52009DC0156

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 1.4.2009

KOM(2009) 156 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

zgodnie z art. 18 ust. 3 dyrektywy 2000/60/WE (ramowa dyrektywa wodna) w sprawie programów monitorowania stanu wód {SEK(2009)415}

SPRAWOZDANIE KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

zgodnie z art. 18 ust. 3 dyrektywy 2000/60/WE (ramowa dyrektywa wodna) w sprawie programów monitorowania stanu wód

WPROWADZENIE

Przyjęta w 2000 r. ramowa dyrektywa wodna[1] podłożyła podwaliny pod nowoczesną, kompleksową i ambitną politykę Unii Europejskiej w dziedzinie zasobów wodnych i określiła precyzyjny harmonogram realizacji jej celów, wraz z pośrednimi terminami realizacji poszczególnych zadań, między innymi:

1. Grudzień 2003 r.: transpozycja ramowej dyrektywy wodnej do prawa krajowego (art. 24), określenie obszarów dorzeczy i ustanowienie uzgodnień administracyjnych (art. 3)

2. Grudzień 2004 r.: analiza oddziaływań i wpływu obszarów dorzeczy oraz analiza ekonomiczna korzystania z wód (art. 5)

3. Grudzień 2006 r.: utworzenie programów monitorowania służących ocenie stanu wód (art. 8)

4. Grudzień 2008 r.: publikacja projektów planów gospodarowania wodami w dorzeczach w celu konsultacji (art. 14)

5. Grudzień 2009 r.: przyjęcie planów gospodarowania wodami w dorzeczach (art. 13)

6. Grudzień 2012 r.: ostateczny termin osiągnięcia operacyjności programu środków działania (art. 11)

7. Grudzień 2015 r.: osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych (art. 4) i pierwsza aktualizacja planu gospodarowania wodami w dorzeczach

W komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady „W sprawie zrównoważonej gospodarki wodnej na terenie Unii Europejskiej - Pierwszy etap wdrażania ramowej dyrektywy wodnej 2000/60/WE” i uzupełniającym go dokumencie roboczym służb Komisji[2] z marca 2007 r. przedstawiono przegląd celów dyrektywy i podsumowano wyniki realizacji dwóch pierwszych z wymienionych powyżej etapów.

Niniejsze sprawozdanie i uzupełniający je dokument roboczy służb Komisji[3] odpowiadają zawartemu w art. 18 ust. 3 ramowej dyrektywy wodnej wymogowi publikowania przez Komisję sprawozdania z postępu we wdrażaniu ramowej dyrektywy wodnej w związku z art. 8 dotyczącym monitorowania stanu wód. W niniejszym sprawozdaniu wykorzystano informacje przekazane przez państwa członkowskie zgodnie z art. 15 ust. 2 ramowej dyrektywy wodnej; termin ich przekazania upłynął dnia 22 marca 2007 r.

WYMOGI DOTYCZąCE MONITOROWANIA ZAWARTE W RAMOWEJ DYREKTYWIE WODNEJ

Cele środowiskowe określone w art. 4 ust. 1 ramowej dyrektywy wodnej wymagają, by państwa członkowskie zapobiegały pogarszaniu się stanu wszystkich części wód powierzchniowych i podziemnych oraz by wody te osiągnęły dobry stan zasadniczo do 2015 r. Ponadto należy stopniowo redukować zanieczyszczenie substancjami priorytetowymi, zaprzestać lub stopniowo eliminować emisje niebezpiecznych substancji oraz odwrócić przy pomocy stosownych środków każdą znaczącą i ciągłą tendencję wzrostu zanieczyszczenia wód podziemnych.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ramowej dyrektywy wodnej państwa członkowskie powinny utworzyć programy monitorowania służące ocenie stanu wód powierzchniowych i podziemnych w celu ustalenia spójnego i kompleksowego przeglądu stanu wód w każdym obszarze dorzecza. Wymogi te obejmują monitorowanie obszarów chronionych pod kątem stanu wód powierzchniowych i podziemnych. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ramowej dyrektywy wodnej programy monitorowania powinny były zostać uruchomione do dnia 22 grudnia 2006 r. Wyniki monitorowania będą odgrywały kluczową rolę w ustaleniu, czy części wód są w dobrym stanie oraz jakie środki należy uwzględnić w planach gospodarowania wodami w dorzeczach w celu osiągnięcia dobrego stanu wód zasadniczo do 2015 r. Dokładne i wiarygodne wyniki monitorowania są zatem warunkiem odpowiedniego planowania w zakresie inwestycji w programie środków działania.

