52007SC1470

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 8.11.2007

SEK(2007) 1470

DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI Dokument uzupełniający

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Europejska inicjatywa i2010 w sprawie e-integracji

„Uczestnictwo w społeczeństwie informacyjnym”

StreszczenieOCENY SKUTKÓW[KOM(2007) 694 wersja ostateczna][SEK(2007) 1469]

Wprowadzenie

Niniejsza ocena skutków stanowi uzupełnienie wniosku dotyczącego komunikatu w sprawie europejskiej inicjatywy i2010 na rzecz e-integracji: „Uczestnictwo w społeczeństwie informacyjnym” (zwanego dalej komunikatem). Ocena ta została przygotowana po zakończeniu długotrwałego procesu definiowania strategii politycznej oraz konsultacji, w którym uczestniczyły zainteresowane strony oraz przedstawiciele państw członkowskich, jak również na podstawie rezultatów badań nad stanem e-integracji i związanych z nią obszarów polityk.

W ocenie skutków opowiedziano się za zestawem działań politycznych mających na celu stworzenie integracyjnego społeczeństwa informacyjnego, a przez to przyczynienie się do osiągnięcia celów politycznych określonych w deklaracji ministrów w sprawie e-integracji przyjętej w Rydze w dniu 11 czerwca 2006 r. przez 34 państwa europejskie[1].

Działania zaproponowane w komunikacie nie mają charakteru regulacyjnego ani nie zwiększają obciążeń administracyjnych i finansowych. W ocenie skutków przeanalizowano wyzwania polityczne, określono różne możliwości rozwiązania tych problemów, przedstawiono ocenę jakościową skutków wiążących się z wyborem poszczególnych wariantów oraz zawarto prognozy dotyczące ocen ilościowych potencjalnych scenariuszy przy założeniu, że wszystkie cele e-integracji zostaną w pełni zrealizowane. Analiza jest zatem w pełni zgodna z zasadą proporcjonalności opisaną w wytycznych dotyczących analizy skutków[2].

Ocena skutków wynika także z postulatu zawartego w komunikacie w sprawie e-dostępności z 2005 r., aby ocenić postępy dokonane w tej dziedzinie w 2007 r. Użyteczność TIK dla osób niepełnosprawnych (e-dostępność), a także – w coraz większym stopniu – dla starzejących się europejskich użytkowników, jest kluczowym czynnikiem umożliwiającym im czerpanie korzyści ze społeczeństwa informacyjnego. W ocenie skutków uznano, że dokonano niewielkich dostępów oraz że w 2008 r. należy zaproponować dalsze działania. Dlatego ocena skutków zawiera wstępną ocenę tych działań oraz przewiduje dalsze konsultacje z zainteresowanymi stronami oraz przeprowadzenie kolejnej oceny skutków w 2008 r.

Co to jest e-integracja i dlaczego jest ona dla nas ważna?

E-integracja została zdefiniowana w ryskiej deklaracji ministrów; obejmuje ona zarówno TIK służące integracji, jak również wykorzystanie TIK do osiągnięcia bardziej ambitnych celów związanych z integracją. Innymi słowy, e-integracja dotyczy tych aspektów TIK, które pomagają wyrównywać szanse oraz wspierać uczestnictwo społeczne na wszystkich poziomach, poprzez wzmocnienie więzi społecznych, ułatwienie znalezienia zatrudnienia i prowadzenia działalności gospodarczej, rozwój kulturowych aspektów społeczeństwa oraz zachęcanie do aktywności obywatelskiej.

Skala wyzwania: ilu osób dotyczy ten problem?

