozostają pewne istotne kwestie, szczególnie w zakresie niezależności sądownictwa i jego skuteczności. Środki na rzecz walki z korupcją przyniosły pierwsze wyniki, jednak mimo tego zjawisko korupcji nadal jest powszechne w wielu dziedzinach, a działania nie są prowadzone z wystarczającą determinacją, szczególnie jeśli chodzi o korupcję w polityce. Przepisy prawne dotyczące ochrony praw człowieka są zasadniczo odpowiednie, ale mimo pewnych postępów jakie osiągnięto, nie rozwiązano poważnych problemów w zakresie wdrażania tych przepisów, w szczególności przepisów dotyczących mniejszości. Należy zwrócić szczególną uwagę na kwestię wolności słowa i problem zastraszania dziennikarzy.

W Chorwacji dał się zauważyć pewien postęp w rozdziale dotyczącym wymiaru sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa , w szczególności w zakresie walki z narkotykami, walki z handlem ludźmi oraz zarządzania granicami zewnętrznymi. Niemniej jednak Chorwacja musi przyspieszyć podejmowane działania, aby do momentu przystąpienia zagwarantować spełnienie unijnych warunków, przede wszystkim jeśli chodzi o zwiększenie potencjału administracyjnego, walkę z przestępczością zorganizowaną i rozwój infrastruktury, wyposażenia i środków na rzecz skutecznego zarządzania granicą zewnętrzną.

Poczyniono dalsze zadowalające postępy w obszarach nauki i badań naukowych , w których przygotowania są mocno zaawansowane. Niemniej jednak konieczne jest podejmowanie dalszych działań mających na celu osiągnięcie stowarzyszenia i pełnego udziału Chorwacji w europejskiej przestrzeni badawczej.

Zadowalające postępy osiągnięto w obszarze edukacji i kultury . Ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu. Chorwacja musi kontynuować działania zmierzające do przygotowania zarządzania programami „Uczenie się przez całe życie” oraz „Młodzież w działaniu”. Należy również zwrócić większą uwagę na kwestię kształcenia dorosłych.

Zadowalające postępy odnotowano w dziedzinie środowiska , w szczególności w odniesieniu do jakości powietrza, kontroli zanieczyszczeń przemysłowych oraz zarządzania ryzykiem i zmian klimatu. Ogólnie rzecz biorąc przygotowania są zaawansowane. Niemniej jednak konieczne są dalsze znaczne wysiłki na rzecz osiągnięcia dostosowania przepisów do dorobku wspólnotowego w sektorze gospodarki wodnej i ochrony środowiska naturalnego. Należy poprawić stopień wdrożenia ogólnego dorobku wspólnotowego, a także strategiczną ocenę oddziaływania na środowisko i dostęp do w wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska. Konieczne jest znaczne zwiększenie potencjału administracyjnego, zarówno na poziomie krajowym, jak i poziomie lokalnym.

Zadowalające postępy odnotowano, jeżeli chodzi o ochronę zdrowia i konsumentów . Ustawodawstwo zostało dostosowane w zadowalającym stopniu. Konieczne są jednak stałe wysiłki w zakresie dalszego zwiększenia potencjału administracyjnego.

Chorwacja osiągnęła zadowalające postępy w dziedzinie unii celnej , a ustawodawstwo w tej dziedzinie jest dobrze dostosowane do wspólnotowego dorobku prawnego. Chorwacja zwiększyła swój potencjał administracyjny oraz interoperacyjność systemów informatycznych i rozpoczęła wdrażanie jednolitej polityki w zakresie walki z korupcją w dziedzinie ceł. Należy kontynuować działania w pozostałych dziedzinach wymagających dostosowania przepisów oraz w dziedzinie wdrażania strategii na rzecz walki z korupcją i interoperacyjności systemów informatycznych.

Chorwacja osiągnęła pewien postęp w dziedzinie stosunków zewnętrznych. Przygotowania do uczestnictwa we wspólnej polityce handlowej postępują we właściwym tempie. Niemniej Chorwacja musi przestrzegać podjętych zobowiązań międzynarodowych przy odwoływaniu się do środków ochrony handlu. Nadal konieczne są działania w zakresie polityki rozwoju i pomocy humanitarnej.

Chorwacja osiągnęła zadowalające postępy i osiągnęła ogólnie zadowalający poziom dostosowania w dziedzinie polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i obrony . Chorwacja nadal uczestniczy w wielu misjach w ramach europejskiej misji bezpieczeństwa i obrony. Chorwacja musi obecnie wzmocnić wdrażanie i egzekwowanie przepisów dotyczących kontroli zbrojeń oraz dalsze zwiększanie potencjału w celu pełnego wdrożenia wspólnej polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i obrony.

Osiągnięto postępy w zakresie kontroli finansowej. Nie należy ustawać w wysiłkach zmierzających do zapewnienia zrównoważonego rozwoju ogólnego systemu PIFC, zarówno na poziomie rządu centralnego, jak i rządów lokalnych. Funkcjonalna i finansowa niezależność Państwowego Urzędu ds. Kontroli musi zostać ugruntowana przepisami konstytucyjnymi.

Odnotowano zadowalający postęp w dziedzinie przepisów finansowych i budżetowych , w tym w zakresie potencjału instytucjonalnego. Ogólnie rzecz biorąc Chorwacja – za wyjątkiem opłat wyrównawczych od cukru – osiągnęła zadowalający poziom dostosowania przepisów. Należy kontynuować przygotowania do stosowania systemu zasobów własnych.

Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Przeprowadzone w 2009 r. wybory prezydenckie i samorządowe spełniały większość standardów międzynarodowych, a większość zaleceń OBWE i Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, sformułowanych przy okazji poprzednich wyborów, została wdrożona. Poprawiła się jakość dialogu politycznego: koalicja rządząca jest stabilna, atmosfera polityczna bardziej sprzyja współpracy, a parlament pracuje bardziej wydajnie. Najważniejsze priorytety Partnerstwa dla członkostwa dotyczące reformy policji, sądownictwa, administracji publicznej i zwalczania korupcji zostały w znacznym stopniu zrealizowane. Na tej podstawie, uwzględniając ogólne postępy reform, Komisja uważa, że Macedonia w wystarczającym stopniu spełnia kryteria polityczne.

Wprowadzanie w życie postanowień umowy ramowej z Ochrydy jest zasadniczym elementem przyczyniającym się do konsolidacji demokracji i praworządności . Osiągnięto postępy we wdrażaniu ustaw o językach, o decentralizacji oraz o sprawiedliwej i równej reprezentacji. Przyjmując te osiągnięcia za punkt wyjścia, niezbędne są dalsze konstruktywne działania zmierzające do realizacji celów zawartych w umowie ramowej.

Wybory prezydenckie i samorządowe w 2009 r. spełniały większość standardów międzynarodowych. W dniu wyborów panował porządek, atmosfera polityczna była spokojna, a przebieg głosowania wskazywał na znaczne zmiany na lepsze w porównaniu do wyborów parlamentarnych z 2008 r. Należy jednak wyeliminować niedociągnięcia wskazane przez OBWE oraz Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka. Poprawiła się jakość dialogu politycznego, który jest jednym z nadrzędnych priorytetów Partnerstwa dla członkostwa. Rząd koalicyjny pozostaje stabilny. Krajowej Radzie Integracji Europejskiej przewodniczy przedstawiciel głównej partii opozycyjnej. Poprawiono funkcjonowanie parlamentu , szczególnie dzięki wprowadzeniu regulaminu parlamentu. Przyjęto również ustawę o parlamencie. Potrzebne są dalsze działania w tym zakresie, głównie zmierzające do wzmocnienia roli parlamentu.

Pewne postępy odnotowano w zakresie reformy administracji publicznej , w tym reformy służby cywilnej, która jest jednym z nadrzędnym priorytetów Partnerstwa dla członkostwa. Zmiany w ustawie o służbie cywilnej przyjęte we wrześniu wzmocniły przepisy mające na celu zagwarantowanie, że podstawą rekrutacji i awansów urzędników cywilnych będą ich osiągnięcia zawodowe i umiejętności. Niezbędne są dalsze wysiłki w celu zapewnienia przejrzystości, profesjonalizmu i niezależności administracji publicznej. Należy zagwarantować praktyczne poszanowanie litery i ducha prawa. Osiągnięto dalsze postępy w zakresie reformy policji, co jest jednym z nadrzędnych priorytetów Partnerstwa dla członkostwa. Nowy system dowodzenia na szczeblu lokalnym i regionalnym funkcjonuje już w pełni. Nastąpiła poprawa jakości zarządzania, a ustawa o sprawach wewnętrznych ustanowiła system awansów w służbie policyjnej. Oficerom policji zakazano sprawowania funkcji w partiach politycznych.

Osiągnięto dalsze postępy w dziedzinie reformy sądownictwa , która jest jednym z nadrzędnych priorytetów Partnerstwa dla członkostwa. trwa rekrutacja w rozpoczynających działalność nowych sądach i organach wymiaru sprawiedliwości, których budżet wzrósł bardzo znacząco. Konieczne są dalsze działania w celu zagwarantowania niezależności i bezstronności sądownictwa, przede wszystkim poprzez wdrożenie przepisów dotyczących nominacji i awansów.

Zadowalające postępy osiągnięto jeżeli chodzi o wzmacnianie i wdrażanie systemu antykorupcyjnego , który jest jednym z nadrzędnych priorytetów Partnerstwa dla członkostwa. Ordynacja wyborcza i ustawa o finansowaniu partii politycznych zostały zmodyfikowane w celu poprawy przejrzystości; w kolejnych sprawach dotyczących korupcji na wysokim szczeblu przedstawiono akty oskarżenia i wydano orzeczenia, a współpraca pomiędzy organami ścigania poprawiła się. Korupcja jest jednak nadal zjawiskiem powszechnym i stanowi poważny problem w wielu dziedzinach. Potrzebne są dalsze działania w tej dziedzinie, szczególnie jeżeli chodzi o wdrażanie przepisów prawnych.

Stworzone zostały ogólne ramy prawno-instytucjonalne umożliwiające ochronę praw człowieka i mniejszości . Niemniej jednak niezbędne są dalsze działania, aby poprawić poziom wdrożenia tych norm w wielu dziedzinach.

Liczba skarg na niewłaściwe traktowanie ze strony policji spadła znacznie po rozwiązaniu specjalnych jednostek policyjnych, przeprowadzeniu szczegółowych śledztw i podjęciu środków dyscyplinarnych. Nie ustanowiono jednak jeszcze niezależnego zewnętrznego mechanizmu nadzorowania przypadków nieprawidłowych zachowań w policji, zgodnego z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Przyjęty został plan działań zmierzający do przebudowy infrastruktury więzień , ale nie podjęto niezbędnych krótkookresowych działań w celu poprawy niehumanitarnych i poniżających warunków panujących w placówkach penitencjarnych. Niezbędne jest wprowadzenie profesjonalnego systemu zarządzania więziennictwem.

W dziedzinie wolności słowa ogólny stan rzeczy jest zadowalający. Jednak ciągle utrzymują się obawy co do możliwości politycznej ingerencji w funkcjonowanie mediów.

W dziedzinie praw kobiet zaczęto wdrażać strategię na rzecz zwalczania przemocy w rodzinie. Konieczne są jednak dalsze wysiłki w zakresie zwiększenia potencjału administracyjnego, tak by umożliwiał on podejmowanie działań na rzecz zwiększenia równości płci. Jeżeli chodzi o prawa dzieci , frekwencja w szkołach wzrosła, a prawie wszyscy uczniowie szkół podstawowych kontynuują naukę w szkołach średnich. W czerwcu weszła w życie ustawa o sądach dla nieletnich.

Osiągnięto dalsze postępy w dziedzinie praw kulturalnych i praw mniejszości dzięki wdrożeniu strategii na rzecz sprawiedliwej reprezentacji zgodnie z umową ramową z Ochrydy. Liczba urzędników pochodzących z innych niż większościowe grup etnicznych zwiększyła się do września 2009 r. do 26%. Ustawa o językach, która przewiduje szersze stosowanie języka albańskiego, zaczęła być wdrażana w parlamencie. Ustanowiono wyspecjalizowaną agencję z zadaniem ochrony praw grup mniejszościowych, ale nie rozpoczęła ona jeszcze działalności.

W szkołach średnich w gminie Struga od początku roku szkolnego 2009-2010 częściowo przywrócono klasy mieszane etnicznie. Niemniej jednak władze muszą podjąć dalsze działania mające na celu integrację grup etnicznych zamieszkałych w Macedonii, szczególnie w dziedzinie edukacji. Problemom mniej licznych mniejszości etnicznych nadal nie poświęca się wystarczającej uwagi.

Niewielkie postępy odnotowano w odniesieniu do sytuacji Romów. Cztery plany działania w ramach zaplanowanej na lata 2005-2015 akcji Dekada Integracji Romów były realizowane powoli, mimo że na ich wdrożenie przeznaczono fundusze państwowe. Potencjał administracyjny biura ministra bez teki ds. spraw Romów i oddziału ds. wdrażania strategii na rzecz Romów wymaga znacznej poprawy.

Romowie nadal borykają się z bardzo trudnymi warunkami życia i dyskryminacją. Jeżeli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe , Była Jugosłowiańska Republika Macedonii nadal w pełni współpracuje z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii. W ramach krajowego systemu prawnego toczą się cztery sprawy przekazane z powrotem władzom krajowym przez MTKJ.

Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób jest niezgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i wytycznymi UE w tej kwestii. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii musi dostosować się do stanowiska UE.

Macedonia aktywnie uczestniczyła w inicjatywach współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a także Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA).

Była Jugosłowiańska Republika Macedonii utrzymuje ogólnie rzecz biorąc dobre stosunki z państwami regionu. Jednak relacje z Grecją nadal zakłóca nierozstrzygnięta kwestia nazwy kraju. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii rozpoczęła rozmowy pod egidą ONZ w celu rozwiązania tego problemu. Należy unikać działań i stwierdzeń mogących negatywnie wpłynąć na dobre stosunki sąsiedzkie. Nadal konieczne jest utrzymanie dobrych stosunków sąsiedzkich, w tym przyjęcie wynegocjowanego i zaakceptowanego przez obie strony rozwiązania problemu nazwy państwa, w ramach negocjacji pod auspicjami ONZ.

Tempo wzrostu gospodarki Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii zmniejszyło się w 2009 r. i kraj odnotował płytką recesję w związku z pogorszeniem sytuacji gospodarczej na świecie. Zauważalnie obniżyła się inflacja głównie ze względu na niższe ceny energii i towarów na rynkach światowych. Poczyniono pewne postępy w rozwiązywaniu problemu strukturalnego bezrobocia i eliminowaniu czynników blokujących powstawanie nowych miejsc pracy. Jednak poważnym powodem do niepokoju pozostaje nadal bardzo wysokie bezrobocie, szczególnie wśród osób młodych i słabo wykształconych. Słabość administracji i problemy dotyczące praworządności mają negatywny wpływ na klimat dla przedsiębiorczości.

Była Jugosłowiańska Republika Macedonii spełnia znaczną część kryteriów gospodarczych . Jest ona coraz bliższa osiągnięcia statusu funkcjonującej gospodarki rynkowej. Państwo to powinno w perspektywie średniookresowej być w stanie sprostać presji konkurencji i siłom rynkowym w Unii, pod warunkiem energicznego przeprowadzenia kompleksowego programu reform w celu zmniejszenia znacznych słabości strukturalnych.

W kraju nadal istnieje szerokie porozumienie co do zasadniczych elementów polityki gospodarczej. Prywatyzacja została w dużym stopniu zakończona. W dużym stopniu zliberalizowano ceny i handel. Dalszej poprawie uległy procedury związane z wejściem na rynek i rejestracją przedsiębiorstw, a przepisy zostały jeszcze bardziej uproszczone. Skrócono jeszcze bardziej czas trwania postępowania upadłościowego, a proces rejestracji własności jest mocno zaawansowany. Władze zintensyfikowały działania na rzecz rozwiązania problemu strukturalnego bezrobocia oraz ograniczenia obciążeń podatkowych związanych z zatrudnieniem. Wzmocniono niezależność finansową agencji nadzorczych i regulacyjnych. Obroty w sektorze pośrednictwa finansowego zmniejszyły się, ale jako całość sektor ten jak dotąd dobrze znosi międzynarodowy kryzys finansowy. Podjęto dalsze działania w celu poprawy jakości kapitału ludzkiego.

Jednak ze względu na okres przedwyborczy i światowy kryzys gospodarczy ogólne jakość prowadzonej polityki spadła. Pogorszył się stan finansów publicznych w wyniku znacznego zwiększenia wydatków publicznych, w tym w szczególności transferu dochodów, dotacji i emerytur, których tempo wzrostu znacznie przewyższało inflację. Posunięcia te przyczyniły się do znacznego zwiększenia nierównowagi bilansu płatniczego, podczas gdy potrzeby finansowe sektora publicznego odciągnęły fundusze od prywatnych inwestycji. Dług sektora publicznego zwiększył się, ale nadal pozostaje na stosunkowo niskim poziomie. Znacznemu obniżeniu uległo tempo napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, głównie ze względu na pogorszenie się sytuacji gospodarczej na świecie. Środki przeznaczone na przeciwdziałanie strukturalnemu bezrobociu pozostały ograniczone, podczas gdy stopa bezrobocia utrzymywała się na wysokim poziomie. Aby umożliwić sprawne funkcjonowanie gospodarki rynkowej, należy wyeliminować problemy instytucjonalne oraz zwiększyć poziom praworządności. Konieczne są dalsze działania w celu wzmocnienia administracji publicznej oraz sądownictwa tak, aby zwiększyć pewność prawa i ulepszyć otoczenie biznesu. Agencje regulacyjne i nadzorcze czasami nie są jeszcze wystarczająco niezależne ani wyposażone w odpowiednie zasoby, aby wypełniać skutecznie swoje funkcje. Mimo prób zmniejszenia szarej strefy w gospodarce, pozostaje ona poważnym problemem do rozwiązania.

Była Jugosłowiańska Republika Macedonii osiągnęła zadowalające postępy, jeżeli chodzi o poprawę jej zdolności do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa , w szczególności w zakresie transportu, ceł, opodatkowania, wymiaru sprawiedliwości oraz wolności i bezpieczeństwa. Mniejsze postępy odnotowano w niektórych innych dziedzinach, jak energia, ochrona środowiska oraz zatrudnienie i polityka społeczna. Ogólnie rzecz biorąc poczyniono dalsze postępy w realizacji priorytetów określonych w Partnerstwie dla członkostwa. Nadal jednak konieczne są stałe działania zmierzające do zwiększenia potencjału administracyjnego w celu skutecznego wprowadzania w życie i egzekwowania przepisów. Zgodnie z jednym z nadrzędnych priorytetów Partnerstwa dla członkostwa, zobowiązania podjęte w ramach układu o stabilizacji i stowarzyszeniu zostały zrealizowane.