W niniejszym sprawozdaniu i uzupełniającym je dokumencie roboczym służb Komisji przedstawiono wyniki analizy informacji dotyczących programów monitorowania na podstawie ramowej dyrektywy wodnej, otrzymanych od państw członkowskich.

METODOLOGIA NA POTRZEBY KONTROLI ZGODNOśCI

Komisja poddała otrzymane informacje analizie przy zastosowaniu szeregu wskaźników zgodności. Podejście metodologiczne i szczegółowe wyniki analizy opisano w załączonym dokumencie roboczym służb Komisji.

FAKTY I DANE LICZBOWE DOTYCZąCE PROGRAMÓW MONITOROWANIA PAńSTW CZłONKOWSKICH

Z przedstawionych przez państwa członkowskie sprawozdań z monitorowania wynika, że na potrzeby ramowej dyrektywy wodnej utworzono około 57 000 stacji monitorujących w celu monitorowania wód powierzchniowych oraz około 51 000 w celu monitorowania wód podziemnych. W przypadku wód powierzchniowych zdecydowanie największa liczba stacji monitorujących zlokalizowana jest na rzekach, następnie na jeziorach i wodach przybrzeżnych.

Ponad 26 000 stacji monitorujących służy prowadzeniu monitoringu diagnostycznego, zaś ponad 41 000 służy monitorowaniu operacyjnemu stanu ekologicznego lub chemicznego. W przypadku wód podziemnych istnieje około 31 000 stacji do monitoringu diagnostycznego stanu chemicznego, około 20 000 stacji służących monitorowaniu operacyjnemu oraz blisko 30 000 stacji monitorujących służących monitorowaniu poziomu wód podziemnych.

W UE-27 największa liczba stacji monitorujących znajduje się w Zjednoczonym Królestwie (12 807 stacji), we Włoszech (8 311 stacji), w Niemczech (6 688 stacji ) i Danii (6 086 stacji). Po przeliczeniu tych liczb na obszar o powierzchni 1 000 km2 zdecydowanie największe zagęszczenie rozmieszczenia stacji monitorujących obserwuje się w Zjednoczonym Królestwie (52 stacje) i Irlandii (44 stacje), podczas gdy w krajach skandynawskich, takich jak Finlandia i Szwecja, wartość ta jest bardzo niewielka (odpowiednio mniej niż 1 stacja i 5 stacji). Liczba stacji w poszczególnych państwach członkowskich jest bardzo różna. Ma to po części związek z różnicami w ukształtowaniu naturalnym, zagęszczeniu ludności, korzystaniu z wód oraz w oddziaływaniu, ale także wartości te wynikają z różniących się koncepcji w zakresie opracowywania programów monitorowania, np. w zakresie wyboru stacji monitorowania. Przeprowadzona przez Komisję ocena techniczna wykazała szereg braków i niedociągnięć w zakresie opracowania programów monitorowania, które podsumowano poniżej.

WNIOSKI

Sprawozdawczość

Wszystkie państwa członkowskie poinformowały o utworzeniu programów monitorowania zgodnie z art. 8 i załącznikiem V do ramowej dyrektywy wodnej z wyjątkiem Grecji, która nie podała takiej informacji, oraz Malty, która nie przedstawiła informacji na temat programów monitorowania wód powierzchniowych. Ponadto wykryte braki dotyczyły poszczególnych obszarów dorzeczy lub poszczególnych kategorii wód.