Szybki rozwój TIK oferuje użytkownikom duże możliwości w zakresie korzystania z informacyjnego społeczeństwa opartego na wiedzy. TIK stały się niezbędne wielu osobom do aktywnego i pełnoprawnego udziału w życiu społecznym. Jednak tworzą one także nowe bariery wynikające ze zróżnicowanej pod względem geograficznym dostępności usług o wartości dodanej związanej ze stosowaniem TIK, ograniczeń dostępności dotykających osoby niepełnosprawne i osoby starsze, różnych szans na znalezienie pracy wynikających z poziomu wykształcenia, kompetencji i motywacji, a także rozwarstwienia społecznego związanego z kosztami korzystania z TIK. Jeśli nie podejmie się działań zapobiegawczych, bariery te będą się wzajemnie umacniały, co może doprowadzić – w połączeniu z nierównością w dostępie do technologii cyfrowych – do głębokich podziałów społeczno-ekonomicznych w społeczeństwie europejskim. Szacuje się, że 30-40 % ludności nie czerpie korzyści z funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego ze względu na swoje miejsce zamieszkania, niepełnosprawność, wiek, płeć, pochodzenie etniczne, niewystarczające kompetencje lub niedostateczną wiedzę, albo niepewną sytuację ekonomiczną (przy założeniu, że dostęp do Internetu można potraktować jako podstawę do oszacowania ogólnego wykorzystania TIK szacuje się, że 200 milionów Europejczyków nie korzysta z Internetu)[3].

Grupy najbardziej dotknięte tym problemem i stanowiące potencjalne grupy docelowe dla działań politycznych to (dane dla EU-27 na 2006 r.): osoby niepełnosprawne ogółem: ok. 74 mln Europejczyków (w tym osoby zarówno o dużym, jak i mniejszym stopniu niepełnosprawności)[4]; Europejczycy zagrożeni ubóstwem: 98 mln ( z czego około 9 % stanowią nisko opłacani pracownicy) osoby urodzone poza krajem zamieszkania: około 15 mln Ponadto: osoby z niskim wykształceniem, które nie korzystają z Internetu: około 74 mln; osoby zatrudnione, które nie korzystają z Internetu: około 89,5 mln; młode osoby (w wieku 15-24 lat), które nie korzystają z Internetu: około 18 mln . |

- Dlaczego Europa musi podjąć działania?

Ocena skutków uzasadnia wzmocnienie polityk na rzecz e-integracji oraz ich lepszą koordynację na poziomie UE. Przy założeniu, że wszystkie pozostałe czynniki nie miałyby wpływu na sytuację, zgromadzone dane wskazują na znaczne niebezpieczeństwo, że pojawienie się nowych TIK doprowadzi do powstania nowych form wykluczenia, tj. wykluczenia w związku z „przepaścią cyfrową”. Z drugiej strony, jeśli potencjał TIK nie zostanie w pełni zrealizowany, wiele szans pozostanie niewykorzystanych, przy negatywnych skutkach dla poziomu zatrudnienia i tempa wzrostu gospodarczego. Bez całościowej polityki w tym zakresie wiele osób w Europie nie będzie mogło korzystać z ekonomicznych i społecznych możliwości związanych ze społeczeństwem informacyjnym.