Poczyniono pewne postępy w dziedzinie swobodnego przepływu towarów. Znaczna część zarówno ogólnego, jak i sektorowego wspólnotowego dorobku prawnego nie została jeszcze przetransponowana do prawodawstwa krajowego. Dało się zauważyć pewne postępy w dziedzinie swobody przemieszczania się pracowników , jednak prace nad dostosowaniem do wspólnotowego dorobku prawnego w tym sektorze są nadal w stadium początkowym. Zróżnicowane postępy odnotowano w odniesieniu do swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług. Działania różnych organów odpowiedzialnych za udzielanie zezwoleń na świadczenie usług transgranicznych są nieskoordynowane. Postępy w dziedzinie swobodnego przepływu kapitału ograniczały się głównie do zwalczania prania pieniędzy. Zobowiązania ujęte w pierwszym etapie realizacji układu o stabilizacji i stowarzyszeniu zostały spełnione w 2008 r.

Zadowalające postępy osiągnięto w dziedzinie zamówień publicznych , gdzie podjęto ważne działania zmierzające do dostosowania krajowego prawodawstwa do wspólnotowego dorobku prawnego. Niezbędne są dalsze prace mające na celu zwiększenie potencjału administracyjnego na wszystkich poziomach administracji. Zadowalające postępy osiągnięto także w dziedzinie prawa spółek , chociaż opóźnia się dostosowanie przepisów prawnych w zakresie księgowości i audytu. Poczyniono pewne postępy na drodze do wzmocnienia ram prawnych i poprawy potencjału administracyjnego oraz współpracy instytucjonalnej w dziedzinie prawa własności intelektualnej . Przepisy prawne w tej dziedzinie egzekwowane są coraz skuteczniej, lecz nadal nie na zadowalającym poziomie.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie konkurencji . Podjęto szereg właściwych decyzji, w szczególności w dziedzinie koncentracji przedsiębiorstw, natomiast bardziej intensywnie powinny być zwalczane kartele. Zwiększyła się liczba decyzji o pomocy państwa ex-ante . Zasoby ludzkie i finansowe urzędu ds. konkurencji nadal są niewystarczające.

Osiągnięto pewne postępy w dziedzinie usług finansowych ; dotyczą one głównie zmian w prawie regulującym funkcjonowanie sektora bankowego, rynków papierów wartościowych, usług inwestycyjnych i emerytur. Tymczasem rynek ubezpieczeń nie jest jeszcze odpowiednio regulowany i nadzorowany.

Odnotowano postępy w dziedzinie komunikacji elektronicznej i usług społeczeństwa informacyjnego. Konkurencja na rynkach komunikacji elektronicznej zwiększyła się w rezultacie procesów liberalizacyjnych, co przyniosło korzyści konsumentom. W dziedzinie polityki audiowizualnej, Rada ds. Radiofonii i Telewizji oraz media publiczne nadal są przedmiotem ingerencji ze strony polityków. Ogólnie rzecz biorąc przygotowania w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów są zaawansowane.

Odnotowano postępy w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich . Wzmocnieniu uległ potencjał administracyjny agencji płatniczej oraz struktury operacyjne odpowiedzialne za unijne fundusze przedakcesyjne, chociaż w innych sektorach potencjał administracyjny nadal jest niewielki. Dostosowanie do wspólnotowego dorobku prawnego wymaga dalszych stałych działań, w tym szczególnie wdrożenia przyjętych przepisów. Pewne postępy odnotowano w dziedzinie bezpieczeństwa żywności oraz polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej . Dotyczyły one głównie przygotowania odpowiednich aktów prawnych. Jednak potencjał administracyjny, zarówno jeżeli chodzi o liczbę, jak i o umiejętności pracowników, jest nadal niewystarczający, aby zagwarantować właściwe wdrożenie wspólnotowego porządku prawnego.

Zadowalające postępy osiągnięto w dziedzinie polityki transportowej , a w szczególności transportu, w tym opłat drogowych. Ogólnie rzecz biorąc dostosowanie przepisów krajowych do wspólnotowego dorobku prawnego postępuje w wszystkich sektorach transportu. Niemniej jednak potencjał administracyjny we wszystkich tych sektorach jest niewystarczający, zarówno jeżeli chodzi o liczbę, jak i o kwalifikacje personelu. Nie ustanowiono jeszcze niezależnych organów regulacyjnych i władz odpowiedzialnych za bezpieczeństwo transportu lotniczego i kolejowego.

Pewne postępy odnotowano w sektorze energii . Niezbędne są jednak zmiany w ustawie o energii, jak również prawidłowe wdrożenie przepisów, aby spełnić wymogi wynikające z Traktatu o Wspólnocie Energetycznej. Nie powstał jeszcze sprawnie funkcjonujący rynek energii elektrycznej. Należy jeszcze bardziej zwiększyć niezależność urzędu regulacji energetyki i urzędu regulacyjnego ds. ochrony przed promieniowaniem.

Zadowalające postępy osiągnięto w dziedzinie opodatkowania. Przepisy krajowe w zakresie podatków pośrednich zostały w znacznym stopniu dostosowane do wspólnotowego dorobku prawnego. Niezbędne są dalsze działania w dziedzinie podatków bezpośrednich. Zdolności operacyjne Publicznej Izby Skarbowej uległy zwiększeniu i poprawiła się ściągalność podatków.

Pewne postępy odnotowano jeżeli chodzi o dostosowanie przepisów krajowych do wspólnotowego dorobku prawnego oraz zwiększenie potencjału administracyjnego w dziedzinie polityki gospodarczej i monetarnej. Ogólnie rzecz biorąc przygotowania w tej dziedzinie postępują we właściwym tempie. Zadowalające postępy osiągnięto w sektorze statystyki oraz w zakresie dostosowania klasyfikacji statystycznej do wspólnotowego dorobku prawnego. Wzmocniono infrastrukturę statystyczną, ale odpowiednim organom nadal brakuje zasobów.

W dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia postępy były ograniczone. Dialog społeczny jest nadal nieefektywny, a jego uczestnicy nie stanowią odpowiedniej reprezentacji społeczeństwa. Potencjał administracyjny powoli ulegał zwiększeniu, ale mimo tego nadal jest niewystarczający, aby właściwie wdrożyć akty prawne i wypracowane założenia polityczne. Znaczne, choć nierównomierne postępy odnotowano w dziedzinie polityki w zakresie przemysłu i przedsiębiorstw. Organy publiczne odpowiedzialne za wdrożenie polityki w zakresie przemysłu i przedsiębiorstw dysponują niewielkimi zasobami finansowymi i skromnym potencjałem administracyjnym. Poziom dostosowania przepisów krajowych do wspólnotowego dorobku prawnego w tym rozdziale jest umiarkowanie zaawansowany.

Postępy osiągnięto w dziedzinie sieci transeuropejskich . Przygotowania w tej dziedzinie są zaawansowane. Pewne postępy można było zauważyć w dziedzinie polityki regionalnej i koordynacji instrumentów strukturalnych , szczególnie jeżeli chodzi o wzmożone działania i przygotowania na rzecz wdrożenia składników Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej, mających służyć jako etap pośredni przed wprowadzeniem funduszy strukturalnych. Ogólnie rzecz biorąc postępuje dostosowanie przepisów krajowych do wspólnotowego dorobku prawnego w tej dziedzinie.

Jeżeli chodzi o wymiar sprawiedliwości i prawa podstawowe , osiągnięto zadowalające postępy w zwalczaniu korupcji i pewne postępy w zakresie reformy wymiaru sprawiedliwości i przestrzegania praw podstawowych. Nowo ustanowione instytucje i większe zasoby finansowe poprawiły ogólną skuteczność wymiaru sprawiedliwości, niezbędne są jednak ciągłe działania w celu zagwarantowania jego niezależności. W dziedzinie zwalczania korupcji można było zauważyć dalsze postępy w sprawach dotyczących osób na wysokich stanowiskach, we wzmacnianiu ram instytucjonalnych i współpracy pomiędzy organami ścigania. Ordynacja wyborcza i ustawa o finansowaniu partii politycznych zostały zmodyfikowane w celu zwiększenia ich przejrzystości. Niemniej jednak korupcja nadal pozostaje poważnym problemem w wielu dziedzinach i nie należy ustawać w działaniach na rzecz walki z tym zjawiskiem. Jeżeli chodzi o prawa podstawowe, przyjęto większość odpowiednich aktów prawnych i podjęto działania polityczne, ale ich wdrażanie przebiega nierównomiernie i potrzebne są dalsze wysiłki w tym zakresie.

W dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa Była Jugosłowiańska Republika Macedonii kontynuowała rozwiązywanie najważniejszych problemów. Jeżeli chodzi o liberalizację systemu wizowego poczyniono istotne postępy w dziedzinach objętych planem działania, dzięki czemu spełnione zostały kryteria odniesienia. Na podstawie dotychczasowych osiągnięć Komisja zaproponowała w lipcu 2009 r. zniesienie obowiązku wizowego dla obywateli Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii[9].. Zadowalające postępy odnotowano w dziedzinie azylu, zwalczania przestępczości zorganizowanej i handlu narkotykami, jak również ochrony granic zewnętrznych i kryteriów przystąpienia do strefy Schengen. Potencjał administracyjny umożliwiający realizację reformy policji zwiększył się, ale możliwości działania są nadal ograniczone ze względu na nieukończony system zarządzania zasobami ludzkimi. W ramach walki ze zorganizowaną przestępczością szerzej stosowano specjalne techniki śledcze, programy ochrony świadków i działania policyjne wykorzystujące dane wywiadowcze. Niezbędne są dalsze działania w tym zakresie, a szczególnie ustanowienie zintegrowanego systemu wywiadowczego. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii osiągnęła wyższy poziom zgodności ze wspólnotowym dorobkiem prawnym zarówno jeżeli chodzi o akty prawne, jak i o potencjał administracyjny. Przygotowania w tej dziedzinie postępują we właściwym tempie.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie nauki i badań naukowych . Potencjał administracyjny umożliwiający uczestnictwo w programach ramowych nie jest wystarczający. Przygotowania w tej dziedzinie postępują we właściwym tempie. Pewne postępy osiągnięto w dziedzinie edukacji, szkoleń, młodzieży i kultury, w szczególności jeżeli chodzi o udział w programach wspólnotowych. Jednak nakłady budżetowe na edukację są nadal niewystarczające, aby wdrożyć krajową strategię reform. Przygotowania w dziedzinie edukacji i kultury są zaawansowane.

Postępy odnotowano jeżeli chodzi o dalszą transpozycję dorobku prawnego UE w dziedzinie środowiska , w szczególności jeżeli chodzi o przepisy horyzontalne i gospodarowanie odpadami. Wdrożenie tych aktów prawnych nadal stanowi poważny problem. Potencjał administracyjny jest niewielki, zarówno na poziomie krajowym jak i lokalnym. Nadal niezbędne są intensywne działania, aby dostosować krajowe prawodawstwo do dorobku prawnego UE w tym sektorze, i, co za tym idzie, zagwarantować niezbędny poziom inwestycji. Przygotowania w dziedzinie edukacji i kultury są umiarkowanie zaawansowane.

Pewne postępy odnotowano, jeżeli chodzi o ochronę zdrowia i konsumentów . Jeżeli chodzi o politykę ochrony konsumentów, nie istnieje jeszcze skuteczny i przejrzysty system nadzoru rynku. W dziedzinie zdrowia publicznego dostępne zasoby ludzkie i finansowe nie są jeszcze wystarczające, aby zapewnić właściwe wdrożenie aktów prawnych, strategii i planów działań.

W dziedzinie unii celnej postępy są wyraźne, szczególnie w zakresie potencjału administracyjnego i operacyjnego. Akty prawne dotyczące unii celnej – za wyjątkiem przepisów dotyczących tranzytu – są wystarczająco dostosowane do wspólnotowego dorobku prawnego. Potencjał administracyjny służb celnych stale się zwiększa, umożliwiając wdrażanie aktów prawnych i zwalczanie przestępczości transgranicznej. Przygotowania w tej dziedzinie postępują we właściwym tempie.

Pewne postępy odnotowano jeżeli chodzi o dostosowanie do unijnej polityki w zakresie stosunków zewnętrznych. Przygotowania w tej dziedzinie postępują we właściwym tempie. Pewne postępy osiągnięto w dziedzinie polityki zagranicznej, obronnej i bezpieczeństwa , szczególnie jeżeli chodzi o wzmocnienie potencjału administracyjnego. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii poparła większość deklaracji i wspólnych stanowisk UE, jak również wykazywała trwałe zaangażowanie w kwestię udziału w operacjach z zakresu EPBiO.

Pewne postępy osiągnięto jeżeli chodzi o dostosowanie i wdrażanie aktów prawnych w dziedzinie kontroli finansowej . Potencjał administracyjny odpowiednich instytucji został jeszcze bardziej wzmocniony. Odnotowano pewne postępy w zakresie przepisów finansowych i budżetowych . Poprawiono zdolność operacyjną służb celnych i Publicznej Izby Skarbowej, szczególnie w zakresie zwalczania nadużyć dotyczących ceł i podatku VAT.

Czarnogóra

Czarnogóra nadal czyniła postępy na drodze spełnienia kryteriów politycznych. Zgodnie z wymogami wynikającymi z partnerstwa europejskiego nadal rozbudowywała system prawny oraz starała się wzmocnić potencjał administracyjny i instytucjonalny. Ogólnie rzecz biorąc konstytucję wdrażano skutecznie. Reforma sądownictwa była kontynuowana i zaczęła przynosić rezultaty. Nadal jednak na sądownictwo i prokuraturę wywierane są wpływy polityczne. Korupcję i przestępczość zorganizowaną należy zwalczać w zdecydowany sposób. Głównym wyzwaniem pozostaje wzmocnienie potencjału administracyjnego. Na scenie politycznej istnieje szeroki konsensus dotyczący tematyki unijnej. Należy poprawić możliwości parlamentu w zakresie nadzorowania prawodawstwa i wdrażania reform.

Nadal umacniano system oparty na demokracji i praworządności . Wdrażanie konstytucji postępowało sprawnie. Należy jednak dostosować do niej kilka ważnych ustaw. Funkcjonowanie instytucji państwowych poprawiło się w szczególności w dziedzinach związanych z integracją europejską. Nadal brak jest wystarczającej woli politycznej, aby zwalczać korupcję, w tym korupcję na wysokim szczeblu.

Pewne postępy osiągnięto w zakresie funkcjonowania parlamentu . Uchwala on dużo nowych aktów prawnych, a jego potencjał administracyjny został zwiększony. Parlament musi jednak znacznie bardziej efektywnie tworzyć nowe przepisy i korzystać ze swoich uprawnień kontrolnych. Wybory parlamentarne, które odbyły się w marcu 2009, spełniały prawie wszystkie zobowiązania wobec OBWE i Rady Europy. Niemniej jednak OBWE i Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka wskazały szereg problemów i niedociągnięć, które należy wyeliminować w przyszłości. Ordynację wyborczą należy uzgodnić z konstytucją.

Po odzyskaniu niepodległości rząd kontynuował budowę struktur administracyjnych. System koordynacji polityki w zakresie integracji europejskiej poprawił się i funkcjonował sprawnie. Odnotowano pewne postępy w zakresie reform administracji publicznej dzięki przyjęciu szeregu ważnych ustaw, poprawie potencjału administracyjnego i lepszego zarządzania zasobami ludzkimi. Niemniej jednak brak zasobów ludzkich i finansowych w połączeniu z problemami strukturalnymi i zjawiskiem korupcji nadal ogranicza ogólną skuteczność działania administracji publicznej. Potencjał administracyjny pozostaje ograniczony. Należy nadal wytrwale dążyć do ustanowienia zawodowej, rozliczalnej i wolnej od politycznych ingerencji służby cywilnej, w której awans zależy od osiągnięć zawodowych. Większość opinii i zaleceń wydanych przez biuro Rzecznika Praw Obywatelskich została uwzględniona. Niemniej ustawę o Rzeczniku Praw Obywatelskich należy w pełni dostosować do przepisów konstytucyjnych, jak również należy jeszcze bardziej wzmocnić potencjał administracyjny jego biura.

Niezbędne są bardziej intensywne działania zmierzające do ustanowienia i wzmocnienia niezależnych organów nadzorczych i regulacyjnych, aby działały skutecznie.

Czarnogóra poczyniła umiarkowane postępy w dziedzinie reformy sądownictwa. System prawny został jeszcze bardziej wzmocniony dzięki przyjęciu nowego kodeksu postępowania karnego. Niezbędne są jednak dalsze działania, aby zagwarantować niezależność sądownictwa i prokuratury. Należy zwiększyć zdolność prokuratury do podejmowania nowych zadań na podstawie kodeksu postępowania karnego. Niezbędne jest dalsze umocnienie sądownictwa, z naciskiem na rozliczalność, standardy etyczne i skuteczność.

Postępy w dziedzinie budowy ram prawno-administracyjnych umożliwiających walkę z korupcją były zadowalające. Uzyskano zmiany na lepsze dzięki dalszemu wzmocnieniu organów antykorupcyjnych podejmujących działania prewencyjne i śledcze. Korupcja jest jednak zjawiskiem powszechnym w wielu dziedzinach i nadal stanowi szczególnie poważny problem. Istnieją obawy co do spójności i skuteczności wdrażania aktów prawnych dotyczących tej dziedziny. Mimo iż daje się zauważyć pewną pozytywną tendencję, skuteczność prowadzonych śledztw i koordynacja działań organów ścigania pozostaje niska, czego rezultatem jest mała liczba wyroków skazujących. Brakuje odpowiedniego nadzoru w dziedzinie finansowania partii politycznych i konfliktów interesów.

Dalsze postępy odnotowano w dziedzinie ochrony praw człowieka i mniejszości , a obecne przepisy są, ogólnie rzecz biorąc, zgodne ze standardami europejskimi.

Pewne postępy odnotowano, jeżeli chodzi o prawa obywatelskie i polityczne. . Niemniej jednak niezbędne są dalsze działania w celu wdrożenia aktów prawnych dotyczących tortur i niewłaściwego traktowania , więziennictwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Wolność słowa pozostaje ważnym problemem. Dały się zauważyć postępy jeżeli chodzi o śledztwa dotyczące przemocy wobec dziennikarzy. Niemniej jednak odnotowano nowe incydenty. Groźby ze strony urzędników państwowych dotyczące roli mediów i organizacji pozarządowych są powodem do obaw. Rząd musi konstruktywnie współpracować z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego. W satysfakcjonującym stopniu przestrzegana jest wolność zgromadzeń i wolność religii . Nadal jednak nie została rozwiązana kwestia zwrotu majątku kościelnego. Organy państwowe powinny być bezstronne w sporach pomiędzy serbską a czarnogórską cerkwią w Czarnogórze.

Konieczne są stałe działania w dziedzinie praw kobiet , w szczególności jeżeli chodzi o niewystarczającą ochronę kobiet przeciwko wszelkim formom przemocy, ponieważ przemoc domowa nadal jest powszechnym problemem. Nie przyjęto jeszcze tak ważnych aktów prawnych w tym zakresie, jak ustawa o ochronie przed przemocą w rodzinie. Nie przyjęto również jeszcze bardzo ważnych aktów prawnych, jak ustawa antydyskryminacyjna. Niezbędne są zdecydowane działania mające na celu wdrożenie aktów prawnych i strategii umożliwiających poprawę stanu ochrony praw dzieci i innych grup słabszych społecznie. Jeżeli chodzi o prawo własności , w 2008 r. odnotowano mniej skarg z zakresu tego prawa. Nadal istnieją jednak obawy dotyczące wdrożenia aktów prawnych dotyczących zwrotu majątku.