Państwa członkowskie po raz pierwszy przekazały te informacje drogą elektroniczną, za pośrednictwem systemu informacyjnego na temat wody dla Europy (WISE, W ater I nformation S ystem for E urope )[4]. Przekazanie sprawozdań drogą elektroniczną za pośrednictwem systemu WISE okazało się dobrym sposobem, jako że dotychczas 24 państwa członkowskie przekazały informacje za pomocą tego kanału. System WISE zapewnia skuteczniejszy i prostszy sposób przekazywania informacji i już teraz przynosi korzyść w postaci zapobiegania przypadkom podwójnej sprawozdawczości przez stacje monitorowania.

Istnieje jednak potrzeba pewnych udoskonaleń w celu zagwarantowania, że przedstawiane sprawozdania są przejrzyste i wyczerpujące. Przejrzysty i wyczerpujący sposób przedstawiania informacji jest warunkiem umożliwiającym Komisji przeprowadzenie odpowiedniej analizy dotyczącej wdrażania dyrektywy. Dobre przykłady w zakresie przejrzystego sposobu przedstawiania informacji można znaleźć w sprawozdaniach Austrii, Republiki Czeskiej, Węgier i Niderlandów.

Monitorowanie

Ogólnie rzecz biorąc w całej Unii Europejskiej obserwuje się odpowiednie zaangażowanie w podejmowanie działań w zakresie monitorowania. Zgodnie ze sprawozdaniami w ramach monitorowania wód powierzchniowych i podziemnych na potrzeby ramowej dyrektywy wodnej utworzono 107 000 stacji monitorowania. W przypadku wód powierzchniowych zdecydowanie największa liczba stacji monitorujących zlokalizowana jest na rzekach (75%), następnie na jeziorach (13%), wodach przybrzeżnych (10%) i wodach przejściowych (2%).

Ogólnie wydaje się, że przepisy załącznika V do ramowej dyrektywy wodnej oraz istniejące wytyczne w sprawie monitorowania wód powierzchniowych i podziemnych zostały zastosowane, choć w niektórych państwach członkowskich istnieje potrzeba poprawy w zakresie zrozumienia podstawowych pojęć takich jak monitoring diagnostyczny, monitorowanie operacyjne i monitorowanie badawcze oraz w zakresie ich stosowania.

Jako przykłady dobrych praktyk można przytoczyć sprawozdania Austrii, Republiki Czeskiej i Węgier. Sprawozdania te charakteryzuje jasne podejście w zakresie opracowania programów monitorowania w ramach ramowej dyrektywy wodnej. Ponadto w sprawozdaniach Irlandii i Zjednoczonego Królestwa daje się zauważyć podjęcie znacznych wysiłków zmierzających do zapewnienia wiarygodności wyników monitorowania. Należałoby również wyrazić uznanie dla wysiłków państw, które przystąpiły do UE w 2007 r. Bułgaria i Rumunia wprawdzie nie opracowały jeszcze w pełni metod na potrzeby oceny stanu ekologicznego, jednak ustanowiły już programy monitorowania zgodnie z założeniami ramowej dyrektywy wodnej oraz zapewniają (w szczególności Rumunia) kompleksowe monitorowanie.

Jednym z kluczowych elementów ramowej dyrektywy wodnej jest ustanowienie ram umożliwiających uwzględnienie wszystkich oddziaływań i wpływów na środowisko wodne oraz uwzględnienie wymogów zawartych w pozostałym obowiązującym prawodawstwie unijnym w dziedzinie wody jako minimalnych środków podstawowych. Na podstawie ramowej dyrektywy wodnej wymaga się szczególnego monitorowania obszarów chronionych, w szczególności w części wód wykorzystywanych jako ujęcia wody pitnej oraz na obszarach ochrony siedlisk naturalnych i gatunków uzależnionych od środowiska wodnego. W wielu przypadkach te szczególne wymogi nie zostały jednak wyraźnie uwzględnione w programach monitorowania zgodnie z ramową dyrektywą wodną. Programy przyjęte w Irlandii mogą posłużyć za pozytywny przykład podjęcia działań w celu spełnienia tych wymogów poprzez specjalne podsieci monitorujące. Uwzględnienie w programach monitorowania utworzonych na podstawie ramowej dyrektywy wodnej wymogów dotyczących monitorowania zawartych w innych dyrektywach powinno przynieść korzyści w zakresie bardziej skutecznego planowania i rozdzielania zasobów na potrzeby monitorowania.