Pierwsza „ryska tablica kontrolna”[5] (załącznik 2 do oceny skutków) i inne badania wskazują na utrzymujące się nierówności w dostępie do narzędzi i usług społeczeństwa informacyjnego, a także ich dostępności i wykorzystaniu: Istnieją znaczne nierówności w wykorzystaniu. Odsetek osób regularnie korzystających z Internetu w 2006 r. w państwach UE-27 wynosił: 76 % Europejczyków z formalnym wyższym wykształceniem, 25 % osób pozbawionych formalnego wykształcenia lub o niskim stopniu formalnego wykształcenia 58 % osób zatrudnionych w porównaniu do 36 % osób bezrobotnych 51 % spośród osób żyjących na obszarach gęsto zaludnionych w porównaniu do 35 % osób żyjących na obszarach rzadko zaludnionych. 15 milionów studentów nadal nie korzysta z Internetu, co jest poważnym problemem w procesie kształcenia. 18 milionów spośród osób w wieku 16-24 lat oraz ok. 50 % osób w wieku 24-55 lat nadal nie korzysta z Internetu około 20 milionów osób bezrobotnych nie korzysta z Internetu kobiety korzystają już z Internetu niemal równie często jak mężczyźni, ale różnice związane z płcią są nadal istotne dla e-integracji Niekorzystanie z TIK (brak e-dostępności) jest barierą dla osób niepełnosprawnych i osób starszych: tylko 5 % publicznych stron internetowych w państwach UE-27 jest zgodne z minimalnym kryteriami oraz wskazówkami dotyczącymi dostępności stron internetowych bardzo zróżnicowany jest odsetek programów audiowizualnych, którym towarzyszą napisy (sięga od 2,5 % do 95 %) odsetek programów z tłumaczeniem na język migowy jest znacznie niższy niż tych opatrzonych napisami i sięga od niespełna 0,5 % do 5 % odsetek audycji z opisem głosowym sięga od niespełna 1 % do powyżej 10 % odsetek komputerów osobistych i oprogramowania z wbudowanymi funkcjami służącymi do zwiększenia dostępności jest bardzo zróżnicowany w zależności od rodzaju produktu. Różnice pomiędzy obszarami miejskimi a wiejskimi dotyczą dostępności i zasięgu łączy szerokopasmowych. 89 % ludności państw UE-27 miało na koniec 2006 r. dostęp do łączy szerokopasmowych (w państwach grupy UE-15 było to 92 %) na obszarach wiejskich przeciętna dostępność wynosi tylko 71 %, a prędkość transmisji jest mniejsza Różnice dotyczące kompetencji informatycznych: tylko 57 % Europejczyków ma minimalny zakres umiejętności umożliwiających korzystanie z Internetu i komputerów osoby o najniższych umiejętnościach korzystania z komputerów i Internetu to osoby z niskim wykształceniem, starsze oraz nieaktywne zawodowo. Różnice dotyczące korzystania z usług e-administracji: Spośród osób w grupie wiekowej 15-74 lat w 2006 r. w państwach UE-27: 21 % korzystało z tej usługi, aby uzyskać informacje 13,3 % pobierało formularze 8,8 % zawierało transakcje Różnice w korzystaniu z TIK w zależności od wieku: z Internetu korzysta 71 % osób w wieku 16-24 lat, w porównaniu do 10 % osób w wieku 65-74 lat z Internetu nie korzysta 43 miliony osób w wieku 55-64 lat oraz 37 milionów osób w wieku 65-74 lat. |

- Jak wiele Europa może skorzystać na e-integracji?

e-Integracja oznacza znaczne korzyści gospodarcze dla Europy. Jest ona kluczowym czynnikiem umożliwiającym uzyskanie zrównoważonego wzrostu o szerokich podstawach oraz ogólnych korzyści społecznych. Zgodnie ze wstępnymi szacunkami korzyści osiągnięte dzięki e-integracji w UE mogłyby sięgnąć od 35 do 85 miliardów euro w ciągu pięciu lat.

Jakie są główne cele?

Ogólnym celem strategii na rzecz e-integracji jest wspieranie TIK służących integracji oraz wykorzystania TIK do osiągnięcia bardziej ambitnych celów związanych z integracją, jak również stworzenie podstaw do wzrostu gospodarczego i nowych możliwości dla przedsiębiorców.

Poprzez zmobilizowanie wszystkich zainteresowanych stron (państw członkowskich, przedstawicieli przemysłu i społeczeństwa obywatelskiego) oraz wykorzystanie dostępnych narzędzi politycznych zmierzamy do przekształcenia e-integracji z konieczności społecznej w ważne źródło korzyści gospodarczych dla Europy. W niniejszej ocenie skutków zaleca się spopularyzowanie tego celu oraz zwiększenie zobowiązań do wprowadzania w życie e-integracji.

Ponadto w ocenie skutków proponowane jest przyjęcie trzech bardziej konkretnych celów, mających na celu zlikwidowanie problemów związanych z e-integracją dotyczących użytkowników, przemysłu i władz publicznych:

- w przypadku użytkowników: niwelowanie różnic w dostępności, łatwości dostępu, przystępności cenowej usług cyfrowych oraz w poziomie kompetencji informatycznych ,

- w przypadku przemysłu i operatorów usług związanych z TIK: wspieranie integracyjnych TIK i tworzenie warunków sprzyjających opłacalności i rozwojowi tej branży ,

- w przypadku władz publicznych: realizacja działań i inicjatyw mających na celu realizację spójnej i efektywnej polityki w dziedzinie e-integracji.