Czarnogóra poczyniła pewne postępy wdrażając przepisy umożliwiające ochronę mniejszości . Rady Mniejszości rozpoczęły działalność i otrzymały na nią środki finansowe. Podjęto pewne działania, aby poprawić sytuację społeczności romskiej , aszkalijskiej i egipskiej. Stosunki pomiędzy różnymi grupami etnicznymi nadal pozbawione są napięć. Niemniej jednak sytuacja społeczna i ekonomiczna wysiedleńców oraz osób należących do społeczności romskiej, aszkalijskiej i egipskiej pozostaje poważnym powodem do niepokoju. Osoby te nadal borykają się z bardzo trudnymi warunkami życia i dyskryminacją. Akty prawne i strategie należy wdrażać z większą determinacją. Niezbędne są także większe środki finansowe. Ustawa o prawach i wolności mniejszości nie została jeszcze uzgodniona z konstytucją, jeżeli chodzi o prawo mniejszości do reprezentacji.

Przyjęto odpowiednie przepisy, aby uporządkować status wysiedleńców z Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji, ale obecnie należy zadbać o skuteczne wdrożenie tych aktów prawnych. Czarnogóra musi rozstrzygnąć kwestię statusu osób wysiedlonych z Kosowa i działać na rzecz poprawy ich dotychczas ograniczonego dostępu do praw ekonomicznych i społecznych. Sytuacja tych osób nadal jest powodem do niepokoju.

Jeżeli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe, Czarnogóra współpracuje z Międzynarodowym Trybunałem Karnym ds. Byłej Jugosławii (MTKJ) w zadowalający sposób. Śledztwa i procesy w ograniczonej liczbie spraw dotyczących wewnętrznych przypadków zbrodni wojennych w Czarnogórze postępują we właściwym tempie. Współpraca z państwami sąsiedzkimi w tej dziedzinie uległa poprawie. Sprawa osób, które straciły bliskich w Bośni, i rodzin bośniackich cywilów deportowanych w 1992 r. została rozstrzygnięta na drodze pozasądowej.

Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób jest niezgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i wytycznymi UE w tej kwestii. Czarnogóra musi dostosować się do stanowiska UE.

Czarnogóra aktywnie uczestniczyła w inicjatywach współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a także Środkowoeuropejskiej umowie o wolnym handlu (CEFTA). Czarnogóra przewodniczy CEFTA w 2009 r. Regionalna Szkoła Administracji Publicznej w Daniłowgradzie pod Podgoricą rozpoczęła funkcjonowanie.

Stosunki z innymi państwami objętymi procesem rozszerzenia i sąsiadującymi z Czarnogórą państwami członkowskimi nadal się poprawiały, a współpraca dwustronna w poszczególnych dziedzinach stawała się coraz bardziej intensywna. Postępy osiągnięto szczególnie w kwestii uregulowania sporów o przebieg granicy pomiędzy Czarnogórą a Chorwacją. Oba państwa współpracowały przy przygotowaniu swoich wniosków do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości dotyczących sporu granicznego wokół półwyspu Prevlaka.

Tempo wzrostu gospodarczego Czarnogóry zmniejszyło się znacząco w 2009 r. W rezultacie finanse publiczne znalazły się w poważnych kłopotach, a dług publiczny jeszcze bardziej się zwiększył. Mimo to gospodarka nie pogrążyła się w głębokiej recesji, a ryzyko związane z finansowaniem zewnętrznym nie zmaterializowało się w pełni. Mimo kryzysu gospodarczego rząd forsował realizację reform strukturalnych. Najważniejsze czynniki decydujące o rozwoju gospodarczym to umocnienie praworządności i modernizacja infrastruktury.

W zakresie kryteriów gospodarczych Czarnogóra osiągnęła postęp na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową. Aby móc sprostać presji konkurencyjnej i siłom rynkowym w ramach Unii w perspektywie średniookresowej, Czarnogóra powinna nadal realizować szeroko zakrojone reformy mające na celu zmniejszenie słabości strukturalnych.

Nierównowaga bilansu płatniczego i inflacja zmniejszyły się wskutek spowolnienia gospodarczego. Wskaźniki dotyczące rynku pracy nadal się poprawiały mimo zatrzymania wzrostu. Zagraniczne banki macierzyste finansowały swoje oddziały w Czarnogórze, zwiększając w ten sposób stabilność systemu finansowego, pozbawionego kredytodawcy ostatniej instancji. Deficyt budżetowy uległ zmniejszeniu dzięki redukcji wydatków oraz dzięki dochodom z prywatyzacji dużych przedsiębiorstw państwowych. Dług publiczny zwiększył się, ale pozostał na umiarkowanym poziomie. Przyjęto akty prawne sprzyjające zwiększeniu pewności w stosunku do prawa własności. Realizowano proces upraszczania prawa w celu usunięcia barier administracyjnych dla przedsiębiorczości, a liczba zaległych spraw o upadłość zmniejszyła się. Rola państwa w gospodarce zwiększyła się w odpowiedzi na pogłębiający się kryzys, ale ograniczała się do udzielania pożyczek i gwarancji pożyczkowych najważniejszym sektorom gospodarki.

Niemniej jednak sytuacja sektora wytwórczego w Czarnogórze pogorszyła się znacznie, ponieważ zmniejszaniu się zewnętrznego popytu towarzyszyły spadające ceny na stal i aluminium na rynkach światowych. Restrukturyzacja hut aluminium i stali nadal stanowi poważny problem. System finansowy został dotknięty kryzysem płynności w końcu 2008 r. i na początku 2009 r., w wyniku wycofania z banków dużych kwot depozytów. Stopy procentowe pozostały na wysokim poziomie mimo znacznego zasilenia systemu bankowego kapitałem. Finanse publiczne znalazły się w trudnej sytuacji ze względu na skumulowanie rządowych gwarancji kredytowych. Na rynkach kapitałowych doszło do gwałtownej korekty, wskutek czego poniosły one znaczne straty. Na rynku pracy istnieje nierównowaga pomiędzy podażą a popytem, co zmusza pracodawców do zatrudniania zagranicznych pracowników, mimo że stopa bezrobocia jest wysoka. Nieformalny sektor gospodarki stanowi poważny problem.

Czarnogóra poczyniła dalsze postępy w dostosowaniu do standardów europejskich. Wdrażanie umowy przejściowej przebiegało bez zakłóceń. Czarnogóra wypełniała również sprawnie swoje zobowiązania wynikające z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Zadowalające postępy osiągnięto w dziedzinie ochrony konsumenta i badań naukowych, jak również w niektórych dziedzinach rynku wewnętrznego oraz sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. Pewne postępy odnotowano jeżeli chodzi o swobodny przepływ kapitału, cła i opodatkowanie, zatrudnienie, rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich, energię, statystykę oraz w pozostałych dziedzinach sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. Niezbędne są dalsze trwałe działania w tych dziedzinach. Potrzebne są szczególne wysiłki, aby poprawić zdolność do wdrażania przyjętej polityki. Postępy w takich dziedzinach jak ochrona środowiska, transport, społeczeństwo informacyjne i media były zróżnicowane. Ograniczone postępy odnotowano w dziedzinie akredytacji i ocen zgodności, metrologii, nadzoru rynku i polityki przemysłowej.

Jeżeli chodzi o rynek wewnętrzny , Czarnogóra poczyniła pewne postępy w realizacji odnośnych priorytetów partnerstwa europejskiego. Nadal trwały przygotowania w dziedzinie swobodnego przepływu towarów . Zadowalające postępy osiągnięto we wdrażaniu przepisów w dziedzinie ochrony konsumentów. Należy jeszcze udoskonalić nadzór rynku.. Niezbędna jest poprawa potencjału instytucjonalnego i administracyjnego, intensyfikacja współpracy między instytucjami oraz transpozycji wspólnotowego dorobku prawnego dotyczącego konkretnych produktów.

W dziedzinie swobodnego przepływu osób, usług i swobody przedsiębiorczości Czarnogóra częściowo spełnia priorytety dotyczące dostosowania do wspólnotowego dorobku prawnego. Przyjęto ustawę o zatrudnieniu i pracownikach zagranicznych, zawierającą przepisy dotyczące pozwoleń na pracę i kwot dla siły roboczej oraz usług transgranicznych. Trwała liberalizacja rynku usług. Instytucje odpowiedzialne za nadzór banków i niebankowych podmiotów sektora finansowego funkcjonowały coraz lepiej, ale konieczne jest ich dalsze wzmocnienie. Przyjęto strategię rozwoju sektora usług pocztowych. Nowe zasady sprawozdawczości dla przedsiębiorstw i wymogi dotyczące nadzoru zwiększyły przejrzystość księgowości i efektywność kontroli. Niemniej jednak niezbędne są dalsze wysiłki, aby skonsolidować dotychczasowe osiągnięcia w tych dziedzinach.

Postępy w dziedzinie swobodnego przepływu kapitału udało się osiągnąć dzięki przyjęciu ustawy o stosunkach własnościowych i ustawy o własności państwowej. Cudzoziemcom nie przyznano jeszcze równego traktowania w takich kwestiach jak nabywanie gruntów rolnych. Nowa ustawa przewiduje w takim przypadku możliwość wieloletniej dzierżawy.

Dostosowanie prawodawstwa w dziedzinie przepisów dotyczących ceł i opodatkowania postępuje we właściwym tempie. Tym niemniej konieczne jest dalsze dostosowanie do wspólnotowego dorobku prawnego w takich dziedzinach jak miejsce pochodzenia, tranzyt i procedury uproszczone, wycena i opłaty celne. Zwalczanie korupcji i gospodarki nieformalnej nadal jest poważnym wyzwaniem.

W dziedzinie konkurencji nadal trwało dostosowywanie do wspólnotowego dorobku prawnego. Niezbędne jest dalsze wzmocnienie systemu ochrony konkurencji i zwiększenie potencjału administracyjnego, szczególnie w odniesieniu do kontroli pomocy państwa.

W dziedzinie zamówień publicznych Czarnogóra nadal dostosowywała swoje przepisy do wspólnotowego dorobku prawnego. Prowadzono szkolenia i akcje mające na celu zwiększenie świadomości. Niezbędne jest jednak dalsze dostosowanie prawodawstwa i wzmocnienie potencjału administracyjnego.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie praw własności intelektualnej . Nowa ustawa o patentach wzmocniła ramy prawne w tej dziedzinie. Poprawiono procedurę uznawania praw na poziomie krajowym. Niemniej jednak przygotowania są w stadium początkowym i należy w dalszym ciągu rozwijać potencjał instytucjonalny, zdolność do wdrażania przepisów oraz zwiększać świadomość społeczną.

Czarnogóra nadal osiągała postępy w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia. Niemniej jednak prawodawstwo krajowe w dalszym ciągu wymaga dostosowania do standardów europejskich. Konieczne jest również zwiększenie potencjału administracyjnego w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia, szczególnie w celu skutecznego wdrażania nowych przepisów. Konieczne są również dalsze działania mające na celu wzmocnienie potencjału administracyjnego i instytucjonalnego w dziedzinie polityki w zakresie zdrowia publicznego.

Dalsze postępy odnotowano w dziedzinie edukacji i kultury . Zadowalające postępy osiągnięto w dziedzinie badań naukowych , szczególnie jeżeli chodzi o wzmocnienie ram instytucjonalnych i udział w siódmym programie ramowym w zakresie badań i rozwoju.

Czarnogóra przyjęła akty prawne niezbędne do tego, aby móc przystąpić do Światowej Organizacji Handlu.

Jeżeli chodzi o polityki sektorowe , w dziedzinie polityki przemysłowej Czarnogóra zaczęła realizować priorytety dotyczące dostosowania przepisów, a w dziedzinie polityki wobec małych i średnich przedsiębiorstw częściowo już je zrealizowała. Niezbędne są dalsze działania mające na celu usunięcie barier hamujących rozwój przedsiębiorstw, przyśpieszenie wydawania licencji i zezwoleń, oraz pełne wdrożenie takich inicjatyw jak gwarancje kredytowe dla MŚE, inkubatory przedsiębiorczości oraz strefy ekonomiczne.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich , jak również rybołówstwa , jeżeli chodzi o reformę dotychczas obowiązujących przepisów oraz przyjęcie krajowych programów i strategii. Należy jednak zadbać o ich właściwe wdrożenie. Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo żywności, politykę weterynaryjną i fitosanitarną , osiągnięto pewne postępy, głównie w zakresie wzmocnienia odpowiednich przepisów. Należy jednak jeszcze ustanowić zintegrowany system kontroli bezpieczeństwa żywności. Postępy w zakresie wzmocnienia potencjału administracyjnego Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa i Zarządzania Akwenami Wodnymi są ograniczone. Niezbędne są dalsze wysiłki na rzecz ich zwiększenia, także ze względu na konieczność przygotowania ministerstwa do udziału w IPARD.

Postępy w dziedzinie ochrony środowiska są nadal zróżnicowane. Chociaż odnotowano postępy jeżeli chodzi o przepisy horyzontalne, niezbędne jest skuteczniejsze wdrażanie i egzekwowanie przepisów. Agencję Ochrony Środowiska należy wyposażyć w zasoby niezbędne do wypełniania przez nią zadań. Niewystarczający poziom ochrony środowiska, szczególnie na obszarach przybrzeżnych i w parkach narodowych, jest nadal powodem do niepokoju.

Jeżeli chodzi o politykę transportową przygotowania są umiarkowanie zaawansowane w przypadku transportu drogowego i kolejowego, ale jeszcze w stadium początkowym w przypadku transportu lotniczego i morskiego. Postępy dotyczące zagadnień związanych z bezpieczeństwem w kontekście wszystkich rodzajów transportu były ograniczone. Czarnogóra powinna opracować spójną strategię rozwoju swojego sektora transportowego. Niezbędne są znaczne starania, aby zbudować odpowiedni potencjał administracyjny.

Pewne postępy dostrzega się w niektórych sektorach energii . Podjęto działania mające na celu spełnienie wymogów zawartych w Traktacie o Wspólnocie Energetycznej, ale potrzebne są dalsze starania w tym zakresie. Należy przyznać priorytet promowaniu efektywności energetycznej i pozyskiwaniu energii ze źródeł odnawialnych.

Wraz z rozpoczęciem działalności przez agencję ds. komunikacji elektronicznej i usług pocztowych dało się zauważyć pewne postępy w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów . Jednak nadal istnieją obawy co do niezależności agencji ds. komunikacji elektronicznej oraz pojawiają się opóźnienia we wdrażaniu ustawy o komunikacji elektronicznej. Właściwe organy w Czarnogórze muszą w trybie pilnym znaleźć rozwiązanie problemu kompetencji i procedur przyznawania częstotliwości na nadawanie. Akty prawne i przyjęte praktyki postępowania należy uzgodnić z europejskimi standardami w tej dziedzinie.

Przygotowania Czarnogóry w dziedzinie publicznej wewnętrznej kontroli finansowej i kontroli zewnętrznej znajdują się w początkowym stadium realizacji. Przyjęte już zostały podstawowe akty prawne dotyczące publicznej wewnętrznej kontroli finansowej. Zwiększa się liczba wykwalifikowanych kontrolerów państwowych i kontroli, a Państwowy Organ Kontroli rozwija swój potencjał administracyjny.

Rządowa strategia ws. statystyk na lata 2009-2010 przyznaje urzędowi statystycznemu Czarnogóry rolę koordynującą przy opracowywaniu systemu statystycznego zgodnego z europejskim kodeksem praktyk statystycznych. Poczyniono postępy jeżeli chodzi o statystyki sektorowe i makroekonomiczne, jednak był on ograniczony do klasyfikacji i rejestrów. Ramy prawne i potencjał administracyjny wymagają dalszego wzmocnienia.

W dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa Czarnogóra nadal rozwiązywała najważniejsze problemy. Tym niemniej niezbędne są trwałe starania na rzecz realizacji reform. Jeżeli chodzi o liberalizację systemu wizowego, Czarnogóra poczyniła znaczne postępy we wszystkich obszarach objętych planem działania. Na podstawie osiągniętych postępów Komisja zaproponowała w lipcu 2009 r. zniesienie obowiązku wizowego dla obywateli Czarnogóry, pod warunkiem, że kraj ten spełni pozostałe kryteria odniesienia zawarte w planie działania zanim Rada podejmie decyzję w tej sprawie.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie polityki wizowej . Trwało wdrażanie umów o ułatwieniach wizowych i readmisji. W życie weszła nowa ustawa o cudzoziemcach i nowe rozporządzenie w sprawie wiz, oparte na regułach Schengen. Tym niemniej Czarnogóra powinna podjąć dalsze działania, aby ulepszyć swój system wizowy i dostosować go do europejskich standardów. Jego potencjał administracyjny i techniczny, jeżeli chodzi o wydawanie wiz, wymaga znacznego wzmocnienia.

Jeżeli chodzi o zarządzanie granicami , Czarnogóra odnotowała zadowalające postępy w dziedzinie kontroli granic. Kontynuowano wdrażanie zintegrowanej strategii zarządzania granicami. Pewne zmiany na lepsze odnotowano jeżeli chodzi o wyposażenie na przejściach granicznych. Niemniej jednak należy przyjąć nowe akty prawne o kontroli granic państwowych, w tym o obserwacji granic. Połączenie wszystkich przejść granicznych w jedną sieć komputerową z dostępem do krajowej bazy danych i bazy danych Interpolu należy potraktować jako zadanie priorytetowe.

Pewne postępy dostrzega się w dziedzinie azylu i migracji . W dziedzinie azylu ramy prawne i instytucjonalne są prawie gotowe. Należy jednak zagwarantować właściwą realizację przepisów. W dziedzinie migracji przyjęto najważniejsze akty prawne. Nadal trwa budowa ośrodka detencyjnego dla nielegalnych imigrantów. Niezbędne są dalsze działania na rzecz wdrożenia obowiązujących przepisów. Należy wzmocnić potencjał administracyjny i zintensyfikować współpracę międzyinstytucjonalną. Niezbędne jest rozstrzygnięcie statusu wysiedleńców.

Czarnogóra nadal osiągała pewne postępy w dziedzinie prania pieniędzy , jednak zmniejszenie liczby śledztw i doniesień o podejrzanych transakcjach budzi obawy. Niezbędne są zdecydowane działania w celu rozbudowania kompetencji i zdolności śledczych odpowiednich instytucji, a w szczególności jednostki wywiadu finansowego. Pranie pieniędzy pozostaje poważnym powodem do niepokoju; niezbędne są dalsze działania mające na celu zapobieganie tego typu przestępstwom i ich zwalczanie.