Pomimo tego, że na wielu międzynarodowych obszarach dorzeczy istnieją międzynarodowe mechanizmy koordynacyjne, tylko nieliczne państwa członkowskie, takie jak Niemcy, Irlandia, Niderlandy, Rumunia i Zjednoczone Królestwo, zgłosiły fakt korzystania z nich przy opracowywaniu swoich programów monitorowania. W celu ukierunkowanego i właściwego zaplanowania programu środków działania na międzynarodowych obszarach dorzeczy państwa członkowskie muszą prowadzić koordynację programów monitorowania na danym obszarze dorzecza, tak by zapewnić pełną ocenę występujących tam oddziaływań i wpływów.

Głównym celem monitorowania jest ocena stanu wód, przy czym główną kwestią jest ocena ekologicznego stanu wód powierzchniowych. Jak już zauważono w ramach ćwiczenia interkalibracyjnego[5] istnieje wciąż wiele niedociągnięć w zakresie opracowania biologicznych metod oceny służącej określeniu ekologicznego stanu wód. Z analizy przekazanych informacji na temat programów monitorowania wynika, że istnieje jeszcze szereg obszarów dorzeczy, w których nie stosuje się wymaganych metod oceny w odniesieniu do biologicznej jakości. Sytuacja ta ma miejsce zwłaszcza w przypadku krajów, które przystąpiły do UE w 2004 r. i 2007 r. Niezmiernie istotne jest, by państwa członkowskie ukończyły opracowanie krajowych metod i w dalszym ciągu prowadziły prace nad interkalibracją, tak by zakończyć ćwiczenie w 2011 r., jak uzgodniono w ramach Komitetu ds. ramowej dyrektywy wodnej (program prac w zakresie interkalibracji na lata 2008-2011). Obecnie realizuje się kilka programów badawczych, które – jak się oczekuje – dostarczą cennych informacji umożliwiających zakończenie ćwiczenia interkalibracyjnego; jednym z najważniejszych programów jest WISER[6].

Niewiele z przedstawionych informacji dotyczyło poziomów zaufania i dokładności ogólnych programów monitorowania, w szczególności metod oceny stanu ekologicznego wód. Trudno jest zatem ocenić, czy programy monitorowania osiągną wystarczający poziom zaufania i dokładności, tak by zapewnić spójny i kompleksowy obraz sytuacji w zakresie stanu części wód na obszarach dorzeczy oraz informacje na potrzeby podjęcia decyzji związanych z programem środków działania. Plany gospodarowania wodami w dorzeczach, które należy sporządzić do końca 2009 r., zapewnią pełny obraz sytuacji panującej na obszarach dorzeczy pod względem oddziaływań, wpływów, oceny stanu wód oraz środków. Umożliwi to Komisji dokonanie kompleksowej oceny wyników uzyskanych w ramach programów monitorowania.

[1] Dyrektywa 2000/60/WE, Dz.U. L 327 z 22.12.2000, ze zmianami

[2] COM(1007)128 wersja ostateczna i dokument uzupełniający SEC(2007) 362

[3] SEC(2009) 415

[4] Zob. http://water.europa.eu/

[5] Zob. decyzja Komisji 2008/915/WE z dnia 30 października 2008 r. ustanawiająca, na mocy dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, wartości liczbowe klasyfikacji systemów monitorowania państw członkowskich uzyskane w wyniku ćwiczenia interkalibracyjnego, dostępna na stronie http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:332:0020:0044:EN:PDF

[6] http://www.wiser.eu