Jakie opcje polityczne zostały poddane ocenie?

W ocenie skutków oceniono poniższe możliwości w zakresie polityki na rzecz e-integracji, a następnie przeprowadzono analizę sytuacji w dziedzinie e-dostępności zgodnie z komunikatem w sprawie e-dostępności z 2005 r. [6] :

1. Utrzymanie status quo . W szczególnej dziedzinie jaką jest e-dostępność tę opcję realizuje się poprzez analizę skutków obecnie obowiązujących uregulowań prawnych;

2. Podejście ograniczone polegałoby na zrealizowaniu na poziomie UE pewnej liczby działań w różnych dziedzinach, jednak bez żadnych dodatkowych starań o ich skoordynowanie czy połączenie i ograniczając grupy docelowe do grup zagrożonych. W szczególnej dziedzinie jaką jest e-dostępność w opcji tej ocenione zostają ograniczone wysiłki mające na celu lepszą koordynację działań państw członkowskich i stron zainteresowanych;

3. Zintegrowana i spójna strategia umożliwiająca zwiększenie efektu synergii oraz skutków podejmowanych działań poprzez: a) lepsze dostosowanie do potrzeb grup zagrożonych; b) lepszą koordynację i połączenie działań w różnych dziedzinach; c) skupienie się zarówno na udzieleniu pomocy grupom zagrożonym, tak aby mogły one czerpać korzyści związane ze społeczeństwem informacyjnym, oraz na wykorzystaniu TIK w celu skuteczniejszego dostarczania usług tym grupom; d) bardziej dokładną i szczegółową wiedzę oraz dane dostarczane do mechanizmów monitorowania i oceny oraz e) zwiększoną świadomość i zaangażowanie. W szczególnej dziedzinie jaką jest e-dostępność opcja ta obejmuje analizowanie pierwszych skutków działań mających na celu wzmocnienie uregulowań prawnych w tej dziedzinie.

Jakie działania są proponowane?

Ocena skutków zawiera dowody i argumentację potwierdzające w wystarczającym stopniu znaczną wartość dodaną w przypadku zajęcia się kwestią e-integracji na poziomie europejskim poprzez zwiększenie spójności polityk w poszczególnych krajach UE, zmobilizowanie głównych zainteresowanych stron (państw członkowskich, przemysłu i użytkowników), umieszczenie e-integracji w centrum wszystkich obszarów polityki, zbadanie sposobów dalszego udoskonalenia prawodawstwa w zakresie e-dostępności. Wymaga to zwiększenia świadomości i zobowiązań politycznych i stron zainteresowanych poprzez spopularyzowanie wydarzeń i inicjatyw promujących e-integrację i ukazujących osiągnięcia w tej dziedzinie.

Ponadto proponuje się działania w następujących trzech obszarach:

- Po pierwsze, stworzenie warunków umożliwiających każdej osobie uczestnictwo w społeczeństwie informacyjnym. Na drodze do społeczeństwa informacyjnego nadal istnieje kilka poważnych barier. Jedną z tych barier jest e-dostępność. Brak e-dostępności powoduje znaczne straty w produktywności, podczas gdy koszt koniecznych dostosowań byłby niewielki. Jak się okazało, brak postępów wynika z fragmentaryzacji: w opinii przemysłu brak wspólnego podejścia do e-dostępności stanowi barierę dla wewnętrznego rynku. Brak wystarczających postępów wynika jednak również z nieustalania priorytetów i braku współpracy pomiędzy użytkownikami a przemysłem. Od przemysłu – podobnie jak od państw członkowskich – powinna być wymagana intensyfikacja działań w zakresie e-dostępności. Zgodnie z analizą skutków, zadanie to ma pierwszeństwo w realizacji. W analizie skutków proponowane jest między innymi zbadanie poziomej strategii w zakresie prawodawstwa dotyczącego e-dostępności (tzn. strategii, która nie koncentrowałaby się na tylko jednym typie technologii czy sposobie jej wykorzystania), z poszanowaniem zasady pomocniczości i proporcjonalności.