Czarnogóra poczyniła pewne postępy w dziedzinie polityki antynarkotykowej. Realizowana jest krajowa strategia antynarkotykowa i związany z nią plan działań. Wzmocnione zostały instytucje odpowiedzialne za zwalczanie przestępstw dotyczących narkotyków, w rezultacie zwiększyła się liczba konfiskowanych nielegalnych substancji. Tym niemniej handel narkotykami prowadzony przez zorganizowane grupy przestępcze nadal jest powodem do poważnych obaw. Czarnogóra musi zintensyfikować działania podejmowane w dziedzinie polityki antynarkotykowej.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie funkcjonowania policji, dzięki kontynuacji reformy policji i licznym osiągnięciom w dziedzinie kontroli wewnętrznej. Niemniej jednak umiejętności zawodowe, wyposażenie i infrastruktura policji wymagają dalszych zmian na lepsze.

Potencjał instytucjonalny, prawny i administracyjny umożliwiający zwalczanie przestępczości zorganizowanej został wzmocniony. Przestępczość zorganizowana pozostaje jednak problemem budzącym poważne obawy, który ma negatywny wpływ na praworządność i otoczenie biznesowe. Potencjał umożliwiający prowadzenie dochodzeń i ściganie przestępstw nadal jest niewystarczający, czego rezultatem jest niewielka ilość prawomocnych wyroków w sprawach dotyczących przestępczości zorganizowanej. Poprawę jakości zasobów ludzkich i wzmocnienie współpracy między instytucjami należy traktować jako priorytet. W obszarze walki z handlem ludźmi odnotowano zadowalające postępy. Czarnogóra jest nadal wykorzystywana głównie jako kraj tranzytowy. Przeprowadzono śledztwa w sprawach dotyczących handlu ludźmi; w ich wyniku doszło do wydania wyroków skazujących. Niezbędne są dalsze działania mające na celu zwiększenie zdolności odpowiednich organów do rozpoznawania potencjalnych ofiar.

W dziedzinie ochrony danych osobowych pewne postępy osiągnięto wraz z przyjęciem odpowiednich przepisów. Akty prawne w tej dziedzinie nie są jednak w pełni zgodne ze wspólnotowym dorobkiem prawnym. Nie ustanowiono również jeszcze organu nadzorczego.

Serbia

Serbia poczyniła postępy, jeżeli chodzi o spełnienie kryteriów politycznych i realizację priorytetów partnerstwa europejskiego. Rząd serbski udowodnił swoje zaangażowanie w zbliżenie kraju do Unii Europejskiej, podejmując szereg inicjatyw, w tym wdrożenie postanowień umowy przejściowej. Współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii (MTKJ) uległa dalszej poprawie, jednak poszukiwani przez MTKJ Ratko Mladić i Goran Hadžić są ciągle na wolności.

Zrealizowano wiele inicjatyw mających na celu umocnienie demokracji i praworządności . Niezbędne są jednak dalsze reformy aby zagwarantować, że nowy system konstytucyjny zostanie wdrożony zgodnie ze standardami europejskimi, szczególnie jeżeli chodzi o sądownictwo.

Parlament zmodyfikował swój regulamin, co pozwoliło na usprawnienie jego pracy i całego procesu legislacyjnego. Uchwalenie nowej ustawy o partiach politycznych pozwoliło na ustanowienie bardziej czytelnych i bardziej surowych zasad rejestracji partii. Przepisy dotyczące wyborów nie zostały jednak jeszcze poddane przeglądowi, który umożliwiłby ich pełne dopasowanie do standardów europejskich. Parlament nie wykorzystuje w wystarczającym stopniu swoich uprawnień umożliwiających nadzorowanie władzy wykonawczej, a możliwości działania komisji parlamentarnych są nadal ograniczone.

Rząd demonstruje duże zaangażowanie w proces integracji europejskiej i odgrywa aktywną rolę w przygotowywaniu aktów prawnych dotyczących wielu dziedzin oraz w realizacji krajowego programu integracji europejskiej. Niemniej jednak na skuteczne wdrożenie istniejących ustaw i oceny skutków nie zwraca się dostatecznej uwagi. Należy usprawnić planowanie prac rządu i zagwarantować lepszą koordynację działalności poszczególnych ministerstw.

Administracja publiczna charakteryzuje się zadowalającą sprawnością. Serbski Urząd Integracji Europejskiej funkcjonuje dobrze, mimo że należałoby wzmocnić potencjał administracyjny jeżeli chodzi o integrację europejską w poszczególnych ministerstwach. Ogólnie rzecz biorąc tempo reform było wolne. Należy zadbać o przejrzystość, bezstronność, profesjonalizm i rozliczalność oraz przyznać priorytet zwalczaniu korupcji i wspieraniu działań niezależnych instytucji. Niezależne i regulacyjne instytucje funkcjonują stosunkowo dobrze, w ramach ograniczeń narzuconych przez ograniczone zasoby.

Pewne postępy odnotowano jeżeli chodzi o cywilny nadzór nad siłami bezpieczeństwa - większą rolę zaczęła odgrywać komisja parlamentarna ds. bezpieczeństwa i obrony. Nadal nie ukończono jednak reformy legislacyjnej.

Jeżeli chodzi o wymiar sprawiedliwości, przyjęto pakiet ustaw wprowadzający szeroko zakrojoną reformę sądownictwa i reorganizację systemu sądów. Ustanowiono dwie nowe instytucje: Najwyższą Radę Sądownictwa i Państwową Radę ds. Prokuratury. Nadal jednak istnieją wątpliwości co do sposobu realizacji procedury ponownej nominacji wszystkich sędziów i pojawia się ryzyko, że brak przejrzystości prowadzić może długoterminowego upolitycznienia wymiaru sprawiedliwości. Nie udało się zmniejszyć liczby spraw czekających na rozpatrzenie w sądach. Należy usprawnić procedury sądowe i wprowadzić efektywny system zarządzania sądami.

Serbia poczyniła postępy w walce przeciwko korupcji . Organy ścigania wykazywały większe zaangażowanie w zwalczanie korupcji, dzięki czemu możliwe było aresztowanie kilku podejrzanych oraz rozpoczęcie spraw dotyczących osób o znaczącej pozycji. Parlament wybrał radę zarządzającą nowo powołanej agencji antykorupcyjnej, która rozpocznie działalność w 2010 r. Korupcja jest jednak zjawiskiem powszechnym w wielu dziedzinach i nadal stanowi poważny problem. Szczególnie narażone na występowanie korupcji są takie sektory jak zamówienia publiczne oraz procesy prywatyzacyjne. Prawomocne wyroki skazujące w sprawach o korupcję są rzadkością. Ustawa o agencji antykorupcyjnej ma liczne braki, a nadzór nad finansowaniem partii politycznych i przypadkami potencjalnych konfliktów interesów nie jest wystarczający.

Stworzone zostały ogólne ramy prawno-instytucjonalne umożliwiające ochronę praw człowieka i mniejszości, a prawa obywatelskie i polityczne są powszechnie przestrzegane. Należy jednak w pełni wdrożyć istniejące gwarancje konstytucyjne i prawne.

Pewne zmiany na lepsze odnotowano w dziedzinie zapobiegania torturom i niewłaściwemu traktowaniu . Rzecznik praw obywatelskich informował o zmniejszeniu liczby przypadków niewłaściwego traktowania. Niemniej jednak niektóre oskarżenia formułowane wobec policji nie zostały poddane śledztwu. W przypadku dostępu do wymiaru sprawiedliwości , nie odnotowano postępów jeżeli chodzi o przyjęcie odpowiednich przepisów czy ustanowienie szeroko zakrojonego systemu darmowej pomocy prawnej. Jeżeli chodzi o reformę systemu więziennictwa , podjęto wstępne działania mające na celu wprowadzenie systemu sankcji alternatywnych, jednak praktyczne efekty tych działań były ograniczone. Przepełnienie więzień, przemoc i narkomania nadal są powodem do niepokoju.

Wolność słowa jest w teorii chroniona w konstytucji, a nawoływanie do nienawiści jest zabronione. W rzeczywistości odnotowano przypadki nawoływania do nienawiści, gróźb i ataków fizycznych skierowanych przeciwko dziennikarzom, obrońcom praw człowieka, oraz lesbijkom, gejom, biseksualistom i transseksualistom (LGBT). Sprawcy tych ataków nie zostali pociągnięci do odpowiedzialności. W przypadków mediów ustawa o informacji publicznej została zmodyfikowana poprzez dodanie dodatkowego rozporządzenia w sprawie mediów. Organizacje zawodowe i międzynarodowe wyrażały jednak obawy odnośnie braku przejrzystości i braku konsultacji publicznych w okresie poprzedzającym przyjęcie tych zmian. Ponadto istnieją obawy, że niektóre z nowych przepisów, jak np. surowe kary za łamanie norm zawodowych, spowodują ograniczenie wolności mediów. Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się jest zagwarantowana w konstytucji i została dodatkowo wzmocniona w nowo uchwalonej ustawie o stowarzyszeniach. Wolności te ogólnie rzecz biorąc są chronione, jednak planowana parada „Belgrade Pride Parade” musiała zostać odwołania we wrześniu 2009 r. w ostatniej chwili ze względu na groźby przemocy przeciwko organizatorom i uczestnikom ze strony grup ekstremistów.

Społeczeństwo obywatelskie nadal odgrywa aktywną rolę w społecznym gospodarczym i politycznym życiu Serbii. Nowo uchwalona ustawa o stowarzyszeniach uporządkowała status prawny organizacji pozarządowych. Serbska administracja podjęła pewne próby poprawy współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, ale współpracę tę należy nadal rozwijać.

Istnieją gwarancje konstytucyjne dotyczące wolności religii , a dyskryminacja z powodów religijnych jest zakazana. Niemniej jednak wprowadzenie w życie ustawy z 2006 r. o kościołach i wspólnotach religijnych skutkowało dyskryminacją przy rejestracji tzw. „nietradycyjnych wspólnot religijnych”.

Przepisy dotyczące ochrony praw ekonomicznych i społecznych w dużej mierze istnieją. Obecnie należy położyć większy nacisk na zagwarantowanie bardziej skutecznego stosowania przepisów. Przyjęto krajową strategię mającą na celu poprawę sytuacji kobiet i wspieranie równości płci; dyskryminacja ze względu na płeć jest zakazana. Nadal jednak nie uchwalono ustawy dotyczącej równości płci, a ochronę kobiet przed przemocą należy znacznie wzmocnić. Jeżeli chodzi o prawa dzieci , przyjęto krajową strategię na rzecz ochrony dzieci przed przemocą. Potrzeba więcej zharmonizowanych działań w celu zwiększenia świadomości społecznej na temat grup słabszych społecznie oraz osób niepełnosprawnych . Niezbędne jest również zagwarantowanie przestrzegania ich praw. Przyjęta została ustawa o zakazie dyskryminacji, dzięki której dalszej rozbudowie uległy ramy prawne zapewniające ochronę przed dyskryminacją. W rzeczywistości jednak zjawisko dyskryminacji nieustannie występuje i jest skierowane szczególnie przeciwko grupom słabszym społecznie, jak Romowie, osoby niepełnosprawne oraz mniejszości seksualne (LGBT).

Jeżeli chodzi o prawa własności, brak jasnej podstawy prawnej umożliwiającej zwrot własności nadal uniemożliwia rozpoczęcie tego procesu.

Istnieją przepisy służące ochronie praw mniejszości i praw kulturalnych . Przyjęto ponadto ustawę o Krajowej Radzie Mniejszości. Istotną rolę w podnoszeniu świadomości społecznej na ten temat i promowaniu praw mniejszości odegrało Ministerstwo Praw Człowieka i Praw Mniejszości, jak również krajowy rzecznik praw obywatelskich i rzecznicy na poziomie prowincji. Oprócz konstytucji, dyskryminacji wobec mniejszości etnicznych zabraniają także bezpośrednio nowe przepisy antydykryminacyjne.

Jeżeli chodzi o Wojwodinę nie udało się osiągnąć porozumienia na poziomie krajowym w sprawie przyjęcia nowego statutu. Osiągnięto natomiast porozumienie na temat restrukturyzacji rządowego organu koordynacji w południowej Serbii . Mimo to sytuacja w południowej Serbii pogorszyła się w lipcu 2009 r. w następstwie szeregu ataków na serbską żandarmerię. Sytuacja w Sandżaku jest delikatna; podziały wewnątrz społeczności muzułmańskiej pogłębiły się i doszło do kilku incydentów z użyciem przemocy.

Liczba uchodźców i wewnętrznych wysiedleńców w Serbii jest nadal wysoka. Sytuacja wewnętrznych wysiedleńców jest niezmiennie bardzo trudna i napotykają oni na wiele przeszkód przy korzystaniu ze swoich praw społecznych.

W trakcie serbskiej prezydencji dekady na rzecz Romów Serbia przyjęła krajową strategię na rzecz poprawy statusu Romów. Konieczne są jednak dalsze wysiłki w celu jej pełnego wdrożenia. Mniejszość romska nadal boryka się z bardzo trudnymi warunkami życia i częstą dyskryminacją.

Jeżeli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe Serbia poczyniła dalsze postępy w zakresie współpracy z MTKJ. W swojej mowie skierowanej do Rady Bezpieczeństwa ONZ w czerwcu 2009 r. główny prokurator MTKJ stwierdził, że władze serbskie we właściwy sposób i na czas odpowiadały na konkretne prośby o pomoc oraz że współpracę tę należy kontynuować, ponieważ prowadzi ona do osiągania konkretnych i pozytywnych rezultatów. Zrealizowano szereg operacji poszukiwawczych, jednak ścigani przez MTKJ Ratko Mladić i Goran Hadžić są nadal na wolności. Pełna współpraca z MTKJ pozostaje zobowiązaniem międzynarodowym i nadrzędnym priorytetem partnerstwa europejskiego.

Serbia, wraz z krajami ościennymi, powinna znaleźć rozwiązanie dla kwestii bezkarności sprawców przestępstw popełnionych w regionie, w tym poprzez podjęcie kroków w stronę zawarcia umów ekstradycyjnych obejmujących przypadki zbrodni wojennych.

Serbia nadal aktywnie uczestniczyła w inicjatywach regionalnych, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a także Środkowoeuropejskiej umowie o wolnym handlu (CEFTA). Stosunki dwustronne z innymi krajami na drodze do przystąpienia i państwami ościennymi należącymi do UE poprawiły się. Niezbędne są jednak dalsze postępy w celu znalezienia definitywnych rozwiązań różnych kwestii dwustronnych, które pozostają nierozstrzygnięte, w szczególności kwestii dotyczących granic. Na współpracę regionalną negatywnie wpływało stanowisko Serbii wobec udziału Kosowa w forach regionalnych.

Serbia nie uznaje deklaracji niepodległości Kosowa[10] i podjęła wynikające z tego faktu działania prawne i dyplomatyczne, w tym złożyła skargę do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS). Rząd serbski nie utrzymuje oficjalnych kontaktów z władzami Kosowa, nalegając na załatwianie wszystkich spraw poprzez kontakty z UNMIK i EULEX. Rząd serbski utrzymywał w Kosowie równoległe struktury władzy i organizował lokalne wybory uzupełniające, jednocześnie zniechęcając Serbów kosowskich do udziału w wyborach lokalnych organizowanych przez władze Kosowa. Jeżeli chodzi o handel, rząd serbski nie uznaje stempli celnych Kosowa, które zostały zgłoszone Komisji Europejskiej, i które, zgodnie ze stanowiskiem UNMIK, odpowiadają postanowieniom rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 1244. Odmowa uznania przez Serbię stempli celnych Kosowa budzi poważny niepokój. Serbia i Kosowo muszą znaleźć pragmatyczne rozwiązania umożliwiające najważniejszym regionalnym forom dalsze spełnianie roli w kontekście intensyfikacji współpracy regionalnej i rozwoju.

Rząd serbski podjął pierwsze działania w celu nawiązania współpracy z misją Unii Europejskiej w zakresie praworządności w Kosowie (EULEX), ale wysiłki te należy jeszcze bardziej zintensyfikować. We wrześniu 2009 r. EULEX i Serbia podpisały protokół o współpracy policyjnej.

Gospodarka Serbii poważnie ucierpiała w wyniku światowego kryzysu ekonomicznego. Tempo wzrostu gospodarczego zmniejszyło się pod koniec 2008 r., a w 2009 r. gospodarka znalazła się w recesji. W rezultacie pogorszyła się stabilność makroekonomiczna. Ponadto wcześniejsza ekspansywna polityka fiskalna i brak dyscypliny budżetowej doprowadziły do poważnego pogorszenia się stanu finansów państwa.

W zakresie kryteriów gospodarczych Serbia osiągnęła jedynie ograniczone postępy na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową. Należy kontynuować działania reformatorskie, tak by Serbia mogła sprostać presji konkurencyjnej oraz siłom rynkowym w Unii Europejskiej w perspektywie średnioterminowej. Konieczne jest przyspieszenie reform strukturalnych.

Udało się utrzymać płynność serbskiego systemu bankowego. Serbskie banki są odpowiednio dokapitalizowanie i ogólnie rzecz biorąc osiągają zyski. Z punktu widzenia bilansu zewnętrznego gospodarka serbska przechodzi proces gwałtownego dostosowania do warunków wewnętrznych. Wyrazem tego jest znaczne zmniejszenie deficytu na rachunku bieżącym. Rezerwy walutowe pozostają na stabilnym poziomie. Udało się utrzymać konsensus polityczny co do podstawowych zasad gospodarki rynkowej, jednak rząd nie dysponuje średnioterminową strategią reform strukturalnych.

W odpowiedzi na pogłębiający się kryzys ekonomiczny Serbia poprosiła o pomoc z MFW i UE oraz zgodziła się na podjęcie szeregu działań mających na celu ogólne zmniejszenie poziomu wydatków budżetowych. Jednak w miarę jak kryzys pogłębiał się, program MFW został zmodyfikowany. Brak jest działań mających na celu poprawę średnioterminowej stabilności finansów publicznych. System polityki monetarnej mający na celu kontrolowanie inflacji jest trudny w realizacji, a jego funkcjonowanie stanowi zagrożenie dla wiarygodności banku centralnego. Poziom inflacji pozostał stosunkowo wysoki. Pewne postępy osiągnięto jeżeli chodzi o prywatyzację przedsiębiorstw będących własnością społeczną, ale nie przedsiębiorstw należących do państwa, co miało negatywny wpływ na dynamikę sektora prywatnego. Bezrobocie utrzymywało się stale na bardzo wysokim poziomie. Nadmierne wymogi administracyjne nadal ograniczały możliwość rozpoczęcia i zakończenia działalności gospodarczej. Należy poprawić przewidywalność jeżeli chodzi o przepisy, w szczególności w odniesieniu do skutecznego egzekwowania praw własności. Ważnym problemem pozostaje nieformalny sektor w gospodarce.

Serbia poczyniła postępy jeżeli chodzi o dostosowanie przepisów i prowadzonej polityki do standardów europejskich oraz rozpoczęła wdrażanie umowy przejściowej zgodnie z postanowieniami i harmonogramami zawartymi w umowie. Opłaty celne zostały obniżone od dnia 30 stycznia 2009 r., a w dziedzinie konkurencji, pomocy państwa i ruchu tranzytowego podjęto właściwe działania. Ponadto Serbia przyjęła ważne akty prawne w szeregu dziedzin takich jak rolnictwo, środowisko, zatrudnienie, konkurencja, zamówienia publiczne oraz sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo. Poprawił się również potencjał administracyjny w dziedzinach najważniejszych z punktu widzenia wdrożenia układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Serbia musi jednak podjąć dalsze starania w celu zapewnienia efektywnego wprowadzenia w życie aktów prawnych dotyczących UE i egzekwowania ich stosowania.