- Oprócz e-dostępności poprawić należy także podstawowe kompetencje informatyczne. Na potrzeby tego zadania od przemysłu i państw członkowskich powinno się oczekiwać większego poziomu współpracy, a od organów regionalnych i przemysłu większego zaangażowania w zapewnienie dostępności łączy szerokopasmowych, zwłaszcza na obszarach wiejskich.

- Po drugie, przyspieszenie skutecznego uczestnictwa docelowych grup zagrożonych wykluczeniem społecznym i poprawa jakości życia. W celu przyspieszenia momentu, gdy grupy w wysokim stopniu zagrożone wykluczeniem będą mogły czerpać korzyści ze społeczeństwa informacyjnego, należy zainicjować zestaw ukierunkowanych działań, a jeżeli działania takie są już w toku – należy realizować je energiczniej, koncentrując działania wokół spójnych programów. Powyższe działania mają na celu likwidację zagrożenia wykluczeniem ze społeczeństwa informacyjnego w odniesieniu do osób starszych i do osób zagrożonych wykluczeniem z powodu stanu zdrowia, bazując na wspólnym programie UE określonym w planie działania dotyczącym komfortowego funkcjonowania osób starszych w społeczeństwie informacyjnym i nowej inicjatywie w zakresie telemedycyny. Jak stwierdzono, działania te mają również szczególne znaczenie w opracowywaniu wspólnych koncepcji w zakresie dostarczania osobom społecznie upośledzonym integracyjnych usług publicznych i w dzieleniu się tymi koncepcjami, bazując na planie działań w sprawie e-integracji. Do końca 2008 r. należy również rozpocząć, w razie potrzeby, proces zmierzający do określenia dodatkowych ukierunkowanych działań (np. w odniesieniu do młodych ludzi odsuniętych na margines społeczeństwa i migrantów zagrożonych wykluczeniem).

- Po trzecie, skonsolidowanie działań w ramach e-integracji w celu osiągnięcia jak najtrwalszych skutków. Chociaż e-integracja stanowi obszerną dziedzinę i jest bardzo zróżnicowana pod względem odgrywających w niej rolę czynników i zainteresowanych osób, dużą wartość dodaną stanowiłoby wspólne monitorowanie i analiza porównawcza na podstawie właśnie opracowywanej „ryskiej tablicy kontrolnej”, wzmocnienie współpracy pomiędzy użytkownikami i ich przedstawicielami, przemysłem, organami publicznymi i Komisją Europejską, skoncentrowanej wokół tej wspólnej strategii, wzmocnienie roli użytkowników dzięki zwiększonym kompetencjom i współpracy w zakresie e-integracji. Uważa się, że trwałość wyników e-integracji jest związana przede wszystkim z postawieniem tego zagadnienia w centrum zainteresowania, co oznacza, że kwestie dotyczące wykluczenia muszą być brane pod uwagę na wczesnym etapie projektowania i rozwoju masowych technologii (wzornictwo integracyjne), oraz że aspekt społeczeństwa informacyjnego musi stanowić element składowy w planowaniu ogólnych polityk odnoszących się do wykluczenia społecznego i ekonomicznego (polityki integracyjne sprzyjające społeczeństwu informacyjnemu).

Na koniec, z uwagi na dotychczasową fragmentaryzację e-integracji oraz na nadmiar nieuporządkowanych, podejmowanych na niewielką skalę działań, wartość dodana leży w dbaniu na szczeblu unijnym o zwiększenie świadomości w zakresie e-integracji i wymianę dobrych praktyk. Strategia ta powinna opierać się na licznych inicjatywach zainteresowanych stron, ulepszeniu ich dzięki nadaniu wspólnego charakteru jako serii działań popularyzacyjnych, które będą stanowiły główny wkład w konferencję polityczną poświęconą rozpowszechnieniu e-integracji, która odbędzie się pod koniec 2008 r.

Jaką wartość dodaną może zyskać Europa?

Wartość dodana europejskiej inicjatywy na rzecz e-integracji wynika z jej wkładu w realizację wspólnego i systemowego podejścia do e-integracji , poprzez zwiększenie efektu synergii inicjatyw politycznych podejmowanych na poziomie UE, na poziomie krajowym i na poziomie lokalnym. Wynika ona także z działań mających na celu skupienie inicjatyw przedsiębiorstw, ich spopularyzowanie oraz dbanie o powielanie inicjatyw, które odniosły sukces. W ten sposób inicjatywa umożliwia osiągnięcie tzw. „efektów mnożnikowych”, niezbędnych do zwiększenia pozytywnych skutków działań realizowanych na wszystkich poziomach.

Ponieważ przypadki wykluczenia w związku z „przepaścią cyfrową” wzmacniają się nawzajem, analogiczne zjawisko będzie zachodzić także w przypadku korzystnych skutków integracji ze społeczeństwem informacyjnym, kiedy tylko uaktywnione zostaną właściwe czynniki i osiągnięty zostanie efekt synergii. Spodziewane jest, że ten proces będzie miał jeszcze większy wpływ na społeczeństwo i gospodarkę dzięki wzmocnieniu aktywnej integracji poszczególnych jednostek z europejskim społeczeństwem i gospodarką oraz poprzez wzmocnienie wewnętrznego rynku technologii i usług sprzyjających integracji oraz wspieraniu badań i innowacji w tej dziedzinie. Proponuje się, aby mierzyć postępy za pomocą szeregu wskaźników dotyczących podaży i popytu („ryska tablica kontrolna”). Wstępne szacunki zawarte w niniejszej ocenie skutków dotyczą między innymi związku tych postępów z korzyściami gospodarczymi. Dalsze badania i modele dostarczą kolejnych dowodów wskazujących na związki pomiędzy tymi czynnikami a postępem społeczno-gospodarczym w szerszej skali oraz umożliwią jeszcze lepsze zrozumienie tych relacji.

[1] W deklaracji z dnia 11 czerwca 2006 r. wskazano cele umożliwiające zmniejszenie różnic dotyczących technologii cyfrowych dotyczących: technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) i starzenia się, podziałów geograficznych, e-dostępności, umiejętności informatycznych, TIK wspomagających różnorodność kulturową oraz integracyjnych usług administracji elektronicznej. http://ec.europa.eu/information_society/events/ict_riga_2006/doc/declaration_riga.pdf

[2] Zgodnie z „Ogólnym dokumentem wskazującym kierunki polityki” wymagane jest, aby ocena skutków miała charakter wstępny i głównie jakościowy (Wytyczne w sprawie oceny wpływu, SEC(2005) 791, str. 8).

[3] Eurostat, badanie dotyczące korzystania z TIK w gospodarstwach domowych i przez osoby prywatne (w wieku 16-74 lat) przeprowadzone we Wspólnocie w 2006 r.

[4] Sprawozdanie komitetu ds. Komunikacji (COCOM) z 2004 r. na podstawie danych Eurostatu, w którym odsetek osób niepełnosprawnych szacuje się na 15 % całkowitej ludności UE. Inny wykorzystany wskaźnik to odsetek osób niepełnosprawnych w populacji czynnej zawodowo (na podstawie danych Eurostatu). W 2002 r. spośród osób w wieku od 16 do 64 lat zamieszkałych w państwach EU-25 44,6 mln – tj. jedna szósta (15,7 %) – deklarowała, że ma przewlekłe problemy ze zdrowiem lub jest niepełnosprawna. Eurostat, Statistics in focus, Theme 3 – 26/2003 (http://ec.europa.eu/employment_social/health_safety/docs/disabled_%202002_en.pdf ).

[5] Jest to zestaw wskaźników umożliwiających monitorowanie postępów w realizacji celów określonych w ryskiej deklaracji ministrów.

[6] Komunikat w sprawie e-dostępności, COM(2005) 425: „Dwa lata po opublikowaniu niniejszego komunikatu zostanie przeprowadzona kontrola sytuacji w dziedzinie e-dostępności. (…) Komisja może rozważyć dodatkowe działania, również natury prawnej, jeżeli uzna to za konieczne. Te prace w dziedzinie e-dostępności z kolei wniosą wkład do już zapowiedzianej na 2008 r. europejskiej inicjatywy na rzecz e-integracji.”