W przypadku rynku wewnętrznego Serbia poczyniła pewne postępy jeżeli chodzi o dostosowywanie swoich aktów prawnych i zwiększenie potencjału instytucjonalnego. Poczyniono zadowalające postępy w dziedzinie swobodnego przepływu towarów. Przyjęcie nowych aktów prawnych dotyczących standaryzacji i oceny zgodności stanowi podstawę dalszego dostosowania do wspólnotowego dorobku prawnego. Potencjał instytucjonalny Instytutu Standaryzacji i Organu Akredytacyjnego poprawił się; Serbia zwiększyła liczbę przyjętych standardów europejskich. Wraz z przyjęciem aktów prawnych dotyczących bezpieczeństwa produktów i handlu elektronicznego, poczyniono pewne postępy w dziedzinie ochrony konsumentów. Jednak konieczne jest dalsze zwiększanie potencjału administracyjnego. Nie przyjęto jeszcze aktów prawnych dotyczących akredytacji i metrologii. Serbia musi zintensyfikować wysiłki mające na celu ustanowienie systemu nadzoru rynku. Nie przyjęto jeszcze nowej ustawy o ochronie konsumentów.

W dziedzinie przepływu osób, usług i swobody przedsiębiorczości osiągnięcia Serbii są umiarkowane. Pewne postępy poczyniono jeżeli chodzi o dostosowanie aktów prawnych w dziedzinie usług pocztowych. W odniesieniu do usług finansowych przygotowano plan działań, której celem jest wprowadzenie nowych przepisów bankowych. Tym niemniej brakuje wielu ustaw lub istniejące ustawy one niezgodne z europejskimi standardami, głównie w dziedzinie przepisów bankowych. W dziedzinie swobodnego przepływu kapitału Serbia musi kontynuować działania mające na celu pełną liberalizacje transakcji na rachunku bieżącym oraz znieść ograniczenia dotyczące kredytów krótkoterminowych i inwestycji portfelowych.

Serbia osiągnęła zadowalające postępy w dziedzinie ceł. Potencjał serbskich służb celnych uległ zwiększeniu. Przyjęto pakiet aktów prawnych w celu wdrożenia umowy przejściowej. Niemniej jednak niezbędne jest dalsze dostosowanie do unijnego kodeksu celnego, głównie w zakresie tranzytu i analizy ryzyka. Serbia podjęła działania w celu dalszego rozwoju ram prawnych w dziedzinie opodatkowania . Procedury zbierania podatków uległy poprawie, podobnie jak zdolność administracji podatkowej do egzekwowania zobowiązań. Serbia musi jeszcze bardziej usprawnić proces egzekucji zarejestrowanych długów oraz kontynuować dostosowanie przepisów w dziedzinie podatku akcyzowego i VAT.

Dzięki przyjęciu nowych przepisów Serbia osiągnęła zadowalające postępy w dziedzinie konkurencji i pomocy państwa . Komisja ds. Ochrony Konkurencji musi zwiększyć swoją zdolność do przygotowywania analiz gospodarczych. Ponadto należy jeszcze powołać niezależną instytucję zajmującą się pomocą państwa.

Dzięki przyjęciu nowych przepisów Serbia osiągnęła zadowalające postępy w dziedzinie zamówień publicznych . Należy jednak jeszcze nominować członków nowo powołanej Komisji ds. Ochrony Praw Uczestników Przetargów. Serbia w dalszym ciągu czyniła postępy w zakresie egzekwowania przepisów dotyczących praw własności intelektualnej . Poprawił się potencjał administracyjny Biura ds. Własności Intelektualnej. Tym niemniej w celu zagwarantowania skutecznego wdrażania praw własności intelektualnej należy rozstrzygnąć kwestie dotyczące niezależności finansowej i rozwiązać problem braku sędziów posiadających kompetencje w tej dziedzinie.

W dziedzinie polityki zatrudnienia osiągnięto zadowalające postępy wraz z przyjęciem kilku ważnych ustaw oraz Krajowej Strategii na rzecz Zatrudnienia na 2009 r. Poprawił się poziom realizacji działań i planów dotyczących zatrudnienia, ale należy zadbać o koordynację z polityką prowadzoną w innych dziedzinach. Pewne postępy odnotowano także w dziedzinie polityki społecznej , chociaż należy dalej rozwijać ramy prawne i zagwarantować właściwe wdrożenie istniejących przepisów. Osiągnięto pewne postępy w dziedzinie polityki zdrowia publicznego , głównie dzięki reformie podstawowej opieki zdrowotnej i zapobieganiu chorobom. Niezbędne są dalsze działania w kierunku dostosowania do standardów europejskich.

Zauważalne są też postępy w obszarze edukacji i kultury . W dziedzinie nauki i badań naukowych oraz innowacji Serbia podjęła ważne starania mające na celu wspieranie współpracy w dziedzinie badań naukowych i udziału siódmym programie ramowym WE w zakresie badań i rozwoju. Serbia musi jednak dołożyć znacznych starań, aby wzmocnić swój potencjał w zakresie badań naukowych i zagwarantować dalszą integrację w ramach europejskiej przestrzeni badawczej.

Serbskie przygotowania do wstąpienia do WTO są mocno zawansowane: przyjęto szereg ustaw zgodnych z wymogami WTO.

Jeżeli chodzi o polityki sektorowe w dziedzinie przemysłu i MŚP, ramy instytucjonalne uległy poprawie, a Serbia zaczęła wdrażanie swoich celów strategicznych w zakresie MŚP. Nie przyjęto jednak jeszcze nowoczesnej strategii polityki przemysłowej zgodnej z podejściem unijnym.

Dzięki przyjęciu ważnych ustaw ramowych osiągnięto postępy jeżeli chodzi o dostosowanie do wspólnotowego dorobku prawnego w dziedzinie rolnictwa oraz rozwoju obszarów wiejskich . Analogiczne twierdzenie można zastosować wobec bezpieczeństwa żywnościowego, jednak w dziedzinie modernizacji zakładów sektora spożywczego i pokrewnych osiągnięto niewielkie postępy. Pewne osiągnięcia odnotowano w dziedzinie weterynarii i polityki fitosanitarnej , ale w przypadku laboratoriów kontrolujących bezpieczeństwo łańcucha żywnościowego postęp był ograniczony.

Serbia osiągnęła zadowalające postępy w dziedzinie ochrony środowiska , głównie dzięki przyjęciu szerokiego pakietu ustaw oraz ratyfikacji konwencji międzynarodowych. Potencjał instytucjonalny i techniczny oraz zasoby ludzkie są jednak niewystarczające, szczególnie na poziomie lokalnym. Należy podjąć dalsze działania w celu przyjęcia przepisów dotyczących gospodarki wodnej oraz ogólnego budowania potencjału w dziedzinie ochrony środowiska.

W dziedzinie transportu uchwalono ustawę o bezpieczeństwie drogowym, jak również zharmonizowano opłaty za korzystanie z dróg dla pojazdów krajowych i zagranicznych. Ratyfikowane zostały: umowa w sprawie Wspólnego Europejskiego Obszaru Lotniczego, konwencja montrealska i umowa horyzontalna w sprawie niektórych aspektów usług lotniczych. Pojawiły się jednak problemy w związku z brakiem zgodności serbskiego prawa z wymogami dotyczącymi dostępu do rynku w ramach Wspólnego Europejskiego Obszaru Lotniczego. Niezbędne są dalsze działania w celu wdrożenia pierwszego etapu przejściowego Wspólnego Europejskiego Obszaru Lotniczego oraz zwiększenia koordynacji działań pomiędzy Ministerstwem Infrastruktury i Dyrekcją Usług Lotniczych. Transport kolejowy wymaga głębokiej restrukturyzacji.

Serbia odnotowała pewne postępy w sektorze energii . Niezbędne są dalsze starania, aby osiągnąć zgodność z wymogami Traktatu o Wspólnocie Energetycznej oraz aby wyeliminować pozostałe do rozwiązania problemy dotyczące sektora energii i bezpieczeństwa nuklearnego w kontekście ochrony środowiska. W przypadku bezpieczeństwa dostaw poczyniono pewne postępy jeżeli chodzi o zwiększenie rezerw gazu ziemnego, jednak liczba wzajemnych połączeń gazowych pomiędzy Serbią a innymi krajami regionu jest ograniczona.

W dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów przyjęcie kilku aktów prawnych pozwoliło osiągnąć zmiany na lepsze. Serbia ratyfikowała także Europejską konwencję o telewizji ponadgranicznej. Potencjał instytucjonalny i regulacyjny jest nadal ograniczony, a dalsze postępy zależą od wdrożenia przepisów.

Postępy osiągnięto w dziedzinie kontroli finansowej. Rząd przyjął szeroko zakrojony dokument strategiczny w sprawie publicznej wewnętrznej kontroli finansowej (PIFC). W życie weszła ustawa o systemie budżetowym, która stanowi także podstawę prawną dla PIFC. Przygotowania do wprowadzenia nowoczesnego i skutecznego systemu publicznej kontroli finansowej nadal pozostają jednak w stadium początkowym. Powołana niedawno do życia Instytucja ds. Kontroli Państwowej nie osiągnęła jeszcze pełnych zdolności operacyjnych.

Przyjęto nową strategię rozwoju w dziedzinie statystyki. Odnotowano postępy także w dziedzinie statystyk sektorowych dzięki przygotowaniu i przeprowadzeniu sondaży i spisów. Serbia musi jednak dołożyć dodatkowych starań, aby utworzyć w pełni operacyjny rejestr przedsiębiorstw i jeszcze bardziej wzmocnić potencjał administracyjny.

Poczyniono postępy w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa . Kontynuowano wdrażanie podpisanej między Serbią i Wspólnotą Europejską umowy o ułatwieniach wizowych oraz umowy o readmisji. Serbia poczyniła znaczne postępy we wszystkich dziedzinach objętych planem działania w zakresie liberalizacji wiz, w szczególności jeżeli chodzi o wprowadzenie paszportów biometrycznych. Na podstawie osiągniętych postępów Komisja zaproponowała w lipcu 2009 r. zniesienie obowiązku wizowego dla obywateli Serbii, pod warunkiem, że kraj ten spełni pozostałe kryteria odniesienia zawarte w planie działania zanim Rada podejmie decyzję w tej sprawie[11].

Rozpoczęło się wdrażanie nowej ustawy o kontroli granicznej , ale dalsze starania są niezbędne aby poprawić standardy techniczne i wyposażenie niektórych przejść granicznych, jak również kontrolę linii granicznej z Kosowem.

Serbia osiągnęła niewielkie postępy w dziedzinie azylu. Mimo pewnych słabości procedury azylowe są ogólnie rzecz biorąc zadowalające. W niewielkim jednak stopniu przygotowano się na okoliczność potencjalnego zwiększenia liczby wniosków o azyl; nie istnieje też organ koordynujący integrację azylantów ze społeczeństwem. Zadowalające postępy osiągnięto w dziedzinie migracji dzięki przyjęciu strategii zarządzania migracjami oraz wdrożeniu ustawy o cudzoziemcach. Niezbędne są jednak dalsze działania w celu wdrożenia niedawno przyjętych strategii i poprawy monitorowania przepływów migracyjnych.

Proces prania pieniędzy nadal jest powodem do niepokoju. Przyjęta została ustawa w sprawie zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu i zwalczania .tych zjawisk. Tym niemniej sprawozdania dotyczące podejrzanych transakcji dotyczą głównie sektora bankowego, a liczba dochodzeń i wyroków skazujących w sprawach o pranie pieniędzy pozostaje niska.

Serbia jest ważnym krajem tranzytowym jeżeli chodzi o przemyt narkotyków do Europy. Przyjęto zarówno plan działań, jak i strategię zwalczania handlu narkotykami. Organy ścigania skonfiskowały duże ilości narkotyków. Handel narkotykami przechodzący przez Serbię pozostaje jednak poważnym problemem.

Osiągnięto pewne postępy jeżeli chodzi o reformę policji . Intensyfikacji uległa budowa zdolności i szkolenia, jak również współpraca międzynarodowa i regionalna. Należy jednak poprawić planowanie strategiczne i kontrole wewnętrzne. Przyjęto również krajową strategię zwalczania przestępczości zorganizowanej . Podjęto pierwsze kroki na rzecz poprawy ram instytucjonalnych i prawnych umożliwiających śledztwa dotyczące spraw finansowych i konfiskatę aktywów. Tym niemniej nadal opóźnia się przyjęcie i wejście w życie zmodernizowanego kodeksu postępowania karnego. Możliwości śledcze pozostają ograniczone, co przekłada się na małą liczbę prawomocnych wyroków skazujących w tej dziedzinie. Należy podejmować stałe starania w walce z przestępczością zorganizowaną, która pozostaje nadal poważnym problemem.

W obszarze walki z handlem ludźmi Serbia odnotowała pewne postępy. Ratyfikowano konwencję Rady Europy w sprawie zwalczania handlu ludźmi, przyjęto również plan działań. Współpraca pomiędzy różnymi podmiotami zaangażowanymi zwalczanie tego typu przestępstw, w tym organizacjami pozarządowymi, poprawiła się. Jednak liczba prawomocnych wyroków w tej dziedzinie pozostaje niska, podczas gdy odsetek niepełnoletnich ofiar rośnie.

Pewne postępy odnotowano jeżeli chodzi o przygotowanie ram prawno-instytucjonalnych na potrzeby ochrony danych osobowych. Niezbędne są jednak dalsze działania w celu pełnego dostosowania obowiązującego ustawodawstwa do standardów europejskich i zagwarantowania właściwego wdrożenia odpowiednich przepisów.

Kosowo

Kosowo poczyniło pewne postępy w realizacji nadrzędnych priorytetów partnerstwa europejskiego, szczególnie w następstwie wzmocnienia swojego prawodawstwa w kontekście kryteriów politycznych. Priorytetem musi być obecnie wdrożenie tych aktów prawnych. W drugim roku po ogłoszeniu niepodległości instytucje państwowe w Kosowie zostały już utworzone i realizują swoje zadania we współpracy z odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi. Tym niemniej istnieje szczególnie silna potrzeba wzmocnienia potencjału administracji publicznej oraz Zgromadzenia Kosowa. Niezbędne są trwałe działania na rzecz reformy sądownictwa oraz intensyfikacja walki z korupcją, przestępczością zorganizowaną i praniem pieniędzy. Współpraca z misją Unii Europejskiej w zakresie praworządności w Kosowie (EULEX) w praktyce nie odpowiada politycznym deklaracjom i musi ulec poprawie w wielu dziedzinach w trakcie obecnego mandatu.

Z punktu widzenia bezpieczeństwa sytuacja w Kosowie jest stabilna, ale nadal delikatna. Odnotowano szereg incydentów, w tym przypadki wandalizmu skierowanego przeciwko obiektom należącym do EULEX. Ogólnie rzecz biorąc utrzymano porządek publiczny. Władze Kosowa nie sprawują pełnej kontroli nad całym terytorium Kosowa, w szczególności na północy. Nadal funkcjonują tam równolegle struktury władzy, a ostatnio zorganizowano równoległe lokalne wybory uzupełniające. Rząd Kosowa musi mocniej zintegrować wszystkie społeczności, w tym w szczególności kosowskich Serbów, oraz umocnić rządy prawa, przy wsparciu EULEX. Wspólnota Serbów kosowskich musi zacząć w bardziej konstruktywny sposób współpracować z kosowskimi instytucjami, tak aby zwiększyć korzyści wynikające z unijnego wsparcia i perspektywy członkostwa w Unii. Planowane wybory lokalne i pogłębienie decentralizacji będą miały szczególne znaczenie w tym kontekście. Oczekuje się wsparcia Belgradu w tej kwestii. Dalsze działania na rzecz pojednania przyczyniłyby się do zwiększenia stabilności w regionie i wspomogłyby rozwój społeczno-ekonomiczny.

Jeżeli chodzi o demokrację i praworządność , wykonując swe zadania, władze Kosowa przestrzegały w dużej mierze odpowiednich przepisów konstytucyjnych. Jednak z punktu widzenia umacniania praworządności odnotowano w Kosowie niewielkie postępy.

Przyjęto roczny plan działań Z gromadzenia Kosowa na 2009 r., który jest on zgodny ze strategią legislacyjną rządu. Zdolność Zgromadzenia do kontrolowania projektów aktów prawnych i nadzorowania procesu ich wdrażania po uchwaleniu pozostaje jednak na niska. Nadzór parlamentarny nad władzą wykonawczą jest ograniczony. W szczególności należy wzmocnić zdolność Komitetu Integracji Europejskiej do kontrolowania, czy uchwalane ustawy są zgodne ze standardami UE.

W Kosowie funkcjonują najważniejsze elementy struktury rządu i udało się utrzymać stabilność polityczną. Pewne postępy odnotowano w dziedzinie reformy administracji samorządowej. W sierpniu przyjęto zmodyfikowany i poprawiony plan działań na rzecz partnerstwa europejskiego. Kosowo powinno obecnie skupić się na jego wdrażaniu i ustaleniu kolejnych priorytetów. Koordynacja działań pomiędzy ministerstwami, która powinna napędzać realizację kosowskiego planu reform europejskich, pozostaje niewystarczająca. Aby Kosowo mogło zrealizować swoją perspektywę europejską, niezbędne są skuteczne struktury administracyjne do działań w tym obszarze. Agencja na rzecz Koordynacji Rozwoju i Integracji Europejskiej zwiększyła swój potencjał, jeżeli chodzi o koordynację działań, lecz brak jest wsparcia politycznego wysokiego szczebla, które umożliwiłoby sterowanie rzeczywistym procesem integracji europejskiej.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie reformy administracji publicznej. Zakończono przegląd zadań i obowiązków w ramach administracji publicznej, a większość sformułowanych zaleceń została wdrożona. Niemniej jednak niektóre z najważniejszych aktów prawnych nie zostały jeszcze przyjęte. Ingerencje polityczne w służbie cywilnej oraz przebieg procesu nominacji na stanowiska w służbie cywilnej nadal jest powodem do niepokoju. Niezbędne są trwałe działania w celu wzmocnienia potencjału całej administracji publicznej Kosowa oraz w celu ustanowienia systemu zawodowej, rozliczalnej i niezależnej służby cywilnej, w której awans zależy od osiągnięć zawodowych i która byłaby zdolna do skutecznego wdrażania polityki rządu. Dalszego wzmocnienia wymaga także instytucja rzecznika praw obywatelskich. Administracja publiczna w Kosowie nadal jest słaba.

Postępy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości są ograniczone. Proces reform nie wykroczył jeszcze poza początkowe stadium. Powołano do życia Trybunał Konstytucyjny i nominowano jego członków. Nowy informatyczny system zarządzania sądami funkcjonuje w większości sądów. Sąd w Mitrovicy został ponownie otwarty na potrzeby rozpatrywania spraw karnych, przy wsparciu EULEX. Nominowani zostali członkowie Rady Sądownictwa Kosowa. Odnotowano pewne postępy jeżeli chodzi o rozstrzyganie spraw dotyczących zbrodni wojennych.

Niemniej jednak niezbędne są intensywne działania mające na celu zwiększenie niezależności i profesjonalizmu sądownictwa w Kosowie. W sądach na rozpatrzenie oczekuje duża ilość nierozstrzygniętych spraw z zakresu zarówno prawa cywilnego, jak i karnego. Nie istnieje skuteczny mechanizm pozwalający na podjęcie kroków dyscyplinarnych wobec sędziów. Niezbędne są konstruktywne wysiłki rządu i wspólnoty Serbów kosowskich, aby zagwarantować ich pełną integrację z kosowskim wymiarem sprawiedliwości. Kosowskie sądownictwo pozostaje słabe i nieskuteczne. W rzeczywistości w całym Kosowie, w szczególności na północy, nie zapanowała praworządność.

Potencjał działającej już agencji antykorupcyjne j uległ wzmocnieniu, jednak jej kompetencje są nadal ograniczone. Pomimo podjętych działań korupcja pozostaje zjawiskiem powszechnym w wielu dziedzinach, stanowiąc szczególnie poważny problem. Nie zakończono tworzenia ram prawnych w tej dziedzinie. Kosowo nie ma ustawy o finansowaniu partii politycznych. Strategia antykorupcyjna i odpowiedni plan działań mają dopiero zostać przyjęte. Należy znacznie zintensyfikować współpracę pomiędzy podmiotami zaangażowanymi w zwalczanie korupcji. Należy także zagwarantować niezależność agencji antykorupcyjnej. Kosowo musi zadbać o udokumentowane osiągnięcia, jeżeli chodzi o śledztwa, wszczynanie postępowań, działania prokuratury i skazania w sprawach antykorupcyjnych.

Konstytucja gwarantuje przestrzeganie praw człowieka i ochronę mniejszości oraz wymienia najważniejsze międzynarodowe umowy i porozumienia stosowane bezpośrednio w Kosowie. Niezbędne są jednak dalsze działania, aby zagwarantować ochronę tych praw w praktyce, w tym zdecydowane działania mające na celu zintegrowanie wszystkich zamieszkałych w Kosowie społeczności.

Poważną przeszkodą jest niechęć społeczności kosowskich Serbów, szczególnie na północy kraju, do udziału w instytucjach Kosowa. Konieczne są trwałe działania – zarówno ze strony rządu, jak i ze strony społeczności Serbów kosowskich – na rzecz rozwiązania tego problemu. Niezbędne jest także bardziej konstruktywne podejście ze strony Serbii.

Postępy w zakresie praw obywatelskich i politycznych są nadal niewielkie. Jeżeli chodzi o dostęp do wymiaru sprawiedliwości , system pomocy prawnej funkcjonuje, ale wymaga dalszego usprawnienia. Pewne podstępy osiągnięto w kwestii więzień i innych zakładów poprawczych. Istnieje jednak ciągle szereg problemów, szczególnie jeżeli chodzi o warunki w zakładach dla osób umysłowo chorych i niepełnoletnich sprawców przestępstw oraz ich ponownej integracji ze społeczeństwem po opuszczeniu zakładu. Osiągnięto ograniczone postępy jeżeli chodzi o zapobieganie torturom niewłaściwemu traktowaniu, jak również w zakresie zwalczania bezkarności sprawców.

Wolność słowa nie jest w pełni zagwarantowana w praktyce. Odnotowano przypadki ingerencji politycznej w funkcjonowanie mediów. Rozbudowano ramy prawne w zakresie wolności zgromadzania się i stowarzyszania się.

Organizacje społeczeństwa obywatelskiego muszą zostać bardziej włączone w proces formułowania i wdrażania polityki. Pewne postępy osiągnięto jeżeli chodzi o wolność religii , głównie poprzez odbudowę obiektów o znaczeniu religijnym. Należy dołożyć jeszcze większych starań, aby promować pojednanie pomiędzy różnymi wspólnotami religijnymi. Kosowo nie ma ustawy o osobach zaginionych. Należy rozwiązać problem rekompensaty dla rodzin osób zaginionych.

Prawa ekonomiczne i socjalne nie są w pełni gwarantowane. Należy znacznie wzmocnić ochronę kobiet przed wszelkimi formami przemocy. Handel dziećmi i praca dzieci nadal stanowią problem. Niezbędne są dalsze starania, aby zagwarantować prawa dzieci . Rząd przyjął plan działań na rzecz osób niepełnosprawnych. Mimo tego nie zapewniono w pełni integracji i ochrony grup słabszych społecznie i osób niepełnosprawnych. Dyskryminacja nadal jest powodem do niepokoju i aby jej przeciwdziałać potrzeba więcej rządowych akcji budowy świadomości społecznej. Istnieją odpowiednie ustawy i strategie, ale są one realizowane w niewielkim stopniu. Wzmocniono ramy prawno-instytucjonalne w dziedzinie praw własności . W zagwarantowaniu ochrony praw własności poważną przeszkodę stanowi niezdolność władz do wdrażania decyzji na całym terytorium Kosowa. Bezpieczeństwo obiektów religijnych jest ogólnie rzecz biorąc zapewnione.

Jeżeli chodzi o prawa mniejszości, prawa kulturalne i ochronę mniejszości, obowiązujące przepisy zapewniają wysoki standard ochrony dla mniejszości i praw kulturalnych. Nie są one jednak odpowiednio realizowane w praktyce. Nastąpił niewielki postęp jeżeli chodzi o pojednanie pomiędzy społecznościami. Jest to poważny problem dla władz Kosowa. Liczba dobrowolnie powracających uchodźców i wewnętrznych przesiedleńców pozostaje niska. Spory o grunty pomiędzy niektórymi gminami a Serbską Cerkwią Prawosławną nie zostały jak dotąd rozwiązane.

Społeczności Romów, Aszkali i Egipcjan nadal borykają się z bardzo trudnymi warunkami życia i częstą dyskryminacją. Niezbędne są pilne działania w celu przemieszczenia romskich rodzin mieszkających w niebezpiecznych i niedopuszczalnych warunkach na skażonych ołowiem obszarach w północnym Kosowie. Władze muszą dołożyć dalszych starań, aby objąć opieką wszystkie mniejszości i zapewnić im ochronę oraz zadbać o ich integrację ze społeczeństwem.

Jeżeli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe, w okresie sprawozdawczym Kosowo nadal współpracowało z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii (MTKJ). UE nieustannie podkreśla, że pomyślna współpraca regionalna musi obejmować wszystkie państwa regionu, i wyraża żal, że nieporozumienia dotyczące sposobu udziału Kosowa w regionalnych forach spowodowały wyłączenie Kosowa z najważniejszych inicjatyw regionalnych. Kosowo przyjęło nowe stemple celne, które zostały zgłoszone Komisji Europejskiej i krajom partnerskim z CEFTA przez specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ jako zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa nr 1244/99. Serbia nie uznała ważności tych stempli i kwestionuje ich zgodność z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/99. Kosowo i Serbia muszą znaleźć pragmatyczne rozwiązanie, dzięki któremu najważniejsze regionalne fora będę mogły nadal spełniać swoją rolę w promowaniu współpracy regionalnej i rozwoju.

Gospodarka Kosowa została w niewielkim stopniu dotknięta przez kryzys gospodarczy. Utrzymało się pozytywne tempo wzrostu PKB, chociaż jego poziom wyjściowy był bardzo niski; bezrobocie pozostało jednak na bardzo wysokim poziomie. Wysoka inflacja przeszła w deflację w wyniku spadku cen przywożonych towarów. Rozwojowi ekonomicznemu zaczyna głęboko zagrażać niski poziom praworządności, ograniczone i słabo zdywersyfikowane zdolności produkcyjne oraz niedorozwinięta infrastruktura transportowa i energetyczna. Politykę budżetową dyktują bieżące potrzeby i nie jest ona powiązana z planami średnioterminowymi. Stabilność podaży energii poprawiła się kosztem zwiększenia dopłat z budżetu.

Jeżeli chodzi o kryteria gospodarcze , Kosowo poczyniło bardzo niewielkie postępy w kwestii budowy funkcjonującej gospodarki rynkowej. Należy zrealizować głębokie reformy i duże inwestycje, aby umożliwić Kosowu sprostanie presji konkurencyjnej i siłom rynkowym wewnątrz Unii w dłuższej perspektywie czasowej.

Utrzymano szeroki konsensus co do kontynuacji polityki wolnorynkowej. Stosowanie euro jako waluty, bardzo niski poziom długów zagranicznych i niewielki wywóz uchroniły gospodarkę przed negatywnymi skutkami recesji światowej. Sektor bankowy pozostał zdrowy, zyskowny i dobrze wyposażony w kapitał. Wzrost gospodarczy napędzany był nadal przez ekspansywną politykę monetarną oraz przez zwiększoną pomoc zagraniczną. Po znacznej nadwyżce w roku poprzednim, w 2008 r. budżet opierał się na małym deficycie. Dochody budżetu zmniejszyły się nieznacznie. W czerwcu Kosowo przystąpiło do Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego.

Jednak deficyt handlowy, który już wcześniej osiągał duże rozmiary, nadal rósł głównie ze względu na znaczny przywóz maszyn i sprzętu transportowego na potrzeby szeroko zakrojonego programu budowy dróg. Zarówno sytuacja budżetowa, jak i bilans płatniczy stały się mniej zrównoważone, głównie ze względu na złe planowanie i realizację tych planów. W wyniku kryzysu gospodarczego wywóz – znajdujący się i tak na bardzo niskim poziomie – spadł gwałtownie w 2009 r. Statystyki gospodarcze nadal są nieodpowiednie. Koszty kredytu pozostawały na wysokim poziomie, ponieważ banki obciążały pożyczki dla przedsiębiorstw kosztami związanymi z wysokim ryzykiem. Zwiększył się poziom dotacji budżetowych i transferów. Niski poziom praworządności, korupcja powszechna w wielu dziedzinach i brak pewności co do praw własności były głównymi czynnikami hamującymi rozwój gospodarczy. Bezrobocie pozostaje bardzo wysokie. Niewielkie postępy poczyniono jeżeli chodzi o umożliwienie wejścia na rynek pracy młodszej części ludności Kosowa. Sektor nieformalny nadal stanowi poważny problem w gospodarce.

Postępy w dostosowywaniu aktów prawnych i polityki Kosowa do standardów europejskich są zróżnicowane. Nadal rozwijano ramy prawne w dziedzinie ceł, opodatkowania, edukacji i funkcjonowania policji. W dziedzinie ochrony środowiska, konkurencji, własności intelektualnej, energii oraz swobodnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału proces zbliżenia jest w stadium początkowym. Europejskie standardy w dziedzinie kontroli finansowej i statystyk, ochrony danych oraz zwalczania prania pieniędzy i zorganizowanej przestępczości zostały wdrożone w niewielkim stopniu.

W dziedzinie unijnego rynku wewnętrznego osiągnięto pewne postępy w zakresie swobodnego przepływu towarów. Jednak transpozycja i wdrażanie europejskich praktyk i aktów prawnych jest w stadium początkowym. Potencjał administracyjny jest nadal niewielki. Dostosowanie do wspólnotowego dorobku prawnego jest niewystarczające w dziedzinie swobodnego przepływu osób, usług i swobody przedsiębiorczości . Niezbędne są trwałe starania, aby osiągnąć postępy w dziedzinie swobodnego przepływu kapitału , w tym jeżeli chodzi o wzmocnienie kontroli nad sektorem finansowym.

Dochody z ceł zwiększyły się dzięki poprawie skuteczności działania służb celnych. Przyjęty został kodeks celno-akcyzowy. Przepisy dotyczące ceł są zgodne ze standardami europejskimi. Tym niemniej w dziedzinie ceł należy jeszcze w znacznym stopniu wzmocnić potencjał administracyjny oraz zintensyfikować zwalczanie korupcji. W północnej części Kosowa nadal nie są pobierane opłaty celne. Urzędnicy celni EULEX kontrolują dwa przejścia graniczne na północy, co przyczyniło się do zmniejszenia przemytu na tym obszarze. Ramy prawne w zakresie opodatkowania były nadal rozwijane i wprowadzono w życie niższe stawki podatkowe. Niezbędne są dalsze starania, aby zwiększyć potencjał administracyjny w tej dziedzinie oraz zmniejszyć rozmiary gospodarki nieformalnej.

W znacznym stopniu zakończono wdrażanie aktów prawnych w dziedzinie zamówień publicznych. Powstał Organ Przeglądu Zamówień. Tym niemniej stosowanie tych przepisów w praktyce budzi poważne obawy. Władze muszą skutecznie przeprowadzić śledztwa w sprawach, w których podejrzewa się korupcję. Należy znacząco wzmocnić kontrolę realizacji umów wynikłych z zamówień. Urzędnicy zajmujący się zamówienia w Kosowie nadal są narażeni na naciski i zastraszanie.

Nie istnieje strategia ochrony praw własności intelektualnej . Mechanizmy egzekwowania praw własności przemysłowej, praw autorskich i innych praw pokrewnych są mało skuteczne. Powołana została Komisja ds. Ochrony Konkurencji , która wszczęła dochodzenia w przypadkach, w których podejrzewa się naruszenie zasad konkurencji. Kosowskie akty prawne dotyczące ochrony konkurencji nie są w pełni dostosowane do standardów europejskich.

Władze muszą usprawnić realizację różnych strategii dotyczących zatrudnienia i zagwarantować ich wdrożenie. Przepisy w dziedzinie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w pracy oraz usług społecznych i opieki instytucjonalnej wymagają ulepszenia. W sektorze zdrowia publicznego należy wzmocnić potencjał administracyjny i instytucjonalny w celu poprawy jakości usług z zakresu ochrony zdrowia. Niewielkie postępy odnotowano w dziedzinie dialogu społecznego . Trwa dostosowywanie przepisów do europejskich standardów w dziedzinie edukacji . Tym niemniej konieczne jest jeszcze zakończenie reformy instytucjonalnej w tej dziedzinie, a założenia polityczne należy w większym stopniu przełożyć na praktyczne zmiany. W dziedzinie badań naukowych władze podjęły inicjatywy mające na celu ułatwienie współpracy z UE; m.in. wyznaczono koordynatora ze strony Kosowa ds. siódmego programu ramowego.

W przypadku polityk sektorowych ramy instytucjonalne i prawne w dziedzinie przemysłu i MŚP pozostają niekompletne. Podjęto działania jeżeli chodzi o rolnictwo i osiągnięto pewne postępy w zakresie komasacji gruntów i dywersyfikacji upraw. Tym niemniej potencjał konieczny do wdrożenia tej polityki jest niewystarczający. Przyjęto szereg ogólnych ustaw dotyczących ochrony środowiska . Potrzebne są intensywne działania, aby je wdrożyć i spełnić środowiskowe wymogi UE.

W dziedzinie transportu Kosowo rozpoczęło szeroko zakrojony program budowy dróg, który nie znajduje odpowiednika w niedoinwestowanym kolejnictwie. Kosowo nadal uczestniczy aktywnie w podstawowej sieci transportu regionalnego w Europie Południowo-Wschodniej oraz w obserwatorium ds. transportu w Europie Południowo-Wschodniej. Niemniej jednak w dziedzinie lotnictwa przyjęto przepisy niezgodne z europejskimi standardami. Nie nominowano jeszcze członków zarządu instytucji ds. kontroli kolei. Członkowie zarządu instytucji ds. kontroli lotnictwa zostali nominowani, ale instytucja ta nie podjęła jeszcze działalności.

Należy jeszcze przyjąć kilka ważnych ustaw w sektorze energii , w którym nadal występują poważne problemy. Częste są przerwy w dostawach prądu. Regularne straty i niski poziom egzekucji rachunków, mimo pewnej poprawy w tej dziedzinie, ograniczają rentowność tego sektora. Rząd podjął decyzję o budowie nowej elektrowni na węgiel brunatny, która będzie musiała odpowiadać standardom europejskim. Operator systemu przesyłowego w Kosowie nadal napotyka trudności jeżeli chodzi o uczestnictwo na pełnych prawach w regionalnych mechanizmach handlowych.

W dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów niezbędne są działania w celu wdrożenia istniejących aktów prawnych i strategii. Dalszego wzmocnienia wymaga zdolność administracyjna oraz niezależność polityczna i finansowa organów regulacyjnych, takich jak Agencja Regulacyjna ds. Telekomunikacji i Komisja ds. Niezależnych Mediów. Należy wybrać członków zarządu mediów publicznych.

Odgraniczone postępy odnotowano w dziedzinie kontroli finansowej i statystyk . Niezbędne są dalsze działania w celu poprawy zdolności do przeprowadzania kontroli wewnętrznych i zewnętrznych. Infrastruktura statystyczna pozostaje na niskim poziomie.

Ograniczone postępy odnotowano w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. Ustanowiono mechanizmy koordynujące pracę instytucji odpowiedzialnych za kontrolę granic. Granice nadal są jednak mało szczelne, a zasoby i potencjał policji w zakresie kontroli granic i linii granicznych wymagają zwiększenia. Zdolność Kosowa do przetwarzania wniosków o azyl jest nadal niewielka. Postępy w zakresie ponownej integracji repatriantów ze społeczeństwem pozostają ograniczone. Należy opracować odpowiedni system readmisji.

Możliwości sądów i organów ścigania w zakresie zwalczania prania pieniędzy są ciągle niewielkie. Pranie pieniędzy nie stanowi przestępstwa w świetle przepisów odpowiednich aktów prawnych. Istniejące ramy prawne są niewystarczające i nie są w pełni stosowane. Nie istnieje stały ośrodek, który koordynowałby zwalczanie prania pieniędzy. Sprawozdania, jakie otrzymuje Centrum Wywiadu Finansowego, zawierają ograniczone ilości informacji. Poziom współpracy pomiędzy tym Centrum a władzami podatkowymi jest nadal niewystarczający.

W okresie sprawozdawczym zwiększyła się ilość konfiskowanych narkotyków, prowadzonych spraw oraz aresztowanych i postawionych w stan oskarżenia osób. Kosowo przyjęło strategię i plan działań na rzecz zwalczania handlu narkotykami . Niemniej jednak współpraca pomiędzy organami ścigania w tej dziedzinie jest nadal niewystarczająca. Miejsce przechowywania skonfiskowanych narkotyków nie jest w pełni zabezpieczone. Ogólnie rzecz biorąc handel narkotykami nadal stanowi poważny problem.

Kosowo przyjęło podstawowe akty prawne dotyczące funkcjonowania policji . Zadanie zapewnienia porządku publicznego jest w znacznej mierze realizowane. Do pracy wróciła większość funkcjonariuszy policji wywodzących się ze społeczności Serbów kosowskich na południe od rzeki Ibar, którzy odeszli ze służby po ogłoszeniu niepodległości. Odnotowano jednak szereg incydentów z udziałem przemocy, w tym celowe niszczenie własności EULEX. Brak wieloetnicznej publicznej policji porządkowej w regionie Mitrovicy zmniejsza zdolność policji do działania w przypadku niepokojów społecznych na północy. Opóźniono przygotowanie opisów stanowisk wyższych oficerów policji, spośród których jeden jest Serbem kosowskim. Istnieją poważne braki jeżeli chodzi o zdolność do prowadzenia śledztw i działań policyjnych opartych na danych wywiadowczych. Nie istnieje strategia odbierania broni ludności cywilnej. Bezpieczeństwo dowodów zebranych przez policję nie jest w pełni zagwarantowane. EULEX musi uzyskać dostęp do najważniejszych baz danych, tak aby mógł prowadzić skuteczne śledztwa w ramach swojego mandatu.

Przestępczość zorganizowana nadal jest poważnym problemem, który ma negatywny wpływ na praworządność i środowisko biznesowe. Przyjęto strategię i plan działań w celu zwalczania przestępczości zorganizowanej, ale ramy prawne są nadal niekompletne. Brak ustawy o ochronie świadków i ograniczona zdolność do zapewnienia świadkom ochrony ogranicza możliwości działania policji w tej dziedzinie. Kosowo jest zarówno źródłem, jak i krajem tranzytowym dla działalności z zakresu przestępczości zorganizowanej. Jest także ciągle źródłem, punktem docelowym i punktem przerzutowym w handlu ludźmi. Identyfikacja ofiar i sposób prowadzenia śledztw dotyczących handlu ludźmi i narkotykami przez organy śledcze Kosowa jest nadal problemem. Przestępczość zorganizowana jest problemem w całym Kosowie, szczególnie na północy. Jeżeli chodzi o terroryzm , Kosowo przyjęło strategię i plan działań, ale nie ma jeszcze odpowiednich aktów prawnych.

Kosowo nadal nie przyjęło przepisów w dziedzinie ochrony danych osobowych . Nie istniej instytucja niezależnego kontrolera ds. ochrony danych osobowych.

Turcja

Turcja nadal w wystarczającym stopniu spełnia kryteria polityczne W całym kraju odbyły się wolne i sprawiedliwe wybory lokalne . Pewne postępy osiągnięto, jeżeli chodzi o reformy w zakresie sądownictwa, cywilnego nadzoru nad wojskiem i praw kulturalnych. Rząd rozpoczął proces szerokich konsultacji z partiami politycznymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w celu rozwiązania kwestii kurdyjskiej. Tym niemniej niezbędne są daleko idące dalsze działania w większości dziedzin dotyczących kryteriów politycznych - w tym szczególnie praw podstawowych - oraz reform konstytucyjnych.

W przypadku demokracji i praworządności śledztwo w sprawie rzekomej grupy kryminalnej Ergenekon doprowadziło do postawienia poważnych zarzutów, między innymi wobec oficerów wojskowych. Sprawa ta jest dla Turcji szansą, aby wzmocnić wiarę we właściwe funkcjonowanie jej instytucji demokratycznych i praworządności. Tym niemniej ważne jest, aby postępowanie w tej sprawie odbywało się z pełnym poszanowaniem właściwych praw procesowych, w tym w szczególności praw oskarżonych. Rząd potwierdził swoje zaangażowanie w realizację reform związanych z pespektywą przystąpienia do UE, wyznaczył głównego negocjatora i zatwierdził krajowy program na rzecz przyjęcia wspólnotowego dorobku prawnego. Niemniej jednak brak dialogu i ducha kompromisu pomiędzy partiami politycznymi szkodzi procesowi reform. Turcja musi uzgodnić swoje przepisy dotyczące partii politycznych ze standardami europejskimi.

W przypadku reformy administracji publicznej niezbędne są znaczne dalsze starania, w szczególności jeżeli chodzi o modernizację służby cywilnej. Priorytetem jest nadal ograniczenie zbędnych procedur biurokratycznych i wsparcie dla uproszczenia systemu administracyjnego, jak również dalszy rozwój zawodowej, niezależnej, rozliczalnej i przejrzystej służby cywilnej, w której awans zależy od osiągnięć zawodowych.

W przypadku cywilnego zwierzchnictwa nad siłami bezpieczeństwa osiągnięto pewne postępy, w szczególności w sprawie ograniczenia jurysdykcji sądów wojskowych. Wyżsi oficerowie sił zbrojnych nadal wypowiadają się jednak na tematy wykraczające poza ich kompetencje, a parlament nie kontroluje w pełni wydatków wojskowych. Zaangażowanie personelu wojskowego w działalność skierowaną przeciwko rządowi, ujawnione w trakcie dochodzenia w sprawie grupy Ergenekon, budzi poważne obawy.

W dziedzinie sądownictwa pozytywnym krokiem jest przyjęcie przez rząd strategii reformy sądownictwa po konsultacjach ze wszystkimi zainteresowanymi podmiotami. Pozytywnie należy ocenić także działania na rzecz zwiększenia liczby pracowników i budżetu. Działania te należy jednak kontynuować, ponieważ nadal istnieją obawy odnośnie do niezależności, bezstronności i skuteczności sądownictwa, dotyczące składu Najwyższej Rady Sądownictwa i Prokuratury oraz ustanowienia regionalnych sądów apelacyjnych.

Poprawiły się przepisy mające na celu zapobieganie korupcji. Tym niemniej korupcja nadal jest powszechna w wielu dziedzinach. Turcja musi zadbać o udokumentowane osiągnięcia, jeżeli chodzi o śledztwa, wszczynanie postępowań, działania prokuratury i skazania w sprawach antykorupcyjnych

W przypadku praw człowieka i ochrony mniejszości osiągnięto pewne postępy, ale niezbędne są jeszcze szeroko zakrojone działania. Pewne postępy odnotowano w zakresie przestrzegania międzynarodowych przepisów dotyczących praw człowieka. Nadal jednak nie ratyfikowano fakultatywnego protokołu do konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (OPCAT) i nie zrealizowano orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wymagających zmian w przepisach prawnych. Należy również wzmocnić ramy instytucjonalne służące wspieraniu i ochronie praw człowieka. Konieczne jest też utworzenie instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich.

Mimo że tureckie prawo zawiera szeroko zakrojony zestaw gwarancji mających zapobiegać torturom i niewłaściwemu traktowaniu , działania na rzecz wdrożenia tych przepisów i pełnego zastosowania rządowej polityki zerowej tolerancji miały ograniczony charakter. Doniesienia o torturach i niew łaściwym traktowaniu, jak również bezkarność sprawców ciągle stanowią powód do poważnych obaw. Aby właściwie ocenić postępy w tej dziedzinie władze tureckie powinny udzielić szybko zgody na publikację sprawozdania Komitetu Zapobiegania Torturom Rady Europy.

Jeżeli chodzi o więzienia , pewne postępy odnotowano w zakresie poprawy infrastruktury i szkoleń, jak również rekrutacji nowego personelu. Nadal jednak do rozwiązania pozostaje problem przepełnienia więzień i wysokiego odsetka oczekujących na proces więźniów aresztowanych tymczasowo.

Art. 301 tureckiego kodeksu karnego nie jest już regularnie stosowany, aby ograniczyć wolność słowa . Dochodzi jednak do wszczęcia dochodzeń i wydawania wyroków skazujących w oparciu o szereg innych artykułów kodeksu karnego. Prawo tureckie nie chroni w odpowiednim stopniu wolności słowa zgodnie z Europejską Konwencją Praw Człowieka i orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Naciski polityczne na media i niejasny stan prawny mają w praktyce negatywny wpływ na zakres wolności słowa w prasie.

Jeżeli chodzi o wolność zrzeszania się tureckie przepisy są ogólnie rzecz biorąc zgodne z europejskimi standardami. Należy jednak poczynić znaczne postępy jeżeli chodzi o wdrożenie tych przepisów; obecnie stowarzyszenia muszą poddawać się nieproporcjonalnej kontroli swojej działalności, co w niektórych przypadkach prowadzi do wszczęcia postępowania sądowego.

Jeżeli chodzi o wolność religii wdrażanie ustawy o fundacjach przebiegało sprawnie. Rząd podjął dialog z alawitami i innymi niemuzułmańskimi wspólnotami religijnymi. Nadal jednak trzeba rozwiązać konkretne problemy tych grup. Wspomniana ustawa nie rozwiązuje problemu własności skonfiskowanej i sprzedanej stronom trzecim oraz własności należących do fundacji połączonych przez wejściem w życie nowych przepisów. Nadal zdarzają się ataki przeciwko przedstawicielom mniejszości religijnych. Należy wprowadzić przepisy zgodne z Europejską Konwencją Praw Człowieka, tak aby wszystkie niemuzułmańskie wspólnoty religijne i alawici mogli funkcjonować bez niewłaściwych ograniczeń, w tym jeżeli chodzi o kształcenie nowych duchownych. Niezbędne są dalsze działania, aby stworzyć środowisko sprzyjające pełnemu poszanowaniu wolności religii w praktyce.

Ogólnie rzecz biorąc istnieją przepisy gwarantujące prawa kobiet i równość płci. Jednak niezbędne są dalsze szeroko zakrojone działania w celu przekształcenia rzeczywistej sytuacji w myśl tych przepisów i zmniejszenia różnic pomiędzy mężczyznami a kobietami jeżeli chodzi o udział w rynku pracy i szanse zawodowe, znaczenie w polityce i dostęp do edukacji. Przemoc domowa, zabójstwa honorowe oraz zawierane we wczesnym wieku wymuszone przez rodzinę małżeństwa nadal są poważnym problemem w niektórych częściach Turcji. Niezbędne są dalsze szkolenia i kampanie budowy świadomości na temat praw kobiet i równości płci, skierowane zarówno do mężczyzn, jak i do kobiet.

Należy zintensyfikować działania we wszystkich dziedzinach związanych z prawami dzieci , w tym jeżeli chodzi o potencjał administracyjny, zdrowie, edukację, wymiar sprawiedliwości dla nieletnich oraz pracę dzieci. Poważne obawy budzą przypadki osób niepełnoletni sądzonych jak dorośli na mocy ustawy antyterrorystycznej, którym grożą nieproporcjonalne wyroki.

Potrzebne są jeszcze przepisy, aby zagwarantować pełne przestrzeganie praw związkowych zgodnie z unijnymi standardami oraz odpowiednimi konwencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), w tym szczególności prawo do zrzeszania się w związku, prawo do strajku i prawo do prowadzenia negocjacji zbiorowych.

Jeżeli chodzi o prawa mniejszości , sytuacja pozostaje bez zmian. Pewne postępy poczyniono w dziedzinie praw kulturalnych , szczególnie dzięki uruchomieniu ogólnokrajowego kanału telewizyjnego nadającego w języku kurdyjskim. Nadal jednak istnieją ograniczenia, w szczególności jeżeli chodzi o używanie języków innych niż turecki w prywatnych kanałach radiowych i telewizyjnych, w życiu politycznym, w ramach systemu edukacyjnego i w kontaktach ze służbami publicznymi. Przepisy w sprawie stosowania języków innych niż turecki pozwalają na restrykcyjną interpretację oraz są stosowane w niespójny sposób. Nie osiągnięto postępów jeżeli chodzi o sytuację Romów , którzy często padają ofiarą dyskryminacji. Nadal zdarzają się wyburzenia romskich dzielnic bez udostępnienia mieszkańcom lokali zastępczych.

Jeżeli chodzi o południowo-wschodnią część kraju rząd rozpoczął szeroką debatę dotyczącą kwestii kulturalnych, politycznych i gospodarczych związanych z problemem kurdyjskim. Istotne jest, aby następstwem tej debaty były konkretne działania. Przyjęcie ustawy o odminowaniu granicy z Syrią jest kolejnym pozytywnym posunięciem. Jednak szeroka interpretacja przepisów antyterrorystycznych doprowadziła do nadmiernych ograniczeń w zakresie praw podstawowych. Należy stopniowo zlikwidować system gwardii wiejskich.

Nadal trwały ataki terrorystyczne PKK, wpisanej na unijną listę organizacji terrorystycznych, których rezultatem było wiele ofiar śmiertelnych.

Trwała wypłata odszkodować dla przesiedleńców wewnętrznych . Mimo to rząd nie dysponuje ogólną krajową strategią rozwiązania problemu przesiedleńców wewnętrznych i musi zintensyfikować wysiłki, aby zaspokoić potrzeby tej grupy osób.

Jeżeli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe Turcja wyraziła publiczne poparcie dla trwających pod egidą ONZ negocjacji mających na celu wypracowanie kompleksowego rozwiązania w odniesieniu do sytuacji na Cyprze. Nie poczyniono jednak żadnych postępów w normalizacji stosunków dwustronnych z Republiką Cypryjską. Turcja nie wdrożyła w pełni protokołu dodatkowego do układu ustanawiającego stowarzyszenie, ani nie usunęła wszystkich przeszkód dla swobodnego przepływu towarów, w tym ograniczeń dla bezpośrednich połączeń transportowych z Cyprem.

Jeżeli chodzi o stosunki z Grecją prowadzono dalej rozmowy wyjaśniające, ale nie zawarto żadnego porozumienia w sprawie konfliktów granicznych. Podjęto dalsze działania mające na celu budowę wzajemnego zaufania. Grecja złożyła liczne skargi formalne dotyczące powtarzających się naruszeń jej przestrzeni powietrznej przez Turcję, w tym przelotów nad wyspami greckimi. Stosunki z Bułgarią są nadal pozytywne. Dobre stosunki z państwami sąsiedzkimi mają bardzo duże znaczenie.

Turcja odgrywa pozytywną rolę na Bałkanach Zachodnich .

Od czerwca 2009 r. Turcja objęła podlegające rotacji przewodnictwo procesu współpracy w Europie Południowo-Wschodniej (SEECP).

Gospodarka Turcji doświadczyła spadku popytu, zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego, a w szczególności także inwestycji. Niemniej jednak konsekwencje kryzysu w dużym stopniu ograniczały się do realnej części gospodarki, także ze względu na przeprowadzone wcześniej reformy strukturalne i kroki mające na przeciwdziałanie pogorszeniu się koniunktury. Udało się utrzymać w dużym stopniu stabilność makroekonomiczną. Inflacja zmniejszyła się znacznie, głównie ze względu na presje wynikające z zwiększenia podaży energii, a dotychczas wysokie tempo wzrostu gospodarczego spadło. Znacznie wzrosła stopa bezrobocia. W tej trudnej sytuacji gospodarczej proces reform strukturalnych przebiegał do pewnego stopnia wolniej, w szczególności w pierwszej połowie 2009 r. Brak wiarygodnych planów budżetowych i punktów odniesienia powodował wzrost niepewności, co miało wpływ na klimat inwestycyjny.

Jeżeli chodzi o kryteria gospodarcze , Turcja jest funkcjonującą gospodarką rynkową. Powinna być w stanie sprostać presji konkurencyjnej i siłom rynków w ramach Unii w perspektywie średniookresowej, pod warunkiem, że będzie kontynuowała wdrażanie szeroko zakrojonego planu reform mającego na celu wyeliminowanie słabości strukturalnych.

Utrzymano konsensus w sprawie podstawowych zasad polityki gospodarczej w kontekście trudnej sytuacji związanej z kryzysem. Turcja przyjęła postulaty prowadzenia bardziej ekspansywnej polityki fiskalnej w celu przeciwdziałania zmniejszeniu się tempa wzrostu i włączyła ją w szerszą strategię rozwoju obejmującą większe inwestycje publiczne, tworzenie miejsc pracy i reformy sektorowe. Pewne postępy osiągnięto jeżeli chodzi o poprawę jakości kapitału ludzkiego i fizycznego, mimo że kryzys gospodarczy utrudnia ten proces. Turcja nadal ma dostęp do zewnętrznego finansowania, a oficjalne rezerwy zmniejszyły się umiarkowanie ze stosunkowo wysokiego poziomu. W znacznym stopniu udało się zmniejszyć nierównowagę bilansu płatniczego i stłumić presję inflacyjną. W ramach procesu prywatyzacyjnego zrealizowano szereg dużych transakcji, głównie w sektorze energii. Turecki sektor finansowy wykazał imponującą odporność na wahania stabilności finansowej na świecie. Turcja zdywersyfikowała swój handel, pozyskując nowe rynki i ten sposób częściowo łagodząc skutki kryzysu.

Chociaż antykryzysowe działania budżetowe do pewnego stopnia złagodziły skutki pogorszenia się koniunktury, mogą one zagrażać korzyściom osiągniętym w poprzednich latach dzięki konsolidacji finansów publicznych i polityce utrzymywania równowagi w perspektywie średniookresowej, o ile nie zostaną wstrzymane we właściwym momencie. Działania mające na celu zwiększenie przejrzystości budżetu zostały wstrzymane, a nawet cofnięte w niektórych przypadkach. Na rynku pracy zapanowały coraz bardziej konkurencyjne warunki, a bezrobocie wzrosło gwałtownie. Tworzeniu nowych miejsc pracy nie sprzyjało przede wszystkim niedopasowanie umiejętności pracobiorców do oczekiwań pracodawców, stosunkowo wysokie opodatkowanie pracy z tytułu składek społecznych i mało elastyczne warunki zatrudnienia. Mimo różnych nowych inicjatyw podejmowanych przez turecki rząd kryzys ekonomiczny utrudniał dostęp MŚP do finansowania i spowalniał przekształcenia w tym sektorze tureckiej gospodarki. Zasady przydziału pomocy państwa nadal nie były przejrzyste. Chociaż nowe przepisy ułatwiły otwieranie działalności gospodarczej, nadal istnieją przeszkody utrudniające zamykanie przedsiębiorstw. Otoczenie prawne przedsiębiorstw, a w szczególności procedury sądowe, tworzy problemy i utrudnia budowę lepszego środowiska biznesowego. Turcja przyjęła szeroko zakrojony plan działań mający na celu zmniejszenie gospodarki nieformalnej, która nadal jest poważnym problemem.

Turcja nadal zwiększała swoją zdolność do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa w UE. Postępów dokonano w większości dziedzin, choć były one nierównomierne. Dostosowanie do prawodawstwa wspólnotowego jest zaawansowane w niektórych dziedzinach, jak swobodny przepływ towarów, prawa własności intelektualnej, polityka antymonopolowa, energia, polityka przemysłowa i wobec przedsiębiorstw, ochrona konsumentów, statystyki, sieci transeuropejskie oraz nauka i badania naukowe. Należy kontynuować starania mające na celu dostosowanie do wspólnotowego dorobku prawnego w takich dziedzinach jak ochrona środowiska, pomoc państwa, polityka społeczna i zatrudnienie, prawo spółek, zamówienia publiczne, bezpieczeństwo żywnościowe, polityka weterynaryjna i fitosanitarna oraz swobodny przepływ usług. Jeżeli chodzi o unię celną i stosunki zewnętrzne, należy dokończyć proces dostosowywania, w szczególności poprzez zharmonizowanie stanowisk przedstawianych na forum Światowej Organizacji Handlu. Nie rozwiązano jeszcze wielu problemów utrudniających handel, a wręcz pojawiły się nowe tego typu kwestie. Bardzo ważne jest, aby Turcja w pełni realizowała swoje zobowiązania wynikające z przynależności do unii celnej. W większości dziedzin ogromne znaczenie ma zwiększenie potencjału administracyjnego przez Turcję, aby mogła ona stosować wspólnotowy dorobek prawny.

W dziedzinie swobodnego przepływu towarów dostosowanie przepisów osiągnęło stosunkowo zaawansowany poziom, ale w okresie sprawozdawczym postępy były ograniczone. Handel jest w coraz większym stopniu blokowany przez bariery techniczne dotyczące ocen zgodności i harmonizacji. Dostosowanie w dziedzinie swobody przedsiębiorczości i prawa do świadczenia usług jest w stadium początkowym. Nie odnotowano postępów w dziedzinie usług pocztowych, ani wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych. Jeżeli chodzi o swobodny przepływ kapitału Turcja poczyniła pewne postępy, w szczególności dzięki opracowaniu planów działań w zakresie przepływów kapitałowych i płatności oraz zwalczania prania pieniędzy. Turcja osiągnęła postępy w zakresie liberalizacji przepisów dotyczących ubezpieczeń. Jednak poziom dostosowania aktów prawnych dotyczących przepływów kapitałowych i płatności do wspólnotowego dorobku prawnego jest ograniczony. Niewielkie postępy odnotowano w dziedzinie swobodnego przepływu pracowników. Dostosowanie prawodawstwa w tej kwestii jest w stadium początkowym.

Pewne postępy daje się zauważyć w dziedzinie zamówień publicznych , w szczególności w zakresie potencjału administracyjnego; niektóre instytucje zamawiające stosują dobre praktyki w zakresie zamówień. Nadal brak jest jednak strategii reform niezbędnych do zapewnienia dostosowania przepisów i budowy zdolności instytucji. Zwiększa się liczba odstępstw od ogólnych przepisów, podobnie jak liczba preferencji dla produktów i usług krajowych, co przyczynia się do zmniejszenia konkurencji i efektywności publicznych przetargów. Jeżeli chodzi o prawo spółek w okresie sprawozdawczym nie odnotowano wyraźnych postępów. Nie przyjęto nowego kodeksu handlowego. Dostosowanie w dziedzinie prawa własności intelektualnej jest na stosunkowo zaawansowane. Poprawiła się koordynacja działań i współpraca pomiędzy różnymi instytucjami publicznymi zajmującymi się prawami własności intelektualnej, jak również wzrósł ich poziom specjalizacji. Ich decyzje nie są jednak wystarczająco skutecznie egzekwowane. Ogromne znaczenie ma przyjęcie zasad dostosowanych do unijnych i zmodernizowanych ustaw dotyczących praw własności intelektualnej i przemysłowej, które przewidywałyby sankcje karne.

Turcja osiągnęła wysoki poziom dostosowania w dziedzinie polityki antymonopolowej , w tym zasad kontroli połączeń przedsiębiorstw. Nie odnotowano jednak żadnych dalszych zmian dostosowawczych w dziedzinie pomocy państwa , a oczekiwana od dawna ustawa o pomocy państwa nadal nie została uchwalona.

Pewne postępy osiągnięto w dziedzinie usług finansowych. Tureckie przepisy są częściowo dostosowane do wspólnotowego dorobku prawnego we wszystkich trzech poddziedzinach usług finansowych. Jeżeli chodzi o społeczeństwo informacyjne i media pewne postępy daje się zauważyć w dziedzinie komunikacji elektronicznej. Ogromne znaczenie ma jednak przyjęcie przepisów wykonawczych, które umożliwią prawu pierwotnemu wywarcie wpływu na funkcjonowanie rynku. Niewielkie postępy osiągnięto w dziedzinie polityki audiowizualnej.

W dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich poziom dostosowania do wspólnotowego dorobku prawnego pozostaje ograniczony. Obecna polityka wspierania rolnictwa i strategiczne decyzje w coraz większym stopniu odbiegają od zasad WPR, podczas gdy opóźnienia w akredytacji struktur IPARD pokazują, że istnieją trudności w ustanowieniu funkcjonujących struktur administracyjnych i organizacyjnych oraz procedur zarządzania funduszami rozwoju obszarów wiejskich zgodnie z unijnymi standardami. Bariery techniczne dotyczące handlu produktami bydlęcymi, niezgodne z dwustronnymi zobowiązaniami, są kwestią, która wymaga pilnego rozwiązania. Ogólnie rzecz biorąc postępy w tej dziedzinie są ograniczone. Turcja osiągnęła także ograniczone postępy w dziedzinie bezpieczeństwa żywności oraz polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej. Nadal prowadzono odpowiednie działania, ale transpozycja i wdrożenie wspólnotowego dorobku prawnego w tej dziedzinie są nadal w stadium początkowym. W dziedzinie rybołówstwa odnotowano pewne postępy w sprawie zarządzania zasobami i flotami oraz we wdrażaniu umów międzynarodowych. W tym rozdziale jednak nie daje się zauważyć postępu w dostosowaniu przepisów.

Turcja osiągnęła ograniczone postępy w zakresie dostosowania prawodawstwa w sektorze transportu . Zdolność do wdrożenia przepisów jest ograniczona w sektorze transportu drogowego; w sektorze transportu kolejowego nie daje się zauważyć postępów. W sektorze transportu lotniczego osiągnięto ograniczone postępy. Brak komunikacji pomiędzy centrami kontroli ruchu lotniczego w Turcji i Republice Cypru nadal stanowi poważne zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Turcja nie uczestniczy w działaniach mających na celu zintegrowanie europejskiej przestrzeni powietrznej. Postępy w sektorze transportu morskiego były ograniczone. Wpisanie Turcji na białą listę paryskiego protokołu ustaleń potwierdza dobre wyniki Turcji jako państwa bandery.

Pewne, choć nierównomierne, postępy odnotowano w sektorze energii. Zachodzące w Turcji zmiany w zakresie energii odnawialnej, efektywności energetycznej i rynku energii elektrycznej miały pozytywny charakter. Jednak w przypadku gazu ziemnego, energii nuklearnej, bezpieczeństwa nuklearnego i ochrony przed promieniowaniem Turcja powinna wdrożyć obowiązujące akty prawne i strategie.

W przypadku opodatkowania odnotowano postępy jeżeli chodzi o dostosowanie prawodawstwa, w szczególności w zakresie zmniejszenia dyskryminacyjnego podatku od napojów alkoholowych. Należy jednak jeszcze wyeliminować kilka rozbieżności zanim możliwe będzie osiągnięcie pełnego dostosowania do wspólnotowego dorobku prawnego.

Turcja osiągnęła pewne postępy w dziedzinie polityki gospodarczej i monetarnej. Dostosowanie do wspólnotowego dorobku prawnego w dziedzinie polityki monetarnej jest niekompletne. Nadal daje się zauważyć braki, jeżeli chodzi o prawodawstwo - w tureckim prawie nie ma na przykład pełnej niezależności banku centralnego, zakazu finansowania sektora publicznego przez emisję pieniądza oraz zakazu udzielania sektorowi publicznemu uprzywilejowanego dostępu do rynków finansowych.

Turcja osiągnęła ograniczone postępy w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia. Ustanowienie komisji parlamentarnej ds. równych szans dla mężczyzn i kobiet jest krokiem w dobrą stronę. Przyśpieszono przygotowania do udziału w Europejskim Funduszu Socjalnym. Niemniej jednak akty prawne dotyczące prawa pracy, zdrowia bezpieczeństwa w pracy, jak również zakazu dyskryminacji, nie są zgodne ze standardami UE. Nie odnotowano postępów jeżeli chodzi o przyznanie związkom zawodowym pełnych praw zgodnie ze standardami unijnymi i konwencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy. Udział kobiet w rynku pracy jest bardzo niski. Należy zintensyfikować działania mające na celu zwalczanie nielegalnego zatrudniania pracowników i wykluczenia społecznego.

W dziedzinie polityki w zakresie przemysłu i przedsiębiorstw Turcja osiągnęła dalsze postępy, w szczególności dzięki przygotowaniu nowej strategii rozwoju przemysłu i nowych strategii sektorowych. Obecnie należy zakończyć prace nad nimi i je opublikować. Instrumenty dotyczące polityki w zakresie przemysłu i przedsiębiorstw są szerzej dostępne, poprawiły się też niektóre elementy środowiska biznesowego. Turcja osiągnęła wystarczający poziom dotowania do wspólnotowego dorobku prawnego w dziedzinie polityki w zakresie przemysłu i przedsiębiorstw.

Turcja poczyniła pewne postępy w dziedzinie sieci transeuropejskich. W lipcu 2009 r. Turcja podpisała międzyrządowe porozumienie w sprawie gazociągu Nabucco. Projekt ten stanowi ważny krok strategiczny w stronę bliższej współpracy energetycznej UE, Turcji i innych państw w regionie, a także w stronę dywersyfikacji źródeł energii. Terminowe ukończenie budowy południowego korytarza przesyłu gazu poprzez przede wszystkim sprawne wdrożenie międzyrządowego porozumienia w sprawie Nabucco jest jednym z priorytetów UE w zakresie bezpieczeństwa energetycznego. Pewne postępy daje się zauważyć w dziedzinie polityki regionalnej i koordynacji instrumentów strukturalnych. Ramy prawno-instytucjonalne umożliwiające wdrożenie III i IV komponentu Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej zostały ukończone. W proces przygotowywania projektów zaangażowane były zainteresowane podmioty na poziomie lokalnym i regionalnym, utworzono dalsze agencje ds. rozwoju. Konieczne jest jednak dalsze wzmocnienie potencjału administracyjnego. Ogólnie rzecz biorąc Turcja jest dostosowana do wspólnotowego dorobku prawnego w tym obszarze w ograniczonym stopniu.

Jeżeli chodzi o sądownictwo pozytywnym krokiem było przyjęcie przez rząd strategii reformy sądownictwa. Podjęte działania w celu zwiększenia liczby personelu i dostępnych zasobów są także pozytywne i należy je kontynuować. Należy jednak podjąć działania w celu zagwarantowania niezależności, bezstronności i skuteczności sądownictwa. Jeżeli chodzi o zwalczanie korupcji , osiągnięto pewne postępy wzmacniając ramy prawno-instytucjonalne umożliwiające walkę z korupcją. Korupcja jest jednak powszechna w wielu dziedzinach. Ogromne znaczenie będzie miało przyjęcie i skuteczne wdrożenie krajowej strategii antykorupcyjnej.

W dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa osiągnięto pewne, choć nierówne, postępy. Turcja odnotowała ograniczone postępy w dziedzinie ochrony granic zewnętrznych i systemu Schengen, jak również w dziedzinie migracji i azylu. W obliczu gwałtownego wzrostu liczby ubiegających się o azyl należy kontynuować działania mające na celu reorganizację systemu. Turcja niedawno zgodziła się na wznowienie formalnych negocjacji na temat umowy o readmisji z WE.

W dziedzinie badań naukowych Turcja podjęła szeroko zakrojone działania mające na celu zwiększenie swojego udziału w siódmym programie ramowym w zakresie badań i rozwoju, jak również zwiększenie krajowego potencjału badawczego. Niezbędne są jednak dalsze działania w celu zintegrowania Turcji z europejską przestrzenią badawczą.

W dziedzinie ochrony środowiska, dzięki podpisaniu Protokołu z Kioto, Turcja poczyniła postępy jeżeli chodzi o chemikalia i umowy horyzontalne. Daje się zauważyć pewne postępy w dziedzinie zarządzania odpadami, jakości powietrza, zanieczyszczeń przemysłowych, zarządzania ryzykiem i chemikaliów. Jednak ogólny poziom dostosowania nadal jest niewystarczający. Turcja nie poczyniła postępów w dziedzinie jakości wody, ochrony środowiska naturalnego i organizmów modyfikowanych genetycznie.

Pewne postępy osiągnięto w dziedzinie ochrony konsumentów i zdrowia . Jednak w przypadku ochrony konsumentów niezbędne są dalsze działania, w szczególności w kwestiach niezwiązanych z bezpieczeństwem. Konieczne jest również zagwarantowanie właściwej ochrony konsumentów na ogólnym poziomie. W dziedzinie zdrowia publicznego daje się zauważyć pewne postępy, w szczególności w zakresie ograniczenia użycia tytoniu oraz wzmocnienia potencjału administracyjnego w zakresie chorób zakaźnych.

Turcja osiągnęła wysoki poziom dostosowania w dziedzinie prawodawstwa celnego , dzięki istnieniu unii celnej z UE. Tym niemniej niezbędne jest dalsze dostosowanie do unijnego dorobku prawnego w niektórych dziedzinach, takich jak strefy wolnego handlu i zwolnienia z opłat celnych. Turcja osiągnęła wysoki poziom dostosowania w dziedzinie stosunków zewnętrznych , jednak proces dotowania należy zakończyć szczególnie w zakresie zharmonizowania stanowisk zajmowanych w Światowej Organizacji Handlu. Nie rozwiązano jeszcze wielu długotrwałych problemów utrudniających handel, które nadal zakłócają prawidłowe funkcjonowanie unii celnej.

Trwał proces dostosowania Turcji do unijnej wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Turcja w coraz większym stopniu przyczyniała się do stabilizacji regionów takich jak Zakaukazie i Bliski Wschód. Turcja umocniła stosunki dyplomatyczne z Irakiem, w tym kontakty z kurdyjskim rządem regionalnym. Poczyniono znaczne wysiłki dyplomatyczne na rzecz normalizacji stosunków z Armenią.

Turcja wnosi znaczny wkład do EPBiO oraz pragnie zaangażować się bardziej w działalność w ramach EPBiO. Tym niemniej Turcja sprzeciwia się współpracy pomiędzy UE a NATO, która obejmowałaby wszystkie państwa członkowskie UE. Turcja nie dostosowała się do stanowiska zajętego przez UE w sprawie członkostwa w porozumieniu z Wassenaar.

Ograniczone postępy daje się zauważyć w dziedzinie kontroli finansowej , gdzie proces dostosowania jest stosunkowo zaawansowany. Akty prawne wprowadzające ustawę o publicznym zarządzaniu finansami i ich kontroli zostały już uchwalone, ale nadal brakuje wielu zmian legislacyjnych dotyczących kontroli wewnętrznych, a proces przeglądu programowego dokumentu dotyczącego PIFC oraz planu działań nie został zakończony. Ustawa o kontroli zewnętrznej, która dostosowałaby przepisy o kontroli zewnętrznej do odpowiednich standardów międzynarodowych, nie została przyjęta. Nie istnieją jeszcze struktury współpracy mające na celu zwalczanie nadużyć finansowych. Turcja zmieniła wzory swoich monet aby wyeliminować podobieństwa do monet euro. Dostosowanie Turcji do podstawowych zasad i instytucji przewidywanych we wspólnotowym dorobku prawnym w dziedzinie przepisów finansowych i budżetowych jest mocno zaawansowane.

[1] O statusie określonym rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/99.

[2] Średnioterminowa pomoc pokrywająca dziedziny związane z dorobkiem wspólnotowym dostarczana jest poprzez projekty twinningowe, które ustanawiają ramy współpracy między administracjami w państwach-beneficjentach, i odpowiadającymi im organami w państwach członkowskich. Pomoc doraźna przekazywana jest przez TAIEX (Biuro Wymiany Informacji i Pomocy Technicznej), którego działania realizowane są przez urzędników z państw członkowskich. Pomoc krótkoterminowa w dziedzinie zagadnień związanych z zarządzaniem horyzontalnym i reformą administracji publicznej dostarczana jest za pośrednictwem programu SIGMA (Wsparcie dla Poprawy, Jakości Rządzenia i Zarządzania), będącego programem OECD wspieranym przez Komisję w kontekście rozszerzenia.

[3] COM(2008) 674.

[4] W opinii COM(2005) 562 w sprawie członkostwa tego kraju w Unii, przyjętej w listopadzie 2005 Komisja stwierdziła: „Była Jugosłowiańska Republika Macedonii ma sprawnie funkcjonujący ustrój demokratyczny, w tym stabilne instytucje zasadniczo gwarantujące praworządność i przestrzeganie podstawowych praw. Kraj ten w 2001 r. podpisał układ o stabilizacji i stowarzyszeniu i od tego czasu zasadniczo wypełnia w sposób zadowalający wynikające z niego zobowiązania. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii z powodzeniem zrealizowała program prac legislacyjnych nakreślony w Umowie Ramowej z Ochrydy, co przyczyniło się do znaczącej poprawy bezpieczeństwa w tym kraju oraz jego sytuacji politycznej. Obecnie należy zapewnić pełne egzekwowanie tego prawodawstwa. Kraj jest nadal zaangażowany we współpracę regionalną. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii musi podjąć dodatkowe wysiłki, zwłaszcza w dziedzinie procesu wyborczego, reformy policji, reformy sądownictwa oraz walki z korupcją. Na podstawie ogólnego postępu poczynionych reform Komisja uważa, że kraj ten jest na dobrej drodze do spełnienia kryteriów politycznych ustanowionych w 1993 r. przez Radę Europejską w Kopenhadze oraz w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia.

[5] Nadrzędne priorytety określone w partnerstwie dla członkostwa z Byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii („kryteria”) są następujące:- zapewnienie prawidłowego wykonania wszystkich zobowiązań podjętych w układzie o stabilizacji i stowarzyszeniu;- promowanie konstruktywnego i integracyjnego dialogu w ramach instytucji demokratycznych, w szczególności w obszarach wymagających porozumienia wszystkich partii politycznych;- zapewnienie skutecznego wprowadzenia w życie ustawy o policji;- sporządzenie trwałego bilansu reform przeprowadzanych w sądownictwie oraz wzmocnienie niezawisłości i ogólnej wydajności systemu sądownictwa; - zakończenie reformy prokuratury i powołania Rady Sądownictwa;- sporządzenie trwałego bilansu wprowadzania w życie ustawodawstwa antykorupcyjnego;- zapewnienie naboru i rozwoju kariery urzędników służby cywilnej w sposób wolny od nacisków politycznych, dalszy rozwój systemu rozwoju kariery opartego na osiągnięciach zawodowych oraz pełne wprowadzenie w życie ustawy o służbie cywilnej;- zmniejszenie przeszkód utrudniających tworzenie miejsc pracy, w szczególności rozwiązanie problemu bezrobocia ludzi młodych i bezrobocia długotrwałego;- poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej przez dalszą poprawę praworządności, zwiększanie niezależności urzędów regulacyjnych i nadzorczych, przyspieszanie procedur prawnych i dalsze rejestrowanie praw własności;

* O statusie określonym rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/99.

[6] O statusie określonym rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/99.

[7] O statusie określonym rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244.

[8] Wyznaczono następujące cele: 1) możliwe do przyjęcia i trwałe rozwiązanie kwestii podziału majątku między państwo a inne szczeble administracji; 2) możliwe do przyjęcia i trwałe rozwiązanie kwestii własności majątku związanego z obronnością; 3) ostateczna decyzja co do przynależności okręgu Brczko; 4) stabilność fiskalna (wspierana w oparciu o umowę w sprawie stałej metody ustalania współczynników oraz ustanowienie krajowej rady ds. polityki fiskalnej); oraz 5) umacnianie praworządności (o czym świadczyć ma przyjęcie krajowej strategii dotyczącej zbrodni wojennych, ustawy o obcokrajowcach i azylu oraz krajowej strategii w zakresie reformy wymiaru sprawiedliwości). Ustanowiono również dwa warunki szczególne: 1) podpisanie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu oraz 2) stabilna sytuacja polityczna.

[9] COM(2009) 366.

[10] Zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/99.

[11] COM(2009) 366.